Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

YITSO EKPAA

Efɔse Etsuiŋ Saji Eha Nyɔŋmɔ yɛ Sɔlemɔ Mli

Efɔse Etsuiŋ Saji Eha Nyɔŋmɔ yɛ Sɔlemɔ Mli

1, 2. (a) Mɛni hewɔ beni Hana saa ehe kɛha gbɛfãa lɛ, ebɛ miishɛɛ lɛ? (b) Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase yɛ Hana sane lɛ mli?

HANA naaa hiɛ kwraa kɛ ehesaamɔ kɛha gbɛfãa lɛ, ni ebɔ mɔdɛŋ koni ejie ejwɛŋmɔ yɛ enaagbai lɛ anɔ. Kulɛ, esa akɛ gbɛfãa lɛ afee miishɛɛ be; ewu Elkana kɛ weku muu lɛ fɛɛ fãa gbɛ daa afi kɛyaa Shilo ni amɛyajáa Nyɔŋmɔ yɛ sɔlemɔwe ni yɔɔ jɛmɛ lɛ. Yehowa to akɛ kpeei ni tamɔ nɛkɛ lɛ afee miishɛɛ. (Nyɛkanea 5 Mose 16:15.) Ni ŋwanejee ko bɛ he akɛ Hana nya kpeei nɛɛ ahe waa diɛŋtsɛ kɛjɛ egbekɛbiiashi tɔ̃ɔ. Shi afii fioo nɛɛ amli lɛ, nibii etsake yɛ egbɛfaŋ.

2 Ehe ba nii waa akɛ ená wu ni sumɔɔ lɛ waa diɛŋtsɛ. Kɛlɛ, no mli lɛ Elkana yɛ ŋa kroko hu. Atsɛɔ lɛ Penina, ni etamɔ nɔ ni etswa efai shi akɛ ebaata Hana miishɛɛ nɔ. Penina etsɔ ŋaa akɛ ehaŋ Hana aná miishɛɛ kɔkɔɔkɔ yɛ daa afi gbɛfãi lɛ po amli. Mɛɛ gbɛ nɔ? Nɔ ni he hiaa fe fɛɛ lɛ, te fee tɛŋŋ ni Hana hemɔkɛyeli yɛ Yehowa mli lɛ ye bua lɛ ni enyɛ ekpee shihilɛi ni bei pii lɛ, etamɔ nɔ ni enyɛŋ he nɔ ko kwraa efee lɛ anaa? Kɛ́ okɛ naagbai ni haaa oná miishɛɛ kpe lɛ, ekolɛ Hana sane nɛɛ baaha owo otsui.

‘Mɛɛba Oyeɔ Otsui?’

3, 4. Mɛɛ naagbai wuji enyɔ Hana kɛkpe, ni mɛni hewɔ eko fɛɛ eko bafee kaa kɛha lɛ lɛ?

3 Biblia lɛ haa wɔnaa naagbai wuji enyɔ ni Hana kɛkpe yɛ eshihilɛ mli. Klɛŋklɛŋ nɔ̃ lɛ, enyɛŋ he nɔ ko etsu tsɔ, ni naagba ni ji enyɔ lɛ, enyɛŋ he nɔ ko kwraa efee. Klɛŋklɛŋ lɛ, jeee lɛ pɛ ji Elkana ŋa, ni ebienyɛ lɛ hu kɛ lɛ yeee. Nɔ ni ji enyɔ lɛ, eji kene. Nakai shihilɛ bɛ mlɛo kwraa kɛha yoo fɛɛ yoo ni baasumɔ akɛ efɔ bii; shi yɛ Hana beaŋ kɛ amɛkusum naa lɛ, ebafeɔ awerɛho shihilɛ waa diɛŋtsɛ. Weku fɛɛ weku muɔ efɔ̃ɔ bii anɔ akɛ amɛbaahiɛ weku lɛ gbɛ́i amli koni ekalaaje. Kɛ́ mɔ ko fɔɔɔ lɛ, abuɔ mɔ lɛ akɛ eshwie ehiɛ shi, ni eji hiɛgbele diɛŋtsɛ kɛha lɛ.

4 Kɛ́ jeee Penina hewɔ kulɛ, Hana baanyɛ akpee enaagbai lɛ anaa. Kɛjɛ no beaŋ beebe lɛ, yoo fe ekome ni akɛhiɔ shi lɛ ji nɔ ko ni ehiii kwraa. Awuŋayeli, bei, kɛ tsuiyeli fɔɔ kaa yɛ gbãla ni tamɔ nɛkɛ mli. Yoo fe ekome ni akɛhiɔ shi lɛ yɛ srɔto kwraa yɛ bɔ ni Yehowa to shishi yɛ Eden abɔɔ lɛ mli akɛ nuu kɛ yoo kome ahi shi lɛ he. (1 Mose 2:24) No hewɔ lɛ, Biblia lɛ haa wɔnaa akɛ yei enyɔ ni akɛhiɔ shi lɛ jeee nɔ̃ kpakpa, ni bɔ ni atsɔɔ shihilɛ ni tee nɔ yɛ Elkana weku lɛ mli lɛ bafeɔ nɔkwɛmɔnɔ ni maa nɔ mi akɛ yei enyɔ kɛshihilɛ lɛ ehiii kwraa.

5. Mɛni hewɔ Penina to eyiŋ akɛ ebaaha Hana ana nɔ̃ lɛ, ni mɛɛ gbɛ nɔ etsɔ efee nakai?

5 Ole sane ko, Hana ji mɔ ni Elkana sumɔɔ waa. Yudafoi lɛ heɔ yeɔ akɛ Elkana kɛ Hana bote gbalashihilɛ mli tsutsu, ni afii komɛi asɛɛ lɛ eŋɔ Penina hu kɛfata he akɛ eŋa. Nakai ni jio, jeee nakai ni jio lɛ, Penina, ní kɛ Hana ye awuŋa waa lɛ tsɔ gbɛi srɔtoi anɔ eha ebienyɛ lɛ na nɔ̃. Bii ni Penina fɔɔ lɛ hewɔ efee nakai lɛ. Penina fɔ bii kɛtsara nɔ, ni shii abɔ ni efɔɔ lɛ shii abɔ ni ewoɔ ehe nɔ ji no. Nɔ najiaŋ ni kulɛ Hana nii baafee Penina mɔbɔ koni eshɛje emii lɛ, edamɔ shihilɛ nɛɛ nɔ eye lɛ yɔɔ. Biblia lɛ kɛɔ akɛ Penina wo Hana mlila naakpa “beni afee ni egbigbili emli.” (1 Sam. 1:6) Penina hiɛ kã nɔ ni efee lɛ he. Eto eyiŋ akɛ ebaapiŋ Hana, ni epiŋ lɛ hu lɛɛlɛŋ.

Hana hao waa yɛ kene ni eji lɛ hewɔ, ni Penina fee nɔ fɛɛ nɔ ni ebaanyɛ koni eha Hana apiŋ waa

6, 7. (a) Yɛ mɔdɛŋ ni Elkana bɔ akɛ ebaashɛje Hana mii lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, mɛni eeenyɛ efee akɛ no hewɔ Hana egbaaa ewu lɛ nɔ fɛɛ nɔ ni tee nɔ lɛ? (b) Ani bi ni Hana fɔɔɔ lɛ tsɔɔ akɛ Yehowa mli efu lɛ? Tsɔɔmɔ mli. (Kwɛmɔ shishigbɛ niŋmaa lɛ.)

6 Etamɔ nɔ ni be ni Penina sumɔɔ waa akɛ epiŋ Hana ji kɛ́ eshɛ daa afi gbɛfãa kɛmiiya Shilo lɛ. Elkana ŋɔɔ afɔleshãa nii ni akɛhaa Yehowa lɛ eko ehaa ‘Penina kɛ ebihii kɛ ebiyei lɛ ateŋ mɔ fɛɛ mɔ.’ Kɛlɛ, ehãa Hana ni esumɔɔ lɛ waa lɛ, mɔ kome gbɛnaa pɛ. Enɛ haa Penina náa hegbɛ kɛyeɔ Hana he fɛo kɛkaiɔ lɛ yoo kene ni eji, ni enɛ haa yoo ni nii yɔɔ mɔbɔ nɛɛ foɔ aahu po akɛ eyeee nii. Elkana na akɛ eŋa Hana ni esumɔɔ lɛ lɛ ehao waa ni eyeee nii, no hewɔ lɛ eka emii shɛjemɔ. Ebi lɛ akɛ: “Hana, mɛɛba ofóɔ? ni mɛɛba oyeee nii? ni mɛɛba hu oyeɔ otsui? Ani mihiii mihaaao fe bihii nyɔŋma?”—1 Sam. 1:4-8.

7 Wɔnyɛŋ wɔtsɔɔ bɔ ni Elkana kɛ Penina ye ha yɛ sane lɛ he, shi kɛ́ hooo lɛ eyɔse akɛ bi ni Hana fɔko lɛ hewɔ ni enii efee mɔbɔ lɛ. Ni ŋwanejee ko bɛ he akɛ Hana hiɛ sɔ Elkana wiemɔi ni maa suɔmɔ ni eyɔɔ kɛha lɛ lɛ nɔ mi waa. * Shi Elkana etsĩii Penina nifeemɔ ni yeɔ Hana awui lɛ tã; ni Biblia amaniɛbɔɔ lɛ hu etsɔɔɔ akɛ Hana gba Elkana nɔ ni etee nɔ lɛ. Ekolɛ, Hana yasusu akɛ eshihilɛ lɛ mli baawo wu moŋ kɛ́ ejie Penina eha. Kɛ́ Elkana ná ele sane lɛ, ani ebaanyɛ efee nɔ ko yɛ he? Ani no moŋ haŋ bɔ ni Penina ebuuu Hana ehaaa nɔ ko lɛ mli awo wu, koni no aha ebii lɛ kɛ etsuji lɛ tete anyɛ̃ Hana? No baaha Hana aya nɔ anu he tamɔ mɔ ko ni akpoo lɛ yɛ lɛ diɛŋtsɛ eshĩa.

Beni akɛ Hana yeɔ bɔ ni esaaa yɛ ewe lɛ, ekɛ ehe fɔ̃ Yehowa nɔ kɛha miishɛjemɔ

8. Kɛ́ afee bo yiwalɛ nii loo aye bo sane ni ejaaa lɛ, mɛni hewɔ kɛ́ okai akɛ Yehowa ji Nyɔŋmɔ ni yeɔ jalɛsane lɛ, otsui baanyɛ anyɔ omli lɛ?

8 Kɛ́ Elkana le Penina yiwalɛ nifeemɔi lɛ jio, eleee jio lɛ, Yehowa Nyɔŋmɔ na fɛɛ. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ haa wɔnaa akɛ Nyɔŋmɔ na nɔ fɛɛ nɔ, ni enɛ bafeɔ kɔkɔbɔɔ ni yɔɔ hiɛdɔɔ ehaa mɛi fɛɛ ni kɛ amɛhe woɔ awuŋayelii kɛ hetsɛ̃ nifeemɔi bibii po amli lɛ. Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, kɛ́ mɛi ni ayeɔ amɛ sane ni ejaaa, ni amɛtiuɔ toiŋjɔlɛ sɛɛ taakɛ Hana fee lɛ ná amɛle akɛ Nyɔŋmɔ ni yeɔ jalɛsane lɛ tsuɔ saji fɛɛ ahe nii yɛ lɛ diɛŋtsɛ ebe naa kɛ gbɛ ni esumɔɔ nɔ lɛ, amɛtsuii baanyɛ anyɔ amɛmli. (Nyɛkanea 5 Mose 32:4.) Ekolɛ Hana le nakai, ejaakɛ Yehowa ŋɔɔ etee kɛha yelikɛbuamɔ lɛ.

“Ehiɛ Efeee Tɔtɔɔtɔ Dɔŋŋ”

9. Eyɛ mli akɛ Hana le nɔ ni ebienyɛ lɛ baatsere moŋ, kɛlɛ eshwe akɛ ebaafã gbɛ kɛya Shilo, mɛni wɔbaanyɛ wɔkase yɛ nɔ ni efee nɛɛ mli?

9 Leebi mra mli lɛ, mɛi náaa hiɛ kwraa kɛ nifeemɔi srɔtoi yɛ shĩa lɛ mli. Mɔ fɛɛ mɔ, ni gbekɛbii po fata he lɛ, miito gbɛjianɔ kɛha gbɛfãa lɛ. Gbɛfãa kɛjɛ Efraim maŋ ni gɔji fa yɛ mli lɛ kɛmiiya Shilo lɛ baahe weku kɛ emlibii babaoo nɛɛ nɔ ni fa fe kilomitai 32. * Gbɛfãa nɛɛ baahe gbi kome loo gbii enyɔ nyiɛmɔ. Hana le nɔ ni ebienyɛ lɛ baatsere. Kɛlɛ, Hana taaa shĩa. Ekɛ no fee nɔkwɛmɔnɔ ni sa kadimɔ jogbaŋŋ kɛha Nyɔŋmɔ tsuji kɛbashi ŋmɛnɛ. Nilee bɛ mli kɔkɔɔkɔ akɛ wɔbaaha mɛi krokomɛi asui gbohii aha wɔfolɔ jamɔ ni wɔkɛhaa Nyɔŋmɔ lɛ mli. Kɛ́ wɔyaaa Kristofoi akpeei lɛ, wɔnine shɛŋ hewalɛwoo ni baaye abua wɔ ni wɔkpee naagba lɛ naa lɛ nɔ kɔkɔɔkɔ.

10, 11. (a) Mɛni hewɔ Hana fiteee be kwraa ni etee sɔlemɔwe lɛ? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ Hana tsɔ efɔse etsuiŋ saji eha eŋwɛi Tsɛ lɛ yɛ sɔlemɔ mli?

10 Beni amɛtswa nantu kɛnyiɛ saŋŋ yɛ gbɛ ni yɔɔ gɔjigɔji ni kɔɔyɔɔ tswaa waa yɛ nɔ lɛ nɔ lɛ, naagbee lɛ weku kɛ emlibii pii nɛɛ bɛŋkɛ Shilo. Naa maŋ lɛ, ema gɔŋ ko nɔ, ni gɔji ni kwɔlɔ ebɔle lɛ. Beni amɛbɛŋkɛɔ lɛ, eeenyɛ efee akɛ Hana susu nɔ ni ebaakɛɛ Yehowa yɛ sɔlemɔ mli lɛ he aahu. Beni amɛyashɛ lɛ, weku lɛ ye nii. Beni Hana ná hegbɛ nɔŋŋ lɛ, eshi amɛ kɛtee Yehowa sɔlemɔwe lɛ. Eyanina Osɔfonukpa Eli ta shinaa lɛ naa gbɛ. Shi bɔ ni Hana jwɛŋmɔ yɔɔ sɔlemɔ ni eyaasɔle lɛ nɔ sɔŋŋ hewɔ lɛ, ejwɛŋmɔ eyaaa Eli nɔ. Amrɔ nɛɛ ni ebashɛ sɔlemɔwe lɛ, ená hekɛnɔfɔ̃ɔ akɛ abaabo esɔlemɔ lɛ toi. Kɛ́ mɔ ko nuŋ naagba ni ekɛkpeɔ lɛ shishi jogbaŋŋ po lɛ, e-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ baanu lɛ shishi. Etsui yi obɔ kɛ dɔlɛ, kɛkɛ ni ejwa yaafo.

11 Beni yaafo sɔŋŋ eha Hana kpokpoɔ lɛ, esɔle yɛ etsuiŋ eha Yehowa. Beni etoɔ wiemɔi lɛ anaa yɛ ejwɛŋmɔŋ kɛtsɔɔ edɔlɛ lɛ, enaabu miitsɔmɔ. Ni esɔle kakadaŋŋ kɛfɔse etsuiŋ nɔ fɛɛ nɔ etsɔɔ e-Tsɛ lɛ. Efee babaoo fe bi ni ebi koni Nyɔŋmɔ aha lɛ etsui naa nii, ni ji ewo shwiei lɛ. Jeee akɛ Hana miishwe akɛ ená Nyɔŋmɔ dɛŋ jɔɔmɔi kɛkɛ, shi ekã etsui nɔ hu akɛ ebaaha Nyɔŋmɔ nɔ ni ebaanyɛ. No hewɔ lɛ ewo shi akɛ, kɛ́ aha efɔ binuu lɛ, ebaaŋɔ bi lɛ eha Yehowa sɔɔmɔ ewala gbii abɔ fɛɛ.—1 Sam. 1:9-11.

12. Taakɛ Hana nɔkwɛmɔnɔ lɛ tsɔɔ lɛ, mɛɛ nibii esa akɛ wɔha ehi wɔjwɛŋmɔŋ kɛ́ eba lɛ sɔlemɔ?

12 Hana fee nɔkwɛmɔ nɔ kpakpa yɛ sɔlemɔ gbɛfaŋ efɔ̃ shi eha Nyɔŋmɔ tsuji fɛɛ. Yehowa jɛɔ mlihilɛ mli efɔ̃ɔ ewebii lɛ anine akɛ amɛkashashao shi akɛ amɛbaafɔse amɛnaagbai fɛɛ amɛshwie ehiɛ taakɛ bi ni yɔɔ hekɛnɔfɔ̃ɔ yɛ efɔlɔ ni sumɔɔ esane mli lɛ baafee lɛ. (Nyɛkanea Lala 62:9; 1 Tesalonikabii 5:17.) Akɛ mumɔ tsirɛ bɔfo Petro ni eŋma wiemɔi ni shɛjeɔ mɔ mii ni kɔɔ sɔlemɔ ni asɔleɔ ahaa Yehowa he nɛɛ: “Nyɛŋɔa nyɛhaomɔ fɛɛ nyɛfɔa enɔ, ejaakɛ lɛ ejwɛŋɔ nyɛnɔ.”—1 Pet. 5:7.

13, 14. (a) Mɛɛ gbɛ nɔ Eli mu sane naa yɛ Hana he bɔ ni ejaaa? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ bɔ ni Hana tsɔ eha Eli hetoo lɛ ji nɔkwɛmɔnɔ ni sa kadimɔ waa kɛha wɔ?

13 Kɛlɛ, adesai aniiashishinumɔ kɛ bɔ ni amɛnuɔ nii ahe amɛhaa mɔ lɛ yɛ srɔto kwraa yɛ Yehowa nɔ̃ lɛ he. Beni Hana foɔ ni esɔleɔ lɛ, enu gbee ko, ni no ha enaa kpɛ ehe. Osɔfonukpa Eli, ni no mli lɛ eekwɛ lɛ lɛ gbee enu lɛ. Eli bi lɛ akɛ: “Mɛɛ beyinɔ nɔŋŋ ni ootɔ dãa kɛyashi? Hã owein lɛ atsɛrɛ yɛ ohiɛ!” Eli ena bɔ ni Hana tsɔmɔɔ enaabu, efoɔ waa, kɛ bɔ ni ejieɔ ehenumɔi akpo lɛ. Nɔ najiaŋ ni ebaabi lɛ enaagba lɛ, oya nɔŋŋ ni emu sane naa akɛ Hana etɔ dãa.—1 Sam. 1:12-14.

14 Kwɛ bɔ ni ebaadɔ Hana eha yɛ emanehulu be nɛɛ mli akɛ aafolɔ enaa—jeee mɔ folo ko kɛkɛ, shi moŋ nuu ni yɔɔ hegbɛ ni abuɔ lɛ waa ji mɔ ni folɔɔ enaa nɛɛ! Shi kome ekoŋŋ lɛ, Hana fee hemɔkɛyeli he nɔkwɛmɔnɔ ni sa yijiemɔ waa. Ehaaa emuu ni adesa yeee lɛ atsĩ ejamɔ ni ekɛhaa Yehowa lɛ naa. Ejɛ bulɛ mli ejie Eli naa, ni egbala eshihilɛ lɛ mli etsɔɔ lɛ. Beni Eli yɔse akɛ efeee ni ahi lɛ, ekɛ naajɔlɛ kɛɛ lɛ akɛ: “Yaa yɛ hejɔlɛ mli, ni Israel Nyɔŋmɔ lɛ aaahao onibimɔnii ni obi lɛ lɛ!”—1 Sam. 1:15-17.

15, 16. (a) Beni Hana tee sɔlemɔwe lɛ eyajá Yehowa, ni efɔse etsuiŋ saji eshwie ehiɛ lɛ, mɛɛ hewalɛ no ná yɛ enɔ? (b) Kɛ́ wɔkɛ haomɔi miikpe lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ wɔbaanyɛ wɔkase Hana?

15 Beni Hana tee sɔlemɔwe lɛ eyajá Yehowa ni efɔse etsuiŋ eshwie ehiɛ lɛ, mɛɛ hewalɛ no ná yɛ enɔ? Amaniɛbɔɔ lɛ kaneɔ akɛ: “Yoo lɛ yiŋ etee, ni eyaye nii, ni ehiɛ efeee tɔtɔɔtɔ dɔŋŋ.” (1 Sam. 1:18) Enɛ tsɔɔ akɛ Hana hiɛ efeee mɔbɔmɔbɔ dɔŋŋ. Etsui nyɔ emli. Yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, eshɛ ehenumɔŋ jatsu ni tsii lɛ efɔ̃ kɔŋ ko, ni ji eŋwɛi Tsɛ lɛ kɔŋ, ni lɛɛ ni yɔɔ hewalɛ kwraa fe enɔ̃ lɛ nɔ. (Nyɛkanea Lala 55:23.) Ani naagba ko yɛ ni Yehowa nyɛŋ atere? Dabi kwraa—jeee no beaŋ, jeee amrɔ nɛɛ, ni ebaŋ lɛ nakai hu kɔkɔɔkɔ!

16 Kɛ́ wɔnu he akɛ wɔnii efee mɔbɔ loo wɔtsui miisu yɛ haomɔ ko hewɔ lɛ, esa akɛ wɔkase Hana ni wɔha Mɔ ni Biblia lɛ tsɛɔ lɛ akɛ ‘sɔlemɔ Toibolɔ’ lɛ ale nɔ fɛɛ nɔ ni gbaa wɔnaa lɛ. (Lala 65:3) Kɛ́ wɔkɛ hemɔkɛyeli fee nakai lɛ, wɔ hu wɔbaana akɛ “Nyɔŋmɔ hejɔlɛ ni fe jwɛŋmɔi fɛɛ lɛ” baaye wɔhaomɔ lɛ najiaŋ.—Fil. 4:6, 7.

‘Tɛsaa ko Bɛ ni Tamɔ Wɔ-Nyɔŋmɔ Lɛ’

17, 18. (a) Mɛni Elkana fee kɛtsɔɔ akɛ ekpɛlɛɔ Hana shiwoo lɛ nɔ? (b) Mɛɛ hewalɛ ni kulɛ Penina náa yɛ Hana nɔ lɛ sɛɛ fo?

17 Enɔ jetsɛremɔ lɛ, Hana kɛ Elkana ku amɛsɛɛ amɛtee sɔlemɔwe lɛ. Ekã shi faŋŋ akɛ Hana gba lɛ enibimɔ kɛ eshiwoo lɛ, ejaakɛ Mose Mla lɛ tsɔɔ akɛ, kɛ́ yoo ko wo shi ni ewu leee he nɔ ko lɛ, wu lɛ yɛ hegbɛ akɛ efoɔ mli. (4 Mose 30:11-16) Shi nuu anɔkwafo nɛɛ efeee nakai. Moŋ lɛ, ekɛ Hana fɛɛ já Yehowa yɛ sɔlemɔwe lɛ dani amɛku amɛsɛɛ kɛtee shĩa.

18 Mɛɛ be Penina yɔse akɛ enifeemɔ lɛ gbaaa Hana naa dɔŋŋ? Amaniɛbɔɔ lɛ etsɔɔɔ, shi wiemɔ ni ji ‘ehiɛ efeee tɔtɔɔtɔ dɔŋŋ’ lɛ tsɔɔ akɛ kɛjɛ no nɔ kɛyaa lɛ, Hana ná miishɛɛ ni efeee ehiɛ mɔbɔmɔbɔ dɔŋŋ. Bɔ fɛɛ bɔ ni sane lɛ ji lɛ, etsɛɛɛ ni Penina bayɔse akɛ esu gbonyo lɛ yeee omanye. Kɛjɛ no sɛɛ lɛ, Biblia lɛ etsĩii etã dɔŋŋ.

19. Mɛɛ jɔɔmɔi Hana nine shɛ nɔ, ni mɛni efee kɛtsɔɔ akɛ ele he ni jɔɔmɔ lɛ jɛ kɛba?

19 Beni nyɔji lɛ shwieɔ mli lɛ, Hana toiŋjɔlɛ lɛ baha etsui nyɔ emli pam. Ebaná musu! Hana haaa emiishɛɛ lɛ aha ehiɛ akpa jɔɔmɔ nɛɛ jɛɛhe lɛ nɔ kɔkɔɔkɔ shi kome nɛkɛ po. Beni efɔ binuu lɛ, ewo lɛ gbɛ́i akɛ Samuel, ni eshishi ji “Nyɔŋmɔ Gbɛ́i,” ni ekã shi faŋŋ akɛ edamɔ shi kɛha ŋwɛinyo lɛ gbɛ́i ni atsɛɔ taakɛ Hana diɛŋtsɛ fee lɛ. Nakai afi lɛ, efataaa Elkana kɛ weku lɛ he kɛyaaa Shilo. Ekɛ gbekɛ lɛ hi shĩa afii etɛ, kɛyashi etse lɛ fufɔ. No sɛɛ lɛ, ewaje ehe kɛha gbi nɔ ni ekɛ esuɔmɔ bi lɛ baagbala mli.

20. Mɛɛ gbɛ nɔ Hana kɛ Elkana tsɔ amɛye shi ni amɛwo Yehowa lɛ nɔ?

20 Ekolɛ, Hana eyanáaa lɛ mlɛo akɛ ebaashi ebi lɛ. Kɛlɛ, ele akɛ abaakwɛ Samuel nɔ jogbaŋŋ yɛ Shilo, ni ekolɛ yei ni sɔmɔɔ yɛ sɔlemɔwe lɛ baaye abua kɛkwɛ lɛ. Shi fɛɛ mli lɛ, Samuel edako, ni mɛɛ nyɛ Awo hu yɔɔ ni esumɔŋ akɛ ekɛ ebi bibioo tamɔ nɛkɛ baahi shi? Fɛɛ sɛɛ lɛ, Hana kɛ Elkana ŋɔ gbekɛ nuu lɛ kɛba, jeee kɛ mligbigblimɔ, shi kɛ miishɛɛ. Amɛshã afɔlei yɛ Nyɔŋmɔ we lɛ, ni amɛtuu Samuel amɛwo Eli dɛŋ kɛkai lɛ shi ni Hana wo afii komɛi ni eho lɛ.

Hana tsɔɔ akɛ eji nyɛ Awo kpakpa kɛha ebi Samuel

21. Mɛɛ gbɛ nɔ sɔlemɔ ni Hana sɔle eha Yehowa lɛ tsɔɔ akɛ eyɛ hemɔkɛyeli waa? (Kwɛmɔ akrabatsa ni ji “ Sɔlemɔi Enyɔ ni Sa Kadimɔ Waa” lɛ.)

21 No sɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ ha akɛ sɔlemɔ ko ni Hana sɔle lɛ fata Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni ajɛ mumɔŋ aŋma lɛ he. Beni okaneɔ Hana wiemɔi ni yɔɔ 1 Samuel 2:1-10 lɛ, obaana bɔ ni ehemɔkɛyeli lɛ mli wa ha yɛ sane ni ewie lɛ eko fɛɛ eko mli. Ejie Yehowa yi yɛ bɔ ni ekɛ ehewalɛ lɛ tsuɔ nii yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ lɛ hewɔ, no ji akɛ ekɛ ehewalɛ ni nɔ bɛ lɛ baa henɔwolɔi ashi, ekɛjɔɔ mɛi ni awaa amɛ yi lɛ, ni enyɛɔ ekɛfoɔ wala sɛɛ loo ekɛbaa wala yi kɛjɛɔ gbele dɛŋ. Ejie e-Tsɛ lɛ yi yɛ bɔ ni eyɔɔ krɔŋkrɔŋ kwraa, eyeɔ jalɛsane, kɛ bɔ ni eyeɔ anɔkwa lɛ hewɔ. Yiŋtoo kpakpa ko hewɔ ni Hana nyɛ ekɛɛ akɛ: ‘Tɛsaa ko bɛ ni tamɔ wɔ-Nyɔŋmɔ,’ lɛ. Yehowa tsakee, ni abaanyɛ akɛ he afɔ̃ enɔ kwraa kɛmɔ shi, eji abobaahe kɛha mɛi fɛɛ ni awaa amɛ yi ní abuuu amɛ akɛ nɔ ko, ní tsɛɔ lɛ kɛha yelikɛbuamɔ lɛ.

22, 23. (a) Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ beni Samuel daa lɛ ena akɛ efɔlɔi lɛ sumɔɔ lɛ lɛ? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa tee nɔ ejɔɔ Hana?

22 Ekã shi faŋŋ akɛ, eji hegbɛ kpele kɛha gbekɛ Samuel akɛ eyɛ mami ni heɔ Yehowa nɔ eyeɔ waa. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ beni edaa lɛ, ehiɛ baatse enyɛ moŋ, kɛlɛ enuuu he akɛ enyɛ hiɛ ekpa enɔ. Daa afi lɛ, Hana baa Shilo ni ekɛ atade yuu ko bahaa Samuel koni ekɛsɔmɔ yɛ kpeebuu lɛŋ. Lɛ diɛŋtsɛ ekpɛɔ atade lɛ, ni no tsɔɔ akɛ esumɔɔ ebi lɛ waa ni esusuɔ ehe. (Nyɛkanea 1 Samuel 2:19.) Ha wɔfee Hana he mfoniri wɔkwɛ; naa lɛ ni ekɛ atade hee lɛ miiwo ebinuu lɛ, eesaa atade lɛ yɛ ehe, ekɛ miishɛɛ miikwɛ lɛ, ni ekɛ lɛ miiwie mlihilɛ wiemɔi ni baawo lɛ hewalɛ. Ekã shi faŋŋ akɛ, Samuel ná nyɛ Awo kpakpa, ni ebada kɛtsɔ mɔ ko ni efɔlɔi kɛ Israel fɛɛ ná ehe sɛɛ.

23 Yehowa hiɛ kpaaa Hana hu nɔ kɔkɔɔkɔ. Yehowa gbele emusu naa, ni efɔ bii krokomɛi enumɔ eha Elkana. (1 Sam. 2:21) Shi ekolɛ, jɔɔmɔ ni fe fɛɛ ni Hana ná ji wekukpãa ni kã ekɛ e-Tsɛ Yehowa teŋ lɛ, ni wekukpãa nɛɛ tee nɔ emli wa beni afii lɛ shwieɔ mli lɛ. Wɔgbɛkpamɔ ji akɛ obaakase Hana hemɔkɛyeli lɛ koni oná jɔɔmɔ ni tamɔ nakai nɔŋŋ.

^ kk. 7 Eyɛ mli akɛ Biblia amaniɛbɔɔ lɛ kɛɔ akɛ Yehowa ‘eŋa Hana musu naa’ moŋ, shi nɔ ko bɛ ni maa nɔ mi akɛ Yehowa mli fu nɛkɛ yoo heshibalɔ anɔkwafo nɛɛ. (1 Sam. 1:5) Bei komɛi lɛ, kɛ́ Nyɔŋmɔ ŋmɛ gbɛ ni nibii komɛi ba be kukuoo ko lɛ, Biblia lɛ wieɔ he akɛ Nyɔŋmɔ ji mɔ ni fee.

^ kk. 9 Adamɔ anɔkwa ni eeenyɛ efee akɛ Elkana maŋ ni ji Rama lɛ nɔŋŋ ni sɛɛ mli lɛ abatsɛ lɛ akɛ Arimatia yɛ Yesu beaŋ lɛ nɔ aná gbɛ jekɛmɔ nɛɛ.