1, 2. (a) Faamatala le faigāmalaga ma mafatiaga o Ruta ma Naomi. (e) Aiseā e ese ai le faigāmalaga a Ruta mai iā Naomi?

O LOO savavali faatasi Ruta ma Naomi i se auala umī, e ui i se fanua laugatasi maualuga o Moapi. Ua na o i laʻua i lenei fanua valevalenoa. Seʻi mafaufau i le vaai atu o Ruta ua taugagaifo le lā, ma tilotilo atu i le tinā o si ana tane ma mafaufau, po o fea se mea o le a la mālōlō ai i le pō. E alofa faapelepele o ia iā Naomi, ma o le a ia faia mea uma e tausia ai o ia.

² E tofu i laʻua ma se mea o loo mafatia ai. Ua tele tausaga talu ona maliu le tane a Naomi, a o lea foʻi ua toe maliliu atu lana fanau tama o Kiliona ma Maalona. O loo faavauvau foʻi Ruta ona o lona toʻalua o Maalona. O loo ō atu faatasi i laʻua i le taulaga o Peteleema i Isaraelu. Ae e iai se mea e eseese ai le la faigāmalaga. Ua toe foʻi Naomi i lona nuu moni, ae o loo alu atu ai ma Ruta i se nuu e na te lē iloa. Ua ia tuua lona aiga, lona nuu, o tū masani, faapea ona atua.—Faitau le Ruta 1:3-6.

3. O ā fesili o le a fesoasoani iā i tatou e faaaʻoaʻo ai i le faatuatua o Ruta?

³ O le ā na uunaʻia ai Ruta e faia se suiga tele faapena? O le a faapefea ona ia faamasani i lenei olaga fou ma tausia Naomi? A o iloiloina le tali, o le a tatou iloa ai le tele o auala e faaaʻoaʻo ai i le faatuatua o Ruta le fafine Moapi. (Tagaʻi foʻi i le pusa “ O se Tamaʻi Tusi Matagofie.”) Muamua, seʻi o tatou iloilo po o le ā le māfuaaga ua ō atu ai nei fafine i se faigāmalaga umi i Peteleema.

4, 5. (a) Aiseā na siitia atu ai le aiga o Naomi i Moapi? (e) O ā luʻi na fesagaʻia e Naomi i Moapi?

⁴ Na ola aʻe Ruta i Moapi, o se atunuu i le itu sasaʻe o le Sami Mate, e laugatasi ona laufanua, e lē tele ni laau, ma e iai foʻi ni tofē. O “fanua o Moapi” e lafulemu mo faatoʻaga, e oo lava i le taimi na taia ai Isaraelu i se oge. O le mea moni, o le auala lea na feiloaʻi ai Ruta ma Maalona ma lona aiga.—Ruta 1:1.

 ⁵ O le oge na oo i Isaraelu, na manaʻo ai Elimeleka le tane a Naomi e siitia atu lona aiga i Moapi. E foliga mai o lenei suiga na luʻia ai le faatuatua o tagata o le aiga, auā na tatau ona tapuaʻi pea tagata Isaraelu i le nofoaga paia ua filifilia e Ieova. (Teu. 16:16, 17) E ui ina mafatia Naomi i le maliu o lana tane, ae na tumau pea lona faatuatua.—Ruta 1:2, 3.

6, 7. (a) Faamata o le ā le mea na popole ai Naomi ina ua faaipoipo lana fanau i fafine Moapi? (e) O ā uiga lelei o Naomi na faaalia i taʻitoʻalua o lana fanau?

⁶ Atonu na toe mafatia foʻi Naomi ina ua faaipoipo atu lana fanau i fafine Moapi. (Ruta 1:4) Na ia iloa lelei, na tele taumafaiga na faia e Aperaamo le augātamā o lona nuu, ina ia maua se avā a lona atalii o Isaako, mai i ona lava tagata tapuaʻi iā Ieova. (Kene. 24:3, 4) Mulimuli ane, na lapataʻia e le Tulafono a Mose le fanauga a Isaraelu, ina ia aua neʻi faaipoipo atu a latou fanau i tagata o nuu ese, ina neʻi faaliliuina i latou e ifo i tupua.—Teu. 7:3, 4.

⁷ Peitaʻi, na faaipoipo atu Maalona ma Kiliona i fafine Moapi. E tusa pe na lē fiafia Naomi, ae e mautinoa na ia faaalia le agalelei moni ma le alofa iā Ruta ma Orepa, o taʻitoʻalua o lana fanau. Atonu na faamoemoe o ia e iai se aso o le a tapuaʻi ai i laʻua iā Ieova. E tusa lava po o le ā le tulaga, ae na alolofa tele Ruta ma Orepa iā Naomi. O lenā faiā lelei, na fesoasoani iā i latou i le taimi na tulaʻi mai ai mafatiaga. Na maliliu tane a Ruta ma Orepa, a o leʻi maua ni a la fanau.—Ruta 1:5.

8. O le ā sa ono tosina atu ai Ruta iā Ieova?

⁸ Pe na fesoasoani le tapuaʻiga a Ruta iā te ia a o feagai ma mafatiaga? Ailoga. Na tapuaʻi tagata Moapi i le tele o atua, ma o le atua sili o Kimosa. (Nu. 21:29) E foliga mai na aofia i tapuaʻiga a tagata Moapi faiga sauā ma mataʻutia na taatele i na taimi, e pei o le faia o taulaga i tamaiti. E mautinoa na matuā pāʻia le loto o Ruta i so o se mea na ia iloa mai iā Maalona po o Naomi, e uiga i le Atua alofa ma agalelei o Isaraelu. E pule mai Ieova e ala i le alofa, ae e lē i le taufaamataʻu! (Faitau le Teuteronome 6:5.) Ina ua maliu le tane a Ruta, atonu na atili vavalalata atu loa o ia iā Naomi, ma faalogologo atu ma le naunau i lenei tinā matua a o ia faamatala Ieova, le Atua e silisili lona mana, o ana galuega matagofie, ma le auala alofa ma agalelei e feagai ai o ia ma ona tagata.

9-11. (a) O ā filifiliga sa faia e Naomi, Ruta, ma Orepa? (e) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i mafatiaga na latou fesagaʻia?

⁹ Sa naunau Naomi e fia faalogo i ni tala mai i lona nuu, ma  atonu na ia iloa mai i se tagata faatauʻoa e faapea, ua lē o toe oge Isaraelu. Ua amata ona toe fesoasoani mai Ieova i ona tagata. Ua toe oo Peteleema i se tulaga e tusa ma le uiga o lona igoa, “Le Fale o le Areto.” Ua filifili nei Naomi e toe foʻi i lona nuu.—Ruta 1:6.

¹⁰ O le ā o le a faia e Ruta ma Orepa? (Ruta 1:7) Na vavalalata atu i laʻua iā Naomi ina ua maliliu a la tane, ma e foliga mai na matuā fiafia Ruta i le agalelei o Naomi ma le tumau o lona faatuatua iā Ieova. O lea na ō atu ai loa nei fafine e toʻatolu i Iuta.

¹¹ O le mea na tupu iā Ruta ua faamanatu mai ai iā i tatou, e oo mafatiaga i tagata faamaoni faapea ma tagata leaga. (Fai. 9:2, 11) Ua faaalia ai foʻi, pe a oo mai mafatiaga, e atamai tele le saʻili atu mo faamāfanafanaga mai i isi, aemaise lava i ē e sulufaʻi atu iā Ieova le Atua, le Atua o Naomi.—Faata.17:17.

12, 13. Aiseā na manaʻo ai Naomi e toe foʻi Ruta ma Orepa i o la aiga, ma o le ā le tali mai a nei fafine?

¹² Na iai se isi mea na atugalu ai Naomi a o alu la latou faigāmalaga. Ua mafaufau o ia i fafine e toʻalua o loo latou ō ma le alofa na la faaalia iā te ia ma lana fanau tama. E leʻi manaʻo o ia e toe faaopoopo atu nisi avega mamafa iā i laʻua. Pe afai e la te tuua lo la nuu ae ō ma ia, o le ā se mea e mafai ona ia faia mo i laʻua i Peteleema?

¹³ O lea na fai atu ai loa Naomi: “Inā ō ia, ia toe foʻi atu e taʻitasi i le aiga o lona tinā. Tau ina ia alofa faamaoni Ieova iā te oulua, e pei ona oulua faia i a oulua tane ua feoti, atoa foʻi ma aʻu.” Na ia faailoa atu foʻi lona faamoemoe ina ia tauia i laʻua e Ieova e ala i le mauaina o ni tane ma ni olaga fou. Ua faapea mai le tala: “Ona sogi atu lea o ia iā i laʻua, ma ua latou fetagisi leotetele.” E faigofie ona iloa le māfuaaga na matuā alolofa tele ai Ruta ma Orepa i lenei tinā lotoalofa ma le lē manatu faapito. O lea, na la fai atu ai pea: “E leai, ae tatou te ō atu ma oe i lou nuu.”—Ruta 1:8-10.

14, 15. (a) O ā mea sa toe foʻi i ai Orepa? (e) Na faapefea ona tauanau e Naomi Ruta ina ia toe foʻi?

 ¹⁴ Peitaʻi, e leʻi faigofie ona talia e Naomi lo la manaʻo. Sa finau malosi atu o ia e faapea e itiiti lava se mea e mafai ona ia faia mo i laʻua i Isaraelu, auā ua lē toe iai sana tane e tausia ona manaʻoga, po o sana fanau e faaipoipo i ai nei tamaʻitaʻi, ma e lē o iai se faamoemoe e toe maua sana tane po o ni fanau. Sa ia faailoa atu ua matuā tigā o ia ona o lona lē mafaia ona tausia o i laʻua. Na iloa e Orepa le moni o le tala a Naomi, auā o loo iai lona aiga i Moapi, o lona tinā, ma se fale e nofo ai. E foliga mai e sili ai ona nofo pea i Moapi. O lea, na sogi atu ai o ia ma le faanoanoa iā Naomi ma toe foʻi i lona aiga.—Ruta 1:11-14.

¹⁵ Ae faapefea Ruta? Na faatatau atu foʻi le faamatalaga a Naomi iā te ia. Peitaʻi, ua taʻua i le Tusi Paia e faapea: “A ua pipii atu pea Ruta iā te ia.” Atonu na savali pea Naomi i le ala ae o loo ia iloa mai Ruta o mulimuli atu. Sa finau atu Naomi e faapea: “Faauta! Ua toe foʻi le avā a le uso o lau tane ua oti i lona nuu ma ona atua. Inā toe foʻi faatasi ia ma le avā a le uso o lau tane.” (Ruta 1:15) Ua faailoa mai i upu a Naomi se manatu tāua. Ua toe foʻi Orepa i lona nuu faapea ma “ona atua.” Sa lotomalie o ia e tapuaʻi pea iā Kimosa ma isi atua sesē. Pe na faapena lagona o Ruta?

16-18. (a) Na faapefea ona faaalia e Ruta le alofa faamaoni? (e) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai iā Ruta e tusa ai o le alofa faamaoni? (Tagaʻi foʻi i le ata o fafine e toʻalua.)

¹⁶ A o iai na o i laʻua i le ala, sa maumaututū Ruta i ona faalogona. Na matuā alofa o ia iā Naomi, ma le Atua o loo tapuaʻi i  ai. O lea na faapea atu ai o ia: “Aua e te finau mai iā te aʻu ina ia ou tuulafoaʻi iā te oe, ia ou lē mulimuli atu iā te oe; auā o le mea e te alu i ai, ou te alu i ai, o le mea e te moe ai i le pō, ou te moe ai foʻi i le pō. O lou nuu e fai ma oʻu nuu, ma o lou Atua, o loʻu Atua foʻi lea. O le mea e te oti ai, ou te oti ai, e tanu ai foʻi aʻu. Ia faapea ona faia e Ieova iā te aʻu ma faaopoopo i ai, pe afai e iai se mea e tuueseeseina ai i taʻua seʻi vaganā le oti.”—Ruta 1:16, 17.

¹⁷ E mataʻina upu a Ruta, auā e ui lava ua 3,000 tausaga talu ona maliu o ia, ae o loo manatua pea e tagata lana faamatalaga. Ua faaalia mai ai le tāua tele o le alofa faamaoni. O le malosi ma le faamaoni o le alofa o Ruta, na pipii atu ai pea iā Naomi i so o se mea na alu i ai. E na o le oti na mafai ona tuueseeseina i laʻua. Na avea tagata o Naomi ma ona tagata, auā na nofosauni Ruta e tuua mea uma na ia iloa i Moapi, e oo lava i ona atua. I le lē pei o Orepa, na fai atu ma le lotoatoa Ruta e faapea, e manaʻo e avea Ieova le Atua o Naomi, ma ona Atua. *

¹⁸ O lea, e na o i laʻua na faimalaga atu i lenei auala umī e agaʻi i Peteleema. E foliga mai e vaiaso atoa le umi o lenei faigāmalaga. E mautinoa lava, na fesoasoani lo la faimalaga faatasi e faamāfanafana ai e le tasi le isi.

19. E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo i le alofa faamaoni o Ruta, i totonu o aiga, i faigāuō, faapea le faapotopotoga?

¹⁹ E toʻatele tagata ua feagai ma mafatiaga i lenei lalolagi. I nei “aso e sili ona faigatā,” ua tatou feagai ai ma so o se ituaiga o mafatiaga. (2 Timo. 3:1) Ua sili atu la ona tāua le faaalia o le uiga ua tatou aʻoaʻoina mai iā Ruta. O le alofa faamaoni, o se ituaiga o alofa e tumau pea e lē faamaamulu, ma o se fesoasoani sili lea i lenei lalolagi ua tumu i mafatiaga. E tatou te manaʻomia lenā uiga i le liʻo o le faaipoipoga, faiā faaleaiga, i faigāuō, faapea ma totonu o le faapotopotoga Kerisiano. (Faitau le 1 Ioane 4:7, 8, 20.) O le atiaʻe o lenei ituaiga o alofa, ua tatou faataʻitaʻi ai i le faaaʻoaʻoga mataʻina a Ruta.

20-22. (a) Na faapefea i le olaga o Naomi i Moapi ona aafia ai o ia? (e) O le ā le manatu sesē sa iā Naomi e tusa ai o ona mafatiaga? (Tagaʻi foʻi i le Iakopo 1:13.)

²⁰ O le mea moni, e lē lava lou faapea atu e te alofa faamaoni,  ae e tatau ona faamaonia i au gaoioiga. Na maua e Ruta le avanoa e faaalia ai lona alofa faamaoni e lē gata iā Naomi, ae faapea foʻi iā Ieova, o lē ua ia filifilia e avea ma ona Atua.

²¹ Ua taunuu nei fafine e toʻalua i Peteleema, o se nuu e tusa ma le ono maila le mamao i saute o Ierusalema. E foliga mai sa lauiloa Naomi ma lona aiga i lenā aai, auā ua talanoa solo tagata o le aai ina ua logotala ua toe foʻi mai Naomi. Na pulatoʻa atu nisi o fafine iā te ia ma faapea mai, “Po o Naomi ea lenei?” O le mea moni, ua matuā ese lava ona foliga mai i le taimi na alu ai i Moapi. O ona foliga matua ma lona lē mautonu, ua iloa ai le tele o faigatā ma mafatiaga na feagai ma ia.—Ruta 1:19.

²² Na faailoa atu e Naomi i ona tauaiga ma ona tuaoi, le oona o mafatiaga ua oo i lona olaga. Sa oo foʻi ina manatu o ia e tatau ona suia lona igoa mai iā Naomi, o lona uiga “O loʻu Matagofie,” iā Mara, lea e uiga atu i le “Oona.” Talofa e, iā Naomi! I le pei o Iopu, na manatu foʻi Naomi, o Ieova na faapogaia ona mafatiaga.—Ruta 1:20, 21; Iopu 2:10; 13:24-26.

23. O le ā ua amata ona mafaufau i ai Ruta, ma o ā sauniuniga na maua e tagata matitiva mai i le Tulafono a Mose? (Tagaʻi foʻi i le faaopoopoga.)

²³ A o faamautū nei fafine e toʻalua i Peteleema, sa manatunatu loa Ruta i se auala lelei e na te tausia ai o ia lava, faapea ma Naomi. Sa ia iloa, i le Tulafono a Ieova i le nuu o Isaraelu, o loo iai se sauniuniga alofa mo ē matitiva. Na faatagaina i latou ona ō atu i fanua i le taimi o le seleselega e mulimuli atu i tagata selesele, ina ia ao mai mea na totoe ma mea o loo i pito o fanua. *—Levi. 19:9, 10; Teu. 24:19-21.

24, 25. O le ā na faia e Ruta ina ua tau atu i le fanua o Poasa, ma na faapeʻī lana galue ai i lenā fanua?

²⁴ O le taimi o le seleselega o le karite, atonu o Aperila i le kalena i aso nei, na alu ai Ruta e vaai se fanua e galue ai, e tusa ma le sauniuniga mo tagata e aoina mea. Na alu atu  Ruta ma le lē iloa i le fanua o Poasa, o sē e maumea, ma o se tauaiga o le tane a Naomi ua maliu, o Elimeleka. E ui na tuu atu e le Tulafono iā Ruta le aiā e aoina ai mea, ae e leʻi fia pule ai o ia, ma na talosaga atu i se alii o loo vaaia ē e selesele mo se faatagaga e galue ai. Na ia tuu mai le faatagaga ma na galue ai loa Ruta i le fanua.—Ruta 1:22–2:3, 7.

²⁵ Seʻi mafaufau, a o mulimuli atu Ruta i ē o loo seleina le karite, e punou ifo o ia ma ao mea ua paʻuʻū po o loo totoe, fusi faatasi, ma laʻu i le mea e sasa ai. O se galuega e faifailemū, e vaivai ai, ma e sili ona faigatā pe a faasolo i le aoauli. Peitaʻi, na faaauau pea ona galue Ruta, ma e faatoʻā mālōlō lava pe a oo ina solo lona afu, ma alu e ʻai sina meaʻai i le aoauli i se tamaʻi fale e mālōlō i ai le ʻaufaigaluega.

26, 27. O le ā le ituaiga tagata e iai Poasa, ma na faapefea ona ia feagai ma Ruta?

²⁶ Atonu e leʻi manaʻo Ruta e mātauina o ia e se isi, ae na iʻu ina iloa atu o ia e Poasa ma fesili atu i le alii o loo vaaia le galuega, po o ai lenā tamaʻitaʻi. O Poasa o se tagata e mataʻina lona faatuatua, ma e na te faafeiloaʻia lana ʻaufaigaluega, e ala i le faapea atu: “Ia faatasi Ieova iā te outou.” Na talilelei mai foʻi le ʻaufaigaluega. I le pei o se tamā, na naunau atu ma le alofa lenei tane matua faaleagaga iā Ruta.—Ruta 2:4-7.

²⁷ Na taʻua e Poasa Ruta o ʻlona afafine,’ ma na fautua atu iā Ruta ina ia faaauau pea ona ao mea mai i lona fanua ma ana auauna fafine, ina ia aua ai neʻi faasoesa atu nisi o le ʻaufaigaluega  iā te ia. Na ia faamautinoa ua maua e Ruta se meaʻai i le aoauli. (Faitau le Ruta 2:8, 9, 14.) E lē gata i lea, sa ia faamālō ma faalaeiau atu iā te ia. Aiseā?

28, 29. (a) Na faapeʻī le talaaga o Ruta? (e) E faapefea ona e sulufaʻi atu iā Ieova e pei o Ruta?

²⁸ Ina ua fesili atu Ruta iā Poasa, pe aiseā ua alofa mai ai iā te ia ae o ia o se tagata aumau, na tali mai Poasa e faapea, ua ia faalogo i tala i mea uma na ia faia mo Naomi le tinā o lana tane. E foliga mai na viiviia e Naomi Ruta a o talanoa ma fafine o Peteleema, ma ua logotala nei iai Poasa. Na ia iloa foʻi ua liliu atu Ruta i le tapuaʻiga iā Ieova, auā na faapea atu o ia: “Tau ina ia tauia e Ieova au gaoioiga, ma ia iai se taui sili ona lelei mo oe mai iā Ieova le Atua o Isaraelu, o lē ua e sulufaʻi ai i lalo o ona apaʻau.”—Ruta 2:12.

²⁹ Maʻeu le faalaeiauina o Ruta i na faamatalaga! E mautinoa sa filifili o ia e sulufaʻi atu i lalo o apaʻau o Ieova le Atua, e pei o se tamaʻi manulele o loo malupuipuia i lalo o apaʻau o lona tinā. Sa faafetai atu o ia iā Poasa mo faalaeiauga, ma faaauau pea ona galue seʻia oo i le afiafi.—Ruta 2:13, 17.

30, 31. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai iā Ruta e tusa ai o galuega, le lototalisapaia, ma le alofa faamaoni?

³⁰ O le faaalia o le faatuatua o Ruta i ana gaoioiga, o se faaaʻoaʻoga mataʻina lea mo i tatou i aso nei, o ē o loo mafatia i tulaga tau tamaoaiga. E leʻi manatu e tatau ona galue isi mo ia, ae sa talisapaia mea uma na ofo atu mo ia. E leʻi mā e faigaluega mamafa i se taimi umi ina ia tausia ai lē e pele iā te ia, e ui lava ua na o se galuega faatauvaa. Sa ia talia ma le lotofaafetai ma faatatauina le fautuaga atamai i le auala e saogalemu ai i le galuega, ma sa lelei tagata na aufaatasi i ai. O le mea e sili ona tāua, e leʻi galo iā te ia lona sulufaʻiga moni, o lona Tamā lea o Ieova le Atua, o lē e puipuia o ia.

³¹ Pe a tatou faaalia le alofa faamaoni e pei o Ruta, ma faataʻitaʻi i lana faaaʻoaʻoga o le lotomaulalo, galue malosi, ma le lototalisapaia, o le a iloa ai e mafai foʻi ona avea lo tatou faatuatua ma faaaʻoaʻoga lelei mo isi. Na faapefea la ona tausia e Ieova Ruta ma Naomi? O le a tatou iloiloina lenā tulaga i le mataupu o sosoo mai.