•  Asambizgi ŵakusuzga

•  Ivyo vingakovwira

•  Umo ungayowoyeskerana na asambizgi ŵako

•  Ivyo ŵanyinu ŵakuyowoya

 Pafupifupi mwana wa sukulu waliyose wali na msambizgi munyake uyo wakuwona kuti wakutemwa kumuchitira vinthu mwambura urunji, panji ngwakusuzga.

•   Luis, uyo wali na vyaka 21, wakuti: “Nkhaŵa na msambizgi munyake uyo wakatemwanga kuyowoya mazgu ghakutuka kweniso kuyuyura ŵana ŵa sukulu. Pakuti msambizgi uyu wakaŵa pafupi kupumura, panji wakawonanga kuti ŵangamulekeska yayi ntchito.”

•   Melanie, uyo wali na vyaka 25, wakukumbuka kuti asambizgi ŵake ŵakamuchitiranga vinthu mwambura urunji pakuyaniska na ŵana ŵa sukulu ŵanyake. “Msambizgi uyu pakujigowokera wakatenge, wakanichitiranga nthena chifukwa chakuti nkhaŵa mu chisopa chambura kutchuka. Kweniso wakatenge ivyo wakunichitira vizamunovwira kunthazi chifukwa para nakula nizamutambuzgika nakale.”

 Usange nawe uli na msambizgi wakusuzga, pali vinthu vinyake ivyo ungachita kuti sukulu uleke kuyiwona kuti njakuŵinya. Yezga kulondezga masachizgo agha.

•   Uzgoŵerenge asambizgi wose. Ŵasambizgi ŵakukhazga vinthu vyakupambana kufuma ku ŵana ŵawo ŵa sukulu. Manya ivyo asambizgi ŵako ŵakukhumba kuti uchitenge, ndipo ukwenera kuŵikapo mtima kuchita mwakukolerana na umo iwo ŵakukhumbira.

   Fundo ya mu Baibolo: “Munthu wavinjeru wakupulika na kusazgirako kusambira.”—Zintharika 1:5.

   “Nkhawona kuti ntchiwemi kuzgoŵera waka ivyo asambizgi ŵane ŵakukhumba, ndipo nkhaŵikangapo mtima kuchita vyose nga umo iwo ŵakukhumbira. Kuchita nthena kukanovwira kuti nikoleranenge nawo.”—Christopher.

•   Uŵachindikenge asambizgi ŵako. Uyowoyenge nawo mwalusungu asambizgi ŵako. Ndipo ungayezganga yayi kuyowoya nawo mwaganyavu nanga vingaŵa kuti ŵabuda ndiwo. Kumbuka kuti, ŵakukuwona kuti ndiwe mwana wa sukulu, msambizgi munyawo yayi.

   Fundo ya mu Baibolo: “Ivyo mukuyowoya viŵenge vyakukondweska nyengo zose, vyakulungika na mchere, mwakuti mumanye umo mukwenera kuzgolera waliyose.”—Ŵakolose 4:6.

   “Kanandi ŵana ŵa sukulu ŵakuŵachindika yayi ŵasambizgi ŵawo, ntheura usange ungaŵikapo mtima kuchindika asambizgi ŵako vingawovwira kuti mwambe kupulikana.”—Ciara.

•   Uŵapulikiskenge asambizgi ŵako. Ŵasambizgi nawo mbanthu. Ichi chikulongora kuti nawo ŵakusuzgika maghanoghano kweniso kufipa mtima na vinthu vinyake, nga umo wakuchitira munthu waliyose. Ntheura ntchiwemi yayi kuchimbilira kuyowoya kuti, ‘Asambizgi ŵane mbakusuzga panji ‘Asambizgi ŵane ŵakunitinkha.’

   Fundo ya mu Baibolo: “Tose tikubuda.”—Yakobe 3:2, mazgu ghamusi.

   “Ŵasambizgi ŵakuchita ntchito yakusuzga chomene. Ghanaghanirani waka ntchito iyo yikuŵapo kuti msambizgi wawovwire ŵana kuŵa na nkharo yiwemi kweniso kuti ŵatolepo kanthu pa ivyo wakuŵasambizga. Nkhawonanga kuti chikaŵa chiwemi kuti nichitenge makora vinthu kuti asambizgi ŵane ŵaleke kuŵa na ntchito yinandi yakuti ŵachite.”—Alexis.

•    Dumbiskana na ŵapapi ŵako. Ŵapapi ŵako ŵangakovwira chomene. Iwo ŵakukhumba kuti vinthu vikwenderenge makora ku sukulu, ndipo ulongozgi uwo ŵangakuphalira ungakovwira umo ungachitira para asambizgi ŵako mbakusuzga.

   Fundo ya mu Baibolo: “Vinthu vikulongosoka yayi para palije kudumbiskana.”—Zintharika 15:22.

   “Ŵapapi ŵinu ŵakumanya nthowa zinandi za umo ŵangamazgira masuzgo kuluska imwe ŵachinyamata. Ntheura ntchiwemi kupulikira ulongozgi uwo ŵangamupani. Ungamovwirani kuti vinthu vimwenderani makora.”—Olivia.

 Nyengo zinyake, chingaŵa chiwemi kudumbiskana na asambizgi ŵako pa ivyo mukuleka kukolerana. Usange ukopa kuti mungakamba kugazgana, kufipa mtima yayi. Mwamudumbiskana, ndipo wamuzizwa kuwona kuti mwadumbiskana makora waka kwambura kugazgana.

 Fundo ya mu Baibolo: “Tiyeni tilondezge vinthu vyakovwira kuti paŵe mtende.”—Ŵaroma 14:19.

 “Usange ukuwona kuti asambizgi ŵako ŵakuchita vinthu vyambura urunji kwa iwe pera, ungachita makora kuŵafumba kuti umanye usange uli kuŵachitira chinthu chinyake icho chili kuŵakwiyiska. Ivyo ŵangakuzgora vingakovwira kumanya apo ukwenera kusintha.”—Juliana.

 “Pambere mundambe kusambira panji para mwamara waka, ungachita makora kukumana na asambizgi ŵako pa mwekha na kuŵalongosolera umo ukujipulikira na umo ŵakuchitira nawe vinthu. Nkhugomezga kuti kuchita nthena kungawovwira kuti asambizgi ŵako ŵaghanaghanirepo na kwamba kukuchindika chifukwa cha umo wachitira na nkhani iyo.”—Benjamin.

 NKHANI IYO YIKACHITIKA NADI

 “Kanandi mu kilasi nkhawelangamo waka, ndipo asambizgi ŵane ŵakaŵikangako mahara yayi. Ivi vikanipangiska kughanaghana vyakuleka waka sukulu chifukwa ŵakanovwiranga yayi.

 “Nkhapempha msambizgi munyake kuti wanovwire umo ningachitira. Iyo wakaniphalira kuti: ‘Asambizgi ŵako ŵakukumanya makora yayi, ndipo nawe ukuŵamanya makora yayi. Ntheura ungachita makora kuŵaphalira asambizgi ŵako suzgo ilo uli nalo. Para wachita nthena panji ungawovwiraso ŵana ŵa sukulu ŵanyako awo nawo ŵali na suzgo lakuyana waka kweni ŵakopa kumuphalira msambizgi.’

 “Nkhakhumbanga yayi kuchita ivyo msambizgi uyu wakaniphalira! Kweni nati naghanaghanirapo ivyo wakaniphalira, nkhawona kuti wakuneneska. Nkhakhumbanga kuti vinthu visinthe, ntheura nkheneranga kuchitapo kanthu.

 “Zuŵa lakulondezgapo, nkhasangana na asambizgi ŵane ndipo nkhaŵaphalira mwantchindi kuti nkhuzirwiska chomene ivyo ŵakusambizga, kweniso kuti nkhukhumbisiska kusambira vinandi. Kweni kuti waka vikunisuzga kuchita nthena ndipo nkhumanya yayi chakuti ningachita. Paumaliro asambizgi ŵane ŵakanipa masachizgo gha umo ningachitira kweniso ŵakajipereka kuti ŵanisambizgengeso para tafuma mu kilasi panji kwizira pa imelu.

 “Nkhazizwa chomene na ivyo vikachitika apa! Chifukwa chakuti nkhadumbiskana nawo asambizgi ŵane, vikawovwira kuti tambe kukolerana, kweniso kuti sukulu yambe kunozga.”—Maria.

 Icho ungachita: Usange mukukolerana yayi na asambizgi ŵako, uwonenge kuti ni mwaŵi wakuti usambirepo vinthu vinyake ivyo vizamukovwira para wakula. Katie uyo wali na vyaka 22, wakuti: “Para wamalizga sukulu, wamusanganaso na ŵanthu ŵamaudindo awo nyengo zinyake ŵamuŵaso ŵalusungu yayi. Ntheura usange pasono wamanya umo ungachitira na msambizgi uyo ngwakusuzga, chizamuŵa chipusu kuchita vinthu mwamahara para wazakasanganaso na ŵanthu ŵamaudindo awo mbakusuzga.”