1. (a) Kii i nkéñ lihaa li Adam bo Éva njel i jôp ikété wom Éden? (b) Limbe jam li tôbôtôbô li nkon Abel ngôñ?

ABEL a mbéñge mintômba nwé mi nje i ngii hikôa ikété nsañ. I mbus, a mbéñge nyoo haa, a tehe yom i mbai ni ngui. A nyi le nyoo homa nu nyen pansoñ lindômbôl i yé kiiña, kiiña ni kiiña ibabé waa, inyu yip njel i i nkena i wom Éden. Bagwal bé ba bi niñ nyoo, ndi i len ini, to bo, to bon bap, ba nla ha bé jôp nyoo. Baa u nôgda mbebi i kôkôa kiki i mpep tjôñ tjé, i ngéda a mpaa ño ngii inyu hoñol Nheg wé? Baa maada ipôla mut binam ni Djob ma ga ba ki loñge kel yada? Jam li jotama jon li nkon Abel ngôñ.

2-4. Lelaa Abel a ngi pôdhak bés i len ini?

² Abel a mpôdôs we i len ini. Baa u nok nye a mpot? Bebeg le u nla kal le i nya jam ini, i nla bé bôña. Nunu man Adam a bi wo hala a yé ntandaa ngéda nano. Nyuu yé i bi bol kôba, i yila nluñ ték hala a yé bebee le 6 000 ñwii len. Inyu bawoga, Bibel i niiga bés le: “Bawoga ba nyi bé to jam.” (Ñañal 9:5, 10) U héya hala, buk i Abel to yada i ta bé ntilga ikété Bibel. Ndi lelaa ni a mpôdôs bés?

³ Djob a bi tinde ñôma Paul i pôdôl Abel, ni i tila le: “Ndi mu hémle i nyen a ngi podok, to la kii a wo.” (Añ Lôk Héber 11:4.) Imbe njel Abel a ngwélél inyu pôdôs bés? Ni njel hémle yé. Abel a yé nu bisu ikété bôt ba binam, i bana i lem lam i. Ndémbél yé i hémle i ngi gwé ngui, kayéle di nla gwélél yo i len ini. Ibale di ñôt biniigana mu ndémbél yé i hémle, di noode ki kôna nye, ha nyen a ga pôdôs toi bés i nya i ntihba miñem nwés.

⁴ Kii ndémbél i hémle i Abel i nla niiga bés, to hala kii Bibel i nkal bé bés ngandak mam inyu yé? Di wan ndimbhe i mbadga i.

5. Lelaa di nla toñol bibuk bi Yésu bi bi nsébél ngéda i Abel le “bibéé bi nkoñ isi”? (Béñge yak buk isi lipep.)

⁵ Abel a néñél i bibôdle bi ñañ u mut binam. Yésu a bi sébél ngéda i Abel le “bibéé bi nkoñ isi.” (Añ Lukas 11:50, 51.) I nene le Yésu a bé pôdôl nkoñ isi u bôt ba ba nla tohlana i moo ma béba. To hala kiki Abel a bé mut binam nu nyônôs ina, i nene le nyen a yé mut bisu Djob a bi tehe le a kôli ni tohi. * I pot maliga, Abel a néñél bé ipôla bôt ba ba nti nye ndémbél lam.

6. Mimbe mintén mi bagwal Abel a gwé?

⁶ Hala a ta bé ngandak ñwii le bôt ba binam ba yé hana isi, ngéda ndutu i nkwél bo. Bagwal ba Abel le Adam bo Éva, ba nlama ba balam ba bôt, ba ban-ga ki ngui. Ndi ba nkwo ikété béba hiandi, ba nyi ki le mam ma ñôbi inyu yap. Ba bé peles, ba ban-ga botñem i niñ boga. Ndi ba ndogbene Yéhôva, a buñga ki bo le ba nyodi i paradis i wom Éden. Kiki ba mbii minheña nwap kiki jam li bisu i niñ yap iloo yak loñge i bon bap, jon ba bi nimis libak jap li peles ni botñem i niñ boga.​—Bibôdle 2:15–3:24.

7, 8. (a) Kii Éva a nkal ngéda Kain a ngwéé? (b) Kii a nlama bana i mahoñol?

⁷ I niñ haa ni wom Éden, i yé ndutu ngandak inyu Adam bo Éva. Ndi, ngéda ba ngwal man wap nu bisu le Kain, Éva a nkal le: “Me nkôs mut ni mahôla ma Yéhôva.” Bibañga gwé bi ñunda  le bebeg a nhoñol mbônga Yéhôva a bi ti i wom Éden, i ngéda a bi kal le muda wada a ga gwal “mbôô,” tole mbôda, i i ga tjé i béba mut i nyumus Adam bo Éva. (Bibôdle 3:15; 4:1) Baa Éva a nhoñol le nyen a yé i muda mbañ i mpôdôl, ni le Kain nyen a yé “mbôô” mu mbañ i?

⁸ Ibale hala, wee a yé yoba ngandak. U héya hala, ibale nye ni Adam ba nha mintén mi mahoñol mi ikété ñem u Kain ngéda a nañ, ki hala a mboñ ndigi le ngôk u Kain u kônde nañ. Mbus ngéda, Éva a ngwal man munlôm numpe, ndi Bibel i nkal bé le a nhoñlene nye mam makeñi. Ba bi sébél nye le Abel, hala a nla kobla le “yañga.” (Bibôdle 4:2) Baa ba mpohol i jôl li inyule ba nlehel ñem inyu Abel? Tole inyule ba gwé bé mapida inyu Abel kiki ba bééna mo inyu Kain? Di nla ndik hégda hala.

9. Bimbe biniigana bagwal ba len ba nla ôt mu niñ i bagwal ba bisu?

⁹ Bagwal ba len ba nla nigil ngandak mam mu niñ i bagwal ba bisu. Baa bibañga gwoñ ni maboñok moñ ma ntinde man woñ i bana ngôk, i hoñol mam makeñi tole i tôñ ndigi nyetama? Tole, baa u niiga bo i gwés Yéhôva Djob, ni i yila liwanda jé? Hala a yé ngoo, ndi bagwal ba bisu ba bi tibil bé gwel nson wap. Ndi botñem i ngi yii inyu mbôda yap.

10, 11. (a) Bimbe bibôlô Abel bo Kain ba mboñ? (b) Imbe lem ilam Abel a nsôk a bana?

¹⁰ Kiki bilok gwap bi nañ, i nene le Adam a niiga bo le ba nlama sal inyu tééda mahaa map. Kain a nyila nsal nwom, Abel a yila ntééda bémba.

¹¹ Ndi Abel a mboñ jam lipe li yé nseñ ngandak. Kiki ñwii mi ntagbe, hala nyen a nlédés hémle yé, i i yé lem ilam ñôma Paul a pôdôl i mbus ngéda. Hoñol ki! Abel a bééna bé mut binam nye ki nye nu a nti nye ndémbél ilam. Lelaa ni a mboñ inyu hémle Yéhôva Djob? Di wan le manjel maa ma ma nlama ba hikuu hi hémle yé.

12, 13. Inyuki di nla kal le i béñge mam Djob a bi heg li nhôla Abel i lédés hémle yé?

¹² Mam Yéhôva a heg. I yé maliga le Yéhôva a bi tiihe hisi, a kal ki le hi’a pémés biloo ni njôm, kayéle hala a ba ndutu i sal nwom. Ndi bijek hisi hi nti, bi nkola inyu niñis lihaa li Abel. Djob a bi tiihe bé binuga, to titimba, to lép, to tuye, to ngiinda, to ond, to hiañgaa, to sôñ ni tjôdôt. Hiki homa Abel a mbéñge, a ntehe le Yéhôva Djob nu a nheg mam momasôna, a yé toi  nyonok ni gwéha, ni pék, yak ni loñgeñem. (Añ Rôma 1:20.) Ibabé pééna, hémle i Abel i nkônde let ngéda a nti mayéga inyu mam ma, a soñdaga ki mo.

¹³ Abel a pégi toi i heg pék i mam ma mbuu. Baa u nhégda nye kiki a ntééda mintômba nwé? Niñ i ntééda mintômba i mbat ngandak liké. A ñéga nwo i ngii dikôa, ikété minsôsôgô, ni ipañ lép. A ntôñôl ki nwo biloñge bi bahoma het mi nla je bikai bilam, ni nyo malép malam, ni loñge homa het mi nla noi. Ikété bihégél bi Djob gwobisôna, i nene le mintômba mi nlôôha bomb, kayéle mi gwé ngôñ le mut binam a ba ha hiki ngéda inyu éga ni tééda nwo. Baa yak Abel a ntehe le a gwé ngôñ ni maéba, matééda ni mahôla ma Djob nu a gwé pék? Ibabé pééna, a nkal Djob mahoñol mé ikété masoohe, kayéle hémle yé i nkônde nañ.

14, 15. Mimbe mimbônga mi Yéhôva Abel a nyoñ ngéda i hoñol?

¹⁴ Mimbônga mi Yéhôva. Adam bo Éva ba bi lama kal bilok gwap kii i bi boñ le ba pémés bo i wom Éden. Hala a nlama tinde Abel i yoñ ngéda i hoñol mam ma.

¹⁵ Yéhôva a bi kal le hisi hi’a ba ntiihege. Abel a ntehe ni maliga le biloo ni njôm bi nañ hana isi. Yéhôva a bi bôk ki pot le Éva a ga ba jém, a gwal ki ikété njôghe. Ngéda lôkisañ i ngwéé, Abel a ntehe lelaa yak bibuk bi, bi nyon. Yéhôva a bi tehe i bisu bi ngéda le Éva a’ lôôha bana ngôñ le nlôm a gwés nye, a tôñgôl ki nye, ni le nlôm a ga ane nye. Abel a ntehe ni mis mé le yak hala a yé maliga. Ngandak ngélé, Abel a ntehe le Bañga i Djob i nset bé kekikel. Jon Abel a gwé manjom momasôna i hémle le Djob a ga yônôs mbônga wé i lona “mbôô” tole mbôda, i i ga mélés béba yosôna i i bôdôl i wom Éden.​​​—Bibôdle 3:15-19.

16, 17. Kii ndémbél i bikérubim i niiga Abel?

 ¹⁶ Bagwélél ba Yéhôva. Abel a bi léba bé mut binam to wada nu a nti nye ndémbél ilam, ndi bôt ba binam botama bé bon ba yé bihégél bi bi gwé pék hana isi ha ngéda i. Ngéda Yéhôva a mpémés Adam bo Éva i wom Éden, a nyoñ bitelbene le to bo, to bon bap, ba bana ha bañ njel i jôp ikété paradis i i bé hana isi. Inyu tat lijubul, Djob a ntéé bikérubim i wom Éden i pes likôl, yak pansoñ lindômbôl i bé hielba bipes gwobisôna.​—Añ Bibôdle 3:24.

¹⁷ Hégda ki Abel a mbéñge bikérubim bi, ngéda a bé mañge. Kiki bi bi yoñ manyuu ma bôt ba binam, libak jap li ñunda yaga le ba gwé ngui keñi. Yak “pansoñ” lindômbôl li hié, i i nwaa bé hielba, i nlôôha kônha woñi. Kiki Abel a nañ, baa a ntehe kel to yada le bikérubim bi nwaa telep i homa wap? To. Juu ni njamuha, ñwii ndi ñwii, môm ma ñwii i mbus môm ma ñwii, mini mimpémba mi bihégél mi téé i homa wap. Hala a niiga Abel le Djob a gwé bagwélél ba ba yé telepsép, ba téñbege ki ni nye. Bini bikérubim bi ñunda ntén manôgla ni ndéñbe ipañ Yéhôva, bi Abel a ntehe bé ikété lihaa jé. Ibabé nkaa, ndémbél ilam i biañgel i nlédés hémle yé.

18. Mambe mam di nla gwélél inyu bana bañga hémle i len ini?

¹⁸ Mu kiki Abel a nsoñda mam momasôna Yéhôva a bi heg, mimbônga mi Djob ni ndémbél ilam i biañgel gwé, hala nyen hémle yé i nkônde nañ. Baa u ntehe bé le, ni njel ndémbél yé, Abel a mpôdôs bés? Téntén boñge ba wanda ba nla ba nkwoog nkaa le yak bo ba nla bana bañga hémle, to ibale bôt bap ba lihaa ba nhémle bé Djob. Hala kiki di ntehe bihélha bi mam  Yéhôva a nheg, di ban-ga ki Bibel ni ndémbél i bôt ba hémle, di nla gwélél mana mam momasôna inyu bana bañga hémle.

19. Mambe maliga ma tôbôtôbô Abel a bi sôk a nok i mbus ngéda?

¹⁹ Kiki Abel a nkônde hémle, Yéhôva hala a nti nye ngôñ i unda hémle yé ni njel maboñok mé. Ndi kii mut binam a nla ti Nheg nu ngiinda yosôna? I pot maliga, Djob a gwé bé ngôñ ni makébla, to ni mahôla ma bôt ba binam. I mbus ngéda, Abel a bi sôk nok mana maliga ma tôbôtôbô le: Ibale, ni mahoñol malam, a nti ndik Yéhôva jam a gwé, li li nlôôha bana mahee, Isañ wé nu gwéha a’ ba maséé kiyaga.

20, 21. (a) Bimbe bisesema Kain bo Abel ba bi ti Yéhôva? (b) Kii Yéhôva a bi boñ?

²⁰ Abel a bi kôôba le a nti ndék mintômba kiki sesema. A mpohol mi mi nlôôha minlam hala wee babôkgwéé ba bémba yé. I nlélém ngéda, yak Kain nu a bé yéñ kôhna bisai bi Djob, a lona bijek a bi bumbul inyu ti sesema yé. Ndi a bééna bé minlélém mi mahoñol kiki Abel. Mahéñha ipôla yap ma bi tibil nene i ngéda ba bi ke sem bisesema gwap.

²¹ Bebeg le bana bon bôlôm ba Adam bo iba ba bi gwélél muu ma bisesema. I nene ki le bikérubim bi bé tehe bo, mu kii botama bon Yéhôva a bi ep hana isi ha ngéda i. Ha nyen Yéhôva a bi boñ jam! Bibel i nkal le: “Yéhôva a tehe Abel ni likébla jé loñge.” (Bibôdle 4:4) Lelaa Djob a bi unda le a ngwés Abel ni sesema yé? Bibel i nkal bé bés.

22, 23. Imbe njom i bi tinde Yéhôva i tehe likébla li Abel loñge?

²² Inyuki Djob a bi béñge sesema i Abel ni mis malam? Baa jam a ti jon li lémél Djob? I yé mbale le, Abel a bi ti Djob binuga, a kôp matjél map. Baa Abel a bé yi mambe mahee ntén sesema u, u nla bana? Mbôgôl ni mbôgôl ñwii i mbus Abel, Djob a bi gwélél man ntômba ngi hies kiki yimbne i sesema i peles yé Man, tole “Man ntômba Nyambe” nu matjél m’a kôba. (Yôhanes 1:29; Manyodi 12:5-7) Ndi, ibabé nkaa, Abel a bé bé le a yi, to nok mam mana momasôna.

²³ Ndi di yé nkwoog nkaa ni jam lini: Abel a bi ti mam ma nlôôha mahee a bééna. Likébla li Abel jotama ndik bé jon Yéhôva a bé tehe loñge, ndi a bi gwés yak libak li Abel. Abel a bi boñ jam li, inyule a bé gwés Yéhôva, a ban-ga ki bañga hémle.

24. (a) Inyuki di nkal le likébla li Kain bé jon li bé béba? (b) Lelaa ngandak i len ini i mpôôna Kain?

 ²⁴ Ndi, hala bé nyen mam ma bi tagbe inyu Kain. Yéhôva “a tehe bé Kain ni likébla jé loñge.” (Bibôdle 4:5) Likébla li Kain bé jon li bé béba; i mbus ngéda, Mbén Djob i bi ti kunde i gwélél libumbul inyu ti sesema. (Lôk Lévi 6:14, 15) Ndi Bibel impôdôl Kain, i kalak le: “Minson nwé mi ba mimbe.” (Añ 1 Yôhanes 3:12.) Kiki ngandak bôt i len ini, bebeg le Kain a bi hoñol le ibale a ñunda i bitéé bi mis le a ntéñbe ni Djob, hala a kôli. Kain a bééna bé bañga hémle, a bé gwés bé to Djob; jon minson nwé mi bi pala yelel libak jé.

25, 26. (a) Mambe mabéhna Yéhôva a bi ti Kain? (b) Kii Kain a bi boñ?

²⁵ Ngéda Kain a bi léba le Yéhôva a ntehe bé likébla jé loñge, baa hala a bi tinde nye i yéñ noñ ndémbél i Abel? Heni. Hiun hi bi yon nye ñem inyu manyañ. Yéhôva a tehe ñem Kain, a yoñ ki ngéda i noode kodol nye. A béhe Kain le liboñok jé li yé kena nye i kwo ikété béba keñi. Yéhôva a ti ki botñem le a ga sayap nye ibale Kain a nhéñha.​—Bibôdle 4:6, 7.

²⁶ Kain a bi emble bé mabéhna ma Djob. Kiki manyañ nu nsôk a bé bôdôl nye ñem, Kain a kal nye le ba ke i wom. Nyoo nyen Kain a bi kwél manyañ i nyuu, a nol nye. (Bibôdle 4:8) Jon i nkéla le Abel a yé mut nu bisu ba bi nol inyu hémle yé. A bi wo, ndi ñañ u niñ yé u bi mal bé.

27. (a) Inyuki di nla ba nkwoog nkaa le Abel a ga lo i bitugne? (b) Kii di nlama boñ le yak bés di tehe Abel kel yada?

²⁷ A yé wengoñle matjél ma Abel ma nlôndôl Yéhôva, ma badak nye le a timbhe Kain inyu liboñok jé libe, kayéle a tibil ngitelepsép i bi bôña. (Bibôdle 4:9-12) Ndi iloo hala, ñañ u ndémbél i hémle i Abel u mpôdôs bés i len ini. Bebeg le a bi niñ ndigi mbôgôl ñwii hana isi. Kiki bôt ba bé nom hana isi ha ngéda i, hala a ñéba le Abel a bi nom bé ntandaa ngéda. Ndi a bi ti niñ yé mahee. A bi wo, a yik le Isañ wé nu ngii le Yéhôva a ngwés nye, a bak ki maséé ni maboñok mé. (Lôk Héber 11:4) Di nla ba nkwoog nkaa le kekikel, Yéhôva a’ hôya bé nye, ni le Abel a mbem bitugne inyu niñ ikété paradis hana isi. (Yôhanes 5:28, 29) Baa w’a ba ha, kayéle u boma nye? Ñ, w’a la boma nye, ibale u nyoñ makidik i emble Abel, ni kôna hémle yé i i mbuma ñañ.