E duidui na kena ivakamacala ena veivanua, e rawa ni veivakasaurarataki ena veiyacovi, ena so na gauna e vakayacori kina na itovo kaukaua. Rawa ni wili kina na nodra vakacacani na gone se itabagone, veiyacovi vakaveiwekani, kucu, kei na nodra veivakacacani o ira na nuitaki​—me vaka na vuniwai, qasenivuli, se iliuliu ni lotu. Era vakarerei eso era vakasagai mera kua ni tukutuku.

E laurai ena dua na vakadidike nira ripotetaka e veiyabaki mai Merika e sivia ni duanaikava na milioni nira vakasagai. Voleka ni veimama na iwiliwili qori era yabaki 12 ina 18.

• E vakatabuya na iVolatabu na veivakasagai. E tukuna na iVolatabu nira saga e dua na ilawalawa voravora mera kucuva e rua na tagane rau vulagi ena korolevu o Sotoma rauta ni 4,000 na yabaki sa oti. Qori e dua na vuna e vakarusa kina na koro qo o Jiova. (Vakatekivu 19:4-13) E vakatabuya tale ga na Lawa e soli vei Mosese rauta ni 3,500 na yabaki sa oti na veiyacovi vakaveiwekani, wili kina na nodra vakasagai na lewe ni vuvale.​—Vunau ni Soro 18:6.

• Koya e veivakasagai rau veikilai kei koya e sagai. E kaya na ivola Talking Sex With Your Kids, ‘Ena tolu na kucu e vakayacori, e sega ni vulagi o koya e kucu, erau veikilai.’

• Era dau vakasagai tale ga na tagane. Mai Merika e rauta ni 10 na pasede na tagane era vakasagai. Me vaka e vakamacalataka na isoqosoqo na Rape, Abuse & Incest National Network (RAINN), era ‘leqataka na tagane nira na vakasalewalewa se ra malumalumu kina.’

• Me kua ni kurabuitaki na takalevu ni veivakasagai. E parofisaitaki ena iVolatabu ni levu ena “yali vei ira na veilomani vakaveiwekani,” era na “voravora” ra qai “sega ni lewa vinaka na yalodra” ena “iotioti ni veisiga.” (2 Timoci 3:1-3) E laurai na itovo qori vei ira na dau veivakasagai.

• E sega ni bale vei ira na vakasagai na ka e yaco. E sega ni dua e vinakata me vakasagai. E leqa ga o koya e veivakasagai tiko. Ia o na rawa ni qaqarauni mo kua ni sagai.

• Vakarautaki iko. Mo vakasamataka rawa na ka o na cakava ke dua e vakasaurarataki iko mo drau veiyacovi, nomu itau mada ga se wekamu. E vakatututaka e dua na goneyalewa o Erin, vakarautaki iko ni o vakatovotovotaka eso na ituvaki o nanuma ni rawa ni yaco kei na ka o na cakava. E kaya tale, “E via lasa toka ia ena yaga ena gauna o sotava kina na ituvaki qori.”

  E kaya na iVolatabu: “Qarauna matua na nomuni ilakolako, ni kua ni vakataki ira na lialia, ni vakataki ira ga na vuku, . . . nida sa bula tu ena veisiga ca.”​—Efeso 5:​15, 16.

  Mo taroga: ‘Na cava au na cakava ke dua e vakatarai au?’

• Vakasamataka na sala mo biubiu kina. E vakatututaka na isoqosoqo na RAINN me “ratou kila nomu itokani se vuvale na nomu sikinala ni o vinakata nodratou veivuke ni dua e vakasagai iko.” O na sega ni rarawa ke o qaqarauni.

  E kaya na iVolatabu: “O koya e yalomatua e raica na ca qai vunitaki koya, ia na yalowai e lako tu yani qai yacovi koya na leqa.”​—Vosa Vakaibalebale 22:3.

  Mo taroga: ‘Keu vakasagai, au na dro vakacava?’

• Kila na vanua mo yala kina qai dei. Kaya mada ke o veibuku tiko, mo drau veitalanoataka kei nomu itau na itovo e kilikili kei na kena e sega. Ke tukuna o nomu itau ni ka vakalialia me yalani na ka me caka, ena vinaka mo veibuku ga kei na dua e doka na itovo savasava o vakamareqeta.

  E kaya na iVolatabu: “Na loloma . . . e sega ni cakava na ka e sega ni rakorako, e sega ni kauaitaka ga na ka e baleti koya.”—1 Korinica 13:4, 5.

  Mo taroga: ‘Na itovo cava soti au kilai kina? Na itovo cava e sega ni kilikili?’