1, 2. (a) Ang’o momiyo Hanna ne ok mor sama ne oikore ne wuoth moro? (b) Ang’o mwanyalo puonjre kuom sigand Hanna?

 HANNA ne odich gi timo ikruok ne wuoth moro ma ne gidhie kotemo ahinya golo pache kuom wach moro ma ne chando chunye. Mago ne onego obed kinde mag mor nikech Elkana chwore ne jatero joode duto e nyasi mag higa ka higa mag lamo e hekalu ma ne ni Shilo. Jehova ne dwaro ni kinde ma kamago obed kinde mag mor. (Som Rapar mar Chik 16:15.) Kendo onge kiawa ni a e tinne Hanna nosebedo ka ohero nyasigo. Kata kamano, gie kindegi, weche ne olokore.

² Ne en-gi dichwo mohere ma nyinge ne en Elkana. Kata kamano, Elkana ne nigi dhako machielo. Dhakono niluongo ni Penina. Nenore ni gima Penina nodichgo ahinya ne en miyo Hanna owinj malit, kendo notiyo kata mana gi nyasigi mondo omed chwanyo Hanna. E yo mane? To e wi mano, wach maduong’ ma dwaher puonjore en kaka yie mar Hanna nokonye nyagore gi chal matekni. Kapo ni in gi chandruoge mamiyo ikuyo, sigand Hanna biro jiwi ahinya.

3, 4. Gin chandruoge ariyo mage madongo ma ne Hanna nigo, to moro ka moro kuom chandruogego ne okelone pek mage?

³ Muma wuoyo kuom chandruoge madongo ariyo ma ne Hanna nigo. Mokwongo, ne en e kend mar doho kendo nyieke ne mon kode. Mar ariyo, ne ok onyal nyuol. Bedo dhako maok nyal nyuol lit ahinya ne dhako moro amora ma gombo bedo gi nyathi; to e kinde Hanna koda e kit ogandagi, ne en gima lit moloyo. E kit ogandano, nyithindo e ma ne miyo nying ng’ato ok lal e anyuolane. Omiyo, bedo maonge nyithindo ne ikawo kaka wichkuot maduong’ ahinya.

⁴ Nyalo bedo ni Hanna dine onano e chandruogego gi chuny motegno ka dine Penina ok chwoye gi weche. En mana ni pile, ngima e dala doho ok yot kata matin. Piem, dhawo, chuny malit gin  gik mathoro bedoe. Doho en tim mopogore ahinya gi chenro ma Nyasaye noketo e puodho mar Eden ni dichwo okend mana dhako achiel. (Chak. 2:24) Muma nyiso kaka ngima e dala mar doho tek, kendo gik ma ne otimore e od Elkana nyiso mano maler.

5. Ang’o momiyo Penina ne dwaro ni Hanna owinj marach, to ne otimo ang’o mondo omi Hanna owinj malit?

⁵ Kuom monde ariyogo, Hanna e ma ne Elkana ohero moloyo. Jo-Yahudi wacho ni Elkana ne okendo Hanna mokwongo, kae to okendo Penina higni moko bang’e. Bed ni en kamano kata ooyo, Penina ma ne opong’ gi nyiego ne siko manyo yore mag miyo nyieke owinj marach. Gimaduong’ ma ne Penina oloyogo Hanna ne en ni nonyalo nyuol. Kaka Penina ne medo bedo gi nyithindo, e kaka sunga mare ne medore. Kar neno ne Hanna lit nikech ne ok onyal nyuol, nomedo mana chwoye e wach malitno. Muma wacho ni Penina ne chando Hanna ahinya ‘komiyo chunye parore.’ (1 Sam. 1:6) Notimo kamano goyiem kodwaro ni Hanna owinj malit, to kuom adier ne ohinyo chuny Hanna.

6, 7. (a) Kata obedo ni Elkana ne temo hoyo Hanna, ang’o ma ne nyalo miyo Hanna odikre nyise weche duto? (b) Be bedo ni Hanna ne ok nyal nyuol ne nyiso ni Jehova ok mor kode? Ler ane. (Ne weche moler piny.)

⁶ Nenore ni kinde ma ne Penina ohero tiyogo moloyo mondo omi Hanna owinj marach ne en kinde ma ne gidhi Shilo. Elkana ne miyo moro ka moro kuom nyithind Penina mang’enygo—“yawuote gi nyige duto”—pok ma ne gidhi chiwo ne Jehova kaka misango. To, nikech Hanna ne onge nyathi, en noyudo mana pok achiel. Penina ne sungore ne Hanna ahinya kuom wachni koparone ni en lur. Mano ne miyo Hanna ywak maok ochiem. Nikech Elkana ne neno ni chiege mohero chunye chandore kendo ok dwar chiemo, ne otemo hoye. Nopenjo Hanna niya: ‘Hanna, iyuak nang’o? kendo ok ichiem nang’o? kendo chunyi lit nang’o? an ok aloyoni yawuoi apar koso?’—1 Sam. 1:4-8.

⁷ Gimaber en ni Elkana nofwenyo ni gima ne chando Hanna ne en bedo maonge nyathi. Kendo kuom adier, Hanna ne mor gi kaka chwore ne ohere. a Kata kamano, Elkana ne ok owuoyo kuom chuny marach ma ne Penina nyiso kendo Muma ok wach ni Hanna ne nyisoga Elkana gik ma Penina ne  timone. Samoro noneno ni fulo gima Penina ne timone ne dhi miyo weche obed maricho moloyo. Nyalo bedo ni ne oneno ni onge gima Elkana ne nyalo timo kuom wachno. Kata nyalo bedo ni noneno ni kofulo wachno ne Elkana, samoro Penina ne dhi timone marach moloyo morwak kata nyithinde kaachiel gi jotich e siguno. To mano ne dhi mana miyo ngima Hanna omed bedo matek e dalane.

8. Ang’o momiyo ng’eyo ni Jehova en Nyasaye mohero tim makare nyalo hoyo chunywa kapo ni itimonwa gik malit kendo maok kare?

⁸ Bed ni Elkana nong’eyo weche duto ma ne Penina timo ne nyieke kata ooyo, Jehova Nyasaye to ne neno gigo duto. Wachne nyisowa kamano, kendo mano chiwo siem ne ng’ato ang’ata manyiso nyiego kata sigu e yore ma nenore ni tindo tindo. To komachielo, joma kare kendo mohero kuwe kaka Hanna, nyalo yudo hoch kuom ng’eyo ni Nyasaye mohero timbe makare, biro rieyo weche duto e kinde ma en e moketo owuon kendo e yo ma en e modwaro. (Som Rapar mar Chik 32:4.) Nyalo bedo ni Hanna bende ne ong’eyo kamano, nimar ne ochopo ne Jehova e lemo mondo okonye.

9. Bedo ni Hanna ne ok oweyo dhi Shilo kata ka nyieke ne timone marach e kinde mag wuodhno puonjowa ang’o?

⁹ Ji ne chapni e odno okinyino. Ji duto moriwo nyaka nyithindo ne ikore ne wuodh Shilo. Joodno ne dhi wuotho makalo kilomita 30 mondo gichop Shilo ma ne ni Efraim ma notimo gode. b Ne en wuodh ndalo achiel kata ariyo ka ng’ato wuotho gi tiende. Hanna nong’eyo kaka nyieke ne dhi timone. Kata kamano, Hanna ne ok oweyo maok odhi. Omiyo noketo ranyisi maber ahinya ne jotich Nyasaye nyaka chil kawuono. Ok onego wawe ngang’ tiyo ne Nyasaye nikech timbe maricho ma jomoko timonwa. Kapo ni watimo kamano, ok wabi yudo teko mar nano e bwo chal ma kamago.

10, 11. (a) Ang’o momiyo Hanna ne odhi e hekalu mapiyo kaka ne onyalo? (b) Kolemo, ere kaka Hanna ne oolo ne Wuon mare me polo weche duto ma ne nie chunye?

¹⁰ Bang’ wuotho odiechieng’ mangima ka gitwenyo gode, joodno ne koro chiegni chopo Shilo. Ne gineno Shilo e wi got. Nyaka bed ni Hanna ne paro ahinya gima ne odhi wacho ne Jehova e lemo. Kane gichopo, ne gichiemo kanyachiel. Hanna noweyogi mapiyo kaka ne onyalo modhi e hekalu mar Jehova. Eli ma ne en Jadolo Maduong’ nobet e dhood hekalu. Kata kamano, gima Hanna ne odichgo ne en wuoyo gi Nyasache. E hekalu kanyo ne en gadier ni Nyasaye  ne dhi winje. Kata kapo ni ne onge ng’ato ang’ata ma ne nyalo ng’eyo chandruokne, Wuon mare me polo to ne ong’eyo. Mirima nomake mochako ywak.

¹¹ Hanna ne owuoyo gi Jehova e chunye ka koni to oywak malit. Dhoge ne tetni kowuoyo gie chunye kolero ne Jehova chandruokne. Nolemo aming’a ka oolo chunye ne Wuon mare. Ne ok okwayo mana ni Nyasaye omiye nyathi, to bende en owuon, ne ogombo miyo Nyasaye gima ne onyalo. Omiyo, ne osingore ni ka oyudo nyathi mawuoyi, ne odhi chiwe mondo oti ne Jehova kuom ngimane duto.—1 Sam. 1:9-11.

12. Kaluwore gi ranyisi mar Hanna, ang’o monego wapar seche ma walemo?

¹² Omiyo Hanna ne oketo ranyisi maber ne jotich Nyasaye duto e wach lemo. Jehova dwaro ni joge obed thuolo wuoyo kode maok giluor, ka ginyise gimoro amora machandogi mana kaka nyathi wuoyo gi janyuol mogeno. (Som Zaburi 62:8; 1 Jo Thessalonika 5:17.) E wi wach wuoyo gi Jehova e lamo, roho notayo jaote Petro ndiko weche mahoyo chunygi: “Keturu parruok maru duto kuome, nikech oparou.”—1 Pet. 5:7.

13, 14. (a) Ere kaka Eli ne orikni ng’ado wach kuom Hanna? (b) Ere kaka yo ma Hanna ne odwokogo Eli ketonwa ranyisi maber?

¹³ Dhano ok ong’eyo paro kata lit ma ng’ato nigo e chunye e okang’ ma Jehova ong’eyogo. Sama Hanna ne ywak kolemo, ne obwok kowinjo dwond ng’ato. Ne en dwond Eli, jadolo maduong’ ma ne osebet ka ng’iye. Nowacho niya: “Inimer nyaka karang’o? gol kong’o kuomi.” Eli noneno kaka dho Hanna ne diemore koywak malit kendo kokuyo malich. Kar penjo gima ne timore, nong’ado paro korikni ni Hanna ne omer.—1 Sam. 1:12-14.

¹⁴ Mano kaka Hanna nowinjo malit ka jadolo maduong’ hangone wach e seche ma ne enie gi kuyo kamano! Kae bende, wachako wayudo ranyisi maber ma Hanna ne oketo. Ne ok oweyo gik maricho ma ng’ato timone omone lamo Jehova. Nodwoko Eli gi luor kolerone chandruok ma ne en go. Nyalo bedo ni Eli ne ofwenyo ketho mare kendo ne odwoko Hanna gi dwol mamuol niya: “Dhi gi kuwe; kendo Nyasach Israel mondo omii gino misekwaye.”—1 Sam. 1:15-17.

15, 16. (a) Hanna nowinjo nade bang’ olo chunye ne Jehova kendo lame e hekalu mare? (b) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Hanna sama wanyagore gi paro manyoso chunywa?

¹⁵ Hanna nowinjo nade bang’ olo chunye ne Jehova kendo lame e hekalu mare? Wasomo niya: “Dhakono nodhiyo adhiya, nochiemo, kendo wang’e ok nobedo gi kuyo kendo.” (1 Sam. 1:18) Hanna nowinjo ka koro en gi kuwe. Ne chalo ka gima nokawo chandruok ma ne turo kore moketo kuom Wuon mare manie polo  ma en wuon teko duto. (Som Zaburi 55:22.) Be nitie chandruok mapek ma Jehova ok nyal loyo? Ooyo—onge gima ne nyalo tame gie kindeno, onge gima nyalo tame sani, kendo nyaka chieng’, onge gima notame!

¹⁶ Ka wawinjo ni chandruok moro turowa, piny ohewowa, kata kuyo loyowa, ber ka waluwo ranyisi mar Hanna kendo wuoyo ka wan thuolo gi Jalno ma Muma luongo ni ‘Jawinj kwayo mar ji.’ (Zab. 65:2) Ka watimo kamano ka wan gi yie, wan bende wabiro yudo ni “kuwe mar Nyasaye, modhierore ng’eyo” kawo kar kuyo ma ne wan-go.—Fili. 4:6, 7.

17, 18. (a) Ere kaka Elkana noriwo Hanna lwedo e wach singone? (b) Ang’o makoro Penina ne ok nyal timo ne Hanna?

¹⁷ Kinyne, Hanna ne odok e hekalu ka en gi Elkana. Nyaka bed ni noyudo osenyiso Elkana singruok ma ne otimo, nimar Chik Musa ne wacho ni dichwo ne nyalo ketho singruok moro amora ma chiege otimo maok onyise. (Kwan 30:10-15) Kata kamano, Elkana, ma ne en ng’at moluoro Nyasaye, ne ok otimo kamano. Kar mano, en kaachiel gi Hanna ne gilamo Jehova e hekalu kapok gichako wuoth mar dok pacho.

¹⁸ Penina ne ofwenyo karang’o ni Hanna koro ne chunye ng’ich kendo ne odhil gi jero mage? Muma ok nyiswa mano. Kata kamano, wanyalo wacho ni Hanna nochako bedo mamor bang’ lemo nimar Muma wachonwa ni kane osetimo kamano, ‘wang’e ok nobedo gi kuyo kendo.’ Kata obedo ni ok wang’eyo kinde sie ma ne chuny Hanna ogonyoree, Penina ne ofwenyo mapiyo ni koro Hanna ne odhil gi gik maricho ma ne otimone. Onge kamoro amora miluongoe nying Penina kendo e i Muma.

19. En gweth mane ma Hanna ne oyudo, to ne onyiso nade ni ne odwoko erokamano ne jalno ma ne omiye gwethno?

¹⁹ Kaka dweche ne medo kalo, chuny mokuwe ma Hanna ne nigo ne koro obedo mor mokalo awacha. Ne omako ich! Kata ka Hanna ne mor kamano, wiye ne ok owil ngang’ gi kama gwethno ne oaye. Nonyuolo wuoyi, mochake ni Samuel, ma tiende en “Nying Nyasaye” kendo nyalo bedo ni mano ne nyiso kaka Hanna ne oluongo nying Nyasaye e chandruokne. Higano Hanna ne ok odhi Shilo gi Elkana gi joodgi mamoko. Nodong’ pacho kuom higni adek mochopo kama nyathino oweyo dhoth. Kata obedo ni nohero wuodeno ahinya, ne ochako ikore ne chieng’ ma ne odhi tere Shilo, okang’ ma ne ong’eyo ni ne ok dhi bedone mayot.

20. Ere kaka Hanna gi Elkana nochopo singo margi ne Jehova?

²⁰ Kuom adier, dak mabor gi nyathino ne ok dhi bedo mayot  ne Hanna. Onge kiawa ni Hanna nong’eyo ni ne idhi rit Samuel maber ka en Shilo, nimar ne nitie mon ma ne tiyo e hekalu. Kata ka Hanna nong’eyo mano, Samuel ne pod tin ahinya, kendo mana kaka mine duto, en be nonyalo gombo bedo machiegni gi nyathine. Kata kamano, Hanna gi Elkana notero wuoyino e hekalu gi chuny mamor maok ging’ur. Bang’ chiwo misango e od Nyasaye, ne giketo Samuel e luet Eli ka giparo ne Eli singo ma ne Hanna oketo higni adek mokalo.

21. Ere kaka weche ma ne Hanna owacho ne Jehova e lamo nyiso yiene motegno? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni “ Lemo Ariyo Makende.”)

²¹ Hanna ne olemo kendo Nyasaye ne mor gi lemono ma oneno ni ber keto lemono e Muma. Sama isomo weche ma ne owacho e lemo mondik e bug 1 Samuel 2:1-10, ibiro neno kaka e wechene duto, Hanna nonyiso yie motegno. Nopako Jehova nikech Jehova ne tiyo gi tekone e yo maber nyowuoyo—oduoko josunga piny, ogwedho jochan, kendo onyalo tieko ngima ng’ato kata reso ng’ato e luet tho. Nopako Wuon mare nikech en Nyasaye maler, makare, kendo matimo kaka osingo. Omiyo Hanna ne nyalo wacho ka en gadier ni: “Onge lwanda moro maket gi Nyasachwa.” Jehova en Nyasaye minyalo gen chuth kendo maok lokre, en kar buto ne jogo duto ma piny odiyo kendo jochan nyalo dhi ire mondo okonygi.

22, 23. (a) Ang’o momiyo wan gadier ni Samuel nodongo kong’eyo ni jonyuolne nohere? (b) Jehova ne omedo gwedho Hanna e yo mane?

²² Kuom adier, Samuel ne en nyathi mogwedhi kuom bedo gi miyo ma ne nigi yie motegno kuom Jehova. Onge kiawa ni kinde moko nonyalo gombo min mare, kata kamano, nong’eyo ni ok ne ojwang’e. Hanna ne dhi Shilo limo Samuel higa ka higa koterone arwaka mondo otigo e hekalu.  Hanna owuon e ma ne twang’o lawno gi luete kaka yo mar nyiso ni ne ohero kendo odewo wuodeno ahinya. (Som 1 Samuel 2:19.) Par ane ka Hanna rwako ne wuodeno law manyienno kendo ong’iye gi wang’ mamor konyise weche mang’won kendo majiwo chunye! Bedo gi miyo ma kamano ne en gwedh maduong’ ne Samuel, kendo en bende nobedo gweth ne jonyuolne koda ne Jo-Israel duto.

²³ Bang’ chiwo Samuel, Hanna ne ok odong’ maonge nyathi; Nyasaye ne opare. Jehova nogwedhe monyuolo ne Elkana nyithindo mamoko abich. (1 Sam. 2:21) Nyalo bedo ni gweth maduong’ie moloyo ma ne Hanna nigo ne en winjruokne gi Jehova, Wuon mare, kendo winjruokno ne medo bedo motegno kaka higni ne kalo. Mad winjruokni gi Nyasaye bende omed bedo motegno kaka idhi nyime luwo yie mar Hanna.