Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

YITSO NYƆŊMAI-ENYƆ KƐ ETƐ

Ekase Eshaifaa Kɛjɛ Nuŋtsɔ lɛ Ŋɔɔ

Ekase Eshaifaa Kɛjɛ Nuŋtsɔ lɛ Ŋɔɔ

1. Mɛni ekolɛ no ha Petro hao fe fɛɛ yɛ eshihilɛ mli?

PETRO hiɛ kpaŋ nakai jaramɔ be ni ekɛ Yesu hiɛ kpe lɛ nɔ kɔkɔɔkɔ. Ani Petro na nɔ ko yɛ Yesu hiɛ ni tsɔɔ akɛ eha Yesu nine enyɛ shi loo ebɔ lɛ ahora? Wɔnyɛŋ wɔwie kɛ nɔmimaa; wiemɔ ni ajɛ mumɔŋ aŋma lɛ kɛɔ kɛkɛ akɛ: “Nuŋtsɔ lɛ tsɔ ehe, ni ekwɛ Petro.” (Luka 22:61) Shi, nakai shi kome ni Yesu kwɛ Petro hiɛ lɛ ha Petro yɔse akɛ efeee ni ahi kwraa. Petro yɔse akɛ efee nɔ ni Yesu gba efɔ̃ shi, ni lɛ Petro lɛ diɛŋtsɛ tso akɛ efeŋ nakai kɔkɔɔkɔ lɛ—no ji akɛ, ekwa e-Nuŋtsɔ ni esumɔɔ lɛ waa lɛ. Enɛ ha Petro hao waa, ekolɛ gbi nɛɛ ji gbi ni ehao fe fɛɛ yɛ eshihilɛ mli.

2. Mɛni ehe bahia ni Petro akase, ni te wɔbaafee tɛŋŋ wɔná esane nɛɛ he sɛɛ lɛ?

2 Shi enɛ etsɔɔɔ akɛ hiɛnɔkamɔ ko kwraa bɛ kɛha Petro. Akɛni Petro ji nuu ni hemɔkɛyeli mli wa hewɔ lɛ, ená hegbɛ lolo ni ekɛbaafee tsakemɔi kɛjɛ etɔ̃mɔi lɛ ahe koni ekase Yesu tsɔɔmɔi ni he hiaa waa lɛ ateŋ ekome. No ji eshaifaa. Ehe miihia ni wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ akase enɛ, no hewɔ lɛ, nyɛhaa wɔkwɛa bɔ ni Petro fee ekase enɛ.

Nibii Pii Yɛ ni Nuu Nɛɛ Baakase

3, 4. (a) Mɛɛ sane Petro bi Yesu, ni mɛni ekolɛ Petro yasusu? (b) Mɛni Yesu fee kɛtsɔɔ akɛ mɛi ni hi shi yɛ nakai beaŋ lɛ anifeemɔ ená Petro nɔ hewalɛ?

3 Aaafee nyɔji ekpaa ni tsɔ enɛ hiɛ lɛ, Petro tsi ebɛŋkɛ Yesu beni amɛyɔɔ Petro maŋ ni ji Kapernaum lɛ, ni ebi lɛ akɛ: “Nuŋtsɔ, shii enyiɛ minyɛmi atɔ̃ minɔ ni miŋɔfa lɛ? Kɛyashi shii kpawo lo?” Eeenyɛ efee akɛ, Petro yasusu akɛ emli hi aahu. Nɔ hewɔ ji akɛ, jamɔŋ hiɛnyiɛlɔi ni yɔɔ nakai beaŋ lɛ tsɔɔ akɛ esa ákɛ akɛ eshai afa shii etɛ pɛ! Yesu to he eha lɛ akɛ: ‘Mikɛɛɛ bo akɛ kɛyashi shii kpawo; shi moŋ shii nyɔŋmai kpawo kɛ kpawo.’—Mat. 18:21, 22.

4 Ani Yesu miitsɔɔ akɛ be fɛɛ be ni mɔ ko baafee Petro esha lɛ, eŋma efɔ̃ shi? Dabi; Yesu tsɔ kɛɛmɔ ni ekɛɛ Petro akɛ jeee shii 7 shi moŋ shii 77 lɛ nɔ etsɔɔ akɛ, husu ko kwraa bɛ shii abɔ ni esa ákɛ akɛ eshai afa mɔ ko lɛ he. (1 Kor. 13:4, 5) Yesu tsɔɔ akɛ, mɛi ni yɔɔ nakai beaŋ lɛ ayitseaŋ wala, amɛsumɔɔɔ ni amɛkɛ eshai faa, ni amɛnifeemɔ lɛ ená Petro nɔ hewalɛ; amɛkaneɔ shii abɔ ni amɛkɛ eshai faa mɛi. Kɛlɛ, esa akɛ mɛi ni miisumɔ ni amɛkase Nyɔŋmɔ lɛ asumɔ akɛ amɛkɛ mɛi ahe eshai baafa amɛ shii abɔ.Nyɛkanea  1 Yohane 1:7-9.

5. Mɛɛ be ekolɛ, wɔbaanyɛ wɔna bɔ ni eshaifaa he hiaa waa ha?

5 Petro kɛ Yesu etaaa naa. Shi ani Petro nu nɔ ni Yesu taoɔ atsɔɔ lɛ shishi diɛŋtsɛ? Bei komɛi lɛ, kɛ́ wɔtɔ̃ ni wɔmiishwe waa ákɛ akɛ wɔhe afa wɔ lɛ, no dani wɔnaa bɔ ni eshaifaa he hiaa ha. No hewɔ lɛ, ha wɔsusu nibii ni tsɔ Yesu gbele lɛ hiɛ lɛ he ekoŋŋ wɔkwɛ. Nakai jaramɔ bei lɛ amli lɛ, Petro fee nibii pii ni he bahiaa akɛ e-Nuŋtsɔ lɛ kɛfa lɛ.

Yesu Kɛfa Petro Shii Abɔ

6. Te Petro fee enii eha tɛŋŋ beni Yesu bɔɔ mɔdɛŋ koni etsɔɔ ekaselɔi lɛ heshibaa lɛ, kɛlɛ te Yesu kɛ lɛ ye eha tɛŋŋ?

6 Gbi gbɛkɛ ni enɔjetsɛremɔ lɛ agbe Yesu lɛ ji gbɛkɛ ko ni sa kadimɔ waa. Yesu yɛ nibii babaoo lolo ni ebaatsɔɔ ebɔfoi lɛ, ni eko ji heshibaa. Yesu jɛ heshibaa mli efɔ amɛnaji ahe kɛfee nɔkwɛmɔnɔ eha amɛ, ni enɛ ji nitsumɔ ko ni bei pii lɛ tsuji ni baa shi lɛ tsuɔ. Shishijee lɛ, Petro bi Yesu nɔ hewɔ ni etaoɔ efɔ enaji ahe lɛ. Kɛkɛ ni ekɛɛ akɛ Yesu akafɔ enaji ahe. No sɛɛ lɛ, ekɛɛ Yesu akafɔ enaji ahe kɛkɛ, shi moŋ lɛ efɔ eniji kɛ eyitso he hu! Yesu mli fuuu, moŋ lɛ ekɛ mlijɔlɛ gbala bɔ ni nɔ ni efeɔ lɛ he hiaa waa kɛ shishinumɔ ni yɔɔ sɛɛ lɛ mli etsɔɔ lɛ.—Yoh. 13:1-17.

7, 8. (a) Mɛɛ gbɛi anɔ Petro ka Yesu tsuishitoo lɛ ekoŋŋ? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ Yesu tee nɔ ejɛ mlihilɛ mli ekɛ eshai fa?

7 No sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, Petro ka Yesu tsuishitoo lɛ ekoŋŋ. Bɔfoi lɛ bɔi naataamɔ yɛ amɛteŋ yɛ mɔ ni ji agbo fe fɛɛ lɛ he, ekã shi faŋŋ akɛ, Petro fata he ni afee hiɛgbejianii ni tsɔɔ henɔwomɔ nɛɛ. Fɛɛ sɛɛ lɛ, Yesu jɛ mlihilɛ mli ejaje amɛ, ni ejie amɛyi po yɛ nɔ ko ni amɛbɔ he mɔdɛŋ lɛ he; amɛkpɛtɛ amɛ-Nuŋtsɔ lɛ he gbagbalii ni amɛshiko lɛ. Kɛlɛ, Yesu gba akɛ amɛ fɛɛ amɛbaakwa lɛ. Petro tse naa akɛ ekpaŋ yɛ Yesu sɛɛ kɔkɔɔkɔ, kɛ́ ebi ni ekɛ ewala atse tete po. Shi Yesu gba akɛ, Petro baakwa lɛ shii etɛ yɛ nakai nyɔɔŋ lɛŋ dani wuɔ baagbɛɛ shii enyɔ. Jeee akɛ Petro ku Yesu naa kɛkɛ, shi eshwã hu akɛ ebaaye anɔkwa fe bɔfoi krokomɛi lɛ fɛɛ!—Mat. 26:31-35; Mar. 14:27-31; Luka 22:24-28; Yoh. 13:36-38.

8 Ani Yesu fee tamɔ emli miihe afu Petro? Anɔkwa, yɛ shihilɛ ni mli wa nɛɛ fɛɛ mli lɛ, Yesu tee nɔ egbala ejwɛŋmɔ kɛtee nibii kpakpai ni ebɔfoi ni yeee emuu lɛ feɔ lɛ anɔ. Ele akɛ Petro baakwa lɛ, kɛlɛ Yesu kɛɛ akɛ: “Mi lɛ mikpa fai mihao, koni ohemɔkɛyeli akatã; ni bo hu, beni oookpale lɛ, wo onyɛmimɛi lɛ ahewalɛ.” (Luka 22:32) No hewɔ lɛ, Yesu tsɔɔ akɛ, eyɛ hekɛnɔfɔ̃ɔ akɛ Petro baajaje etɔ̃mɔ lɛ koni eya nɔ ekɛ anɔkwayeli asɔmɔ Nyɔŋmɔ. Mɛɛ mlihilɛ mli ni ajɛɔ akɛ eshai faa po nɛ!

9, 10. (a) Mɛni Petro fee yɛ Getsemane abɔɔ lɛ mli ni ehe bahia ni ajaje lɛ? (b) Mɛni Petro tɔ̃mɔ lɛ haa wɔkaiɔ?

9 Sɛɛ mli yɛ Getsemane abɔɔ lɛ mli lɛ, ehe bahia ni ajaje Petro fe shi kome. Yesu kɛɛ Petro, Yakobo kɛ Yohane koni amɛshi kpe beni esɔleɔ lɛ. No mli lɛ, Yesu eyaje jaramɔ shihilɛ mli, ni eetao ni aye abua lɛ, shi wɔ sɔŋŋ Petro kɛ mɛi krokomɛi lɛ wɔɔ. Kɛlɛ, Yesu nu amɛ shishi ni ekɛ amɛhe fa amɛ, no ha ewie akɛ: “Mumɔ lɛ miikpɛlɛ moŋ; shi heloo lɛ he waaa.”—Mar. 14:32-41.

10 Etsɛɛɛ kɛkɛ ni asafoku ko ni hiɛ kɔtii, klantei kɛ tsei ba jɛmɛ. Be nɛɛ ji be ni esa akɛ amɛkwɛ jogbaŋŋ ni amɛkɛ nilee atsu nii. Kɛlɛ, Petro kɛ heshitswaa fɔ̃ eklante lɛ kɛfo Malko, osɔfonukpa lɛ tsulɔ lɛ toi kome. Yesu kɛ mlijɔlɛ jaje Petro, etsa tsulɔ lɛ fala lɛ, ni ekɛ shishitoo mla ko ha kɛtsɔɔ akɛ, esaaa ákɛ akɛ he woɔ yiwalɛ nifeemɔi amli, ni shishitoo mla nɛɛ ji nɔ ni kudɔɔ esɛɛnyiɛlɔi kɛbashi ŋmɛnɛ. (Mat. 26:47-55; Luka 22:47-51; Yoh. 18:10, 11) Petro efee nibii pii momo ni he bahia koni e-Nuŋtsɔ lɛ kɛfa lɛ. Petro sane nɛɛ haa wɔnaa akɛ wɔ fɛɛ wɔtɔ̃ɔ babaoo. (Nyɛkanea Yakobo 3:2.) Wɔteŋ namɔ ni gbi fɛɛ gbi lɛ efeee nɔ ko ni baabi ni Nyɔŋmɔ kɛ ehe eshai afa lɛ? Shi, Petro kɛ shihilɛi krokomɛi baakpe lolo nyɔɔŋ nɛɛ mli. Ebaatɔ̃ tɔ̃mɔi ni yɔɔ hiɛdɔɔ fe enɛ po.

Petro Tɔ̃mɔ ni Yɔɔ Hiɛdɔɔ Fe Fɛɛ

11, 12. (a) Beni amɔ Yesu sɛɛ lɛ, mɛni Petro fee kɛtsɔɔ akɛ ejeee gbeyeilɔ? (b) Petro eyayeee eshiwoo lɛ nɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

11 Yesu kɛ asafoku lɛ susu nii ahe akɛ kɛji lɛ amɛtaoɔ lɛ, no lɛ amɛha ebɔfoi lɛ aya. Petro miikwɛ ni afimɔ Yesu, ni Petro nyɛɛɛ he nɔ ko afee. Kɛkɛ ni Petro jo foi taakɛ bɔfoi krokomɛi lɛ fee lɛ.

12 Beni Petro kɛ Yohane hiɛ foi lɛ, amɛwa yɛ gbɛ lɛ nɔ, ekolɛ yɛ he ko ni bɛŋkɛ tsutsu Osɔfonukpa Hana shĩa lɛ, he ni akɛ Yesu tee klɛŋklɛŋ koni ayabibii lɛ saji lɛ. Beni akpala Yesu kɛjɛ jɛmɛ kɛyaa lɛ, Petro kɛ Yohane nyiɛ esɛɛ “yɛ shɔŋŋ.” (Mat. 26:58; Yoh. 18:12, 13) Petro jeee gbeyeilɔ. Ekã shi faŋŋ akɛ, ebi ekãa babaoo dani anyɛ anyiɛ asafoku lɛ sɛɛ kɛya he ni akɛ Yesu yaa lɛ. Asafoku lɛ hiɛ klantei kɛ tsei, ni Petro etsɔ hiɛ epila amɛteŋ mɔ kome momo. Kɛlɛ, wɔnaaa yɛ Petro nifeemɔ mli akɛ ehiɛ suɔmɔ ni tsakeee ni lɛ diɛŋtsɛ ewie akɛ eyɔɔ kɛha Yesu lɛ mli—ákɛ kɛ́ ebi po ni ekɛ e-Nuŋtsɔ lɛ agbo lɛ, ekɛ lɛ baagbo lɛ.—Mar. 14:31.

13. Mɛni ji gbɛ pɛ ni wɔbaanyɛ wɔtsɔ nɔ wɔnyiɛ Kristo sɛɛ jogbaŋŋ?

13 Taakɛ Petro fee lɛ, ŋmɛnɛ lɛ mɛi babaoo miisumɔ ni amɛnyiɛ Kristo sɛɛ “yɛ shɔŋŋ”—bɔ ni mɔ ko mɔ ko enaŋ amɛ. Shi taakɛ Petro diɛŋtsɛ ŋma yɛ sɛɛ mli lɛ, gbɛ pɛ ni wɔbaanyɛ wɔtsɔ nɔ wɔnyiɛ Kristo sɛɛ jogbaŋŋ ji ní wɔkpɛtɛ lɛ gbagbalii, ni tsɔɔ akɛ wɔnyiɛ enɔkwɛmɔnɔ lɛ sɛɛ kpaakpa yɛ nɔ fɛɛ nɔ ni wɔfeɔ lɛ mli, ekɔɔɔ he eko nɔ ni baajɛ mli aba.—Nyɛkanea 1 Petro 2:21.

14. Mɛɛ nibii Petro fee nakai nyɔɔŋ ni akojoɔ Yesu lɛ?

14 Petro nyiɛ mɛi ni mɔ Yesu lɛ asɛɛ nigii kɛyashi Petro yashɛ mɔɔ wulu ko ni yɔɔ Yerusalem agbó lɛ naa lɛ. Osɔfonukpa ni atsɛɔ lɛ Kaiafa ni yɔɔ nii waa kɛ hewalɛ babaoo lɛ shĩa ji jɛmɛ. Afɔɔ shĩai ni tamɔ nɛkɛ lɛ amaamɔ kɛbɔleɔ amɛkpoi lɛ, ni akɛ agbói taraa naa. Beni Petro shɛ agbó lɛ naa lɛ, ahaaa ebote mli. Yohane, ni no mli lɛ, ele osɔfonukpa lɛ etsɔ hiɛ ebote mli momo, ni eba ekɛ mɔ ni buɔ agbó lɛ naa lɛ bawie koni aha Petro aba mli. Etamɔ nɔ ni Petro enyiɛɛɛ Yohane sɛɛ kpaakpa; asaŋ ebɔɔɔ mɔdɛŋ hu akɛ ebaaya tsu lɛ mli ni eyadamɔ e-Nuŋtsɔ lɛ masɛi. Eyadamɔ kpo lɛ nɔ, he ni nyɔji kɛ tsuji komɛi miiwere la yɛ fɛ̃i ni yeɔ yɛ nakai nyɔɔŋ lɛ mli lɛ hewɔ lɛ, ni eekwɛ beni amale odasefoi lɛ yaa tsu lɛŋ ekomekome ni amɛyayeɔ odase amɛshiɔ Yesu lɛ.—Mar. 14:54-57; Yoh. 18:15, 16, 18.

15, 16. Tsɔɔmɔ bɔ ni Yesu gbalɛ akɛ abaakwa lɛ shii etɛ lɛ ba mli ha lɛ mli.

15 Akɛni la ni ashɛre lɛ eha shĩa lɛ mli ekpɛ hewɔ lɛ, oblayoo ni gbele Petro ni ha ebote mli lɛ na Petro jogbaŋŋ. Eyoo Petro. Ni ekɛma ehiɛ kpoo akɛ: “Bo hu té okɛ Yesu, Galileanyo lɛ, nyiɛɔ!” Petro naa kpɛ ehe, ni ewie akɛ eleee Yesu—efee tamɔ eleee nɔ̃ kwraa ni oblayoo lɛ wieɔ lɛ po. Etee eyadamɔ agbó lɛ he bɔni afee ni mɛi akayoo lɛ, shi oblayoo kroko na lɛ, ni lɛ hu ema anɔkwa sane lɛ nɔ mi akɛ: “Mɔ nɛ hu kɛ Yesu, Nazarenyo lɛ, yɔɔ.” Shi Petro kã kitã akɛ: “Mileee gbɔmɔ lɛ.” (Mat. 26:69-72; Mar. 14:66-68) Ekolɛ, beni Petro kwa Yesu nɔ ni ji shii enyɔ nɔ nɛɛ ni enu akɛ wuɔ ko miigbɛɛ, shi eyiŋ efutu lɛ aahu akɛ ekaiii nɔ ni Yesu egba ŋmɛlɛtswai fioo ni eho lɛ.

16 Be fioo ko sɛɛ lɛ, Petro kã he ebɔ mɔdɛŋ koni akayoo lɛ. Shi mɛi komɛi ni damɔ kpo lɛ teŋ lɛ tsi amɛbɛŋkɛ lɛ. Amɛteŋ mɔ kome ji Malko, mɔ ni Petro fo etoi lɛ wekunyo. Ekɛɛ Petro akɛ: “Ani minaaao kɛ lɛ yɛ trom lɛ mli?” Petro banu he akɛ esa akɛ efee nɔ ko kɛma nɔ mi eha amɛ akɛ nɔ ni amɛwieɔ lɛ bɛ mli. No hewɔ lɛ, ekã kitã yɛ sane lɛ he, ni ekã shi faŋŋ akɛ, ewie akɛ kɛ́ eemale lɛ efɔŋ po aba enɔ. No ji shii etɛ nɔ ni Petro kwa Yesu. Shi enaa enyɔɔɔ shi nɔŋŋ kɛkɛ ni wuɔ gbɛɛ—no ji wuɔ gbɛɛmɔ ni ji enyɔ nɔ ni Petro nu yɛ nakai nyɔɔŋ lɛŋ.—Yoh. 18:26, 27; Mar. 14:71, 72.

“Nuŋtsɔ lɛ tsɔ ehe, ni ekwɛ Petro”

17, 18. (a) Te Petro fee enii eha tɛŋŋ beni eyɔse akɛ eyayeee shi ni ewo e-Nuŋtsɔ lɛ nɔ lɛ? (b) Mɛni ekolɛ Petro hao yɛ he?

17 No mli lɛ, Yesu eje kpo ebadamɔ ablanaa ni kwɛɔ kpo lɛ nɔ lɛ nɔ. Nakai be lɛ mli ni ehiɛ kɛ Petro hiɛ yakpe taakɛ atsɔɔ yɛ sane nɛɛ shishijee gbɛ lɛ. Be nɛɛ mli ni Petro yɔse akɛ eyayeee shi ni ewo e-Nuŋtsɔ lɛ nɔ. Petro shi kpo lɛ nɔ etee yɛ ehenilee ni bu lɛ fɔ waa lɛ hewɔ. Etsɔ gbɛjegbɛ ni kã maŋ lɛ mli lɛ nɔ, ni nyɔŋtsere ni eje lɛ miikpɛ gbɛ lɛ nɔ. Ehiŋmɛiiaŋ fɛɛ etɛo nu. Nibii ni tee nɔ lɛ tɛŋi yɛ ehiɛ. Kɛkɛ ni ejwa yaafo, ni efo aahu.—Mar. 14:72; Luka 22:61, 62.

18 Kɛ́ mɔ ko yɔse akɛ etɔ̃ tɔ̃mɔ ni yɔɔ hiɛdɔɔ tamɔ nɛkɛ lɛ, ewaaa akɛ ebaamu sane naa akɛ enyɛŋ ená eshaifaa. Ekolɛ, Petro hu nu he nakai. Ani abaanyɛ akɛ Petro he eshai lɛ afa lɛ?

Ani Petro Eshai lɛ yɛ Hiɛdɔɔ Bɔ ni Anyɛŋ Akɛfa Lɛ?

19. Te ekolɛ Petro nu etɔ̃mɔ lɛ he eha tɛŋŋ, kɛlɛ te wɔfeɔ tɛŋŋ wɔleɔ akɛ enijiaŋ ejeee wui lɛ?

19 Ekolɛ, beni je tsɛre ni Petro na nibii ni afee Yesu lɛ, ewerɛ ho ehe waa fe tsutsu lɛ. Kwɛ bɔ ni ebaabu ehe fɔ waa eha beni Yesu piŋ ŋmɛlɛtswai babaoo ni sɛɛ mli lɛ egbo nakai gbi lɛ shwane lɛ! Ekolɛ, be fɛɛ be ni Petro baakai bɔ ni enifeemɔ lɛ hu ha e-Nuŋtsɔ lɛ piŋ waa nakai gbi ni ewala ba naagbee akɛ adesa lɛ, ebaahao waa. Eyɛ mli akɛ Petro werɛ ho ehe waa moŋ, shi ehaaa no aje enijiaŋ wui. Wɔbaanyɛ wɔkɛɛ nakai ejaakɛ amaniɛbɔɔ lɛ tsɔɔ akɛ, etsɛɛɛ ni ekɛ kaselɔi krokomɛi lɛ yabɔ ekoŋŋ. (Luka 24:33) Ŋwanejee ko kwraa bɛ he akɛ bɔfoi lɛ fɛɛ shwa amɛhe yɛ nɔ ni amɛfee nakai nyɔɔŋ ni jaraa lɛ mli lɛ, ni amɛshɛjeshɛjee amɛhe mii bɔ ni sa.

20. Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase yɛ nilee ni Petro kɛfee enii lɛ mli?

20 Yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, wɔnaa yɛ sane nɛɛ mli akɛ Petro kpɛ yiŋ ko ni nilee yɔɔ mli waa. Kɛ́ Nyɔŋmɔ tsulɔ ko fee esha lɛ, jeee bɔ ni esha ni efee lɛ yɔɔ hiɛdɔɔ ha lɛ ji sane lɛ, shi moŋ bɔ ni ekɛ hiɛdɔɔ tswaa efai shi akɛ ebaajaje nibii ekoŋŋ lɛ ji nɔ ni he hiaa titri. (Nyɛkanea Abɛi 24:16.) Petro jie hemɔkɛyeli krɔŋŋ kpo kɛtsɔ enyɛmimɛi lɛ ni ekɛ amɛ yabɔ ekoŋŋ yɛ bɔ ni ehao waa lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ nɔ. Kɛ́ mɔ ko werɛ eho ehe loo enijiaŋ eje wui lɛ, nɔ ni baa ejwɛŋmɔŋ ji ebaatse ehe banee, shi nakai feemɔ yɛ oshara waa. (Abɛi 18:1) Nilee yɛ mli moŋ akɛ mɔ lɛ kɛ enyɛmimɛi Kristofoi lɛ baabɔ koni aye abua lɛ ni ehe awa yɛ mumɔŋ ekoŋŋ.—Heb. 10:24, 25.

21. Akɛni Petro kɛ emumɔŋ nyɛmimɛi lɛ bɔ hewɔ lɛ, mɛɛ sane enu?

21 Akɛni Petro kɛ emumɔŋ nyɛmimɛi lɛ bɔ hewɔ lɛ, enyɛ enu naakpɛɛ sane akɛ Yesu gbɔmɔtso lɛ bɛ gbonyobu lɛ mli lɛ he. Petro kɛ Yohane wo foi kɛtee gbonyobu ni afu Yesu yɛ mli ni atsĩ naa lɛ he. Yohane, ni ekolɛ eji oblanyo fe Petro lɛ yashɛ jɛmɛ klɛŋklɛŋ. Beni ena akɛ agbele gbonyobu lɛ naa lɛ, eshashao shi. Shi Petro efeee nakai. No mli lɛ etsui miisu moŋ, shi ebote gbonyobu lɛ mli tɛ̃ɛ. Enaaa mɔ ko yɛ mli!—Yoh. 20:3-9.

22. Mɛni ha awerɛho ni Petro yeɔ kɛ eyiŋ ni feɔ lɛ kɔshikɔshi lɛ fɛɛ laaje lɛ?

22 Ani Petro he eye akɛ atee Yesu shi? Klɛŋklɛŋ lɛ, eheee eyeee, eyɛ mli akɛ yei anɔkwafoi lɛ babɔ amaniɛ akɛ ŋwɛibɔfoi ejie amɛhe kpo etsɔɔ amɛ, ni amɛha amɛle akɛ atee Yesu shi kɛjɛ gbohii ateŋ. (Luka 23:55–24:11) Shi beni nakai gbi lɛ baa naagbee lɛ, awerɛho ni Petro yeɔ kɛ eyiŋ ni feɔ lɛ kɔshikɔshi lɛ fɛɛ elaaje. Yesu hiɛ kã, eji mumɔŋ bɔɔ nɔ ni he wa agbɛnɛ! Ejie ehe kpo etsɔɔ ebɔfoi lɛ fɛɛ. Shi dani Yesu baajie ehe kpo etsɔɔ ebɔfoi lɛ fɛɛ lɛ, etsɔ hiɛ ejie ehe kpo etsɔɔ Petro pɛ. Bɔfoi lɛ wie yɛ nakai gbi lɛ nɔ akɛ: “Eyɛ mli akɛ Nuŋtsɔ lɛ ete shi, ni ejie ehe kpo etsɔɔ Simon.” (Luka 24:34) Nakai nɔŋŋ sɛɛ mli lɛ, bɔfo Paulo ŋma yɛ nakai gbi ni sa kadimɔ waa lɛ he akɛ, ‘Yesu jie ehe kpo etsɔɔ Kefa, no sɛɛ lɛ mɛi nyɔŋma kɛ enyɔ lɛ.’ (1 Kor. 15:5) Kefa kɛ Simon ji gbɛ́i krokomɛi ni akɛtsɛɔ Petro. Yesu jie ehe kpo etsɔɔ Petro nakai gbi lɛ—ekã shi faŋŋ akɛ, no mli lɛ, Petro kome too pɛ yɔɔ.

Petro fee nibii pii ni he bahia koni e-Nuŋtsɔ lɛ kɛfa lɛ, ni wɔteŋ namɔ po ni eshaifaa he ehiaaa lɛ daa gbi?

23. Mɛni hewɔ esa akɛ Kristofoi ni yɔɔ ŋmɛnɛ ni yagbeɔ esha mli lɛ akai Petro sane lɛ?

23 Biblia lɛ egbaaa wɔ nɔ fɛɛ nɔ ni tee nɔ beni Yesu jie ehe kpo etsɔɔ Petro lɛ. Eji Yesu kɛ Petro pɛ teŋ sane. Bo lɛ feemɔ miishɛɛ ni Petro baaná beni esaa ena e-Nuŋtsɔ ni esumɔɔ lɛ waa lɛ akɛ ehiɛ kã lɛ, kɛ bɔ ni Petro ha ele akɛ ewerɛ eho ehe ni etsake etsui lɛ he mfoniri okwɛ. Nɔ ni he hiaa Petro fe fɛɛ ji eshaifaa. Namɔ po baanyɛ aje he ŋwane akɛ Yesu kɛ Petro he efaaa lɛ? Esa akɛ Kristofoi ni yɔɔ ŋmɛnɛ ni yagbeɔ esha mli lɛ akai Petro sane lɛ. Esaaa akɛ wɔsusuɔ kɔkɔɔkɔ akɛ Nyɔŋmɔ kɛ wɔhe efaŋ wɔ. Yesu fee enii tamɔ e-Tsɛ pɛpɛɛpɛ, mɔ ni ‘kɛbaafa aahu lɛ.’—Yes. 55:7.

Nibii Krokomɛi ni Tsɔɔ akɛ Akɛfa Lɛ

24, 25. (a) Tsɔɔmɔ nɔ ni ba beni Petro tee wuo nyɔɔŋ yɛ Galilea Ŋshɔ lɛŋ lɛ. (b) Te Petro fee enii eha tɛŋŋ yɛ naakpɛɛ nii ni Yesu fee enɔ jetsɛremɔ lɛ he?

24 Yesu kɛɛ ebɔfoi lɛ akɛ amɛya Galilea, he ni ekɛ amɛ baakpe yɛ ekoŋŋ lɛ. Beni amɛyashɛ jɛmɛ lɛ, Petro kpɛ eyiŋ akɛ ebaaya wuo yɛ Galilea Ŋshɔ lɛŋ. Mɛi krokomɛi fata ehe kɛtee. Ana Petro ekoŋŋ yɛ kpaakpo ni ehɛ looi yɛ mli kɛjɛ egbekɛbiiashi tɔ̃ɔ lɛ hiɛ. Bɔ ni lɛlɛ lɛ mli gbɛɔ, ni ŋshɔkei lɛ tswaa lɛlɛ lɛ, kɛ bɔ ni yaa lɛ yɔɔ ŋmlitsaŋmlitsa yɛ edɛŋ lɛ fɛɛ jeee nɔ ko hee kwraa kɛha lɛ. Amɛgbeee loo ko nakai nyɔɔŋ lɛŋ fɛɛ.—Mat. 26:32; Yoh. 21:1-3.

Petro tu kɛjɛ lɛlɛ lɛ mli ni esere kɛtee kpete

25 Hiɛfutɛfutɛ mli lɛ, mɔ ko bo kɛjɛ ŋshɔ lɛ naa ekɛɛ amɛ akɛ amɛfɔ̃ amɛyaa lɛ kɛya lɛlɛ lɛ afã kroko. Amɛbo toi, ni amɛgbe looi 153 sɔŋŋ! Petro yoo mɔ lɛ. Etu kɛjɛ lɛlɛ lɛ mli, ni esere kɛtee kpete. Beni amɛyashɛ ŋshɔ lɛ naa lɛ, Yesu ha amɛ loo ni akɛ ŋãi eshã ni amɛye. Egbala ejwɛŋmɔ kɛtee Petro nɔ.—Yoh. 21:4-14.

26, 27. (a) Mɛɛ hegbɛ Yesu ha Petro shii etɛ sɔŋŋ? (b) Mɛni Yesu fee kɛma nɔ mi akɛ ekɛ Petro he efa lɛ kwraa?

26 Yesu bi Petro kɛji eesumɔ e-Nuŋtsɔ lɛ ‘fe enɛɛmɛi’—ekã shi faŋŋ akɛ, Yesu kɛ enine tsɔɔ looi babaoo ni amɛgbe lɛ. Yɛ Petro tsuiŋ lɛ, ani esumɔɔ Yesu fe wuoyaa nitsumɔ lɛ? Taakɛ bɔ ni Petro kwa e-Nuŋtsɔ lɛ shii etɛ lɛ, agbɛnɛ, Yesu ha Petro hegbɛ koni Petro ama suɔmɔ ni eyɔɔ kɛha lɛ lɛ nɔ mi shii etɛ sɔŋŋ yɛ enanemɛi lɛ ahiɛ. Beni Petro fee nakai lɛ, Yesu tsɔɔ lɛ nɔ ni esa akɛ efee kɛjie nakai suɔmɔ lɛ kpo: esa akɛ ekɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ aye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ nii fɛɛ mli, ni elɛ Kristo tooku ni ji esɛɛnyiɛlɔi anɔkwafoi lɛ, ewo amɛ hewalɛ, ni ekwɛ amɛnɔ.—Luka 22:32; Yoh. 21:15-17.

27 No hewɔ lɛ, Yesu ha ana faŋŋ akɛ Petro he yɛ sɛɛnamɔ lolo kɛha lɛ kɛ e-Tsɛ lɛ. Petro baatsu gbɛfaŋnɔ ko ni he hiaa waa yɛ asafo ni yɔɔ Kristo gbɛtsɔɔmɔ shishi lɛ mli. Enɛ ji odaseyeli ni tsɔɔ faŋŋ akɛ Yesu kɛ Petro he fa lɛ kwraa. Ekã shi faŋŋ akɛ, mɔbɔ ni ana Petro lɛ ta etsuiŋ waa, ni ekase nii babaoo kɛjɛ mli.

28. Mɛni Petro fee kɛtsɔɔ akɛ ehi shi yɛ egbɛ́i lɛ naa?

28 Petro kɛ etsui fɛɛ tsu nitsumɔ ni akɛwo edɛŋ lɛ jogbaŋŋ afii babaoo. Ewo enyɛmimɛi lɛ hewalɛ taakɛ gbi gbɛkɛ ni enɔ jetsɛremɔ ni Yesu baagbo lɛ efã lɛ koni efee lɛ. Petro kɛ mlihilɛ kɛ tsuishitoo kwɛ Kristo sɛɛnyiɛlɔi lɛ anɔ, ni elɛ amɛ. Nuu ni atsɛɔ lɛ Simon lɛ hi shi yɛ gbɛ́i ni Yesu kɛha lɛ, ni ji Petro, loo Tɛsaa lɛ naa—ebafee mɔ ni he wa, anyɛɔ amuɔ afɔ̃ɔ enɔ, ní náa mɛi anɔ hewalɛ kpakpa yɛ asafo lɛ mli. Anaa odaseyelii babaoo ni maa enɛ nɔ mi lɛ yɛ woji enyɔ ni Petro jɛ suɔmɔ mli eŋmala kɛha aŋkroaŋkroi ni ji Kristofoi lɛ mli; woji nɛɛ bafee Biblia mli woji ni sɛɛnamɔ yɔɔ he waa. Nakai woji lɛ hu tsɔɔ akɛ Petro hiɛ kpaaa nɔ ni ekase kɛjɛ Yesu ŋɔɔ yɛ eshaifaa he lɛ nɔ kɔkɔɔkɔ.—Nyɛkanea 1 Petro 3:8, 9; 4:8.

29. Te wɔbaafee tɛŋŋ wɔkase Petro hemɔkɛyeli lɛ kɛ e-Nuŋtsɔ lɛ mɔbɔnalɛ lɛ?

29 Esa akɛ wɔ hu wɔkase eshaifaa. Ani daa gbi lɛ, wɔbiɔ Nyɔŋmɔ koni ekɛ wɔtɔ̃mɔi babaoo lɛ afa wɔ? No sɛɛ lɛ, ani wɔkpɛlɛɔ eshaifaa lɛ nɔ, ni wɔheɔ wɔyeɔ akɛ ebaanyɛ etsuu wɔhe? Kɛfata he lɛ, ani wɔ hu wɔkɛ mɛi ahe eshai faa amɛ? Kɛ́ wɔfeɔ nakai lɛ, belɛ wɔmiikase Petro hemɔkɛyeli lɛ, kɛ e-Nuŋtsɔ lɛ mɔbɔnalɛ lɛ.