Lutani apo pali nkhani

IVYO ŴACHINYAMATA ŴAKUFUMBA

Kasi Kutemba Nkhuheni Nadi?

Kasi Kutemba Nkhuheni Nadi?

“Nili kukura na ŵanthu awo ŵakutemwa kutuka, ntheura nkhuwonapo suzgo yayi para nkhupulika munthu wakutuka. Kwa ine ntchakawiro kuchita nthena.”—Christopher, 17.

“Apo nkhaŵa mwana nkhatemwanga chomene kutuka ŵanthu. Chikaŵa chipusu chomene kwamba kutuka, kweni chikaŵa chakusuzga kuti nileke.”—Rebecca, 19.

 Mafumbo ghakuti ughanaghanirepo

  •   Kasi ukujipulika wuli usange wapulika munthu wakutuka?

    •  Nkhumanyaso yayi kuti watuka, chifukwa vikuwoneka viwemi waka kwa ine.

    •  Vikuniŵinya, kweni mbwenu nkhuzomerezga waka.

    •  Nkhukhuŵara chomene, ndipo ningavizgoŵera yayi.

  •   Kasi uli kutukapo kalinga?

    •  Nindatukepo

    •  Mwa apo na apo

    •  Nyengo zose

  •   Kasi iwe, ukuyiwona wuli nkhani ya kutuka?

    •  Nkhuwonapo suzgo yayi

    •  Nkhuwona kuti ni nkhani yikuru

 Chifukwa wuli ni nkhani yikuru?

 Kasi ukuwona kuti kutuka ni nkhani yikuru? Panji ungati ‘viŵi yayi.’ ‘Pa charu pali masuzgo ghakurughakuru agho munthu ungafipa nagho mtima. Nakuti waliyose wakutuka!’ Kasi mbunenesko?

 Manya kuti pali ŵanthu ŵanandi chomene awo ŵakuyezgayezga kuti ŵaleke kuyowoya mazgu ghaheni. Ndipo ŵali na vifukwa vyakupulikikwa vyakuchitira nthena ivyo panji ŵanyake ŵakuvimanya makora yayi. Mwachiyelezgero:

  •  Para munthu ukutuka ukulongora waka umo nkharo yako yiliri. Ivyo munthu wakuyowoya ndivyo vikuvumbura ivyo vili mumtima wake. Para munthu wakuyowoyera ŵanyake mazgu ghaheni wakulongora kuti wakughanaghanira yayi umo ŵakujipulikira. Kasi ndimo iwe uliri nadi?

     Baibolo likuti: “Vinthu ivyo vikufuma mu mulomo vikufuma mu mtima.”—Mateyu 15:18.

    Kutuka nkhuheni chomene. Ntheura ukwenera yayi kutuka ŵanyako.

  •  Kutuka kungapangiska kuti ŵanthu ŵakuwonenge mwambura kwenelera. Buku la Cuss Control likuti: “Ivyo munthu wakuyowoya vingavumbura ŵanthu awo wangachezga nawo, ntchindi izo ŵamubanja lake kweniso awo wakugwira nawo ntchito ŵangamupa, ubwezi wake na ŵanji, umo wakuchitira vinthu, kuti usange ntchito panji yayi, kuti ŵakukwezge udindo panji yayi, kweniso umo wangazgolera ŵalendo.” Buku ili likutiso: “Ghanaghanira umo ubwezi winu ungaŵira na ŵanji para mukulapa.”

     Baibolo likuti: “Wuskaniko . . . kayowoyero kaheni.”—Ŵaefeso 4:31.

  •  Leka kughanaghana kuti usange munthu wakulapa, ndikuti ivyo wakuyowoya ni vyaunenesko. Buku ilo wakalemba Dr. Alex Packer lakuti How Rude! likuti: “Vikubowa chomene kutegherezga kwa munthu uyo wakutemwa kulapa.” Buku ili likutiso “ivyo munthu uyu wakuyowoya vikulongora kuti walije mahara kweniso chitima. Usange ivyo munthu wakuyowoya vikupulikikwa makora yayi vikulongora waka umo wakughanaghanira.”

     Baibolo likuti: “Pa mulomo winu pangafumanga mazgu ghakuvunda yayi.”—Ŵaefeso 4:29.

 Ivyo ungachita

  •  Jiŵikira chilato. Uŵe na chilato chakuti para mwezi ukuzakamara, uwe kuti waleka kuyowoya mazgu ghaheni. Ungalemba kuti uwonenge umo ukuchitira na kumanya usange ukusintha nadi. Kweni pali vinandi ivyo ungachita kuti ulutilire kusintha. Mwachiyelezgero:

  •  Leka kuwonelera vyakusanguluska viheni. Baibolo likuti: “Mendezgano ghaheni ghakunanga nkharo yiwemi.” (1 Ŵakorinte 15:33, mazgu ghamusi) “Mendezgano” ghakung’anamura ŵanthu pera yayi, ghakung’anamuraso mavidiyo agho ukuwonelera, magemu agho ukuseŵera kweniso sumu izo ukutegherezga. Munyamata munyake wa vyaka 17, zina lake Kenneth wakuti: “Chikuŵa chipusu chomene kwimba sumu iyo ukumanya kuti muli mazgu gha kutuka kweni ukutondeka kuleka kwimba chifukwa chakuti yikunozga.”

  •  Longora kuti ndiwe wakukhwima. Ŵanthu ŵanyake ŵakuti para ŵakutuka mbwenu ndikuti ŵakulongora kuti mbalara. Kweni uwu mbutesi. Baibolo likuti ŵanthu ŵakukhwima ni awo “ŵali kuzgoŵezga nkhongono zawo zakamanyiro kupambaniska pakati pa chiwemi na chiheni.” (Ŵahebere 5:14) Iwo ŵakuchita vinthu kuti “ŵakondweske” waka ŵanthu yayi.

 Kuyowoya unenesko, kayowoyero kaheni kakupangiska waka kuti munthu ŵaghanaghanenge vinthu viheni. Nakuti kayowoyero kaheni ndiko kazara chomene mu charu! Buku la Cuss Control likuti “kutuka kungapangiska kuti vinthu vihenipe chomene mu charu. Chitapo kanthu kuti uleke kutuka. Para wachita nthena ujipulikenge makora kweniso ŵanyako nawo ŵakuwonenge mwakwenelera.”