1, 2. (a) Eeliyaasi waro Israeelete manni hawaaxaminohu hiittoonniiti? (b) Eeliyaasi Qermeloosi Ilaalira hiittenne diinnasi ledo xaadino?

EELIYAASI mannu Qermeloosi Ilaala gooddiˈranna laˈˈanni no. Duuˈmo xaalla saaqqinoha ikkirono, mannu buxima gadachiteenna jaawinonna hawaaxamino gari xawe leellanno. Gobbansara ubbinoti sase dironna lee agana keeshshitino moolle lowo geeshsha gawajjitinonsa.

² Konni manni mereero noori 450 Baˈˈaali masaalaano naaxxite sangaaggite qaaffanni no; insa Yihowa masaalaancho Eeliyaasi duume illenni laˈanno. Mootitte Elzaabeeli batinye Yihowa soqqamaasine shiishiishshino; Eeliyaasi kayinni Baˈˈaali magansiˈnannita giwanni keeshshino. Baˈˈaali masaalaano, ‘Kuni manchi ninke qarrisanni mageeshshi geeshshalla keeshshanno?’ yite heddinoha ikkara dandaanno. Insa Eeliyaasi mitticho ikkino daafira qeelleemmo yite heddukki digattino. (1 Mot. 18:4, 19, 20) Moote Akiaabino mootummate faradi-gaaresi gulufe Ilaala daye no. Isino Eeliyaasi dibaxanno.

3, 4. (a) Eeliyaasi hakkoye baxxino barra duuˈmo saaqqu woyite waajjinoha ikkara dandaanno yineemmohu mayiraati? (b) Hiittenne xaˈmuwara dawaro afiˈneemmo?

³ Kuni callichu masaalaanchi hakko barra alba horo lae egenninokkiha baxxino coye laˈˈaraati. Eeliyaasi hakku barri, halaalaanchu Maganinna kaphu magani mereero konni albaanni ikkite egentinokki yekkeero ikkitanna laˈnanni barra ikkinota afino. Hatte soodo duuˈmo saaqquta isi hiitto ikkino ikka? Isino “ninke gedee mancho” ikkino daafira, mito geeshsha waajjasi digattanno. (Yaiqoobi 5:17 nabbawi.) Ajayi ajeenna, Eeliyaasi ledosi noori ammana nookki manna, kaadaasincho mootenna shitasira hasidhanno kakkalaasine ikkitino daafira, baasa callatinoti dihuluullissannote.—1 Mot. 18:22.

⁴ Ikkina Israeele konni qarri giddora eˈinohu hiitto ikkiteeti? Tenne xagge afakki kaaˈlitannohehu hiittoonniiti? Hanni Eeliyaasi ammanatenni assinorenna isi faale haˈranke kaaˈlitannonkehu hiittoonniitiro laˈno.

5, 6. (a) Israeele lowo diro ma assitanni keeshshitino? (b) Moote Akiaabi Yihowa lowo geeshsha hanqisinohu hiittoonniiti?

⁵ Eeliyaasi lowo diro, halaalu magansiˈra lashshi assinannanna ciigginshanna assannore hooge sammi yee laˈˈanni keeshshino. Batinyu Israeelete manni lowo diro, addu ammaˈno agure kaphu ammaˈno harunsanni keeshshino;  insa halaalaancho Magano Yihowa agurte, qooxeessinsa daga magansidhannota kaphu maganna magansidhanno. Eeliyaasi diro isinni kaphu maganna magansiˈra roore halaˈlitino.

⁶ Moote Akiaabi Yihowa lowo geeshsha hanqisino. Isi Elzaabeeli yinannita Sidoona gobba moote beetto adhino. Elzaabeeli Israeelete gobbara Baˈˈaali magansiˈra halashshatenna Yihowa magansidhannore coˈo assite gudate murcidhe kaˈino. Akiaabino ise shombinni foolannoha ikkino. Isi Baˈˈaalira galma mine, kakkalote dargano seekkino; qoleno konne kaphu magano magansidhannorira albisa ikke isira kumbuulino.—1 Mot. 16:30-33.

7. (a) Baˈˈaali magansiˈra effiˈne gimbannite yineemmohu mayiraati? (b) Eeliyaasi waro ubbino moolle keeshshitino yanna daafira Qullaawu Maxaafi kulannori, isi isiniiwa sumuu yaannota huluullammeemmokkihu mayiraati? ( Saaxineno lai.)

⁷ Baˈˈaali magansiˈra horo effiˈne gimbannite yineemmohu mayiraati? Tini magansiˈra, batinyu Israeelete manni dogame halaalaanchu Maganiwiinni xeertiˈranno gede assitino. Qoleno tini ammaˈno maaeelatenna mannu mararro nookkire assanno gede assitannote. Tenne ammaˈno giddo galminsa giddo foorara worroonni labballinna meenti no, mannu kaihu baalu ledo fooranni akkimale ikkanno, wole agurina qaaqquulle nafa kakkalo asse shiqishanno. Yihowa tennera hanqe moolle ubbannota Akiaabira kulanno gede Eeliyaasi soyino; Eeliyaasi kula geeshsha baattote aana xeenu horo diheeˈranno. (1 Mot. 17:1) Boodu diri gedensaanni, Eeliyaasi Akiaabiwa mare manna baalanka Baˈˈaali masaalaano ledo Qermeloosi Ilaalira gamba assanno gede kuli. *

8. Baˈˈaali magansiˈra daafira kultanno xaggenni maa ronseemmo?

⁸ Ikkina tenne yekkeeronni ninke maa ronseemmo? Mitu manni, qooxeessinkera Baˈˈaali galminna isira kakkallanni dargi nookki daafira, ‘Tini xagge xa ninkera ma kaaˈlitannonke?’ yee hedara dandaanno. Ikkollana tenne xagge borreessinoonnihu dimullaati. (Rom. 15:4) “Baˈˈaali” yaanno qaali “anna” woy “mooticha” yitanno tiro afiˈrino. Yihowa mannisi iso “baˈˈaalinsa” woy mootichansa asse doodhara kulinonsa. (Isa. 54:5) Xaano lowo manni Woˈmanka Dandaanno Magano agure wole addi addi maganna magansiˈranni noota huwatootto? Mannu heeshshonsa giddo baalunku coyinni roorse woxe, maalaamittete looso, boohaarsha, woy siimu xaadooshshi hasattonsa roorsiˈrannoha ikkiro, woy Yihowa agurranna wole addi addi maganna magansiˈrannoha ikkiro, kuri coyibba mootichansa ikkitara doodhino yaate. (Mat. 6:24; Roomu Sokka 6:16 nabbawi.) Biˈre Baˈˈaali magansidhannori assitannohu qaru qaru coyi xa baalankawa no yaa dandiinanni. Hunda Yihowanna Baˈˈaali mereero noo yekkeero hiincanke, aye magansiˈneemmoro hayyotenni doodhineemmo gede kaaˈlitannonke.

9. (a) Qermeloosi Ilaali Baˈˈaali ammaˈno kapho ikkitinota leellishate malinoho yineemmohu mayiraati? (Lekkaalliidi qaagiishshano lai.) (b) Eeliyaasi gamba yiino mannira mayino?

⁹ Mannu Qermeloosi Ilaalira heeˈre, Lowiidi Baarira (Mediteraaniyu Baari) eelaanni noohu Qishooni laginni kayise aliyyeenni xeertidhe noori Libaanoosi ilaalla geeshsha laˈˈa dandaanno. * Ikkollana hakkoye baxxino barra arrishsho waraˈa yituta, Israeelete gobba laˈˈanno manchi dadillasi digattanno. Mayira yiniro, Yihowa Abirihaami sirchira uyinoti tini alba shaqqadonna lattino baatto xa mole ikkite agurtino. Maganu manni bunshenni kainohunni, arrishsho qeqqeenna baatto horo kooaartino! Woshshinoonni manni gamba yiihu gedensaanni, Eeliyaasi insawa shiqqi yee togo yii: “Lamu wodaninni dintinanni heedhinannihu mamooti  geeshshaati? Kaaliiqi [“Yihowa,” NW] Maganohoro iso magansidhe! Woy Baˈˈaali Maganohoro Baˈˈaali magansidhe!”—1 Mot. 18:21.

10. Eeliyaasi waro Israeele ‘lamu wodaninni dintinohu’ hiittoonniiti? Insa hiikkonne qara halaale deˈino?

¹⁰ Eeliyaasi Israeelete manna, ‘Lamu wodaninni dintinoonni’ yaasi mayyaate? Kuni manni Yihowa magansiˈratenna Baˈˈaali magansiˈrate giddo mitte doodha hasiissannonsata huwatinokki daafiraati. Insa kawaanni Baˈˈaali hagiirsiisate maaeela coye assitanni, kaˈaanni kayi Maganu Yihowa atoote afiˈrate huucciˈra dandiitannoha lawinonsa. Insa Baˈˈaali gatenkenna saadanke maassiˈrannonke, ‘Olantote Magani’ Yihowa kayinni olu yannara kaaˈlannonke yite heddukki digattino. (1 Sam. 17:45) Israeelete manni xaa yannara noohu batinyu manninte gede, mitto qara halaale deino. Yihowa isira shiqishiˈnanni magansiˈra wolu gutamara dihasiˈranno. Isi iso calla magansiˈnara hasiˈranno; qoleno tini hasiissannosite. Yihowa isira shiqishiˈnanni magansiˈra wole magansiˈra ledo karsiinsannita dibaxanno; isinni tini lowo geeshsha hanqissannosi!—Fulo 20:5 nabbawi.

11. Eeliyaasi Qermeloosi Ilaalira coyiˈrinori, heeshshonke giddo maa balaxisiinsanni heeˈnoommoronna Magano ma garinni magansiˈnanni heeˈnoommoro layiˈrate kaaˈlannonkehu hiittoonniiti?

¹¹ Konni daafira Israeele, mitte hige lame doogo haˈrate woˈnaalanno manchi gede lamu wodaninni ‘dintanni’ no. Xaa yannarano batinyu manni “baˈˈaali” gedeeti wole coyibba heeshshonsa raqaxxara wodhe, Yihowa magansiˈra lashshi assino; konni garinni, Israeele loossino soˈro loosino. Eeliyaasi Israeele ‘Lamu wodaninni dintinoonte’ yee amaalino amaale, ninkeno heeshshonke giddo maa balaxisiinsanni heeˈnoommoronna Magano ma garinni magansiˈnanni heeˈnoommoro layiˈneemmo gede kaaˈlitannonke.

12, 13. (a) Eeliyaasi mayi fonqolo shiqishino? (b) Eeliyaasi gede Yihowa addaxxineemmota leellisha dandiineemmohu hiittoonniiti?

¹² Hakkiinni Eeliyaasi halaalaancho Magano bade afate kaaˈlanno fonqolo shiqishi. Shiqishino fonqoli hakkeya qarrisannoha diˈˈikkino. Baˈˈaali kakkalaasine kakkalote darga seekkidhe kakkalo aanaho wortanno; hakkiinni kakkalonsa ittara giira soyanno gede maganonsa huuccidhanno. Eeliyaasino hatto assanno. Isi togo yiino: “Giiratenni dawaro qolannohu, Magano hakku ikko.” Eeliyaasi halaalaanchu Magani ayetiro seekke afino. Ammanasi kaajjado ikkitino daafira, hettissannosiri heddinore balaxxe assitanno gede kulinonsa. Konni daafira Baˈˈaali kakkalaasine kakkalote ikkanno booto doodhituhu gedensaanni, Baˈˈaali albira shiqqu. *—1 Mot. 18:24, 25.

 ¹³ Heeˈnoommohu maalale loonsanni diro diˈˈikkino. Ikkirono, Yihowa xaano disoorramino. Ninkeno Eeliyaasi gede Iso woˈmu wodaninkenni addaxxa dandiineemmo. Lawishshu gedera, Qullaawu Maxaafi yaannore adhannokki manninni xaandeemmo woyite, waajjine insa balaxxe hedonsa coyidhannota dihoolleemmo. Eeliyaasi gede ninkeno, halaalaanchu Magani gara ikkinore huwattanno gede assansara kaaˈlineemmo. Hatto assineemmohu umonke addaxxine ikkikkinni, ‘soˈro hoolannoha’ qullaawu ayyaaninni borreessinoonniha Maganu Qaale horoonsiˈneeti.—2 Xim. 3:16.

14. Eeliyaasi Baˈˈaali kakkalaasine qacifatinohu hiittoonniiti? Mayira?

¹⁴ Baˈˈaali kakkalaasine kakkalonsa biddi biddi assidhe, maganonsa woshshiˈra hanaffu. “Baˈˈaali! Eeggatena macciishshinke!” yitanni higge higge woxarattu. Insa woxarattanni lowo saate keeshshitino. Qullaawu Maxaafi, “Ikkollana mitte dawarono diafidhino” yaanno. Barru taalootira Eeliyaasi insa qacifata hanafi; isi ‘Baˈˈaali miteekke wodanaho malannori batiˈreennasi sammi yiino, woy isi shumate haˈrino, woy goxe noona baqqi assesi’ yaanni qacifatinonsa. Isi kuri kaphaasine, “Qoonqoˈne naggi assitine huuccidhe!” yiinonsa. Eeliyaasi, Baˈˈaali magansiˈra haafa coye ikkitinota afino; isi Maganu mannino tenne huwatara hasiˈrino.—1 Mot. 18:26, 27.

15. Baˈˈaali kakkalaasinera iillinori, Yihowa agure wole maganna magansiˈra haafa ikkitinota leellishannohu hiittoonniiti?

¹⁵ Hakkiinni Baˈˈaali kakkalaasine fayyinokkihu gede ikka hanaffu; insa “qoonqonsa naggi assite huuccidhanni, rossino garinni bisinsa mundaa geeshsha billawunninna cuwetenni madiissidhu.” Tini kayi mittoreno dikaaˈlitinonsa! Mayira yiniro, insa “mitte dawarono diafidhino, macciishshinonsahuno dino. Huurono dino.” (1 Mot. 18:28, 29) Addanko Baˈˈaali yinanni magani dino. Hatteentenni, kuni Sheexaanu manna Yihowawiinni xeertisate kalaqinoho haafa coyeeti. Yihowa agurte wole magano magansidhannori irraawansanna saala duqqansa digattanno.—Faarso 25:3; 115:4-8 nabbawi.

16. (a) Eeliyaasi Qermeloosi Ilaali aana Yihowaha kakkalote darga wirro seekkasi mannu maa qaaganno gede assitinoha ikkara dandaanno? (b) Eeliyaasi Maganosi lowo geeshsha addaxxannota leellishannore wolere maa assino?

¹⁶ Hakkiinni hawarrita Eeliyaasi kakkalo shiqishanno tari iilli. Isi diigame keeshshinoha Yihowaha kakkalote darga seekki; diigginori halaalu magansiˈra diinna ikkitukki digattino. Isi kakkalote darga seekkara 12 kincho haaˈrino; hatto assinohu 10 gaˈre amadinohu Israeelete gashshooti giddo noorino, Israeelete daga woˈmate uyinoonni Seera  ayirrisa hasiissannonsata qaagiissate ikkara dandaanno. Hakkiinni isi kakkalo bayichoho wore, wayi woˈme duˈnama geeshsha dunnanni gede assi; hakkonne waa hinkiilloonnihu mule noohu Mediteraaniyu Baarinni ikkara dandaanno. Qoleno, isi kakkalote darga gaangeessine bale umme waa wonshinanni gede nafa assino. Eeliyaasi Baˈˈaali kakkalaasinera kakkalonsa shiqishiˈrate coyi injaannonsa gede assinoha ikkirono, umisira kayinni coyi ruukkanno gede assiˈrino. Konne assinohu Maganosi lowo geeshsha addaxxanno daafiraati.—1 Mot. 18:30-35.

17. Eeliyaasi assiˈrino huuccatto isira roore huluullinori maatiro leellishshannohu hiittoonniiti? Ninkeno huuccatto assiˈneemmo woyite, isi faale haˈra dandiineemmohu ma garinniiti?

¹⁷ Baalunku coyi qixxaawihu gedensaanni, Eeliyaasi huuccatto assi. Isi hakkawote assinoti harancho huuccatto, isira roore huluullino coyi maatiro xawisse leellishshanno. Umihunni, Eeliyaasi ‘Israeelete Magani’ Baˈˈaali ikkikkinni Yihowa ikkinota mannu afara hasiˈrino. Layinkihunni, isi Yihowa soqqamaancho ikkinotanna ayirrinyunna galatu hasiisannosihu Magano ikkinota mannu baalunku huwatara hasiˈrino. Jeefote, isi Yihowa Israeelete manni wodana ‘isiwa qolanno’ gede huuccatto asse, xaano insa daafira hedannota leellishino. (1 Mot. 18:36, 37) Israeelete manni ammana nookkire ikkansa lowore daaffinoha ikkirono, Eeliyaasi xaano baxannonsa. Ninkeno huuccatto assiˈneemmo woyite, Maganu suˈmi daafira hendeemmota, hattono umonke heeshshi assineemmorenna qarrantinore mararreemmore ikkinoommota leellisha dandiinammo ikka?

18, 19. (a) Yihowa Eeliyaasi huuccattora dawaro qolinohu hiittoonniiti? (b) Eeliyaasi mannu ma assanno gede hajajino? Baˈˈaali kakkalaasine maaro dihasiissannoreeti yineemmohu mayiraati?

¹⁸ Eeliyaasi huuccatto assa geeshsha, gamba yiino manni ‘Yihowano Baˈˈaali gede kaphu maganooti ikka?’ yee hedinoha ikkara dandaanno. Isi huuccatto assihu gedensaanni kayinni, hattoore hedate yanna dinonsa. Mayira yiniro, Qullaawu Maxaafi togo yaanno: “Hakkunni gedensaanni Kaaliiqiwiinni giira dirrite kakkalo, haqqe, kinnanna bushshano itte, balete giddo noo waano mooshshitu.” (1 Mot. 18:38) Lowo geya dhagge ikkitanno dawarooti! Mannu mayyiiyya?

¹⁹ Mannu baalunku qoonqonsa naggi asse, “Kaaliiqi [“Yihowa,” NW] Maganoho! Halaalaanchu Magani iso callaati!” yii. (1 Mot. 18:39) Insa jeefote, halaalaanchu Magani ayetiro huwattino. Ikkollana, insa xaara ammana noonsata dileellishshino. Eeliyaasi huuccatto asseenna gordunni giira dirritanna laˈe halaalaanchu Magani Yihowaati yaansa,  ammana noonsata leellishshannote yaa didandiinanni. Konni daafira, Eeliyaasi insa ammana noonsata leellishannore wolere assitara kulinonsa. Insa lowo diri albaanni assa hasiissannansa assitukki gattinore assitanno gede yaano Yihowa Seera wonshitanno gede kulinonsa. Maganu Seeri, kaphu masaalaanonna kaphu maganna magansidhannore shaa hasiissannota kulanno. (Mar. 13:5-9) Baˈˈaali kakkalaasine Maganu Yihowa diinnaati; insa affanni heedhenni Yihowa hedo ledo sumuu yaannokkire assitanni keeshshitino. Insara maaro hasiissanno? Lubbotenni heedheenna giiratenni shilqinshe Baˈˈaalira kakkallire beebbaataamma qaaqquulle insa hili geeshsha nafa marartinoni? (Lawishsha 21:13 nabbawi; Erm. 19:5) Insara hili maarono dihasiissanno! Hakko daafira, Eeliyaasi insa shinanni gede hajajeenna shinoonni.—1 Mot. 18:40.

20. Yannankera mitu manni, Eeliyaasi Baˈˈaali kakkalaasine shiinotera beebballa yaadanno yineemmohu mayiraati?

²⁰ Yannankera mitu manni, Qermeloosi Ilaalira ikkinore kultanno xagge gooffino gari didanchaho yee arrassanno. Mitu manni, mitootu ammaˈnonsa kulte woloota gawajjansa gara ikkitinohu gede assite coyiˈrate tenne xagge kultara dandiitanno yee yaadanno. Hige yannankera ammaˈnonsa kule woloota gawajjannohu lowo manni no. Ikkollana, Eeliyaasi hattoo mancho diˈˈikkino. Isi Yihowata keeraancho yoolla wonshino. Hakkiinni saeno, addu Kiristaani Eeliyaasi faale haˈrannohu bisetenni bushuulle qorichishe ikkinokkita afino. Hatteentenni Kiristaanu, Kiristoosi Pheexiroosira kulinohu Yesuusi rosaano baalanti harunsitanno seeri garinni heeˈranno; Kiristoosi togo yiino: “Bise fushshidhannori bisetenni reyitannona bisekki kou giddora qoli!” (Mat. 26:52) Beettisi widoonni albillitte taashsho abbannohu Yihowaati.

21. Eeliyaasi lawishshi xaa yannara addu Kiristaanira harunsate malinoho yineemmohu mayiraati?

²¹ Addu Kiristaani ammana noonsata heeshshonsanni leellisha hasiissannonsa. (Yoh. 3:16) Tenne assa dandiineemmo doogga giddo mitte, Eeliyaasi gedeehu ammanamino manni faale haˈrate. Eeliyaasi Yihowa calla magansiˈrino; wolootuno hatto assitara amaalino. Isi, Sheexaanu manna Yihowawiinni xeertisate kalaqino ammaˈno haafanna kapho ikkitinota waajjikkinni xawo fushshino. Qoleno umisi dandoo addaxxanna umisi hasatto harunsa agure, Yihowa baalankare biddi assannota addaxxino. Addanko, Eeliyaasi halaalu magansiˈrara gaaramino. Ninke baalunku ammanatenni isi faale haˈno!