1-3. (a) Nkamboonzi Esita naakali kuyoowa kuyoobona mulumaakwe? (b) Njiili mibuzyo njitutasandule atala a-Esita?

 ESITA wakeezya kulibatamika chiindi naakali mulubuwa lwang’anda mpati yamwaami yakali muSusani. Teekwali kuuba pe. Zintu zyoonse zyakabambidwe munzila mbotu loko. Kwakali zintu zibezedwe ziswaanizya basune bang’ombe bakali aamababa, masoja aajisi masumu abalavu bamisyobo iisiyene-siyene zyakali kumuduli. Alubo kwakali mabwe aakabezedwe kabotu-kabotu azibumbwa zyakabikkidwe kabotu-kabotu. Ng’anda yamwaami eeyi yakali aafwiifwi azilundu zyaZagros zyakali kuvumbwa asnow aawo maanzi aamumulonga waChoaspes mpaakali kuboneka kabotu-kabotu. Zintu zyoonse eezi zyakabikkidwe munzila yakuti kufumbwa muntu wakali kuswaya aabusena oobu abone manguzu ngaakalaawo muntu ngwaakali kuyanda kubona Esita, ooyo wakali kulyaamba kuti “mwaami mupati” alubo wakali mulumaakwe.

² Ahasuwera wakalisiyene amwaalumi wakali kulangililwa kuti nga ulakonzya kukwata musimbi wachiJuda uusyomeka. a Taakwe naakali kutobelezya chikozyano cha-Abbrahamu, mwaalumi wakalibombya kwiinda mukutobela malayilile aaJehova aakuswiilila mwanakazi wakwe Sara. (Matl. 21:12) Mwaami ooyu wakazi zintu ziche loko atala aJehova Leza naakuti Milawu yakwe. Ahasuwera nchaakazi milawu yakuPersiya yakali kuswaanizya kukasya chintu Esita nchaakali kuyanda kuchita. Niinzi eecho nchaakali kuyanda kuchita Esita? Esita wakali kuyanda kuyoobona mwaami. Pesi kwakali mulawu waPersiya wakali kwaamba kuti kufumbwa muntu wakali kuyanda kubona mwaami katayitidwe pe, wakeelede kujayigwa. Esita taakwe naakayitidwe pe. Nkinkaako, kweelede kuti chiindi naakasika aalubuwa lwamwaami aawo mpaakali kuboneka kumwaami, wakali kuyeeya kuti lyasunu lilakonzya kundibbilila mukabanda.​—Bala Esita 4:11; 5:1.

³ Nkamboonzi Esita naakali kuyanda kulinjizya mupenzi lili boobu? Alubo twiiyaanzi kuzwa kulusyomo lwamwanakazi ooyu? Atusaangune kulanga-langa kuti zyakeenda biyeni kuti Esita akwatwe amwaami ooyu wakuPersiya.

4. Esita wakakomezegwa biyeni alubo zyakeenda biyeni kuti azookkale amukulanaakwe Modekkayi?

⁴ Esita wakali muchaala. Tuzi zintu ziche loko atala abazyali bakwe bakamuuzika kuti Hadasa, bbala lyachiHebberu lyaamba kuti “musiwe,” chaamba fulawuzi lifulula maluba aatuba. Chiindi bazyali ba-Esita nibakafwa, umwi bbululu wabo, mwaalumi wakali aaluzyalo uutegwa Modekkayi, wakamufwida luzyalo Esta. Modekkayi wakali mwana wawisi mupati naakuti muniini, pesi wakali mupati loko kuli Esita. Wakamubweza akumutola kumuunzi wakwe mpawo wakamujata mbuli mwanaakwe.​—Es. 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Modekkayi wakamukomezya biyeni Esita? (b) Esita aModekkayi bakali kupona buumi buli biyeni kuSusani?

⁵ Modekkayi a-Esita bakali maJuda bakali mubuzike kumuunzi mupati wakuPersiya. Kweelede kuti bakali kusaluulwa akaambo kabukombi bwabo aMulawu ngubakali kutobela. Pesi Esita wakamvwanana loko amukulanaakwe Modekkayi chiindi naakali kumuyiisya atala aJehova, Leza uuli aaluzyalo ooyo wakali kuvuna bakombi bakwe chiindi nibakali kuswaana mapenzi, alubo wakali kuzoobavuna lubo. (Lev. 26:44, 45) Zilaantanganana kuti Esita aModekkayi bakamvwanana loko.

⁶ Kweelede kuti Modekkayi wakali kubeleka kali walupati-pati kung’anda yamwaami kuSusani, ooko nkwaakali kujanika-janika aageedi kali aabamwi babelesi. (Es. 2:19, 21; 3:3) Esita wakali kuchitaanzi chiindi naakali kukomena? Tatuzi pe; pesi kulakonzeka kuti wakali kugwasilizya mukulanaakwe akubamba muunzi wakwe, uuyeeyelwa kuti wakali kujanika kundawu iitasumpukide pe alubo iili mutala aamulonga kuzwa kung’anda yamwaami. Kweelede kuti Esita wakali kubotelwa kwiinka kumusika, ooko bantu bapanga zintu zyangolida anzyansiliva abamwi basambazi nkubakali kuuzya zintu zyabo. Esita taakazi pe kuti zintu zili boobu uzoobaazyo nkaambo taakazi pe kuti buumi bwakwe buzoochincha kunembo.

7. Nkamboonzi Vasiti naakagwisigwa kuba namalelo, alubo niinzi chakazoochitika?

⁷ Limwi zuba kuSusani, bantu boonse bakali kwaambuula atala azyakachitika kung’anda yamwaami. Mwaami Ahasuwera wakachita  pobwe kali kubotelwa abalupati-pati bakwe. Nibakali kulya chakulya akunywa wayini mwaami wakayeeya kuti kwiitwe namalelo wakwe Vasiti, wakali mubotu kuti azoolibonie kunembo lyabeenzinyina. Aachiindi eecho, Vasiti wakali kulya abamwi banakazi. Vasiti wakakaka kwiinka. Niinzi chakachitika? Mwaami wakafwa bweeme mpawo wakayaka biya akunyema. Wakabuzya basikumupa lulayo kuti achitwe biyeni Vasiti, mpawo bakati agwisigwe kuba namalelo. Kuzwa waawo, babelesi bamwaami bakayanduula banakalindu kuchitila kuti umwi wabo azoosalwe kuba namalelo muchibaka chaVasiti.​—Es. 1:1–2:4.

8. (a) Kweelede kuti nkamboonzi Modekkayi naakali kukataazikana atala a-Esita chiindi naakali buyabukomena? (b) Nga tulaabelesya biyeni malayilile aamuBbayibbili ali atala akubota chiwa? (Langa Tusimpi 31:30.)

⁸ Yeeyela Modekkayi kali kulanga Esita chiindi achiindi alubo kali kubotelwa kumwi kali kukataazikana akaambo kakuti wakali wakomena alubo kali mubotu. Bbayibbili lyaamba kuti: “Musimbi ooyu wakali mubotu alimwi weebeka.” (Es. 2:7) Bbayibbili lyaamba kuti tweelede kuba aamaboneno aalikabotu atala akubota chiwa. Kubota chiwa kuli kabotu pesi kweelede kweendaamwi abuntu buli kabotu buswaanizya busongo akulibombya nkaambo kulakonzya kupa kuti muntu alisumpule akuba aabuntu butali kabotu pe. (Bala Tusimpi 11:22.) Wakali wazibona na eezi? Ani Esita ke, kwakapa kuti abe biyeni? Tulazibona kunembo.

9. (a) Babelesi bamwaami bakachitaanzi chiindi nibakabona Esita alubo kweelede kuti nkamboonzi nikwakali kuyumu kuli Esita kwaanzanisigwa aaModekkayi? (b) Nkamboonzi Modekkayi naakazumizya Esita kuti akwatwe amuntu wakatali kukomba Leza? (Langa kabbokesi.)

⁹ Babelesi bamwaami bakamubona Esita chiindi nibakali kuyanduula banakalindu. Bakamubweza akumutola kung’anda yamwaami yakali mutala aamulonga. (Es. 2:8) Kweelede kuti kwakali kuyumu loko kwaanzanisigwa kwabantu aaba nkaambo bakali kubaanga mwana awisi. Kweelede kuti Modekkayi taakali kuyanda pe kuti Esita akwatwe amwaalumi uutasyomi nikuba kali mwaami pesi taakali kukonzya pe kuchincha zyakali zyachitika. b Kweelede kuti Esita wakaaswiilisisya majwi ngaakabuzigwa aaModekkayi katanayinka. Alubo kulakonzeka kuti wakali aamibuzyo myiingi chiindi naakali kutolwa kung’anda yamwaami kuSusani. Esita wakali kuyoopona buumi bulibiyeni?

10, 11. (a) Busena mbwaakabede Esita bwakali kukonzya kupa kuti abe aabuntu bulibiyeni? (b) Modekkayi wakatondeezya biyeni kuti wakali aandaba ambaakali kupona Esita?

¹⁰ Esita wakazoolibona kali mundawu njaatakazibide. Buumi bwakwe bwakali bwachincha. Wakali aakati ‘kabasimbi banji’ bakeetedwe kuzwa mubweendelezi boonse bwaPersiya. Maponeno aabo,  milaka yabo anzibakali kuchita zyakalisiyene anzyaakazibide. Basimbi aaba bakali kulangwa-langwa aHegayi, alubo bakeelede kubambwa-bambwa kweendelana ambubakali kubambwa banakazi kuti babote kwamunyaka, kababananika mafuta aakubabotya. (Es. 2:8, 12) Ndawu iili boobu yakali kukonzya kupa kuti basimbi bayindilile kulibotya chiwa, kulisumpula akuyanda kuzundaana. Ani Esita zyakapa kuti achite biyeni?

¹¹ Modekkayi wakali aandaba loko a-Esita kwiinda bantu boonse. Bbayibbili litubuzya kuti buzuba abuzuba wakali kweendeendela aafwiifwi ang’anda yakali kubambilwa banakazi kuchitila kuti amvwe kuti Esita wakali biyeni. (Es. 2:11) Kuti wamvwa makani aakali kwaambuulwa atala a-Esita, amwi kuzwa kubabelesinyina, wakali kubotelwa loko mbuli mbabotelwa wisi kumwanaakwe. Nkamboonzi?

12, 13. (a) Nzyaakali kuchita Esita zyakali kupa kuti bantu bakali kumubona bamvwe biyeni? (b) Kweelede kuti nkamboonzi Modekkayi naakabotelwa chiindi naakamvwa kuti Esita takwe naakaamba pe kuti wakali muJuda?

¹² Hegayi wakali kumuyanda loko Esita zyakuti wakali kumufwida  luzyalo mpawo wakamupa basimbi bali 7 alubo wakamubikka mung’anda mbotu loko mwakali kubambilwa banakazi. Bbayibbili lyaamba kuti: “Lino Esita bakali kumuyanda boonse ibakali kumubona.” (Es. 2:9, 15) Mbubotu chiwa na bwakali kupa kuti bantu boonse bamuyande Esita? Peepe, kuli zintu zyiingi zyakali kupa kuti bantu bamuyande.

¹³ Muchikozyano, Bbayibbili lyaamba kuti: “Esita tanaakaamba cili coonse kujatikizya bantu bakwe naa basazinyina, nkaambo Moodekai wakamulailila kuti ataambili muntu naba omwe.” (Es. 2:10) Modekkayi wakabuzizye Esita kuti atabuzyi bantu kuti wakali muJuda nkaambo wakali wabona kuti bantu bamuPersiya bakali kubasaluula maJuda. Zyakamubotezya loko Modekkayi kumvwa kuti Esita wakazumanana kumuswiilila nikuba kuti aachiindi eecho taakachili kukkalaamwi pe anguwe.

14. Bachikula mazubaano ngabalachitobelezya biyeni chikozyano cha-Esita?

¹⁴ Bachikula mazubaano balakonzya kubotezya bazyali babo naakuti bantu babalelede. Chiindi nibatali aabazyali babo alubo  kabazyungulukidwe aabantu bachita zintu zibi, batalijati kabotu alubo bayoosya, balakonzya kukaka kuyungwa mpawo bakakatile kuzyeelelo akuzintu nzibazi kuti zilikabotu. Kuti bachita oobo, bayoobotezya moyo waWisi wabo uulikujulu mbuli mbaakachita Esita.​—Bala Tusimpi 27:11.

15, 16. (a) Niinzi chakapa kuti Esita akayandwe aamwaami? (b) Kweelede kuti nkamboonzi nikwakali kukonzya kumuyumina Esita kuchincha buumi bwakwe?

¹⁵ Nichakasika chiindi chakuti Esita akalibonie kumwaami, wakapegwa lwaangunuko lwakuti asale zintu, kweelede kuti zyakali kukonzya kupa kuti abote chiwa. Pesi Esita taakwe naakakumbila zintu pe kwiinda nzyaakabuzidwe aHegayi. (Es. 2:15) Kweelede kuti wakalizi kuti kubota chiwa teenkuko pe kwakali kupa kuti akayandwe aamwaami pesi kulibombya nkuko kwakali kuyandikana loko. Nzyaakachita zyakali kabotu na?

¹⁶ Bbayibbili lisandula kaliti: “Mwami wakamuyanda Esita kwiinda basimbi bambi boonse, cakuti wakafwidwa luzyalo akutondezyegwa luyando lutamani kumwami kwiinda banakalindu bambi boonse. Eelyo mwami wakamusamika musini wabwami kumutwe akumubikka kuba namalelo mubusena bwa Vasiti.” (Es. 2:17) Kweelede kuti kwakamuyumina loko musimbi ooyu muJuda wakali kulibombya kuchincha kuti azibilane aabuumi bupya, nkaambo wakali waba namalelo chaamba mwanakazi wamwaami wakali aanguzu kwiinda baami boonse muchiindi eecho. Kuba namalelo kwakapa kuti Esita atalisye kulisumpula na? Peepe, teembakachita pe.

17. (a) Esita wakatondeezya biyeni kuti wakali kumuswiilila Modekkayi ngwaakali kubona mbuli wisi? (b) Nkamboonzi chikozyano cha-Esita nichiyandikana loko mazubaano?

¹⁷ Esita wakazumanana kumuswiilila Modekkayi ngwaakali kubona mbuli wisi. Wakayinkilila kunembo kulisisa kuti wakali muJuda. Chiindi Modekkayi naakayubununa makani aakuti kuli bantu bakali kuyanda kujeya mwaami, Esita wakaswiilila kwiinda mukuchenjezya mwaami mpawo bantu bakali kuyanda kumujeya mwaami bakajeegwa. (Es. 2:20-23) Alubo wakatondeezya kuti wakali aalusyomo muli Leza kwiinda mukutondeezya muuya wakulibombya akuswiilila. Mazubaano, kutobelezya chikozyano cha-Esita kuyandikana loko nkaambo bantu biingi tabakuboni kakuyandikana pe kuswiilila pesi bayandisya kutaswiilila alubo mbaasikupapila. Bantu bali aalusyomo lwachoonzyo balaswiilila mbuli mbaakachita Esita.

18. (a) Kweelede kuti nkamboonzi Modekkayi naakakaka kukotamina Hamani? (Langa makani aamunsi.) (b) Mazubaano baalumi abanakazi basyomeka bachitobelezya biyeni chikozyano chaModekkayi?

¹⁸ Mwaalumi uutegwa Hamani wakapegwa chuuno chisumpukide  mubwaami bwa-Ahasuwera. Mwaami wakamubikka kuti abe silutwe mupati kwiinda basilutwe boonse, wakamubikka kuti abe sikumupa lulayo akuti abe wachibili mubweendelezi bwakwe. Alubo mwaami wakabikka mulawu wakuti bantu boonse bamubona bamukotamine. (Es. 3:1-4) Mulawu ooyu wakamweetela buyumu-yumu Modekkayi. Wakalizi kuti wakeelede kuswiilila mwaami pesi kutali kuti aleke kulemeka Leza. Mbuli mbutuzi, Hamani wakali mu-Agagi. Zili aantanganana kuti wakali walunyungu lwaAgagi, mwaami waba-Amalekki ooyo wakajeegwa aaSamiyele, mupolofita waLeza. (1 Sam. 15:33) Ba-Amalekki bakali kuchita zibi zyakuti bakali baba basinkondonyina baJehova abama-Israyeli. Ba-Amalekki boonse bakali kuzondwa aaLeza. c (Dt. 25:19) Zyakali kuchita na kuti muJuda uusyomeka akotamine mu-Amalekki? Modekkayi taakazichita pe. Taakwe naakamukotamina pe Hamani. Nikuba mazubaano, baalumi abanakazi basyomeka balalipeda kubikka buumi bwabo mumapenzi nkaambo batobela malayilile aakuti: “Tweelede kuswiilila Leza mbuli mweendelezi kutali bantu.”​—Mil. 5:29.

19. Hamani wakali kuyanda kuchitaanzi alubo wakachita biyeni kuti awongelezye mwaami?

¹⁹ Hamani wakanyema loko. Pesi taakali kukkutisikana pe kuti ajaye Modekkayi kupela. Wakali kuyanda kuti anyonyoone bantu boonse bamusyobo waModekkayi. Wakayunga mwaami kwiinda mukwaamba makani aatali kabotu atala amaJuda. Kataambide pe kuti mbaani, wakaamba kuti mbantu batayandikani pe kumwaami akuti mbantu “bamwayikide akati kabantu.” Kuyungizya waawo, wakaamba kuti bantu aaba teebakali kuuswiilila pe mulawu wamwaami akuti bakali basikupapila bayoosya. Wakalipeda kusanga mali yakali kuzoobelesegwa kubbadala bantu bakali kuzoojaya maJuda boonse bakali mubweendelezi bwaPersiya. d Ahasuwera wakapa Hamani nweenwe yakwe yakusimbya akumuzumizya kuti achite zintu zyoonse nzyaakali kuyeeya.​—Es. 3:5-10.

20, 21. (a) Mulumbe waHamani wakapa kuti maJuda bakali muPersiya kuswaanizya aModekkayi bamvwe biyeni? (b) Modekkayi wakabuzya Esita kuti achiteenzi?

²⁰ Mukulaba kwaliso, batumwa bamwaami bakali kugada mabbiza bakali basika muchilawu choonse kabali kwaambilizya atala amulumbe wakunyonyoona maJuda. Yeeyela mbubakalimvwa maJuda bakali kuJerusalema chiindi nibakamvwa mulumbe ooyu. Bakali bazwa kubuzike kuBbabbiloni kabali kweezya kuyakulula muunzi waJerusalema wakatachilikwe miduli yakali kuukwabilila. Kweelede kuti  Modekkayi wakabayeeya maJuda aaba kuswaanizya abamwi beenzinyina ababbululu bakwe bakali muSusani chiindi naakamvwa mulumbe ooyu wakali kuchisa loko. Kakataazikene, wakadelula zigogo zyakwe mpawo wazwaata zigogo zyamasaka, walibikka dyota mumutwe akukwiila kali aakati kamuunzi. Pesi Hamani wakalikkede kalikunywa amwaami katakwe naakali kukataazikana pe atala apenzi ndyaakali weetela maJuda abeenzinyina bakali muSusani.​—Bala Esita 3:12–4:1.

²¹ Modekkayi wakalizi kuti wakeelede kubweza ntaamu. Pesi wakali kunoochitaanzi? Esita wakamvwa atala akulila kwakwe mpawo wakatuma bantu kuti bamupe zigogo pesi Modekkayi wakakaka kuumbulizigwa. Kweelede kuti wakali waba aachiindi kalikuyeeya kuti nkamboonzi Jehova Leza naakazumizya kuti Esita abwezegwe kuzwa kulinguwe kuti akwatwe amwaami wakatali kukomba Leza. Aachiindi eechi wakasaanguna kuziba kuti nkamboonzi. Wakatuma mulumbe kuti Esita akombelezye mwaami kuchitila kuti avune “bantu bakwe.”​—Es. 4:4-8.

22. Nkamboonzi Esita naakali kuyoowa kuyoobona mwaami? (Langa makani aamunsi.)

²² Esita wakakataazikana loko chiindi naakamvwa atala amulumbe waModekkayi. Aawa mpimpawo mpulwakasunkwa lusyomo lwakwe.  Esita wakayoowa. Eezi wakazitondeezya munsandulo njaakasandula Modekkayi. Wakamuyeezya atala amulawu wamwaami wakuti kufumbwa muntu wakali kwiinka kuyoobona mwaami katayitidwe pe, wakeelede kujayigwa. Muntu ooyo wakali kufutuka kupela kuti mwaami wamutondeka nkoli yakwe. Esita wakali aakaambo na kakali kukonzya kupa kuti afutuke kapati kuti wayeeya atala azyakachitikila Vasiti chiindi naakaka kulibonia kumwaami? Esita wakabuzya Modekkayi kuti wakali waba aamazuba aali 30 katayitidwe pe amwaami kuti azoomubone. Eezi zyakapa kuti ayeeye kuti amwi mwaami wakali wachincha mizeezo, taakachili kumuyanda pe. e​—Es. 4:9-11.

23. (a) Modekkayi wakatyeni kuti asimye lusyomo lwa-Esita? (b) Nkamboonzi Modekkayi nali chikozyano chilikabotu chakutobelezya?

²³ Modekkayi wakasandula munzila yakasimya lusyomo lwa-Esita. Wakamusyomezya kuti, kuti wakachilwa kubweza ntaamu, lufutuko lwamaJuda lwakali kuyoozwa kuliimwi nzila. Esita wakali kuzoofutuka na kuti kupenzegwa ooku kwazwidilila? Aawa Modekkayi wakatondeezya lusyomo lusimide muli Jehova, nkaambo wakalizi kuti taakali kuzoozumizya bakombi bakwe kuti banyonyoonwe chakumaninina akuti zisyomezyo zyakwe zitazuzikizigwi. (Jos. 23:14) Modekkayi wakabuzya Esita kuti: “Ino nguni uuzyi, ambweni akaambo kakufwutula bantu bako muciindi cili boobu ncookabeda namalelo.” (Es. 4:12-14) Modekkayi teechikozyano chilikabotu chakutobelezya na? Wakasyoma Leza wakwe Jehova chakumaninina. Mbuchita na anduwe?​—Tus. 3:5, 6.

24. Esita wakatondeezya biyeni kuti wakali aalusyomo achibindi?

²⁴ Chakasika chiindi cha-Esita chakuti asale. Wakabuzya  Modekkayi kuti abuzye maJuda boonse bakali muchisi kuti balyimye kulya kwamazuba aatatu mpawo wakamaninsya amajwi aakwe mawuba, aachiyandikana nikuba mazubaano aatondeezya kuti wakali aalusyomo achibindi. Wakaamba kuti: “Ikuti naa ndiyoofwa, andikafwe buyo.” (Es. 4:15-17) Kweelede kuti wakakomba kazizwa aansi aamoyo mumazuba aaya aatatu kwiinda mbaakali kuchita kwabuumi bwakwe boonse. Kuzwa waawo, Esita wakazwaata zigogo zyakwe zyabwaami mpawo wakachita zyoonse nzyaakali kukonzya kuti akaboneke kabotu kumwaami. Wakazooyinka kuyoobona mwaami.

25. Amba zintu zyakachitika chiindi Esita naakali kuya kubona mulumaakwe.

²⁵ Mbuli mbukwaambwa kale kumasaangunino aachiiyo eechi, Esita wakayinka kung’anda yamwaami. Tulakonzya kuyeeyela mbaakali kukataazikana mumizeezo ambaakali kukomba mumoyo. Wakanjila mulubuwa aawo mpaakali kukonzya kubona mwaami. Kweelede kuti wakeezya kulanga kuti mwaami wakaliboteledwe na naakuti wakalinyemede kwiinda mukulanga busyu bwakwe bwakali aamalezu amasusu aabambidwe kabotu. Kuti kakuli kuti wakalindila, kweelede kuti wakalimvwa mbuli kuti wakalindila chiindi chilamfu loko. Pesi muchiindi chifwiifwi, mulumaakwe wakamubona. Ahasuwera wakagamba pesi busyu bwakwe bwakali kusangalizya. Wakamutondeka nkoli yakwe yangolida.​—Es. 5:1, 2.

26. Nkamboonzi maKristu bakasimpe nibeelede kuba aachibindi mbuli Esita, alubo nkamboonzi nzyaakachita naakali matalikilo biyo?

²⁶ Mwaami wakatondeezya kuti wakalilibambilide kuswiilila Esita. Esita wakayiminina Leza wakwe akulwanina bantu bamusyobo wakwe. Alubo wakasiya chikozyano chibotu chalusyomo kubakombi baLeza boonse nikuba mazubaano. MaKristu mazubaano bazibona kaziyandikana loko zikozyano zili boobu. Jesu wakaamba kuti batobeli bakwe bakali kuyooboneka aaluyando lwachoonzyo. (Bala Johane 13:34, 35.) Kuti tukonzye kutondeezya luyando luli oobu, tweelede kutondeezya chibindi mbuli Esita. Nikuba kuti Esita wakali wayiminina bakombi baLeza mubuzuba oobo, nzyaakachita akali matalikilo biyo. Wakali kuyoochita biyeni kuti akonzye kugwasya mwaami kubona kuti sikumupa lulayo ooyo ngwaakali kuyandisya loko wakali aamakanze mabi? Wakali kuyoobavuna biyeni bantu bamusyobo wakwe? Mibuzyo eeyi ilasandulwa muchaandaano chitobela.