1. Kweelede kuti nchiichili chiindi chakamuyumina loko Petro mubuumi bwakwe?

 PETRO taakachiluba pe chiindi nchaakalangana aaJesu. Nzila njaakamulangaayo Jesu yakatondeezya kuti wakali wamunyemena na naakuti taakachili kumuyanda? Tatukonzyi pe kwaamba oobo. Bbayibbili lyaamba kuti: “Mwaami wakachengunuka alubo wakalangisisya Petro.” (Lk. 22:61) Kulangana ooku nkubakachita kwakapa kuti Petro abone kuti wakali wabisya. Wakabona kuti wakali wachita chintu Jesu nchaakambide Petro nchaakali waamba kuti takoochichita pe. Wakali wakaka Mwaami wakwe ngwaakali kuyandisya. Aachiindi eechi mpimpawo Petro mpaakamana manguzu, amwi nchichiindi chakamuyumina loko Petro mubuumi bwakwe boonse.

2. Petro wakeelede kwiiya chili chiiyo, alubo zyakamuchitikila zitugwasya biyeni mazubaano?

² Eezi taakwe nizyakapa kuti Petro alibone katakwe nchakonzya kuchita pe. Akaambo kakuti Petro wakali mwaalumi wakali aalusyomo lusimide wakayanduula mweenya wakuti abambulule kulubizya kwakwe akwiiya chiiyo chiyandikana loko kuzwa kuli Jesu. Chiiyo eechi chili atala akulekelela. Umwi awumwi wesu weelede kwiiya chiiyo eechi. Nkinkaako, atubone nzyaakachita Petro muchiimo eechi chiyumu loko.

3, 4. (a) Nguuli mubuzyo Petro ngwaakabuzya Jesu, alubo kweelede kuti Petro wakali kuyeeyaanzi? (b) Jesu wakatondeezya biyeni kuti Petro wakali kutobelezya bantu bakali kupona muchiindi chakwe?

³ Kakwiindide myeezi iili 6 kabali kudolopo lyakulimbabo kuKkapenawume Petro wakayinkila Jesu akumubuzya kuti: “Mwaami, mukombima weelede kundibisizya kwaziindi zingana kandimulekelela? Kusikila kuziindi zili musanu azibili na?” Petro wakali kuyeeya kuti muntu uulekelela loko, akaambo kakuti bapati bazikombelo bamuchiindi eecho bakali kuyiisya kuti muntu weelede kulekelelwa kwaziindi zitatu kupela. Jesu wakamusandula kuti: “Ndikubuzya kuti, kutali kusikila kuziindi zili musanu azibili, pesi kusikila kuziindi zili 77.”​—Mt. 18:21, 22.

 ⁴ Jesu wakali kwaamba kuti Petro wakeelede kukkala kabala na kuti muntu wamubisizya kwaziindi zingane kali kumulekelela? Peepe. Kwiinda mukuchincha 7 waPetro akwaamba kuti 77, Jesu wakali kwaamba kuti luyando lupa kuti tukkale katulekelela bamwi kutali kulibikkila mugaanu pe kuti tweelede kubalekelela kwaziindi zingane. (1 Kor. 13:4, 5) Jesu wakatondeezya kuti Petro wakali kutobelezya bantu bakamuzyungulukide bakali aamitwe miyumu alubo bakali aamuuya wakutalekelela bamwi zyakuti bakali kubala kuti umwi wababisizya tungane kabali kumulekelela. Leza uyanda kuti bakombi bakwe balekelele bamwi chiindi choonse.​—Bala  1 Johane 1:7-9.

5. Ndiilili loko nitubona mbukuyandikana kulekelela?

⁵ Petro taakwe naakamukazya pe Jesu. Pesi chiiyo chaJesu chakamusika aamoyo na? Chimwi chiindi nga twabona mbukuyandikana kulekelela kuti twachita chintu chiyanda kuti tulekelelwe. Lino atulange-lange zintu zyakachitika chiindi Jesu kali waba aafwiifwi kujayigwa. Aachiindi eechi chiyumu Petro wakachita zintu zyiingi zyakali kuyanda kuti Mwaami wakwe amulekelele.

6. Petro wakachita biyeni chiindi Jesu naakali kuyanda kuyiisya baapostoli chiiyo chiyandikana loko atala akulibombya, pesi Jesu wakamuchita biyeni?

⁶ Bwakali buzuba buyandikana loko mubusiku bwamamanino Jesu kali kupona aanyika. Nikuba oobo, Jesu wakeelede kuyiisya baapostoli bakwe chiiyo chiyandikana loko atala akulibombya. Jesu wakabasiila chikozyano chibotu loko kwiinda mukubasanzya mawulu, mulimu wakali kupegwa muzike wakali kubeleka mulimu uulangililwaansi loko. Kumasaangunino Petro wakabuzya Jesu kuti wakali kuyanda kubasanzya mawulu na. Mpawo Petro wakakaka kusanzigwa. Kuzwa waawo, Petro wakayanda kuti Jesu amusanzye mawulu, maboko akumutwe. Jesu wakamutondeezya moyo mulamfu alubo munzila yaluzyalo wakamupandulwida mbukwakali kuyandikana kuti Jesu achite oobo.​—Joh. 13:1-17.

7, 8. (a) Nziizili zimwi zintu nzyaakachita Petro zyakali kuyanda kuti Jesu amutondeezye moyo mulamfu? (b) Jesu wakatondeezya biyeni kuti wakali aaluzyalo akulekelela?

⁷ Nikwakayinda chiindi chifwiifwi Petro wakachita zimwi zintu zyakali kuyanda kuti Jesu amuchitile moyo mulamfu. Baapostoli bakakazyania kuti ngwani wakali mupati aakati kabo alubo Petro anguwe wakaliwo chiindi nibakali kukazyania atala ankani eeyi, iitondeezya kuti bakali kulisumpula. Nikuba oobo, Jesu wakabalulamika munzila yaluzyalo. Alubo wakabalumba muzintu zibotu nzibakali bachita kwiinda mukukakatila chakusyomeka kuMwaami wabo. Jesu wakaamba zintu zyakali kuyanda kuchitika kunembo kuti baapostoli bakali kuyoomusiya. Petro wakaamba kuti wakali kuyookakatila kuli Jesu nikuba kusikila kulufu. Jesu wakapolofita zintu zyakasiyene azyakaambwa aPetro kwiinda mukwaamba kuti Petro wakali kuyoomukaka kwaziindi zitatu busiku mbuboobo mukombwe kuutanakokolika kwaziindi zibili. Pesi Petro wakakazya alubo wakalisumpula kwiinda mukwaamba kuti wakali kuyookakatila kuli  Jesu kwiinda bamwi baapostoli!​—Mt. 26:31-35; Mk. 14:27-31; Lk. 22:24-28; Joh. 13:36-38.

⁸ Jesu wakali wakatala na kumutondeezya moyo mulamfu Petro? Peepe. Nikuba kuchiindi eechi chiyumu loko Jesu wakachili kulanga zintu zibotu mubaapostoli bakwe bakali aachibi. Wakalizi kuti Petro wakali kuyoomukaka pesi wakaamba kuti: “Ndakukombelezezya munkombyo kuti lusyomo lwako lutamani pe alubo nwaabweeda, ukasimye bakombinyokwe.” (Lk. 22:32) Jesu wakatondeezya kuti wakali aalusyomo lwakuti Petro wakali kuzoolisola akaambo kakukulubizya kwakwe alubo wakali kuzoobelekela Leza chakusyomeka. Ooku kwakali kulekelela kupati loko!

9, 10. (a) Nibakali mumuunda waGesemani niinzi Petro nchaakachita chakali kuyanda kuti alulamikwe? (b) Nkani yaPetro ituyeezyaanzi?

⁹ Mukuya kwachiindi kabali mumuunda kuGesemani Petro wakachita zintu zyiingi zyakali kuyanda kuti alulamikwe. Jesu wakakumbila Petro aJakkobo aJohane kuti kabalikulinda chiindi naakali kukomba. Aachiindi eechi Jesu wakali kataazikene mumoyo alubo wakali kuyanda kugwasigwa pesi wakali kujana Petro abeenzinyina kabaliikoona kwaziindi zyiingi kutali kamwi pe. Jesu wakaamba majwi aatondeezya kuti wakali aluzyalo akulekelela aakuti: “Kwaamba choonzyo, moyo ulayanda, pesi mubili tawukwe manguzu pe.”​—Mk. 14:32-41.

¹⁰ Kakutanayinda chiindi chilamfu, kwakasika nkamu yabantu bakajisi malambe azilwanisyo ziswaanizya mapanga ankoli. Eechi chakali chiindi chakali kuyanda kubikkila maanu akuchenjela. Nikuba oobo, Petro wakafwambaana kubweza ntaamu. Wakagwisya panga akuyanda kuuma Malikko mumutwe mpawo wakakwapula kutwi kwamwaalumi ooyu. Kabeteme Jesu wakalulamika Petro, waponia mwaalumi ooyu mpawo wapandulula malayilile ngibatobela batobeli bakwe kusikila mazubaano aakuti tabeelede kulwana. (Mt. 26:47-55; Lk. 22:47-51; Joh. 18:10, 11) Petro wakali wachita zintu zyiingi loko nzyaakali walekelelwa aaMwaami wakwe. Eezi zituyeezya kuti toonse tulabisya ziindi zyiingi. (Bala Jakobo 3:2.) Ngwani aakati kesu uutayandi kulekelelwa aaJehova buzuba abuzuba? Pesi Petro wakachili aazintu zyiingi nzyaakali kuyanda kuti alekelelwe busiku oobo.

11, 12. (a) Petro wakatondeezya biyeni kuti wakali aachibindi chiindi Jesu naakasungwa? (b) Petro wakatondeezya biyeni kuti wakakachilwa kuchita zintu nzyaakali wamba kuti ulazichita?

¹¹ Jesu wakabuzya nkamu yabantu bakali kuyanda kumujata kuti, kuti kabakuyanda kujata nguwe bakaleelede kusiya baapostoli kuti bayinke. Petro wakalibona katakwe nchakonzya kugwasya pe chiindi nkamu yabantu nibakali kujata Jesu. Petro wakachija mbuli zyakachitwa aabamwi baapostoli.

¹² Petro aJohane bakayimikila kuchija, kweelede kuti nibakasika aafwiifwi ang’anda yaAnasi wakali mupayizi mupati aawo Jesu mpaakatolwa kuti akabuzigwe mibuzyo. Chiindi Jesu naakali kuyabutolwa kuzwa  kung’anda eeyi, Petro aJohane bakali kuya bumutobela kabali “kule-kule.” (Mt. 26:58; Joh. 18:12, 13) Petro taakwe naakali kuyoowa pe. Kutobela Jesu nkwaakachita kwakatondeezya kuti wakali aachibindi. Nkamu yabantu yakali azilwanisyo alubo Petro wakali wachisa umwi kale. Nikuba oobo, aawa taakwe nzyaakachita pe Petro zitondeezya kuti wakali kumuyanda loko Mwaami wakwe zyakuti wakali kuzookakatila kuli nguwe mbuli mbaakali waamba, zyaamba kulipeda kufwa aamwi anguwe.​—Mk. 14:31.

13. Njiili nzila iilikabotu yakutobela Jesu?

¹³ Mbuli Petro, bantu biingi mazubaano bayanda kutobela Jesu kabali “kule-kule” zyakuti bamwi tabakonzyi pe kuzibona. Pesi Petro lwakwe kumugama wakazoolemba kuti nzila iilikabotu yakutobela Jesu nkukakatila kuli nguwe muzintu zyoonse akutobela chikozyano chakwe kazitakwe ndaba amapenzi ngitukonzya kuswaanana aawo.​—Bala 1 Petro 2:21.

14. Niinzi zyakali kuchitika kuli Petro chiindi Jesu naakali kubuzigwa-buzigwa?

¹⁴ Petro wakatobela Jesu kusika wakusika aamulyango wamuunzi mupati wakali muJerusalema. Wakali muunzi waKkayafasi mupayizi mupati wakanotede alubo wakali aamanguzu. Myuunzi eeyi yakazyungulukidwe aalubuwa mpawo yakali aamulyango kunembo. Petro naakasika amulyango ooyo wakakasigwa kunjila. Johane wakazibene amupayizi mupati wakali wanjila kale mpawo wakakombelezya mulindi kuti azumizye Petro kuti anguwe anjile. Kweelede kuti Petro taakayimvwi aamwi aJohane pe alubo taakanjila pe mung’anda aawo mpaakayimvwi Mwaami wakwe. Wakayimvwi mulubuwa aawo balindi ababelesi mpubakayimvwi kabali kuyota mulilo, kabali kulanga chiindi bakamboni bakali kwaamba zyakubeja atala aJesu nibakali kunjila mung’anda akubbuda, Jesu naakali kubuzigwa-buzigwa.​—Mk. 14:54-57; Joh. 18:15, 16, 18.

15, 16. Pandulula kuti bupolofita bwakukaka Jesu kwaziindi zitatu bwakazuzikizigwa biyeni.

¹⁵ Petro naakamunikwa mulilo, musimbi wakali wamunjizya aamulyango wakamubona kabotu. Wakamuziba mpawo wakaamba kuti: “Anduwe wakalaamwi aJesu wakuGalili!” Katayeeyeli pe, Petro wakaka kuti Jesu wakali mwizi alubo wakaamba kuti taakali kuzimvwisisisya pe zyakaambwa amusimbi ooyu. Wakazwa aawo mpawo wakakwiimikila aakaanda kakajisini aamulyango kalikweezya kuyuba pesi umwi musimbi wakamubona mpawo wakaamba kuti: “Mwaalumi ooyu wakalaamwi aJesu wakuNazareta.” Petro wakakonka kati: “Tandimuzi pe me muntu ooyo!” (Mt. 26:69-72; Mk. 14:66-68) Kweelede kuti Petro naakaka Jesu kachibili wakamvwa mukombwe kali kukokolika pesi wakali kataazikene zyakuti taakali kukonzya pe kuyeeya bupolofita Jesu mbwaakali waamba muma-awa mache biyo akali aayinda.

¹⁶ Muchiindi chifwiifwi biyo chakatobela Petro wakali kweezya kuyuba kuti bantu batamuzibi. Pesi bamwi bantu bakayimvwi mulubuwa bakasika aafwiifwi anguwe. Umwi wabo wakali bbululu waMalikko muzike wamupayizi mupati Petro ngwaakali wakwapula kutwi, wakati kuli  Petro: “Teenduwe na ngundabona kulaamwi anguwe mumuunda?” Petro wakeezya kupandulwida bantu aaba kuti nzibakali kwaamba teenzizyo pe. Wakakonka kaamba kuti chibi chakali kukonzya kumuchitikila kuti kali wakali kwaamba zyakubeja. Aaka kakali kachitatu Petro kali kukaka Mwaami wakwe. Naakazwa kwaamba majwi aaya, Petro wakamvwa mukombwe kali kukokolika kachibili mubusiku oobo.​—Joh. 18:26, 27; Mk. 14:71, 72.

17, 18. (a) Petro wakachita biyeni chiindi naakaziba kuti wakali wabisizya Mwaami wakwe? (b) Kweelede kuti Petro wakayeeyaanzi?

¹⁷ Jesu wakazwa mpawo wakaya aandawu yakalangene aalubuwa. Aachiindi eechi chaambidwe kumatalikilo achaandaano eechi, mpimpawo mpaakalangana aPetro. Kuzwa waawo, Petro wakabona mbaakali wabisizya Mwaami wakwe. Petro wakazwa mulubuwa kali kukataazikana akaambo kazintu nzyaakali wachita. Wakazwa kayabweenda mumugwagwa wakali mudolopo wakamwinikidwe amweezi wakali aafwiifwi kubbila. Misozi yakali kuyabweenda kubusyu bwakwe. Taakachili kubona kabotu pe akaambo kamisozi. Wakalila loko.​—Mk. 14:72; Lk. 22:61, 62.

¹⁸ Kuti muntu wachita chibi chipati loko nkuuba kuti ayeeye kuti takonzyi pe kulekelelwa. Kweelede kuti Petro mbaakayeeya anguwe. Nichoonzyo na kuti taakali kuyoolekelelwa pe?

19. Kweelede kuti Petro wakalimvwa biyeni atala akubisya nkwaakali wachita, alubo tuzizi biyeni kuti taakwe naakamana manguzu pe?

¹⁹ Nkuyumu kuyeeya mbuwakali kuchisa moyo waPetro kuseeni buzuba bwakatobela naakabona zintu zyakachitika buzuba oobo. Kweelede kuti wakalisola loko chiindi Jesu naakafwa kakuli kwiinda ma-awa miingi kali kupenzegwa. Kweelede kuti Petro wakakataazikana loko chiindi naakayeeya mbaakayungizya machise kuMwaami wakwe, mubuzuba bwamamanino bwabuumi bwakwe kali muntu wanyama. Nikuba kuti wakakataazikene loko Petro taakwe naakamana manguzu pe. Tulizizi eezi akaambo kakuti Bbayibbili litondeezya kuti wakazooba aamwi abakombinyina. (Lk. 24:33) Zili aantanganana kuti baapostoli boonse bakalisola akaambo kanzibakachita mansiku aayo. Eezi zyakapa kuti bawumbulizyanie.

20. Twiiyaanzi kuzwa kuli zyakachitwa aPetro aawo naakasala munzila yabusongo?

²⁰ Aawa tubona Petro mbaakasala munzila yabusongo. Kuti mukombi waLeza wabeleka changuzu kuti abambulule chibi chakwe, Jehova ulamulekelela kazitakwe ndaba kuti wakachita chibi chipati biyeni. (Bala Tusimpi 24:16.) Petro wakatondeezya kuti uuli aalusyomo  kwiinda mukuliswaanizya aabakombinyina nikuba kuti wakali kataazikene. Kuti umwi muntu wakataazikana, ulimvwa katayandi pe kuliswaanizya aabamwi pesi eezi tazili kabotu pe. (Tus. 18:1) Chiyandikana nkubunganaamwi aabakombima kuchitila kuti tusungwaazyanie muzintu zyabukombi.—Heb. 10:24, 25.

21. Akaambo kakuti Petro wakabunganaamwi abakombinyina mulumbeenzi ngwaakamvwa?

²¹ Akaambo kakuti wakabunganaamwi abakombinyina Petro wakamvwa mulumbe uuyoosya loko wakuti mubili waJesu wakali wagwisigwa mukabanda. Petro aJohane bakachijaana kabaya kukabanda ooko nkubakamuzikkide Jesu akusiya mulyango wakabanda kuujalidwe. Kweelede kuti akaambo kakuti Johane wakachili muniini, wakasaanguna kusika. Naakajana mulyango kuujulidwe wakawaya-waya. Pesi Petro teembakachita pe. Nikuba kuti wakali wakatala, wakasika mpawo wanjila mukabanda. Pesi teemwakalikwe chintu pe!—Joh. 20:3-9.

22. Kweelede kuti niinzi chakapa kuti kukataazikana akuzumbuuzya nkwaakali aako Petro mumoyo kumane?

²² Petro wakasyoma na kuti Jesu wakali wabusigwa? Kumasaangunino taakasyoma pe nikuba kuti banakazi basyomeka bakali baamba kuti ngilozi yakali yaambilizya kuti Jesu wakali wabusigwa. (Lk. 23:55–24:11) Pesi kumamanino aabuzuba oobo kuzumbuuzya akukataazikana kwaPetro kwakali kwamana. Jesu wakali kupona kali chilenge chamuuya chili aamanguzu! Wakalibonia kubaapostoli bakwe boonse. Katanalibonia kubaapostoli bakwe boonse wakasaanguna kulibonia kuli Petro kali alikke. Mubuzuba oobo baapostoli bakaamba kuti: “Kwaamba choonzyo, Mwaami wabusigwa alubo waboneka kuli Simoni!” (Lk. 24:34) Munzila iikozyenie mwaapostoli Pawulu wakalemba atala abuzuba oobo buyandikana loko aawo Jesu naakaboneka “kuli Kkefasi akuli bali Kkumi Ababili.” (1 Kor. 15:5) Kkefasi aSimoni ngaamwi mazina aaPetro. Jesu wakaboneka kuli nguwe buzuba oobo, kweelede kuti Petro wakali aalikke.

23. Nkamboonzi maKkristu banga bachita chibi chipati mazubaano nibeelede kuyeeya chikozyano chaPetro?

²³ Zintu zyiingi zyakachitika chiindi Petro naakaswaanana lubo aJesu tazilembedwe pe muBbayibbili. Tulakonzya kuyeeya mbaakalimvwa Petro chiindi naakabona Mwaami wakwe kali wabusigwa akujana mweenya wakutondeezya kuti wakali wachincha. Kwiinda zyoonse Petro wakali kuyanda kulekelelwa. Ngwani uukonzya kukazya kuti Jesu wakamulekelela Petro munzila iigambya? Mazubaano, maKkristu baanga bachita chibi chipati beelede kuyeeya zyakachitika kuli Petro. Tatweelede kuyeeya kuti Jehova takonzyi pe kutulekelela. Jesu wakatobelezya chikozyano chaWisi ooyo ‘uulekelela cakumaninina.’​—Isa. 55:7.

24, 25. (a) Pandulula zyakachitika mansiku chiindi Petro naakali kuzuba baswi kulwizi lwaGalili. (b) Petro wakachita biyeni chiindi Jesu naakachita chigambyo kuseeni mubuzuba bwakatobela?

²⁴ Jesu wakabuzya baapostoli bakwe kuti bakaswaanane lubo kuGalili.  Chiindi nibakasika, Petro wakayeeya kuyooteya baswi kulwizi lwaGalili. Baapostoli biingi bakamutobela. Petro wakazoolibona lubo kali kulwizi ooko nkwaakali kuteya baswi kwachiindi chilamfu katanaba mutobeli waJesu. Musindo wabwaato, kuvuuma kwamayuwe akuyuma-yuma kwatunyandi mumaboko nzintu nzyaakazibide Petro. Busiku oobo taakwe muswi ngubakajata pe baalumi aaba.—Mt. 26:32; Joh. 21:1-3.

²⁵ Nibwakacha, bakamvwa muntu wakabasompezya kunkomwe yalwizi. Wakabuzya basikuteya baswi aaba kuti bawale tunyandi twabo kuli limwi bbazu lyabwaato. Bakazumina. Nibakadonsa tunyandi twabo, bakajata baswi biingi loko basika ku153. Petro wakaziba kuti muntu wakali wabasompezya ngwani. Mpawo wakasotoka kuzwa mubwaato wadwaya kaya kunkomwe yalwizi. Kabali kunkomwe yalwizi Jesu wakapa  beenzinyina aaba basyomeka chakulya chakajikilwa aamakala. Wakabikkila maanu kuli Petro.​—Joh. 21:4-14.

26, 27. (a) Njiili mweenya iitatu Jesu njaakapa Petro? (b) Jesu wakatondeezya biyeni kuti wakali wamulekelela chakumaninina Petro?

²⁶ Jesu wakabuzya Petro kuti wakali kumuyanda na Mwaami wakwe “kwiinda eezi.” Zili aantanganana kuti wakali kutondeeka dwii lyabaswi. Petro wakali kuyanda bbizinesi lyakuzuba baswi kwiinda mbaakali kuyanda Jesu na? Mbukunga Petro wakali wakaka Mwaami wakwe kwaziindi zitatu, Jesu wakamupa mweenya wakuti azumine kuti wakali kumuyanda na kwaziindi zitatu kunembo lyabeenzinyina. Chiindi Petro naakali kuzumina kuti ulamuyanda Mwaami wakwe, Jesu wakali kumubuzya mbaakeelede kutondeezya luyando oolo kwiinda mukubikka kubelekela Jehova mubusena bwakusaanguna kwiinda zintu zyoonse chaamba kusanina, kusimya akweembela mbelele zyaKkristu, chaamba batobeli bakwe basyomeka.​—Lk. 22:32; Joh. 21:15-17.

²⁷ Jesu wakatondeezya kuti Petro wakachili kuyandikana kuli nguwe akuli Wisi. Petro wakali kuzoochita mulimu uuyandikana loko mumbungano, kazulwidwa aaKkristu. Eechi chakali chitondeezyo chili aanguzu chitondeezya kuti Jesu wakali wamulekelela chakumaninina! Nisimpe, luzyalo lwaJesu lwakamusika aamoyo Petro alubo wakayiya kuzwa kukulubizya kwakwe.

28. Petro wakatondeezya biyeni kuti wakali mbuli bbwe kweendelana anzilyaamba zina lyakwe?

²⁸ Chakusyomeka Petro wakabeleka mulimu wakwe kwaminyaka myiingi loko. Wakali kusimya bakombinyina mbuli mbakali wamulayilila Jesu kakusyeede buzuba bumwi kuti afwe. Munzila yaluzyalo alubo kali aamoyo mulamfu, Petro wakali kweembela akusanina batobeli baKkristu. Petro wakali waba alusyomo lusimide mbuli bbwe alubo wakali chikozyano chibotu mumbunga mbuli mbaakali waamba Jesu chiindi naakamuuzika zina lyakuti Petro, chaamba Bbwe. Bukamboni oobu bulajanika muMagwalo aabili Petro lwakwe kumugama ngaakalemba aakazooba mabbuku aamuBbayibbili. Magwalo aaya aatondeezya kuti Petro taakachiluba pe chiiyo nchaakayiya kuli Jesu chili atala akulekelela.​—Bala 1 Petro 3:8, 9; 4:8.

29. Nga tulalutobelezya biyeni lusyomo lwaPetro aluzyalo lwaMwaami wakwe?

²⁹ Andiswe tweelede kwiiya chiiyo eechi. Buzuba abuzuba nga twakumbila na kuli Leza kuti atulekelele kuti twalubizya? Nga twazumina na kuti watulekelela akusyoma kuti wazima chibi chesu? Alubo nga twabalekelela na bamwi kuti batubisizya? Kuti katuchita oobo, nga tulikutobelezya lusyomo lwaPetro alubo nga tulikutobelezya luzyalo lwaMwaami wakwe.