1, 2. E foliga mai o le ā sa naunau i ai Peteru a o aʻoaʻo atu Iesu i Kapanaumi, ae o le ā le mea sa tupu?

SA VAAVAAI atu ma le popole Peteru i foliga o le ʻaufaalogologo a Iesu. Sa iai i latou i le sunako i Kapanaumi. O le nuu lea o Peteru, ma sa fai ai lana pisinisi faifaiva i le itu i mātū o le sami o Kalilaia. O i inei e nonofo ai le toʻatele o ana uō, o aiga, ma ē sa latou faipisinisi faatasi. E lē taumatea sa naunau Peteru ina ia tutusa lona manatu ma tagata o lona nuu e faatatau iā Iesu, o le fiafia lea e aʻoaʻoina e uiga i le Malo o le Atua mai le faiaʻoga sili. Ae e foliga mai e lē o le manatu lenā o nei tagata.

² Na lē toe fia faalogo le toʻatele. Sa tomumu leotetele nisi ma tetee i le feʻau a Iesu. O le mea sa sili ona popole ai Peteru, o uiga o nisi o soo o Iesu. Ua lē o toe atagia i o latou foliga le fiafia e aʻoaʻoina se mea fou, faapea le olioli i le iloaina o le upu moni. A o lea ua latou foliga lē fiafia ma feita. O nisi na tuusaʻo o latou manatu e faapea e lē logoleleia faamatalaga a Iesu. Na latou lē toe fia faalogo, ma tuua loa le sunako ua lē toe mulimuli iā Iesu.—Faitau le Ioane 6:60, 66.

3. O le ā na uunaʻia Peteru e faia ona o lona faatuatua?

³ O se taimi faigatā lea iā Peteru ma ona uso a aposetolo. E leʻi maua atoatoa e Peteru le uiga o upu a Iesu i lenā aso. E lē taumatea sa ia iloa le pogai na lē fiafia ai nisi ona o le lē malamalama i upu a Iesu. O le ā nei o le a fai e Peteru? Auā e lē o le taimi muamua lea ua tofotofoina ai lona faamaoni i lona Matai, ma o le a toe tofotofoina foʻi o ia i se taimi mulimuli ane. Seʻi vaai pe na faapefea i le faatuatua o Peteru ona fesoasoani iā te ia e tumau ai ma le faamaoni i na luʻi.

4, 5. O ā auala na gaoioi ai Iesu, lea na ese mai le mea na faatalitalia e tagata?

⁴ Sa masani ona maofa Peteru i gaoioiga ma fetalaiga a Iesu.  Sa sili atu mea na faia e Iesu nai lo o mea na faatalitalia e tagata. I le aso muamua atu, na ia fafaga faavavega ai le faitau afe o tagata. O lea sa latou taumafai ai e fai o ia ma tupu. Peitaʻi na faateʻia le toʻatele ina ua tuumuli o ia ma faatonu ona soo e ō i le vaa ma folau atu i Kapanaumi. A o folau le ʻausoo i le pō, na toe faateʻia ai foʻi i latou ina ua savali Iesu i luga o le sami sousou o Kalilaia, ma na aʻoaʻoina ai e Peteru se lesona tāua i le faatuatua.

⁵ I le taeao, na latou iloa ai na ō atu le motu o tagata e suʻe i latou i le isi itu o le vaituloto. E foliga mai na naunau tagata e toe vāai o saunia faavavega e Iesu meaʻai, ae lē o fia aai i upu moni faaleagaga. Na aʻoaʻia i latou e Iesu ona o o latou tuʻinanauga faaletino. (Ioa. 6:25-27) Na faaauau lenā talanoaga i le sunako i Kapanaumi, o i inā na aʻoaʻo atu ai e Iesu se upu moni e tāua ae e lē logoleleia i tagata.

6. O le ā le talafaatusa na taʻua e Iesu, ma o le ā le auala na tali atu ai lana ʻaufaalogologo?

⁶ E leʻi manaʻo Iesu e manatu tagata iā te ia e na o sē e saunia meaʻai faaletino. Na manaʻo o ia e latou te iloa, e mafai ona foaʻi mai e Ieova iā i latou le ola e faavavau, pe afai e latou te faatuatua i lana taulaga ma mulimuli i ana faaaʻoaʻoga. O lea na ia faia ai se talafaatusa e faatusaina ai o ia i le manai, le areto mai le lagi na iai i aso o Mose. Ina ua tetee nisi, na ia faia ai se talafaatusa manino e faamatala ai, e tatau ona aai i lona tino ma inu i lona toto ina ia maua ai le ola. Na matuā tetee tagata i lea manatu. Na faapea atu nisi: “E mataʻutia nei upu; o ai se isi e fia faalogo i ai?” E toʻatele foʻi soo o Iesu na lē toe fia mulimuli iā te ia. *—Ioa. 6:48-60, 66.

7, 8. (a) O le ā le mea e leʻi malamalama i ai Peteru e faatatau iā Iesu? (e) O le ā le tali atu a Peteru ina ua fesili Iesu i le ʻauaposetolo?

⁷ O le ā o le a faia e Peteru? Atonu sa lē malamalama foʻi o ia i upu a Iesu. E na te leʻi iloa i lea taimi, e tatau ona maliu Iesu ina ia faataunuu ai le finagalo o le Atua. Ae pe na manaʻo Peteru e tuumuli i lenā lava aso, e pei ona faia e isi soo faalotolotolua o ē na tuua Iesu? E leai, e iai se uiga tāua na ese ai Peteru mai na tagata. O le ā lenā uiga?

⁸ Na faliu atu Iesu i ona soo ma fetalai atu: “Po ua outou fia ō foʻi ma outou?” (Ioa. 6:67) Na fetalai atu o ia i le toʻasefulu  lua, a o Peteru na tali mai. O le tulaga masani lava lenā, o lona osovale. Atonu e matua Peteru iā i latou uma, ma e seāseā faatalatū e taʻu mai mea o mafaufau i ai. Peitaʻi, o le tali atu a Peteru, o se faamatalaga matagofie ma faagalogatā: “Le Alii e, o ai a matou ō i ai? Ua iā te oe upu o le ola e faavavau.”—Ioa. 6:68.

9. Na faaalia faapefea e Peteru lona faamaoni iā Iesu?

⁹ Pe e lē pāʻia ai lou loto i na upu? O le faatuatua o Peteru iā Iesu na fesoasoani iā te ia e atiaʻe ai le uiga lelei o le faamaoni. Sa iloa lelei e Peteru e na o Iesu le Faaola na saunia e Ieova, ma o ana fetalaiga ma aʻoaʻoga e uiga i le Malo o le Atua e maua ai le ola. Na iloa e Peteru e tusa pe e iai ni mea e lē manino ai, e leai se isi mea e maua mai ai le finagalo malie o le Atua, faapea le faamanuiaga o le ola e faavavau.

10. E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo i le faamaoni o Peteru?

¹⁰ Po o lou lagona lenā? E faanoanoa ona e toʻatele ua faapea mai i aso nei e alolofa iā Iesu, ae e lē o faamaoni pe a tofotofoina. O le faamaoni moni iā Keriso, e manaʻomia ai ona iā i tatou le manatu sa iā Peteru e tusa o aʻoaʻoga a Iesu. E ao ona tatou aʻoaʻoina ana aʻoaʻoga, iloa le uiga, ma ola ai e tusa lava pe e ese mai mea o tatou faatalitalia ma fiafia i ai. E mafai ona maua le ola e faavavau, lea e finagalo i ai Iesu mo i tatou, pe afai e tatou te faamaoni.—Faitau le Salamo 97:10.

11. O fea na ō i ai Iesu ma ona soo? (Tagaʻi foʻi i le faaopoopoga.)

¹¹ E leʻi leva talu lenā taimi pisi, ona alu lea o se malaga umi a Iesu ma ona aposetolo ma nisi o soo agaʻi i le itu i mātū. Mai i le sami lanu moana o Kalilaia, sa mafai ona iloa atu i nisi taimi le tumutumu mauga o Heremoni e lilo i le kiona, i mātū o le Nuu Folafolaina. Sa latou vaaia le maualuga o le mauga a o malaga atu agaʻi i nuu mautiʻetiʻe e latalata i Kaisareia Filipo. * I lenei nofoaga matagofie na latou iloa atu ai i le itu i saute le Nuu Folafolaina, o i inā na fai ai e Iesu se fesili tāua i ona soo.

12, 13. (a) Aiseā na fia iloa ai e Iesu manatu o lana ʻaufaalogologo? (e) Na faaalia faapefea i upu a Peteru lona faatuatua moni?

¹² Sa fia iloa e Iesu, po o le ā se tala a tagata e faatatau iā te ia. Seʻi faaāta i o tatou mafaufau le vaavaai atu o Peteru i fofoga  o Iesu, ma toe manatua ai le agalelei o lona Matai, lona malosi, ma lona tomai. Sa fia iloa e Iesu manatu o lana ʻaufaalogologo i mea na latou vāai ma faalogo i ai. Na tali e soo o Iesu le fesili i le toe taʻua o nisi o manatu sesē sa iai e faatatau iā Iesu. Ae sa fia iloa atili e Iesu, pe faamata o iai pea i ona soo nei manatu sesē. Na ia fesili atu: “A o outou o le ā sa outou tala, o ai aʻu?”—Luka 9:18-20.

¹³ Na vave foʻi le tali atu a Peteru. Na ia taʻu atu ma le lototele le mea o loo i loto o le toʻatele na iai. Na ia faapea atu: “O oe o le Keriso, o le Alo o le Atua soifua.” Seʻi faaāta i o tatou mafaufau le ʻataʻata fiafia o Iesu iā Peteru a o ia faamālō iā te ia. Na faamanatu atu e Iesu iā Peteru, e lē o se tagata ae o Ieova le Atua na faamanino atu lenei upu moni tāua i ē e faatuatua. O lenā upu moni ua iloa ai e Peteru lē ua avea ma Mesia ua leva ona folafola mai, po o le Keriso!—Faitau le Mataio 16:16, 17.

14. O ā tiute tauave tāua na tuuina atu e Iesu iā Peteru?

¹⁴ O le Keriso lenei na taʻua i valoaga anamua, o le maa na tuulafoaʻiina e tufuga faufale. (Sala. 118:22; Luka 20:17) Na faamanatu atu e Iesu iā Peteru, o le a faavae e Ieova se faapotopotoga i luga o lenei maa po o le papa lea e faasino atu iā Iesu. Ona ia tuuina atu lea iā Peteru ni faaeaga e sili ona tāua i lenā faapotopotoga. E na te leʻi faasilia Peteru i isi aposetolo e pei ona manatu ai nisi, ae na ia tuuina atu i ai ni tiute tauave. Na ia tuuina atu iā te ia “ki o le malo.” (Mata. 16:18, 19) O le matafaioi a Peteru le faailoa atu o le faamoemoe i ituaiga o tagata eseese ina ia ulu atu ai i le Malo o le Atua; muamua o tagata o Iutaia, sosoo ai ma Samaria, ae mulimuli i tagata o Nuu Ese.

15. Aiseā na vavao ai e Peteru Iesu, ma o ā upu na taʻua e Peteru?

¹⁵ Peitaʻi na taʻua mulimuli ane e Iesu, o i latou e tuuina atu i ai mea e tele, e tāpā mai ai mea e tele, ma ua moni na upu i le tulaga o Peteru. (Luka 12:48) Sa faaauau ona faamatala mai e Iesu upu moni tāua e uiga i le Mesia, e aofia ai ona mafatiaga ma lona maliu i Ierusalema. Na lagona e Peteru le atuatuvale i na mea. Na ia taʻitaʻi ese Iesu ma vavao iā te ia e faapea: “Le Alii e, ia e alofa iā te oe lava, e lē tutupu na mea iā te oe.”—Mata. 16:21, 22.

16. Na faapefea ona faasaʻo e Iesu le manatu o Peteru, ma o le ā le fautuaga aogā o loo iai i upu a Iesu?

 ¹⁶ Atonu na manatu Peteru o loo ia fesoasoani iā Iesu, ae na faateʻia o ia i le tali a Iesu. Na fāliu atu Iesu iā Peteru ma silasila atu i le ʻausoo uma, o ē e foliga mai e faapena foʻi o latou manatu ma fetalai atu: “Satani e, ina alu ia oe i oʻu tua, ua fai oe ma mea ou te tausuai ai; auā e le o mea a le Atua ua e loto i ai, a o mea a tagata.” (Mata. 16:23; Mare. 8:32, 33, O le Tusi Paia Samoa-Lomiga o le 1884) O loo iai i upu a Iesu fautuaga aogā mo i tatou uma. E faigofie lava ona laualuga manatu o tagata i manatu o le Atua. Afai tatou te faia faapea ona o lo tatou fia fesoasoani, e tatou te ono lagolagoina ai ma le lē iloa fuafuaga a Satani, nai lo o le Atua. O le ā la le tali a Peteru?

17. O le ā na uiga i ai Iesu ina ua ia faapea atu iā Peteru: “Inā alu ia oe i oʻu tua”?

¹⁷ Na iloa lelei e Peteru e lē o uiga atu Iesu o ia moni o Satani le Tiapolo. E lē gata i lea e leʻi fetalai Iesu iā Peteru e pei ona ia fetalai iā Satani. Na fetalai Iesu iā Satani: “Inā alu ese ia oe,” ae na ia fetalai atu iā Peteru: “Inā alu ia oe i oʻu tua.” (Mata. 4:10) E leʻi teena e Iesu lenei aposetolo o lē e tele ona uiga lelei, ae sa na ona faasaʻo o lona manatu sesē e uiga i lenei mataupu. Na tatau iā Peteru ona aua le faalavelave i lona Matai ma avea ma mea e faatausuai ai, ae ia mulimuli ma lagolago iā te ia.

18. O le ā le auala na faaalia ai e Peteru lona faamaoni, ma e faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā te ia?

¹⁸ Pe na finau Peteru, ita pe musuā? E leai, na ia talia ma le lotomaulalo le faasaʻoga, ma na toe faaalia ai lona faamaoni. O i latou uma e mulimuli iā Keriso e manaʻomia faasaʻoga i nisi taimi. Ae seʻi vaganā ua tatou talia ma le lotomaulalo aʻoaʻiga ma faatatauina, ona mafai lea ona tatou mafuta vavalalata atu pea iā Iesu Keriso, ma lona Tamā o Ieova le Atua.—Faitau le Faataoto 4:13.

19. O le ā le faamatalaga mataʻina sa faia e Iesu, ma atonu o le ā sa taumānatu i ai Peteru?

¹⁹ E leʻi pine ae faia foʻi e Iesu se isi faamatalaga mataʻina e faapea: “E moni ou te fai atu iā te outou, e iai nisi o loo tutū  mai i inei e lē oo i ai le oti, seʻiloga ua latou vāai muamua i le Atalii o le tagata ua sau i lona malo.” (Mata. 16:28) E lē taumatea o na upu na faaosofia ai le naunau o Peteru. O le ā le uiga o upu a Iesu? Atonu o loo manatu Peteru, ailoga a avatu iā te ia ni faaeaga faapitoa ona o lea faatoʻā uma ona ia maua ni faasaʻoga.

20, 21. (a) Faamatala le vaaiga na iloa e Peteru. (e) Na faapefea i le talanoaga na iloa i le vaaiga ona toe faasaʻo ai le manatu sesē sa iai iā Peteru?

²⁰ Ae peitaʻi, ina ua mavae se vaiaso, na ave ai e Iesu Iakopo, Peteru ma Ioane i luga o se “mauga maualuga” atonu o le mauga o Heremoni lea e na o ni nai maila le mamao. E foliga mai o le taimi lea o loo pogisa, ona o loo tauivi nei tagata e toʻatolu ma le fia momoe. A o tatalo Iesu, na tupu ai se mea na aveesea ai lo latou fia momoe.—Mata. 17:1; Luka 9:28, 29, 32.

²¹ Na amata ona liua Iesu i o latou luma. Na pupula ona fofoga seʻia oo ina malamalama e pei o le lā. Na susulu foʻi ona ofu. Ona faaali mai lea o ni tagata se toʻalua ua faatasi ma Iesu,  o le tasi o Mose a o le isi o Elia. Sa la talanoa ma ia e uiga “i lona maliu ese atu mai i le lalolagi, lea e tatau ona faataunuuina i Ierusalema,” e mautinoa o loo faatatau i lona maliu ma lona toetū. Na matuā manino mai ai e sesē le manatu o Peteru e faapea, e lē oo le maliu tigā iā Iesu!—Luka 9:30, 31.

22, 23. (a) Na faaalia faapefea e Peteru lona maelega ma le agalelei? (e) O le ā le isi taui na maua e Peteru, Iakopo ma Ioane i lenā lava pō?

²² Na faagaeetia Peteru e faia sona sao i lea vaaiga mataʻina. Sa foliga mai o le a tuua e Mose ma Elia Iesu, o lea na fai atu ai Peteru: “Le Faiaʻoga e, ua lelei ona ua tatou faatasi i inei, o lea, seʻi o matou faatūina ni faleʻie se tolu, o le tasi mo oe, o le tasi mo Mose, ma le isi mo Elia.” O le mea moni, e leʻi manaʻomia ni faleʻie o nei auauna e toʻalua a Ieova ua leva ona maliliu. E ui sa lelei le uunaʻiga sa iā Peteru, ae e leʻi mafaufau o ia i le uiga o ana faamatalaga. Po ua lē faagaeetia ai ea oe i le maelega ma le agalelei o Peteru?—Luka 9:33.

²³ I lenā lava pō na maua ai e Peteru, Iakopo ma Ioane se isi taui. Na ufitia i latou i se ao i luga o le mauga, ma na faalogoina ai se leo mai le ao, o le siʻufofoga o Ieova le Atua! Na fetalai mai: “O loʻu Atalii lenā, o lē ua ou filifilia. Ia faalogo iā te ia.” Ua mavae atu le vaaiga a ua na o i latou ma Iesu i luga o le mauga.—Luka 9:34-36.

24. (a) O ā aogā na maua e Peteru mai i le vaaiga? (e) E faapefea ona tatou maua aogā mai i lenā vaaiga?

²⁴ Maʻeu se faaeaga na maua e Peteru faapea ma i tatou mai lenā vaaiga! I tausaga mulimuli ane, na tusi o ia e faatatau i le faaeaga na iai i lenā po, i le avea ma se tasi na “vāaitino i lona matagofie,” po o se faaataga o le mamalu faalelagi o Iesu pe a avea ma tupu i le lumanaʻi. Na faamautinoa e lenā vaaiga le tele o valoaga i le Afioga a le Atua, ma na faamalosia ai le faatuatua o Peteru e fesagaʻia tofotofoga i le lumanaʻi. (Faitau le 2 Peteru 1:16-19.) E faapena foʻi i tatou pe a pei o Peteru le faamaoni pea i le Matai na tofia e Ieova e pule iā i tatou, e ala i le aʻoaʻo mai iā te ia, talia ana aʻoaʻiga ma faasaʻoga, ma mulimuli ma le lotomaulalo iā te ia.