•  Ania ti panagkitam iti bagim?

•  Apay a napateg?

•  Ti mabalinmo nga aramiden

•  Agbasaka iti ad-adu pay maipapan iti dayta

•  Ti kuna dagiti padam nga agtutubo

•   Positibo

   “Ikagkagumaak ti agbalin a naragsak ken relaks. Kayatko nga inaldaw a nakaisemak.”—Valerie.

•   Negatibo

   “No adda nasayaat a mapasamak, panunotek a dagus a saan nga agpayso dayta.”—Rebecca.

•   Realistiko

   “No positiboka, mapaayka laeng no saan a mapasamak ti eks-ekspektarem, ket no negatiboka, miserable ti biagmo. Makatulong kaniak ti panagbalinko a realistiko tapno makitak ti agpaypayso a situasion.”—Anna.

 Kuna ti Biblia nga “inaldaw nga agpiesta daydiay naragsak ti pusona.” (Proverbio 15:15) Nalawag a naragragsak dagidiay saan a kanayon nga agpanunot iti negatibo ken mangikagkagumaan nga agbalin a positibo. Kaaduanna nga ad-adu met ti gagayyemda. Siempre, asino met ti mayat a makikadua kadagiti tattao a kanayon a naliday?

 Ngem adda latta dagiti realidad iti biag a masapul a sanguen uray ti nakapospositibo a tao. Kas pagarigan:

•   Kanayon a mangngegmo dagiti damag maipapan iti gubat, terorismo, wenno krimen.

•   Mabalin nga adda dagiti problema ti pamiliayo.

•   Sigurado nga adda met dagiti pagkapuyan a lablabanam.

•   Mabalin a nasaktan ti maysa a gayyemmo ti riknam.

 Imbes nga ikidemmo ti matam kadagita a realidad—wenno agpokuska kadagita ket agbalinka a miserable—ikagumaam ti agbalin a balanse. No realistikoka, maliklikam ti sobra a kinanegatibo ken maakseptarmo dagiti mapaspasamak iti biagmo a saanka a maupay.

•   Realistiko koma ti panangkitam kadagiti kamalim.

   Kuna ti Biblia: “Awan nalinteg a tao ditoy daga a di agbiddut ken kanayon a naimbag ti aramidna.” (Eclesiastes 7:20, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Ti panagkamalim ipakitana laeng a taoka; saanna a kaipapanan nga awan serserbim.

   No kasano ti agbalin a realistiko: Ikagumaam a liklikan ti agkamali, ngem saanmo nga ekspektaren a perpektoka. “Ikarkarigatak ti saan nga agpokus kadagiti kamalik,” kuna ti agtutubo nga agnagan Caleb. “Imbes ketdi, kitaek no ania ti masursurok kadagita ken no ania dagiti pasayaatek.”

•   Dimo ikompara ti bagim iti sabali.

   Kuna ti Biblia: “Ditay koma agbalin a napangas, ditay irugrugi ti panagkokompetensia, ken ditay agiinnapal.” (Galacia 5:26) Agsakit la ti nakemmo no buyaem iti social media dagiti piktiur kadagiti okasion a saanka a naimbitaran. Baka agbalinen a kalabanmo dagiti nadekket a gagayyemmo.

   No kasano ti agbalin a realistiko: Awatem ti kinapudno a saanka a maimbitaran iti amin nga okasion. Maysa pay, saan nga ipakita dagiti post iti social media ti intero nga estoria. “Kaaduanna a dagiti laeng naragsak a pasamak iti biag ti ipakpakita dagiti tattao iti social media,” kuna ti tin-edyer nga agnagan Alexis. “Saanda nga ipakpakita dagiti saan unay a makapainteres.”

•   Agbalinka a mannakikappia—lalo iti pamiliam.

   Kuna ti Biblia: “Agingga a posible, aramidenyo ti amin a kabaelanyo a makikappia.” (Roma 12:18) Saanmo a makontrol ti aramiden ti dadduma, ngem makontrolmo ti reaksionmo. Kayam ti agbalin a mannakikappia no kayatmo.

   No kasano ti agbalin a realistiko: Dimo nayonan ti problema ti pamiliam no di ket agbalinka a mannakikappia, kas iti masapul nga aramidem kadagiti gagayyemmo. “Awan kadatayo ti perpekto, ket adda a talaga tiempo a masaktantayo ti dadduma,” kuna ti tin-edyer nga agnagan Melinda. “Ngem adda kadatayo no ania ti agbalin a reaksiontayo—makikappia wenno saan.”

•   Sursuruem ti agyaman.

   Kuna ti Biblia: “Ipakitayo a managyamankayo.” (Colosas 3:15) No managyamanka, makapagpokuska iti nasayaat a mapaspasamak iti biagmo imbes nga iti saan a nasayaat.

   No kasano ti agbalin a realistiko: Akseptarem nga adda dagiti problemam, ngem kitaem met dagiti nasayaat a mapaspasamak iti biagmo. “Inaldaw a mangisuratak iti maysa a positibo a banag iti notebook-ko,” kuna ti agtutubo nga agnagan Rebecca. “Kayatko a palagipan ti bagik nga uray adda dagiti problemak, kanayon nga adda positibo a banag a mabalinko a panunoten.”

•   Panunotem no siasino dagiti gagayyemmo.

   Kuna ti Biblia: “Dagiti dakes a kakadua dadaelenda dagiti nasayaat nga ugali.” (1 Corinto 15:33) No manangkritikar wenno nasakit ti panagsasao dagiti kakaduam, maimpluensiaanka kadagiti madi nga ugalida.

   No kasano ti agbalin a realistiko: Mabalin nga agproblema dagiti gagayyemmo, ket posible nga adda tiempo nga agbalinda a negatibo. Suportaram ida, ngem dika unay agpaapekto kadagiti problemada. “Saan la koma a dagiti negatibo ti panagpampanunotna ti kadkaduatayo,” kuna ti agtutubo nga agnagan Michelle. “Iti math, no pagtiponem ti dua a negative number, agbalin laeng a dakdakkel a negative.”

 Agbibiagtayo iti aw-awagan ti Biblia a “delikado ken narigat a tiempo.” (2 Timoteo 3:1) Marigatanka kadi nga agbalin a positibo iti lubong a nakaad-adu ti problema? Basaem ti “Apay a Nakaro ti Panagsagaba?”