Skip to content

Skip to table of contents

CHAANDAANO 18

Mumoyo Wakwe wakali ‘Kuyeeyesesya Kuti Aambaanzi’

Mumoyo Wakwe wakali ‘Kuyeeyesesya Kuti Aambaanzi’

1, 2. Pandulula mbulwakabede lweendo lwaMariya, alubo nkamboonzi nilwakali luyumu kulinguwe?

 MARIYA wakanyampuka kuti akkale kabotu akaambo kakuti wakali waminwa kukkala aamunyama uunyampula zibbudu ngwaakagede. Wakali waba aachiindi chilamfu kagede. Kunembo lyakwe Josefa wakali kuyabweenda obotu-obotu katungide kunembo, munzila yakali kuya kuBbetelehema yakali kule loko. Aachiindi eechi, Mariya wakamvwa mwana kalikuputuka mwida.

2 Da lyaMariya lyakali lyakomena. Bbayibbili lipandulula kuti “wakali waba aafwiifwi kutumbuka.” (Lk. 2:5) Chiindi nibakali kuyabweenda kabali kwiinda mumuunda umwi awumwi, amwi bamwi balimi bakali kubyala akufolola bakali kugamba kuti nkamboonzi mwanakazi uuli muchiimo chili boobo naali mulweendo. Niinzi chakapede kuti Mariya abe mulweendo lwakuya kulimbabo kuNazareta?

3. Nguuli mulimu Mariya ngwaakapegwa, alubo tulayiyaanzi atala anguwe?

3 Zintu zyoonse eezi zyakasaanguna mumyeezi yakali yayinda chiindi musimbi ooyu muJuda naakapegwa mulimu wakasiyene ayakapegwa bamwi bantu. Wakali kuzoozyala Mwana wakali kuyooba Mesiya, Mwana waLeza. (Lk. 1:35) Chiindi mazuba aakutumbuka naakali kuyabuswena kwakayandikana kuti babe aalweendo oolu. Kabali mulweendo Mariya wakaswaana buyumu-yumu bwakasunka lusyomo lwakwe. Atubone kuti niinzi chakamugwasya kuti akkale kali aalusyomo lusimide.

Lweendo Lwakuya kuBbetelehema

4, 5. (a) Nkamboonzi Josefa aMariya nibakali kuya kuBbetelehema? (b) Mulawu waKkesari wakazuzikizya buli bupolofita?

4 Josefa aMariya teembabo kupela bakali mulweendo. Kkesari Agasto wakali wabikka mulawu wakuti bantu baye kundawu zyakulimbabo kuchitila kuti bakalembesye. Josefa wakachita biyeni? Bbayibbili lyaamba kuti: “Anguwe Josefa wakazwa kuNazareta iili muGalili mpawo wakatanta kaya kuBbetelehema iili muJudiya mumuunzi waDavida, nkaambo wakali wamung’anda awamumpuli yaDavida.”​—Lk. 2:1-4.

5 Teezyakalichitikila pe kuti Kkesari abikke mulawu aachiindi eechi. Bupolofita bwakalembedwe muminyaka iili 700 yakali yayinda bwakaambilizya kuti Mesiya wakali kuzoozyalilwa kuBbetelehema. Aachiindi eecho kwakali umwi muunzi wakali kutegwa Bbetelehema wakali kule amakkilomita aali 11 kuzwa kuNazareta. Nikuba oobo, bupolofita bwakaamba aantanganana kuti ‘kuBbetelehema Efrata’ Mesiya nkwaakali kuyoozwida. (Bala Mika 5:2.) Kuti muntu akonzye kusika kumuunzi ooyo muniini kazwa kuNazareta, wakeelede kweenda makkilomita aasika ku130 kabelesya nzila iili aazilundu iyinda kuSamariya. Ooku nkukuBbetelehema nkwaakali kuya Josefa, nkaambo nkuko kwakali kuzwa masianyinakulu aaMwaami Davida oomo Josefa amwanakazi wakwe mubakali kuzwa.

6, 7. (a) Nkamboonzi lweendo lwakuya kuBbetelehema nilwakali luyumu kuli Mariya? (b) Kuba mwanakazi waJosefa kwakamuchincha biyeni Mariya muzintu nzyaakali kusala? (Langa makani aamunsi.)

6 Mariya wakali kuyoozumina na kusala kwaJosefa? Kwiinda zyoonse lweendo oolu lwakali kuzoomuyumina. Kweelede kuti kwakali kumatalikilo aachilimu, nkinkaako, kweelede kuti mvula nche yakali yasaanguna mbukunga myeezi yakupya yakali kuyabumana. Mukuyungizya, majwi aakuti “wakazwa kuNazareta iili muGalili mpawo wakatanta kaya kuBbetelehema” aleelela, nkaambo Bbetelehema yakali aajulu aachilundu chilampa mamita aali 760. Nkinkaako, kumamanino aalweendo lwabo bakeelede kutanta chilundu. Kweelede kuti zyakabatolela mazuba akaambo kakuti chiimo chaMariya chakali kuyanda kuti kabali kulyokeezya kwaziindi zyiingi. Alubo kulakonzeka kuti mwanakazi ooyu wakali kuyanda kukkala aafwiifwi akulimbabo aawo beenzinyina abumumpuli nkubakali kuzoomugwasya naakali kuzoosaanguna kumyongwa. Zili aantanganana kuti wakeelede kuba aachibindi kuti azumine kweenda aaJosefa.

Lweendo lwakuya kuBbetelehema lwakali luyumu loko

7 Nikuba oobo, Lukka wakalemba kuti: “Josefa wakayinka kuti akalilembye aMariya, ooyo wakali waba mwanakazi wakwe mbuli mbubakasyomezyenie.” (Lk. 2:4, 5) Kuba mwanakazi waJosefa kwakachincha nzila njaakali kusalaayo Mariya. Mulumaakwe wakali kumubona mbuli mutwe wampuli uusimide alubo wakazumina mulimu ngwaakapegwa aLeza wakuba mugwasyi kwiinda mukumugwasya muzintu nzyaakali kusala. a Muchiimo eechi chakali kusunka lusyomo lwakwe wakaswiilila mulumaakwe.

8. (a) Kweelede kuti niinzi zimwi zyakapa kuti Mariya ayinke aJosefa kuBbetelehemu? (b) Nkamboonzi chikozyano chaMariya nichiyandikana loko kubantu basyomeka?

8 Kweelede kuti niinzi zyakapa kuti Mariya aswiilile? Wakalibuzi na bupolofita bwaamba kuti kuBbetelehema nkuko Mesiya nkwaakali kuyoozyalilwa? Bbayibbili talitubuzyi pe. Kulakonzeka kuti Mariya wakalibuzi bupolofita oobo, mbukunga beendelezi bazikombelo abantu biyo bakalibuzi. (Mt. 2:1-7; Joh. 7:40-42) Alubo Mariya wakalaazi kabotu loko Magwalo. (Lk. 1:46-55) Kufumbwa zyakachitika, kuti kakuli kuti Mariya wakasala kwiinka kuBbetelehemu akaambo kakuti wakali kuswiilila mulumaakwe, mulawu wakazwa kumwaami, bupolofita bwaJehova naakuti tumwi twaambo tuswaanizidwe, Mariya wakatusiila chikozyano chibotu loko. Jehova ubayanda loko baalumi abanakazi balibombya alubo baswiilila. Chikozyano chaMariya chilatusungwaazya nkaambo bantu biingi mazubaano bakubona kakutayandikani pe kulibombya.

Kuzyalwa kwaKkristu

9, 10. (a) Kweelede kuti niinzi Mariya aJosefa nzibakayeeya nibakasika aafwiifwi akuBbetelehema? (b) Nkamboonzi Josefa aMariya nibakakkala mung’anda yabanyama?

9 Kweelede kuti Mariya wakalimvwa kali walemununwa chiindi naakabona Bbetelehema kabachili kule-kule. Nibakali kutanta zilundu zyakali aminsamu yama-olifa aakati kamyuunda yamamanino yakali kuyanda kutebulwa, kulakonzeka kuti Mariya aJosefa bakayeeya makani aachiindi aali atala amuunzi ooyu. Muunzi ooyu wakali muniini loko kuti ubalwe aakati kamyuunzi yaJuda mbuli mbaakali waamba mupolofita Mikka. Pesi nkuko kwaakazyalilwa Bbowazi, Nawomi alubo mukuya kwachiindi aDavida. Alubo aachiindi eechi kwakali kwayinda minyaka iili 1 000.

10 Mariya aJosefa bakajana mumuunzi waBbetelehema mwazula bantu. Bamwi bakali babasaangunina kuzoolembesya. Nkinkaako, teebakayijana pe ng’anda mung’anda yabeenzu. b Mubusiku oobo bakkala mung’anda yabanyama. Tulakonzya kubona Josefa kali kukataazikana chiindi naakabona mwanakazi wakwe kali kumyongwa alubo kazili kuyabuyungizya, nikuba kuti bakali mundawu eeyi iiteeleli pe kuti muntu atumbukile mumo.

11. (a) Nkamboonzi banakazi biingi nibakonzya kumufwida luzyalo Mariya? (b) Munzilaanzi Jesu mwali ‘wakusaanguna kuzyalwa’?

11 Banakazi munyika yoonse balakonzya kumufwida luzyalo Mariya. Muminyaka iili 4 000 yakali yayinda, Jehova wakali waamba kuti banakazi bayoomvwa kuchisa chiindi nibalikutumbuka akaambo kachibi nchitwakakona. (Matl. 3:16) Taakwe bukamboni butondeezya kuti Mariya taakali kunoomvwa kuchisa. Makani akalembwa aLukka taambi zyiingi pe pesi aamba kuti: “Wakatumbuka mwana mulombe wakali wakusaanguna.” (Lk. 2:7) Nisimpe, “wakali wakusaanguna,” chaamba kuti wakali mutaanzi kubana baMariya biingi bayeeyelwa kuti bakali kusika ku7. (Mk. 6:3) Mwana ooyu wakalisiyene abamwi, taakali mwana wakusaanguna kuli Mariya luzutu pesi wakali mwana waJehova “wakusaanguna kulengwa kuzintu zyoonse zyakalengwa,” Mwana waLeza Simuzyalwalikke.​—Kol. 1:15.

12. Mariya wakamulazika aali mwana, alubo zyakachitika eezi zisiyene biyeni azijanika mumamuvi amuzintu zyakudilowa?

12 Aachiindi eechi, mpimpawo Bbayibbili mpulyaamba makani aazibinkene loko aakuti: “Wakamuputila aamalembo mpawo wakamulazika muchilido chabanyama.” (Lk. 2:7) Munyika yoonse, mumamuvi amuzintu zidilowedwe, eezi zintu zyakachitika bazibikka munzila iyindilide pesi itali njiyo pe. Pesi atubone zyakachitika. Chilido chabanyama, mutiba uubikkilwa chakulya chabanyama kuti balye. Mutalubi kuti mpuli eeyi yakali kukkala mung’anda yabanyama. Busena bwakali atombe. Mpubali na bazyali banga balasala kuti mwanaabo atumbukilwe mundawu iili boobu kuti kabakonzya kujana bumwi busena butakwe tombe. Bazyali biingi bayanda kubachitila zintu zibotu bana babo. Zili aantanganana kuti Mariya aJosefa bakali kuyanda kumuchitila zintu zibotu loko Mwana waLeza.

13. (a) Mariya aJosefa bakatondeezya biyeni kuti bakachita zyoonse nzibakali kukonzya kababelesya zintu nzibakalaazyo? (b) Mazubaano bazyali basongo niinzi nzibeelede kubikka mubusena bwakusaanguna mbuli mbubakachita Josefa aMariya?

13 Nikuba oobo, taakwe nibakazumizya chiimo eechi chakatali kunoneezya kuti chibakachizye kuchita zyoonse nzibakali kukonzya kababelesya zintu nzibakalaazyo. Muchikozyano, Mariya wakamulangania kabotu mwana, kwiinda mukumuputila amalembo akumulazika muchilido chabanyama kuti awone kali kubona kuti ulikasalidwe akuti ulikwabilidwe. Mariya taakwe naakazumizya chiimo eechi chitali kabotu kuti chimukachizye kumuchitila zintu zilikabotu mwanaakwe. Mariya aJosefa bakalizi kuti chintu chiyandikana loko nchibakeelede kuchitila mwanaabo nkuzoomugwasya kuti asime mubukombi. (Bala Deuteronomo 6:6-8.) Mazubaano, bazyali basongo bakubikka mubusena bwakusaanguna kugwasya bana babo kuti basime mubukombi munyika eeyi iizwide bantu batayandi kukomba Leza.

Beembeli Bakasugwaazya Mariya aJosefa

14, 15. (a) Nkamboonzi beembeli nibakali achiyandisyo chakubona mwana? (b) Beembeli bakachitaanzi atala azintu nzibakabona mung’anda yabanyama?

14 Musindo wakaba wakanyongania luumuno lwakaliwo. Beembeli bakanjila mung’anda yabanyama kabayabuchijaana, kabali achiyandisyo chakubona mpuli eeyi, kapati mwana. Baalumi aaba bakaboteledwe loko alubo bakazwide kukondwa. Bakalikuza buchijaana kabazwa kuzilundu ooko nkubakali kukkala amatanga aabo. c Bakabuzya bazyali aaba bakagambide atala azintu zigambya nzibakali babona. Nibakali kuzilundu aakatikabo, ngilozi yakayutuka kulimbabo. Bulemu bwaJehova bwakamweka ndawu yoonse mpubakabede alubo ngilozi yakababuzya kuti Kkristu naakuti Mesiya wakali wazyalwa kuBbetelehema. Bakali kuyoojana mwana kalazikidwe muchilido chabanyama kaputilidwe malembo. Mpawo kwakachitika chimwi chintu chigambya loko, kwakaboneka nkamu mpati yangilozi kazili kulumbayizya Leza.​—Lk. 2:8-14.

15 Tazigambyi pe kuti baalumi aaba balibombya bakanjila muBbetelehema kabaza buchijaana. Kweelede kuti bakabotelwa loko nibakabona mwana kalede mbuli mbubakapandulwidwa aangilozi. Taakwe nibakawumuna pe atala amakani mabotu aaya. Bbayibbili lyaamba kuti: “Bakababuzya nzibakali babuzigwa . . . Alubo bantu boonse nibakamvwa zintu nzibakabuzigwa aabeembeli, bakagamba loko.” (Lk. 2:17, 18) Bapati bazikombelo bamuchiindi eecho bakali kubalangila aansi beembeli. Pesi Jehova wakali kubayanda loko baalumi aaba balibombya alubo basyomeka. Mariya wakakubona biyeni kuswayigwa ooku?

Jehova wakali kubayanda loko beembeli, baalumi balibombya alubo basyomeka

16. Mariya wakatondeezya biyeni kuti wakali kuyeeyesesya, alubo nkaakali kaambo kapati kakapa kuti akkale kali aalusyomo lusimide?

16 Mariya wakali katede akaambo kamachise aakutumbuka pesi wakaswiilila amoyo woonse majwi woonse ngaakabuzigwa. Alubo Bbayibbili lyaamba kuti wakachita zyiingi. Lyaamba kuti: “Mariya wakasaanguna kubamba makani aaya woonse mumoyo wakwe, kalikuyeeyesesya kuti aambaanzi.” (Lk. 2:19) Mwanakazi ooyu wakali kuyeeyesesya. Wakalizi kuti mulumbe ooyu wakali kuzwa kungilozi wakali kuyandikana loko. Jehova Leza wakwe wakali kuyanda kuti azibe akuti amvwisisisye mbaakali kuyandikana mwanaakwe. Nkinkaako, wakachita zyiingi kutali kuswiilila kupela. Majwi aaya wakaabamba mumoyo wakwe kuchitila kuti kanoowayeeya chiindi achiindi, myeezi amyeezi, amuminyaka yakali kuyootobela. Aaka nkikaambo kakapa kuti Mariya akkale kali alusyomo lusimide kwabuumi bwakwe boonse.​—Bala Mahebberu 11:1.

Mariya wakabaswiilila amoyo wakwe woonse beembeli alubo majwi aabo wakaayoobola mumoyo wakwe

17. Kujana twamutobelezya biyeni Mariya kumakani aali atala akasimpe?

17 Ulachitobelezya na chikozyano chaMariya? Jehova wakapa kuti muJwi lyakwe mulembwe kasimpe kayandikana loko. Nikuba oobo, kasimpe aako takakonzyi pe kutugwasya kuti teetwakayiya akukaswiilila. Tulakonzya kuchita oobo kwiinda mukubala Bbayibbili buzuba abuzuba kutali kulibala mbuli bbuku biyo pesi kulibala mbuli Jwi lyaLeza lyakazulwidwa aamuuya. (2 Tim. 3:16) Mbuli Mariya, tweelede kuyoobola kasimpe mumyoyo yesu akuyeeyesesya atala anchikaamba. Kuti twayeeyesesya atala anzitubala muBbayibbili, twayanduula nzila mbutukonzya kubelesya lulayo lwaJehova munzila iimaninide, tunooli tulikupa lusyomo lwesu nziluyanda kuti lukomene.

Amwi Majwi Ngakeelede Kuyoobola

18. (a) Mariya aJosefa bakawuswiilila biyeni mulawu waMozesi, Jesu kachili muniini? (b) Chipo chakapegwa aaJosefa aMariya kutempele chitondeezya biyeni kuti bakali azintu ziche?

18 Bbayibbili litii mwana naakasisya mazuba aali8 aakuzyalwa Mariya aJosefa bakamupalula kweendelana aMulawu waMozesi alubo bakamuuzika kuti Jesu mbuli mbubakali babuzigwa. (Lk. 1:31) Mwana naakakkwanisya mazuba aakuzyalwa aali40, bakamubweza kabazwa kuBbetelehema akumutola kutempele kuJerusalema musinzo wakali kulampa makkilomita asika ku10 alubo bakapa chipo chakusalazigwa kweendelana amulawu mbwaakali kuzumizya kubantu bafwaba kuti balakonzya kupa twana twanziba tubili naakuti twana twankwilimba tubili. Kuti kakuli kuti bakali kufwa bweeme akaambo kakupa chipo chiniini kumugutu wambelele mbuli nzibakali kukonzya kupa bamwi bazyali, teebakaleka pe kupa mwanaanziba zitondeezya kuti bakaswiilila mulawu ooyu kusikila mpubagolela. Kufumbwa zyakachitika bakasungwaazigwa loko nibakali nkukooko.​—Lk. 2:21-24.

19. (a) Ngaali amwi majwi Simiyoni ngaakabuzya Mariya ngaakeelede kubamba mumoyo? (b) Ana wakachita biyeni naakabona Jesu?

19 Mudaala uutegwa Simiyoni wakaswena aafwiifwi ambabo alubo wakabuzya Mariya amwi majwi ngaakeelede kubamba mumoyo. Simiyoni wakali wasyomezegwa kuti taakali kuzoofwa pe katanabona Mesiya alubo muuya uusalala waJehova wakamutondeezya kuti mwana ooyu, Jesu nguwe wakali Mufutuli wakaambilizigwa. Alubo Simiyoni wakachenjezya Mariya atala amachise ngaakali kuzoolisimya kuli ngawo limwi zuba. Wakaamba kuti Mariya wakali kuzoomvwa mbuli kuti wayaswa panga damfu. (Lk. 2:25-35) Nikuba kuti majwi aaya akali kuchisa pesi kweelede kuti akamugwasya Mariya kuti alisimye chiindi chiyumu eecho nichakasika muminyaka iili 33 yakazootobela. Naakazwa Simiyoni, mupolofita wachanakazi uutegwa Ana wakabona mwana Jesu alubo wakasaanguna kwaambuula atala anguwe kubantu boonse bakali kulangilila kwaangununwa kwaJerusalema.​—Bala Lukka 2:36-38.

Mariya aJosefa bakasungwaazigwa loko kutempele lyaJehova kuJerusalema

20. Nkamboonzi kweeta Jesu kutempele kuJerusalema nikwakali kusala kuli kabotu?

20 Josefa aMariya bakasala kabotu loko nibakeeta mwanaabo kutempele lyaJehova kuJerusalema. Nzibakachita eezi akaba masaangunino kumwanaabo kuti kajanika kutempele lyaJehova kwabuumi bwakwe boonse. Kabali nkukooko, bakapa Jehova zyoonse nzibakali kukonzya alubo bakatambula malayilile akusungwaazigwa. Zili aantanganana kuti mubuzuba oobo Mariya wakazwa aatempele kali alusyomo lusimide alubo mumoyo kazwide kasimpe kayandikana nkaakali kuyeeyesesya akubuzya bamwi.

21. Nga tulachita biyeni kuti lusyomo lwesu lusime mbuli lwaMariya?

21 Zibotezya loko mazubaano kubona bazyali kabatobelezya chikozyano chaJosefa aMariya. Aakati kaBakamboni baJehova, bazyali batondeezya kuti balasyomeka kwiinda mukwiinka aabana babo kumiswaangano yachiKkristu. Bazyali aaba bapa nzibakonzya mukwaamba majwi asungwaazya kubakombinyina. Alubo nibazwa aamiswaangano bazwa kabali basima, kababotelwa alubo kabali aazintu zyiingi zibotu nzibakonzya kubuzya bamwi. Nisimpe, zibotezya loko kuba aamwi ambabo! Kuti twachita oobo, lusyomo lwesu lulasima mbuli lwaMariya.

a Bona musiyano uuliwo aakati kalweendo oolu alweendo lwakusaanguna. Bbayibbili lyaamba kuti: “Mariya wakafwambaana kunyampuka mpawo wakayinka” kuti akaswaye Elizabbeti. (Lk. 1:39) Mbukunga aachiindi eecho Mariya wakali wasyomezegwa biyo, kulakonzeka kuti wakeenda katabuzizye Josefa pe. Pesi nibakazookwatana lweendo oolu lupandululwa kuti ndulwaJosefa kutali lwaMariya pe.

b Aachiindi eecho mumyuunzi kwakali maanda aakuti bantu bali mulweendo bajane kwakukkala.

c Makani aakuti beembeli chiindi eecho bakali kukkala musokwe aamwi abutanga bwabo alazuminana aanzilyaamba Bbayibbili kuti: Jesu taakazyalwa muDecember pe chiindi butanga nibunga bulijalilidwe aamuunzi pesi kwakali kumatalikilo aa-October.