Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

MGBAVOLƐ NEE MBƐLƐRA BIZA KƐ

Duzu Ati A Me Gɔnwo Mɔ Anye Ɛnlie Me Nwo A?

Duzu Ati A Me Gɔnwo Mɔ Anye Ɛnlie Me Nwo A?

“Saa wɔammaa menli anye anlie ɛ nwo a, ɛnrɛnyia agɔnwolɛma yɛɛ ɔbaha wɔ kenle bie. Awie biala ɛnrɛdɛne ɛ nwo zo yɛɛ ɛ nwo bayɛ wɔ koonwu.”​—Carl.

Ɔzɔho kɛ bɛwudu edwɛkɛ ɛhye anu. Noko akee menli dɔɔnwo te nganeɛ kɛ, ɔwɔ kɛ bɛyɛ biala mɔɔ bɛbahola la amaa ngyegyelɛ ne mɔɔ Carl ɛha nwolɛ edwɛkɛ la bie ando bɛ. Ɛbayɛ ɛhye bie ɔ? Edwɛkɛ ɛhye baboa wɔ yeamaa wɔanwu adenle kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛfa zo la.

 Duzu ati a menli bɔ mɔdenle kɛ bɛmaa awie mɔ anye alie bɛ nwo a?

  • Ɔluakɛ bɛngulo kɛ ɔka bɛ ngome. “Menwunle me gɔnwo mɔ bie mɔɔ bɛhɔyɛle debie wɔ ɛleka bie na memboka nwo la nvoninli wɔ yintanɛte ne azo. Ɛhye maanle mendwenlenle deɛmɔti bɛanvɛlɛ me la anwo, na ɔmaanle menyɛle basaa na menyianle adwenle kɛ bie a bɛngulo me edwɛkɛ la ati ɔ.”​—Natalie.

    DWENLE ƐHYE ANWO: Asoo wɔde nganeɛ ɛlɛ kɛ ɛ gɔnwo mɔ ekpunli bie ɛhwe bɛ nwo ɛvi ɛ nwo ɔ? Saa zɔhane a ɔde a, duzu a ɛbɔle mɔdenle kɛ ɛyɛ amaa wɔaboka ekpunli zɔhane anwo a?

  • Ɔluakɛ bɛngulo kɛ bɛyɛ ngakyile. “Me awovolɛ ɛngulo kɛ bɛtɔ fonu bɛmaa me. Saa me gɔnwo mɔ ka kɛ menva me fonu nɔma memaa bɛ na meka mekile bɛ kɛ menlɛ fonu a, bɛka kɛ: ‘Aa! Wɔnyia ɛvolɛ nyɛ?’ Saa meka kɛ menyia ɛvolɛ 13 a, kɛzi bɛnea me la ɔnle kpalɛ fee.”​—Mary.

    DWENLE ƐHYE ANWO: Duzu mɛla a wɔ awovolɛ ɛva ɛmaa wɔ mɔɔ ɔmaa ɛyɛ ngakyile ɛfi ɛ gɔnwo mɔ anwo a? Kɛzi ɛdi mɛla zɔhane anwo gyima ɛ?

  • Ɔluakɛ bɛngulo kɛ bɛsisi bɛ. “Sukulu ngakula ɛngulo awie mɔɔ ye subane, ye ɛdendɛlɛ anzɛɛ ye ɛzonlenlɛ le ngakyile la edwɛkɛ. Saa wɔanyɛ ninyɛne mɔɔ maa bɛ nye die ɛ nwo la a, bɛtu bɛ nye bɛsie ɛ nyunlu.”​—Olivia.

    DWENLE ƐHYE ANWO: Asoo kɛmɔ wɔanyɛ ninyɛne mɔɔ maa bɛ nye die ɛ nwo la ati bɛsisi wɔ ɛlɛ ɔ? Kɛzi ɛlile tɛnlabelɛ ne anwo gyima ɛ?

  • Ɔluakɛ bɛngulo kɛ bɛ gɔnwo mɔ gyakyi bɛ. “Membɔle mɔdenle kɛ meyɛ me nwo kɛ mɔɔ menli mɔɔ wɔ ekpunli biala anu yɛ la. Metendɛ kɛ bɛdabɛ. Saa debie ɛnyɛ ɛzelekɛ bɔbɔ a ɛnee melɛsele. Saa me gɔnwo mɔ ɛlɛgolo awie mɔ anwo a ɛnee meva me nwo mewula nu, wɔ mekɛ mɔɔ meze kɛ ɔyɛ nyane la.”​—Rachel.

    DWENLE ƐHYE ANWO: Saa ɛ gɔnwo mɔ anye anlie ɛ nwo a, ɔgyegye wɔ kpalɛ ɔ? Wɔhakyi kɛzi ɛde la ɛlɛ amaa ɛ gɔnwo mɔ anye alie ɛ nwo ɔ?

 Mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛnwu ye la

  • Ɛbɔ mɔdenle kɛ ɛsukoa awie mɔ amaa bɛ nye alie ɛ nwo a, bɛnrɛhulo wɔ edwɛkɛ. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ saa ɛkakyi kɛzi ɛde la a, menli nwu ye. Brian mɔɔ ɛli ɛvolɛ 20 la ka kɛ, “Saa mebɔ mɔdenle kɛ meyɛ me nwo ngakyile amaa me gɔnwo mɔ anye alie me nwo a, akee ɔsɛkye edwɛkɛ ne bɔkɔɔ. Menwunle kɛ ɔwɔ kɛ meda kɛzi mede la ali, ɔluakɛ saa ɛkakyi kɛzi ɛde la a, menli nwu ye.”

    ADENLE KPALƐ MƆƆ ƐBAVA ZO LA: Dwenle ninyɛne mɔɔ hyia wɔ la anwo. Baebolo ne ka kɛ: “[Bɛnwu] ninyɛne mɔɔ hyia kpalɛ la.” (Felepaema 1:10) Yemɔti biza ɛ nwo kɛ, ‘Duzu a hyia me a​—kɛ mebayɛ me nwo kɛ me gɔnwo mɔ na bɛ nye alie me nwo anzɛɛ mebala kɛzi mede la ali?’

    “Nvasoɛ biala ɛnle zo kɛ ɛbabɔ mɔdenle kɛ ɛmaa awie mɔ anye alie ɛ nwo. Ɔnrɛmaa menli anye ɛnrɛlie ɛ nwo kpalɛ, yɛɛ ɔnrɛmaa ɛnrɛyɛ sonla kpalɛ.”​—James.

  • Ɛbɔ mɔdenle kɛ ɛmaa awie mɔ anye alie ɛ nwo a, ɔbahola yeazɛkye subane kpalɛ mɔɔ ɛlɛ la. Ɔbahola yeamaa wɔayɛ “awie mɔɔ bɛka debie biala a ɛnee ɔlɛyɛ” amaa menli anye alie ɔ nwo la. Kpavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Jeremy la ka kɛ, “Amaa ekpunli bie anye alie me nwo la, ɛnee meyɛ debie biala mɔɔ nuhua menli yɛ la bie, ɔnva nwo kɛ bie a ɛhye bamaa mealie duma ɛtane la. Ɛhye ati, ɛnee dahuu menli kulo kɛ bɛkile me mɔɔ menyɛ a.”

    ADENLE KPALƐ MƆƆ ƐBAVA ZO LA: Nwu ngyinlazo kpalɛ mɔɔ ɛkulo kɛ ɛfa ɛbɔ wɔ ɛbɛla la na fa yɛ gyima, mmayɛ kɛ bɔmɔnra anzɛɛ akakyibɛdanlɛ mɔɔ ɔmaa ɛleka mɔɔ ɔwɔ kakyi ye kɔla la. Ndelebɛbo kpalɛ bie ati, Baebolo ne ka kɛ: “Mmayɛ debie ɔluakɛ menli dɔɔnwo ɛlɛyɛ bie la ati.” Adendulɛ 23:2, Holy Bible​—Easy-to-Read Version.

    “Membɔle mɔdenle kɛ mekulo ninyɛne mɔɔ bɛkulo la​—edwɛne, nwɔhoa, adɛladeɛ, TV zo gyimalilɛ yɛɛ kɛzi bɛsiezie bɛ nwo la . . . Membɔle mɔdenle kɛ meyɛ kɛ bɛdabɛ la. Ɔzɔho kɛ bɛnwunle me nzi. Bɛ muala bɛnwunle ye, ɛnee medame noko meze ye zɔ. Ɛhye maanle me nyunlu guale aze na me nwo yɛle me koonwu. Ɛnee akee mennwu sonla holɛ mɔɔ mede bɔbɔ a. Ɛnee akee mennwu mɔɔ le kpalɛ maa me la. Menwunle kɛ tɛ awie biala mɔɔ ɛbayia ye la a anye balie ɛ nwo a. Ɛhye ɛngile kɛ ɔnle kɛ ɛkpondɛ agɔnwolɛ; maa ɛ nwo mekɛ na bɔ mɔdenle kɛ ɛbanyi.”​—Melinda.

  • Ɛbɔ mɔdenle kɛ ɛmaa menli anye alie ɛ nwo a, ɔbahola yeaha wɔ subane. Kpavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Chris la nwunle kɛ ɛhye le nɔhalɛ wɔ ɔ diema bie afoa nu. Chris ka kɛ, “Ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔyɛ ninyɛne mɔɔ ɔhale ɔ ngome a anrɛɛ ɔnrɛyɛ la​—ɔnlonle nyile ɛtane​—ɔyɛle ɛhye amaa ɔ gɔnwo mɔ anye alie ɔ nwo. Nyile ɛtane ɛnlonlɛ hale ɔ nwo bɔkɔɔ, ɔhale kyɛkyɛ na ye ɛbɛlabɔlɛ azɛkye.”

    ADENLE KPALƐ MƆƆ ƐBAVA ZO LA: Twe ɛ nwo fi menli mɔɔ bɛ ɛdendɛlɛ nee bɛ subane ɛnle kpalɛ la anwo bɔkɔɔ. Baebolo ne ka kɛ: “Sonla mɔɔ nee nrɛlɛbɛvolɛma tu la nwu nrɛlɛbɛ, na mɔɔ nee ahoasea tu la nwu ɔ nyunlu.”​—Mrɛlɛbulɛ 13:20.

    “Ɔdwu mekɛ ne bie a ɔle kpalɛ kɛ ɛbamaa awie mɔ anye alie ɛ nwo. Noko ɔnle kɛ ɛyɛ zɔ saa ɔbamaa wɔayɛ debie mɔɔ ɛze kɛ ɔnle kpalɛ a. Menli mɔɔ bɛlɛ subane mgbalɛ la anye balie kɛzi ɛde amgba la anwo.”​—Melanie.

    Yɛ ɛhye nzonlɛ: Saa ɛkulo kɛ ɛnwu menli gyɛne na ɛfa bɛ agɔnwolɛ a, mmakpondɛ menli mɔɔ anye die ninyɛne mɔɔ ɛ nye die nwo la anwo ala. Kpondɛ menli mɔɔ bɛdie ngyinlazo mɔɔ ɛfa ɛyɛ gyima bɛto nu la​—sunsum nu, ɛbɛlabɔlɛ nu nee mɔɔ bokɛboka nwo la.

    Tɛ tɛladeɛ biala a nee wɔ bali a, zɔhane ala a menli bie mɔ ɛnrɛmaa ɛnrɛnyia subane kpalɛ a