1, 2. (a) Aiseā na mafatia ai tagata Isaraelu? (e) O ā teteega na feagai ma Elia i le Mauga o Karamelu?

UA TILOTILO atu Elia a o agaʻi atu le motu o tagata i le auvae mauga o Karamelu. E ui e leʻi malamalama lelei le taeao, ae ua mafai ona iloa atu foliga mafatia ma le matitiva o tagata, ona ua tolu ma le ʻafa tausaga talu ona iai le lāmala i le nuu.

² O loo aofia ai foʻi ma perofeta e 450 a Paala, o ē ua tumu i le faamaualuluga ma le matuā feita iā Elia, le perofeta a Ieova. Ua fasiotia e le masiofo leaga o Iesepela le toʻatele o auauna a Ieova, ae o loo tumau pea lenei perofeta e tetee atu i le tapuaʻiga iā Paala. Ae faamata o le ā le umi o le a ia tumau ai? Atonu na manatu perofeta a Paala e lē mafai e se tagata e toʻatasi ona manumalo iā i latou. (1 Tu. 18:4, 19, 20) O loo tiʻetiʻe atu foʻi le tupu o Aapo i lana kariota, ma e lē fiafia foʻi o ia iā Elia.

3, 4. (a) O le ā le māfuaaga atonu na popole ai Elia a o fotuaʻi mai se aso tāua? (e) O ā fesili o le a tatou iloiloina?

³ O se aso ese lenei i le olaga o Elia. A o ia vaavaai atu i le gasolo ane o tagata, sa ia iloa lelei e lē o toe umi ae vāaitino tagata po o ai o le Atua ma tagata leaga e sili ona malosi. O ā ni ona faalogona a o vavala mai lenā aso fou? E mautinoa sa popole, auā o ia foʻi o se “tagata e pei o i tatou.” (Faitau le Iakopo 5:17.) E mautinoa foʻi, na lagona e Elia ua pei ua na o ia, ona ua siʻomia o ia e le anoanoaʻi o tagata lē faatuatua, o lo latou tupu ua liliuese mai le upu moni, ma perofeta fasioti tagata.—1 Tu. 18:22.

⁴ Ae na faapefea ona oo Isaraelu i lea tulaga? O le ā se aogā o lenei tala iā te oe? Seʻi o tatou iloilo le faaaʻoaʻoga o le faatuatua o Elia, ma aogā mo i tatou i aso nei.

5, 6. (a) O le ā le tauiviga sa feagai ma tagata Isaraelu? (e) Na faapefea ona faatigā le tupu o Aapo i le finagalo o Ieova?

⁵ E tele taimi na vaaia ai e Elia le tuulafoaʻia e Isaraelu o le tapuaʻiga iā Ieova, o le mea e aupito sili ona tāua mo ona tagata.  Ae mātau foʻi, e tele tausaga o feagai tagata Isaraelu ma se tauiviga, o le lē mautonu lea pe e auai i le tapuaʻiga moni iā Ieova, pe e ifo i tupua e pei o tagata o nuu ese. E oo ane i aso o Elia ua matuā faateleina le leaga o lenā tulaga.

⁶ Na matuā faatigā le tupu o Aapo iā Ieova ina ua faaipoipo iā Iesepela, le afafine o le tupu o Saitonu. Sa maumauaʻi Iesepela e faalautele atu le tapuaʻiga iā Paala, ae tafiesea le tapuaʻiga iā Ieova. Na vave ona lolo atu Aapo i lana taaʻiga, ma ia fausia ai se malumalu ma se fata faitaulaga mo Paala, ma taulamua i le tapuaʻia o lenei atua faapaupau.—1 Tu. 16:30-33.

7. (a) Aiseā e matuā inosia ai le tapuaʻiga iā Paala? (e) Aiseā e tatou te mautinoa ai e lē feteenaʻi le Tusi Paia e tusa ai o le umi o le lāmala i aso o Elia? (Faaaofia ai ma le  pusa.)

⁷ Na matuā inosia e Ieova le tapuaʻiga iā Paala, ona na faasesēina ai Isaraelu ia lē tapuaʻi atu iā te Ia, o le Atua moni. E lē gata i lea, na fai ai faiga matagā ma le lē alofa, e pei o faiga faatalitane i tamaʻitaʻi ma alii i le malumalu, faapea le faaaogā o tamaiti e fai ai taulaga. Na faasala e Ieova le nuu e ala i le auina atu o Elia iā Aapo e faailoa atu o le a iai le lāmala i le nuu, ma e faatoʻā muta pe a faapea atu le perofeta a le Atua ua uma. (1 Tu. 17:1) Ina ua mavae ni nai tausaga, na alu atu loa Elia iā Aapo ma fai i ai, ia faatasitasi le nuu ma perofeta a Paala i le mauga o Karamelu. *

8. O le ā le tāua o le tala i le tapuaʻiga iā Paala iā i tatou?

⁸ O le ā la le tāua o lenei tauiviga iā i tatou i aso nei? E manatu nisi e lē tāua lea tala e faatatau i le tapuaʻiga a Paala, ona e lē o toe iai ni malumalu ma ni fata faitaulaga iā Paala. Peitaʻi e iai se uiga e sili atu ona tāua o lenei tala, nai lo na o se talafaasolopito. (Roma 15:4) O le upu “Paala,” o lona uiga o le “matai.” Na fetalai Ieova i ona tagata e ao ona latou filifili e avea o ia ma o latou “matai,” po o le tane e ana i latou. (Isa. 54:5) Pe e lē moni ea o loo tapuaʻi pea tagata i matai e ese mai i le Atua, o Lē e ona le malosi uma lava? O le mea moni, afai e faatāua i olaga o tagata le saʻilia o tupe, galuega, faafiafiaga, le fiafia e maua mai i faiga taufeusuaʻiga, po o se isi lava atua e ese mai iā Ieova, o lona uiga ua latou filifilia se isi matai. (Mata. 6:24; faitau le Roma 6:16.)  O lea la, o loo olaola pea i aso nei nisi o vala sa faia i le tapuaʻiga iā Paala. O le tala i le mea na tupu i taimi o Elia, lea na faaalia ai po o Ieova po o Paala le Atua moni, e aogā iā i tatou e faia ai se filifiliga poto po o ai o le a tatou auauna i ai.

9. (a) Aiseā na talafeagai ai le mauga o Karamelu, e faaalialia ai le tapuaʻiga sesē a Paala? (Tagaʻi foʻi i le faaopoopoga.) (e) O le ā le tala a Elia na fai atu i tagata?

⁹ E mafai ona iloa atu se vaega tele o Isaraelu, i le tumutumu o le mauga o Karamelu. E iloa atu ai le ālia i le vanu o Kisona e oo atu i le Sami Tele (Sami Metitirani), faapea mauga o Lepanona i le itu i mātū. * Peitaʻi, a o oso aʻe le lā i lea aso tāua, sa vaaia ai le tulaga lē lelei o le laufanua na tuu atu e Ieova i le fanau  a Aperaamo. Ua avea nei ma laueleele mātūtū ma malō i mugālā, ona o le lē faalogo o tagata o le Atua. Na faalatalata atu Elia i tagata ma faapea atu: “O le ā ea le umi e tou te faalētonu ai i manatu eseese e lua? Afai o Ieova o le Atua moni, ia outou mulimuli atu iā te ia; ae afai o Paala, ia outou mulimuli atu iā te ia.”—1 Tu. 18:21.

10. Na faapefea i tagata Isaraelu ona ʻfaalētonu i manatu eseese e lua,’ ma o le ā le mea moni ua galo iā i latou?

¹⁰ O le ā le uiga o le faaupuga a Elia, ʻfaalētonu i manatu eseese e lua’? E leʻi iloa e na tagata na tatau ona latou filifili pe tapuaʻi iā Ieova pe tapuaʻi iā Paala. Na latou manatu e mafai lava ona tapuaʻi iā i laʻua uma, i le uiga e faapea e mafai ona faamalie Paala i a latou faiga faatapuaʻiga matagā, ae ōle atu pea iā Ieova mo mea e mananaʻo ai. Atonu na manatu o le a faamanuia Paala i a latou faatoʻaga ma lafumanu, ae puipuia e “Ieova o ʻau” i latou i taimi o taua. (1 Samu. 17:45) Na galo iā i latou le mea moni, lea foʻi e lē o iloa e le toʻatele i aso nei e faapea, e inosia e Ieova se tapuaʻiga e nini faatasi ma tapuaʻiga i isi atua. E finagalo Ieova e tapuaʻi atu tau o ia.—Faitau le Esoto 20:5.

11. E faapefea i le lauga a Elia i le mauga o Karamelu, ona fesoasoani iā i tatou e toe iloilo la tatou tapuaʻiga ma mea o loo tatou faamuamua?

¹¹ O lea la, sa faalētonu Isaraelu, e pei o se tagata o loo taumafai e savali i ni auala se lua i le taimi e tasi. Ua faapena foʻi ona sesē le toʻatele o tagata i nei aso, i lo latou tuu atu i isi “matai” e pulea o latou olaga, ae teena le tapuaʻiga i le Atua. E aogā iā i tatou le timaʻiga faanatinati a Elia ina ia toe iloilo ai, po o ā mea o tatou faamuamua ma tapuaʻi i ai.

12, 13. (a) O le ā le luʻi na tuu atu e Elia? (e) E faapefea ona tatou faaalia le faatuatua e pei o Elia?

¹² Na faatū atu e Elia se luʻi faigofie e iloa ai le Atua moni. Sa tatau ona fai e perofeta a Paala se fata ma tuu ai le taulaga, ona tatalo lea i lo latou atua e faamūina le afi o le taulaga. O le a faia foʻi faapena e Elia. Na ia fai atu: “O le Atua e tali mai i le afi, o le Atua moni lea.” Na iloa lelei e Elia le Atua moni. O lona faatuatua malosi, na ia lē faatalatū ai e faamuamua le taulaga a perofeta a Paala. Na ia tuu atu e latou te filifili le povi e fai ai le taulaga, ma fai muamua la latou taulaga iā Paala. *—1 Tu. 18:24, 25.

 ¹³ Ua lē o toe iai ni vavega i o tatou aso, ae o loo tumau pea ona lagolagoina e Ieova ana auauna. E mafai foʻi ona tatou faatuatua iā te ia e pei o Elia. O se faaaʻoaʻoga, pe afai e lē ioe nisi i aʻoaʻoga a le Tusi Paia, e tatou te lē mumusu e tuu atu le avanoa e faamatala mai ai o latou manatu. I le pei o Elia, tatou te faalagolago i le Atua moni, e ala i le faaaogā o lana Afioga e “faasaʻo ai mea,” ae lē o le faalagolago iā i tatou lava.—2 Timo. 3:16.

14. Na faapefea ona faifai Elia i perofeta a Paala, ma aiseā?

¹⁴ Ua amata ona fai e perofeta a Paala a latou taulaga ma alalaga atu pea i lo latou atua: “Paala e, ia e faafofoga mai iā i matou.” Sa umi se taimi o latou alalaga pea, ae ua faapea mai le Tusi Paia: “Ua leai se leo, ua leai foʻi se tasi e tali mai.” Ua oo i le tutonu o le lā, ona faifai atu lea o Elia iā te i latou, ai o pisi Paala ua lē tali mai ai, po o alu i le faleese, ia po o moe foʻi, ma e tatau ona alu se isi e fafagu. Na uunaʻia e Elia na tagata pepelo ia “valaau leotetele atu.” E mautinoa na ia iloa atu le pepelo o lenei tapuaʻiga iā Paala, ma manaʻo i tagata o le Atua ia iloa le sesē o lenā tapuaʻiga.—1 Tu. 18:26, 27.

15. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le mea na tupu i ositaulaga a Paala?

¹⁵ Ona atili valaau leotetele atu lea o ositaulaga a Paala, ma selei i latou i naifi ma tatui i tao e tusa ma la latou tū, ua oo lava ina tafe mai le toto i o latou tino. Ae na maʻimau lo latou taimi, auā “ua leai se leo, e leai foʻi se tasi na tali mai, ma e leai se tasi na faalogo mai.” (1 Tu. 18:28, 29) O le mea moni e leai se Paala, ae o se talitonuga sesē na faatupu e Satani e tataʻi ese ai tagata mai iā Ieova. O le mea moni, o le filifili e tapuaʻi i se isi atua e ese mai iā Ieova, o le a tatou iʻu atu i le faalumaina ma le faanoanoa.—Faitau le Salamo 25:3; 115:4-8.

16. (a) O le ā na ono faamanatu atu i tagata, i le auala na toe fauina ai e Elia le fata faitaulaga iā Ieova? (e) Na faapefea ona faaalia atili e Elia lona maufaatuatuaina o Ieova?

¹⁶ Ua faasolo ina afiafi, ma ua oo i le taimi e fai ai le taulaga a Elia. Sa ia toe fauina le fata faitaulaga iā Ieova, lea e mautinoa na faaleagaina e fili o le tapuaʻiga mamā. Sa ia faaaogāina maa e 12, atonu e faamanatu atu ai i le toʻatele i ituaiga e  10 o Isaraelu e faapea, o loo iai pea lo latou tiute tauave o le usitaʻia lea o le Tulafono na avatu i ituaiga e 12. Ona ia tuu lea o lana taulaga i luga o le fata faitaulaga ma asu i ai ni vai, lea atonu na aumai mai le Sami Metitirani. Sa ia eli foʻi se ʻautu e faataamilo i le fata faitaulaga, ma faatumu foʻi i vai. O le malosi o lona faatuatua i lona Atua, na ia faia ai mea uma ina ia iloa ai e tagata, afai ae mū le taulaga, o Ieova ua māfua ai.—1 Tu. 18:30-35.

17. E faapefea i le tatalo a Elia ona iloa ai mea sa sili ona tāua, ma e faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā te ia i a tatou tatalo?

¹⁷ Ina ua uma ona sauni mea uma, ona tatalo lea o Elia. Na faaalia mai i lana tatalo mea sa sili ona tāua iā te ia. Muamua, sa manaʻo e faailoa atu o Ieova o le “Atua i Isaraelu” ae e lē o Paala. Lona lua, sa manaʻo ia iloa e tagata uma, o ia ua na o se auauna a Ieova; ae o le viiga e tuu atu i le Atua. O le mea mulimuli, sa ia faaalia mai lona alofa pea i ona tagata, auā sa naunau e vaai atu ua toe faaliliuina e Ieova o “latou loto.” (1 Tu. 18:36, 37) E ui lava i tulaga faigatā na oo iā i latou ona o le lē faatuatua, ae na alofa pea Elia iā i latou. Po o faaalia i a tatou tatalo lenā lava lotomaulalo, le manatu mamafa i le suafa o le Atua, faapea le alofa mo ē o manaʻomia se fesoasoani?

18, 19. (a) Na faapefea ona taliina e Ieova le tatalo a Elia? (e) O le ā na faatonuina e Elia tagata e fai, ma aiseā sa lē tatau ai ona faaalia le alofa mutimutivale i ositaulaga a Paala?

¹⁸ A o leʻi tatalo Elia, atonu na mafaufau le motu o tagata po o le a pepelo foʻi Ieova e pei o Paala. Peitaʻi, na muta masalosaloga o tagata ina ua uma le tatalo, auā o loo taʻua i le Tusi Paia: ʻOna paʻū ifo lea o le afi a Ieova ma ua faamū ai le taulaga mū, o fafie, o maa, o le efuefu, ma ua mitiia ai foʻi le vai sa i le ʻautu.’ (1 Tu. 18:38) Ioe, maʻeu se tali uigaese! Ae na faapefea ona tali atu tagata?

¹⁹ Sa alalaga atu i latou uma, “O Ieova o le Atua moni! O Ieova o le Atua moni!” (1 Tu. 18:39) O lenei ua latou iloa le mea moni, ae e latou te leʻi faaalia ai se faatuatua. E lē iloa le malosi o le faatuatua i le na o le faapea mai o Ieova o le Atua moni, ina ua vaaia le afi ua paʻū mai le lagi e tali mai ai i se tatalo. O lea  na fai atu ai Elia ia faaalia lo latou faatuatua i se isi auala, e ala i le faia o le mea sa tatau ona latou faia i le tele o tausaga. Sa tatau ona latou usitaʻia le Tulafono a Ieova e pei o le fasiotia o perofeta pepelo ma ē ifo i tupua. (Teu. 13:5-9) O nei perofeta a Paala na matuā tetee iā Ieova ma ana fuafuaga. Pe na tatau ona faaalia iā i latou le alofa mutimutivale? E faapefea ona faaalia iā i latou le alofa mutimutivale, pe afai latou te leʻi alolofa i tamaiti na susunuina e fai ai taulaga iā Paala? (Faitau le Faataoto 21:13; Iere. 19:5) Na lē tatau ona faaalia le alofa mutimutivale i na tagata. Ona fai atu loa lea o Elia ia fasiotia i latou, ma na faia lava faapea.—1 Tu. 18:40.

20. Aiseā e lē faavaea ai faitioga a nisi o faitofā i aso nei, e tusa ai o le mea sa faia e Elia?

²⁰ Ua faitioina e nisi ʻaufaitofā i aso nei le iʻuga o lenei mea sa tupu i le mauga o Karamelu. Atonu e popole nisi neʻi faaaogā e tagata mapolotu lenei tala e taʻutonuina ai gaoioiga sauā a lotu. E faanoanoa ona ua tele faiga sauā maelega valea faalotu i aso nei. Peitaʻi, e leʻi maelega valea Elia, ona sa ia gaoioi i se auala amiotonu mo Ieova. E lē gata i lea, ua iloa e Kerisiano moni, e lē mafai ona latou faaaʻoaʻo iā Elia e ala i le fasiotia o tagata amioleaga. Nai lo lea, e latou te usitaʻia le fetalaiga a Iesu iā Peteru e faapea: “Ia toe sulu lau pelu i lona faamoega, auā o i latou uma e tago i le pelu, e faaumatia i le pelu.” (Mata. 26:52) O le a faaaogā e Ieova lona Alo e faaoo mai lana faamasinoga tonu i le lumanaʻi.

21. E faapefea ona fetaui lelei le faaaʻoaʻoga a Elia mo Kerisiano moni i aso nei?

²¹ O le tiute tauave a se Kerisiano moni, o le ola i se olaga faatuatua. (Ioa. 3:16) O se tasi o auala e faia ai faapea, o le faaaʻoaʻo lea i tane faatuatua e pei o Elia. Sa ia auauna atoatoa iā Ieova ma uunaʻia isi ia faia faapea. Sa ia faaalialia ma le lototele le taufaasesē o se tapuaʻiga na faaaogā e Satani e tataʻi ese ai tagata mai iā Ieova. Sa ia faalagolago foʻi iā Ieova e na te faasaʻoina mataupu, nai lo o le faalagolago i ona lava tomai ma le mea e manaʻo i ai. Ioe, sa lagolagoina e Elia le tapuaʻiga moni. Tau ina ia taʻitoʻatasi i tatou ma faaaʻoaʻo i lona faatuatua!