1, 2. Ang’o ma notimore e odiechieng’ makende e ngima Elija?

 ELIJA noringo e koth kaka piny ne medo lil. Ne en ng’ama osebedo jaduong’ kendo Jezreel kama ne odhiye ne pod ni mabor. Kata kamano, noringo maok ool nimar “luet Jehova” ne ni kode. E ngimane duto, ne pok owinjo ka en gi teko machalo gi ma koro ne en-goni. Parie ni nokalo gach ambuor ma ne oting’o Ruoth Ahab!—Som 1 Ruodhi 18:46.

² Koro ne en kende e ndarano. Ne ane Elija ka yweyo wang’e sama oringo e koth ka pache duto ni mana kuom gik ma ne otimore e odiechieng’ makendeno. Onge kiawa ni Jehova Nyasache noyudo duong’ chieng’no kendo lamo madier noting’ malo. Noseweyo Got Karmel chien kuma Jehova ne osetiyoe kode e timo hono maduong’ konyiso ni lamo mar Baal ne en lamo manono. Ne onenore ayanga ni jonabi mag Baal ne gin jomaricho mawuondore kendo negogi ne en gima kare. Bang’ mano Elija nokwayo Jehova mondo otiek oro ma ne osebedoe kuom higni adek gi nus. Koth noburore!—1 Ruo. 18:18-45.

3, 4. (a) Sama Elija ne dhi Jezreel, ang’o momiyo nogeno ni lokruok ne dhi bedoe? (b) Gin penjo mage mwabiro nono?

³ Sama Elija ne ringo e koth kuom kilomita 30, nyaka bed ni nomor kogeno ni lokruok ne dhi bedoe e piny Israel. Nyalo bedo ni noparo kamano nikech ne oneg jonabi mag Baal. Samoro nowacho e chunye ni Ahab ne dhi lokore. Nikech Ahab noneno gik ma notimore e odiechieng’no, Elija ne paro ni Ahab ne dhi weyo lamo Baal, ne odhi gayo chiege Jezebel, kendo ni ne odhi tieko wach sando jotich Jehova.

⁴ Sama weche dhinwa maber, wajoparo ni weche biro siko mana kamano. Wanyalo paro ni chandruoge madongo ma yande wan-go koro orumo. Elija be ne nyalo paro kamano nikech “ne en dhano machalo kodwa gi kite.” (Jak. 5:17) Adier en ni chandruoge mag Elija ne pok orumo. Mana bang’ seche matin, Elija ne dhi bedo maluor, kendo chunye ne dhi nyosore ma  ogomb mana tho. Ang’o ma ne dhi timore, to ere kaka Jehova ne dhi konyo janabine obed gi yie koda chir ma yande en-go? We wane ane.

5. Be Ahab noluoro Jehova bang’ neno gik ma ne otimore Got Karmel, to ere kaka wang’eyo mano?

⁵ Be Ahab nonyiso e yo moro amora ni noloko chunye kane ochopo e ode Jezreel? Wasomo kama: “Ahab nonyiso Jezebel weche duto ma Elija nosetimo, kendo kaka nosenego jonabi duto gi ligangla.” (1 Ruo. 19:1) Ne ni sama Ahab ne wacho gik ma ne otimore e odiecheng’no, ne ok owacho gimoro amora e wi Jehova, Nyasach Elija. Nikech Ahab ne ok ne gik moko kaka Jehova neno, ne okawo honni ma ne otimore e odiechieng’no kaka gik ‘ma Elija notimo.’ Nenore maler ni Ahab ne ok opuonjore miyo Jehova Nyasaye luor. To nade chiege ma jachul kuor?

6. Jezebel ne ooro ne Elija ote mane, to tiend wechego ne en ang’o?

⁶ Jezebel ne iye owang’! Ka en gi mirima, nooro ne Elija wachni: “Ka kiny ochopo sa makama, kapok anegi kaka isenego jonabigo, to nyiseche mondo onega!” (1 Ruo. 19:2, The Bible in Luo, 1976) Mano ne en kuong’ruok marachie mogik. Jezebel ne kuong’ore ni en owuon oikore tho ka ok onego Elija e odiechieng’ maluwo mondo ochulgo remb jonabi mag Baal. Par ane ka jaote ma Jezebel nooro chiewo Elija ka en Jezreel mondo omiye ote magerno. Elija nokawo wechego nade?

7. Weche Jezebel nomiyo Elija owinjo nade, kendo Elija notimo ang’o?

⁷ Kapo ni Elija ne paro ni lweny mar tieko lamo mar Baal ne koro oserumo, mano kaka pache nowuonde! Jezebel ne ok odok chien kata matin. Noyudo Jezebel osenego jonabi mamoko mag Nyasaye kendo koro noramo mar nego Elija bende. Weche Jezebel nomiyo Elija owinjo nade? Muma nyisowa ni: “Noluor.” Dibed ni Elija ne paro kaka Jezebel ne dhi nege malit? Kapo ni mago e weche ma noparo, mano ema nomiyo obedo maluor. Bed ni Elija ne paro ang’o gie sechego, “noringo mondo otony.”—1 Ruo. 18:4; 19:3, Luo, 1976.

8. (a) Gima ne otimore ne Petro ne chal nade gi gima ne otimore ne Elija? (b) Ang’o mwanyalo puonjore kuom Elija gi Petro?

⁸ Mana kaka notimore ne jotich Nyasaye mamoko, Elija bende luoro ne oloyo. Higni mang’eny bang’e, luoro noloyo jaote Petro bende. Kuom ranyisi, kane Yesu omiyo jaote Petro nyalo  mar wuotho e wi pi, jaoteno nochako ng’iyo “yamo.” Mano nomiyo luoro odonjone mochako nimo. (Som Mathayo 14:30.) Ranyisi mag Elija gi Petro miyowa puonj maduong’. Ka wadwaro ni wasik ka wan gi chir, ok onego waket pachwa e gik mamiyowa luoro. Onego wateg pachwa kuom Jalno mamiyowa geno koda teko.

9. Ler ane wuodh Elija koda kaka nowinjo sama noringo.

⁹ Nikech luoro, Elija noringo modhi Bia-shiba kilomita 150 yo milambo mar Juda. Ka nochopo kanyo, noweyo jatichne chien modonjo e i thimno ka en kende. Muma wacho ni nodhi “wuodh ndalo achiel,” samoro nochako wuoth gokinyi maok oting’o kata mana gima docham. Ka oluor kendo chunye onyosore, ne onyagore gi wuoth matek e thim kendo e chieng’ makech. Ka koro seche oniang’ kendo piny ochako lil, Elija nowinjo ka ool chuth. Omiyo, nobet e tie yien moro nikech mano e kar buoro ma nonyalo yudo e thim ma notuono.—1 Ruo. 19:4.

10, 11. (a) Tiend gima Elija nowacho kolemo ne en ang’o? (b) Kitiyo gi Ndiko manie paragraf, ler ane kaka jotich Nyasaye mamoko be chunygi nonyosore kinde moro e ngimagi.

¹⁰ Ka chunye onyosore ahinya, Elija nolemo kokwayo Nyasaye mondo otho. Nowacho niya: “Ok along’o moloyo kwerena.” Nong’eyo ni kwerene ne koro gin mana buru e lietegi kendo onge gima ne ginyalo konyogo ng’ato. (Ekl. 9:10) Elija noneno ni en bende ne en gima nono. Omiyo, noywak niya: ‘Oroma!’ Ne oneno ni onge tiende bedo mangima.

¹¹ Be onego okawwa gi wuoro ka ng’at matiyo ne Nyasaye chunye nyosore kamano? Ooyo. Muma wuoyo kuom jotich Nyasaye mogwaro ma kinde moko ne chunygi onyosore ahinya ma gigombo kata tho. Moko kuomgi ne gin Rebeka, Jakobo, Musa, kod Ayub.—Chak. 25:22; 37:35; Kwan 11:13-15; Ayub 14:13.

12. Kapo ni iwinjo ka chunyi onyosore, inyalo luwo ranyisi mar Elija e yo mane?

¹² Nikech wadak e “kinde mag chandruok,” ok kawwa gi wuoro ni ji mang’eny moriwo kata mana jotich Nyasaye, chunygi nyosore kinde moko. (2 Tim. 3:1) Ka gima kamano otimoreni, luw ranyisi mar Elija: Wach ne Nyasaye gik moko duto manie  chunyi nimar Jehova e “Nyasach hoch duto.” (Som 2 Jo Korintho 1:3, 4.) Be Nyasaye nohoyo Elija?

13, 14. (a) Ere kaka Jehova notiyo gi malaika mondo okony janabine ma ne chandore? (b) Bedo ni Jehova ong’eyo gik moko duto kuomwa, moriwo kata yore mwaremie, hoyowa nade?

¹³ Iparo ni Jehova ne winjo nade ka en e polo kong’iyo janabine mohero ka nindo e tie yath moro e thim kokwayo mondo otho? Ok tek ng’eyo. Ka nindo ne osekwanyo Elija, Jehova noorone malaika. Malaikano nochiewo Elija komule mos kowacho niya: “A malo, ichiem.” Elija nochiewo mochiemo nimar malaikano nomiye makate koda pi. Be Elija noduoko ne malaikano erokamano? Inyisowa mana ni janabino nochiemo mometho, kae to odok e nindo. Be dibed ni chunye ne onyosore ahinya ma koro ne ok odwar kata mana wuoyo? Bed ni ne en kamano kata ooyo, malaikano nochako ochiewe kendo, samoro ka piny dhi ru. Nochako onyiso Elija niya, “A malo, ichiem, nono to wuoth biro hingi.”—1 Ruo. 19:5-7, Luo, 1976.

¹⁴ Nyasaye nonyiso malaikano kama Elija ne dhiye. Malaikano nong’eyo ni wuodhno ne bor ne Elija kendo ni Elija ne ok nyal chopo kuno kuom tekone owuon. Donge ng’eyo ni watiyo ne Nyasaye mong’eyo gik mwagombo chopo gi kuonde mwaremie hoyo chunywa? (Som Zaburi 103:13, 14.) Kata kamano, chiemono ne okonyo Elija nade?

15, 16. (a) Chiemo ma ne Jehova omiyo Elija nokonye timo ang’o? (b) Ang’o momiyo onego wati gi yore ma Jehova tegogo jotichne e kindegi?

¹⁵ Wasomo kama e wi Elija: “Noa malo, nochiemo kendo nomodho, mowuotho e teko mar chiemono ndalo piero ang’wen odiechieng’ gotieno nyaka chop Horeb god Nyasaye.” (1 Ruo. 19:8) Elija notweyo maok ochiemo kuom ndalo 40 odiechieng’ gotieno mana kaka Musa ma ne odak higni mia auchiel motelone koda Yesu ma ne odak higni alufu achiel bang’e. (Wuok 34:28; Luk. 4:1, 2) Kata obedo ni chiemono ne ok otieko chandruoge Elija duto, chiemono nomiye teko e yor hono. Tem neno jaduong’no ka nyagore gi wuoth e thim molandoreno odiechieng’ kodiechieng’ kuom gimoro dwe achiel gi nus!

¹⁶ E kindewagi bende, Jehova miyo jotichne teko, ok kuom miyogi chiemo e yor hono, to otegogi e yo moro maduong’ moloyo. Otego joge gi Wachne. (Math. 4:4) Puonjruok e wi Nyasaye kokalo kuom Muma koda buge malero Muma tego winjruokwa kode. Chamo chiemb chuny e yo ma kamano ok tiek  chandruogewa duto, kata kamano, timo kamano konyowa nano e bwo tembe ma dine oloyowa. Bende, timo kamano terowa e “ngima mochwere.”—Joh. 17:3.

17. Elija nodhi kanye, to ang’o momiyo kanyo ne en kama kende?

¹⁷ Elija nowuotho chiegni kilomita 320 nyaka ochopo Got Horeb. Godno ne en got makende nimar kanyo e kama bungu nolielie sama Jehova Nyasaye nofwenyore ne Musa kotiyo gi malaikane, kendo higni moko bang’e, kanyo ema Nyasaye notimoe singruok mar Chik gi Jo-Israel. Elija nobuoro e bur moro e godno.

18, 19. (a) Malaika mar Jehova nopenjo Elija penjo mane, to Elija nodwoke nade? (b) Elija nonyiso weche mage adek ma ne omiyo chunye onyosore?

¹⁸ Ka en Horeb, “Wach” Jehova nobirone kokalo kuom malaika niya: “Itimo ang’o ka, Elija?” Nenore ni nopenj penjono e yo mamuol nikech Elija nokawo mano kaka thuolo mar wacho kaka nowinjo e chunye. Kendo nowacho te! Nowacho niya: “Asebedo jakinda ni Jehova, Nyasach ogendini; niwira nyithind Israel osejwang’o muma mari, gisegoyo kwonde misengini magi piny, bende gisenego jonabi magi gi ligangla: kendo an, mana an kenda, e madong’; kendo gidwaro ngimana mondo gikethe.” (1 Ruo. 19:9, 10) Weche ma Elija nowachogo nyiso gik moko adek ma ne omiyo chunye onyosore.

¹⁹ Mokwongo, Elija ne neno ka gima nosetiyo ne Nyasaye kayiem nono. Kata obedo ni ‘nosebedo jakinda’ e tiyo ne Jehova koketo nying Jehova koda lamo mare ema obed gima duong’ moloyo e ngimane, weche ne medo mana kethore. Pod ne ji ok ket yie kuom Nyasaye kendo ne ging’anjo, ka koni to lamo ma miriambo ne medo mana nya. Mar ariyo, Elija ne winjo ni en kende. Noywagore niya: “An, mana an kenda, e madong’” koparo ni en kende ema nodong’ kotiyo ne Jehova e ogandano duto. Mar adek, Elija ne oluor. Jonabi wetene mang’eny nosenegi kendo noneno ni en ema ne idhi nege koro. Nyaka bed ni ne ok yot mondo Elija owach weche ma kamago, kata kamano, ne ok oweyo sunga kata wichkuot omone yawo chunye ne Nyasaye. Kuom olo chunye ne Nyasaye e lamo, noketo ranyisi maber ne jotich Nyasaye duto.—Zab. 62:8.

20, 21. (a) Ler ane gima Elija noneno ka nochung’ e dho bur e Got Horeb. (b) Yore ma Jehova nonyisogo tekone nopuonjo Elija ang’o?

²⁰ Ang’o ma Jehova notimo mondo okony Elija loyo luoro koda parruok ma ne en-go? Malaikano nonyiso Elija mondo  ochung’ e dho burno. Elija notimo kaka nonyise ka ok ong’eyo gima ne dhi timore. Yamo mager notugore! Yamono nobiro gi koko maduong’ komuko gode kendo baro kite madongo dongo. Tem neno ka Elija umo wang’e to konchiel omako nangane matek ma koro yamo fwadho. Bende, nikech piny nochako yiengni, ne nyaka otem ahinya mondo kik ogore piny. To kata ka mago pok orumo, mach moro maduong’ nowuok momiyo oringo odok e bur mondo kik majno wang’e.—1 Ruo. 19:11, 12.

²¹ Muma nyisowa ni Jehova ne onge e i yamo magerno, noonge e i yiengni pinyno, kendo ne oonge e i mach maduong’no. Elija nong’eyo ni Jehova ok en nyasaye manono kaka Baal ma ne jotichne mofuwo pako ni en nyasaye makelo koth. Jehova e Soko mar teko duto mayudore e chwech. Kata kamano, en gi teko mang’eny ahinya moloyo gimoro amora ma ne ochweyo. Kata mana polo wuon ok rome! (1 Ruo. 8:27) To honnigi nokonyo Elija nade? Ng’e ni ne oluor. Honnigo nokonyo Elija ng’eyo ni nikech Jehova Nyasaye ma wuon teko duto ne ni kore, ne onge gimomiyo nonego oluor Ahab kod Jezebel.—Som Zaburi 118:6.

22. (a) Ere kaka “dwol matin mokuwe” nojiwo Elija ni ok en ng’at manono? (b) Nyalo bedo ni ‘dwol matin mokuweno’ ne en mar ng’a? (Ne weche moler piny.)

²² Bang’ mach, piny noling’ thi, kae to Elija nowinjo “dwol matin mokuwe.” Dwolno nobiro mar ariyo mojiwo Elija mondo owuo kendo, ma Elija ochako owacho kendo duto ma ne nie chunye. a Nyalo bedo ni mano nomedo gonyo chuny Elija. Onge kiawa ni Elija nomedo yudo hoch kuom weche ma ne ‘dwol matin mokuweno’ onyise. Jehova nonyiso Elija ni omor kode kendo ni ne ok en ng’at manono. Jehova notimo kamano e yo mane? Nyasaye ne onyise chenrone mar kedo gi lamo mar Baal e piny Israel kuom kinde malach. Ne nenore maler ni tij Elija ne ok en kayiem nimar Nyasaye ne dhi nyime chopo dwache mar tieko lamo mar Baal. E wi mano, Nyasaye  pod ne dwaro tiyo gi Elija e chopo dwacheno, omiyo ne ooro Elija gi ote moko ma ne onego ochiw ne Jo-Israel.—1 Ruo. 19:12-17.

23. Jehova ne okonyo Elija e yore mage ariyo mondo olo parruok ma ne en-go ni en kende?

²³ To Nyasaye nokonyo Elija nade loyo parruok ma ne en-go ni en kende? Jehova nokonye e yore ariyo. Mokwongo, nonyiso Elija mondo ool mo e wi Elisha kowale mondo obed janabi ma ne dhi kawo kare. Elisha ma ne pod hike tin, ne dhi wuotho kod Elija kokonye kuom higni mabiro. Donge mano nojiwe ndi! Mar ariyo, Jehova nonyise wach maberni: “Pod odong’na ji gana abiriyo kuom Israel, ma pok ogoyo chongegi piny mar kulore ni Baal, kendo ma pok onyodhe gi dhogi.” (1 Ruo. 19:18) Elija ne ok ni kende. Nyaka bed ni nomor ahinya ng’eyo ni ne nitie ji gana gi gana ma ne ochung’ motegno kendo ma notamore lamo Baal. Jogo ne geno Elija mondo odhi nyime gi tije mar bedo janabi koketonegi ranyisi mar makruok chuth gi Jehova e kinde matekgo. Nyaka bed ni weche mang’won ma jaote mar Jehova ne onyise ne omulo chunye ahinya.

24, 25. (a) E kindewagi, wanyalo winjo “dwol matin mokuwe” mowuok kuom Jehova e yo mane? (b) Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Elija norwako hoch ma ne Jehova ohoyego?

²⁴ Mana kaka Elija, wanyalo hum nono nikech teko mogundho ma nenore e chwech. Chwech nyiso maler teko ma Jachwech nigo. (Rumi 1:20) Jehova pod ohero tiyo gi tekone matamre gi nono e konyo jotichne mochung’ motegno. (2 Weche 16:9) Kata kamano, kinde mang’eny Nyasaye wuoyo kodwa kokalo kuom Wachne, ma en Muma. (Som Isaiah 30:21.) E kindewagi, ka wayie luwo kaka Muma tayowa, wanyalo wacho ni Muma bedonwa kaka ‘dwol matin mokuweno.’ Jehova tiyo gi buk majaberno mondo oriewa, ojiwwa, kendo onyiswago kaka oherowa.

²⁵ Be Elija norwako hoch ma Jehova ne ohoyego e Got Horeb? Onge kiawa! Kinde matin bang’ mano, nodok kendo e tije, nochiwo ote mar Nyasaye ka en gi chir kosiemo ji mondo owe lamo nyiseche manono. Ka wan bende wakawo mapek wach Nyasaye ma en “hoch” mawuok e Ndiko, wabiro nyiso yie kaka mar Elija.—Rumi 15:4.