1, 2. (a) Lelaa nkén mut a nyéga Maria i nya i nhélhana? (b) Inyuki di nla kal le ngéda i, i yé tôbôtôbô i niñ Maria?

MARIA a yé nyaa mis, a mbéñge nunu nkén mut a ntip jôp nye i ndap. A nkal bé nye le a nlo tehe isañ to nyañ. Ndi a nlôl Maria! Maria a yé nkwoog nkaa le nunu mut a nyééne bé i Nasaret. Munu man wap tison, bôt ba mpala yimbe bakén. Ntén mut unu, u nla bé tagbe homa le ba yimbe bé wo. A mpôdôs Maria i nya yé le mut nye ki nye a yé ngi pôdôs nye, a nkal nye le: “Me nyéga we, a we nu u nkôs karis, Nwet a yé ni we.”​—Añ Lukas 1:26-28.

² Lôñni bibuk bini nyen Bibel i mpôdôl Maria inyu ngélé bisu. A yé ngond i Éli nu Nasaret, i Galiléa. Ngéda i, i yé tôbôtôbô i niñ i Maria. Nye ni Yôsep, nu a yé kapinda, ba nyegna libii. Yôsep a ta bé ngwañ mut, ndi a gwé hémle i ngui. A yé wengoñle niñ i Maria i mal tilba: A’ bana bé niñ i ntomb, a mba nwaa Yôsep, a néñés ki bon ni nye. Ndi kunda yada, nye nunu a mboma nkén mut nu a nlona nye nson u nlôl yak Djob, mbegee i i nhéñha niñ yé yosôna.

3, 4. (a) Inyu tibil yi njee Maria a yé, kii di nlama bé béñge? (b)  Kii di nlama wan?

³ Ngandak i nhel i ngéda i nigil le Bibel i mpot bé ngandak mam inyu Maria. I mpot ndik ndék inyu binéñél gwé ni libak jé, ndi i mpot bé to yom inyu bilama gwé. Ndi ndék mam Bañga i Djob i mpot inyu yé, i nti bés ngandak biniigana.

⁴ Ibale di nsômbôl tibil yi njee Maria a yé, di nlama ndik bé telbene i biniigana ngandak bibase i nti. Di nlama bé lep ngéda ni ngandak “bititii” bôt ba mpén tole ba ñungus inyu Maria. Di nlep bañ to ngéda ni biniigana bi bôt inyu yé, ba tinak nye môl makeñi, ba kalak ki le nunu muda suhulnyu a yé “Nyañ Djob” ni “Kiñemuda i ngii.” Ndi bés di mbok mis i wan jam Bibel i niiga toi. I ntibil toñle bés hémle i Maria, i kalak bés lelaa di nla kôna nye.

5. (a) Bimbe biniigana di nla ôt mu liboñok li Maria ngéda Gabriel a nyéga nye? (b) Bimbe biniigana bilam Maria a nti bés?

⁵ Nkén Maria a ta bé mut binam. A yé añgel, jôl jé le Gabriel. Ngéda a nsébél Maria le “muda nu a nkôs karis,” bini bibuk bi “nlôôha tééñga” Maria, kayéle a kahal badba kii mana mayéga ma tôbôtôbô ma nkobla. (Lukas 1:29) Maria a mbadba le a nkôs karis ni njee? Maria a mbem bé le bôt ba binam ba diihe nye. Ndi añgel i mpot hala inyule Yéhôva Djob nyen a ndiihe nye. I jam li jon li bi tihba Maria ikété ñem. Ndi a nkalba bé le, hala kii Djob a ndiihe nye, a mpam het a kenek. To ibale di yé boñ biliya inyu lémél Djob, kekikel, di kalak bañ ni ngôk le di mal lémél nye. Hala a yé biniigana bilam Maria, nye ngond muda, a bi tibil nok: Djob a nkolba bôt ba ngôk, ndi a ngwés, a nidik ki bôt ba gwé ñem sôhga ni suhulnyu.​—Yakôbô 4:6.

6. Bimbe bisai añgel i ntéédana Maria?

⁶ Maria a gwé ngôñ ni ntén suhulnyu unu, inyule añgel i ntéédana nye bisai a bak bé le a hoñol le a’ kôs. A ntoñle nye le a ga gwal man nu a’ bana mahee iloo bôt ba binam bobasôna. Gabriel a nkal nye le: “Nwet le Nyambe a’ ti nye yééne ane i isañ wé David; a’ ane ndap Yakôb i mba ni mba; ane yé y’a mal bé.” (Lukas 1:32, 33) Ibabé pééna, Maria a nyi mbônga Djob a bi ti David hikôô hi ñwii i bisu bi ngéda, a bôn le mut wada ikété mbôda i David a’ ane i boga ni boga. (2 Samuel 7:12, 13) Hala a nkobla le man Maria nyen a’ ba Mésia, nu litén li mbem hala a yé mbôgôl ni mbôgôl ñwii.

7. (a) Mbadga i Maria i niiga kii bés? (b) Bimbe biniigana boñge ba wanda ba nla kôs mu ndémbél i Maria?

⁷ U héya hala, añgel i nkal ki nye le man a’ séblana le “Man Nyambe.” Ndi lelaa muda hana isi a nla gwal man nu Nungingii? I pot maliga, lelaa Maria a yé le a gwal man? Ngo a yé ngi biiba, nye ni Yôsep ba nyegna ndik libii. Jon Maria a mbat ini mbadga ni ñem wé wonsôna: “Lelaa ni jam lini l’a bôña, lakii me nyi bé me munlôm?” (Lukas 1:34) Baa u ntehe Maria a yé pôdôl libak jé li konji ibabé wonyu? A ñunda yaga le a ndiihe jo. I len ini, ngandak boñge ba wanda i ndiihe  bé libak jap li konji, ba nkon bé to hison i mpala nimis libak li. Ndi, ba nyan i bet ba ntééda libak jap li konji. Ntiik le nkoñ isi u nhéñha. Ndi Yéhôva, nye a nhéñha bé. (Malaki 3:6) Yak i len ini, ndik kiki i dilo di Maria, a ndiihe bet ba noñ matiñ mé ma telepsép.​—Añ Lôk Héber 13:4.

8. Lelaa Maria, nu a ta bé peles, a nla gwal man nu a yé peles?

⁸ To hala kiki a ngwélél Djob ni telepsép, Maria a ta bé peles. Ndi lelaa ni a nla gwal man Djob, hala wee man nu a yé peles? Gabriel a ntoñle nye le: “Mbuu mpubi w’a lôl we, lipémba li Nungingii l’a hô we, jon yom pubi w’a gwal y’a séblana le Man Nyambe.” (Lukas 1:35, MN) Ini buk le ‘mpubi’ i nkobla le “jam li mpôp peñ,” tole “jam li yé nlômblak.” I pot maliga, bôt ba binam ba nlôôhe bon bap libak jap li ngi yon tole li kwéha. Ndi munu jam lini, Yéhôva a mboñ jam li hélha li li yé ngi bôña. A nyoñ niñ i man wé nyoo i ngii, a ha yo ikété libum li Maria. I mbus, a ngwélél ngui yé tole mbuu mpubi wé, inyu “hô” Maria kayéle man wé a bana bañ liton li béba jo ki jo. Baa Maria a nhémle unu mbônga u añgel? Lelaa a nleege jam li?

9. (a) Mambe maliga i bet ba mpééna ñañ Maria ba nhôya? (b) Lelaa Gabriel a nlédés hémle i Maria?

⁹ Ngandak bôt, yak bôt ba bibase, ba ntehe hala ndutu i hémle le muda konji a nla gwal man. To hala kiki ba gwé yi, bana bôt ba nhôya mana maliga Gabriel a bi pot le: “Inyule bañga yo ki yo i nlôl yak Nyambe i nyep bé ni ngui.” (Lukas 1:37) Maria a mpééna bé bibuk bi Gabriel, inyule a yé mañge muda nu a gwé soso hémle. Ndi hémle yé i ta ndik bé i ngii ni ngii. Maria a yé muda pék, jon a yéñ manjom ma ma nla lédés hémle yé. Gabriel a nti nye manjom ma. A mpôdôl nye Élisabet, mut wé lihaa wada, nu a yé kom ibôdôl kôba, a bak ki mañ muda. Ndi Djob a mboñ le Élisabet a nembee!

10. Inyuki di nlama bé hoñol le bisai Maria a nkôhna bi nkônha bé nye woñi?

¹⁰ Kii Maria a mboñ nano? Nye nunu a nkôs nson nkeñi, a yé ki nkwoog nkaa le Djob a ga yônôs mam momasôna Gabriel a mpot. Ndi, jam jada li yé le, nye ni Yôsep ba nyegna libii. Baa Yôsep a neebe ki i biiba ni nye ngéda a’ yi le a yé jém? Jam lipe li yé le, unu nson u ta bé isii jam. A nlama begee niñ i mut nu a nlôôha bana mahee ikété bihégél bi Djob gwobisôna, hala wee man wé nu gwéha! A nlama tééda nye  ngéda a’ ba nkéñéé man, a sôñ ki nye ikété béba nkoñ isi. Kinje mbegee keñi!

11, 12. (a) Ngim mangéda, lelaa bôt ba hémle ba bi leege minson mi ngui Djob a bi ti bo? (b) Kii ndimbhe Maria a nti Gabriel i niiga bés?

¹¹ Bibel i ñunda le ngim mangéda, yak bôt ba gwé hémle keñi, ba nla kon woñi i neebe minson mi ngui Djob a nti bo. Môsé a bi kon woñi, a kal le a nla bé pot i jôl li Djob inyule a gwé bé hilémb hi ntomb. (Manyodi 4:10) Yérémia a bi tjelel, a kal le a “yé mañge,” le a nlôôha ntitigi inyu gwel nson Djob a ti nye. (Yérémia 1:6) Yôna nye a bi so bôlô yé! (Yôna 1:3) Maria a mboñ ni lelaa?

¹² Bibuk gwé bi ñunda libak jé li suhulnyu ni li manôgla, bi nyiba ki ni ngandak bahémle i len ini. A nkal Gabriel le: ‘Nun-ki, me yé nlimil u Nwet! I bôña ni me kingéda bañga yoñ.’ (Lukas 1:38) Nlimil u yé ngwélél nu a nlôôha ntitigi. Niñ yé i yé i moo ma nwet wé. Hala nyen Maria a ntehe nyemede i bisu bi Nwet wé le Yéhôva. Ndi a nkalba bé le, hala kii Djob a ndiihe nye, a mpam het a kenek. Jon Yéhôva a’ sayap nye ibale a mboñ kii yosôna a nla inyu yônôs nson wé nkeñi.​—Tjémbi 18:26.

13. Ibale nson u Djob u nene bés ndutu, tole di nhoñol le jam a mbat li nla bé bôña, lelaa ndémbél i Maria i nla ba bés nseñ?

¹³ Ngim mangéda, i jam Djob a mbat bés le di boñ li nla nene bés ndutu, tole di nla hoñol le li nla bé bôña. Ndi Djob a nti bés ngandak manjom ikété Bibel inyu tinde bés i bôdôl nye ñem, ni hémle nye ni ñem wés wonsôna kiki Maria. (Bingéngén 3:5, 6) Baa d’a bôdôl Yéhôva ñem? Ibale di mboñ hala, a ga sayap bés, kayéle hala a kônde lédés hémle yés ipañ yé.

14, 15. (a) Lelaa Yéhôva a nsayap Maria ngéda a nke yuuga Élisabet bo Zékaria? (b) Kii bibuk bi Maria bi bi yé ntilbaga ikété kaat Lukas 1:46-55 bi niiga bés?

¹⁴ Ndi jam Gabriel a mpot inyu Élisabet li ntihba Maria ngandak. Muda numpe hana isi a nla bé nok nye kiki Élisabet. Maria a mpala ke nyoo dikôa di nkoñ Yuda, bebeg le hala a nyoñ nye dilo daa tole dina. Kiki a njôp i ndap i Élisabet, nu a yé nwaa prisi Zékaria, Yéhôva a nkônde sayap Maria, a ti nye njom ipe inyu lédés hémle yé. Ngéda Élisabet a nok mayéga  ma Maria, man nu a yé nye libum a nyiñgha ni ngui inyu ngandak maséé. Élisabet a nyon ni mbuu mpubi, a sébél Maria le “nyañ Nwet wem.” Djob a nyelene Élisabet le man Maria a ga yila Mésia, Nwet wé. U héya hala, Djob a ntinde nye i bégés Maria inyu hémle yé ni libak jé li manôgla. A nkal nye le: “Nu a bi hémle a yé nsaibak.” (Lukas 1:39-45) Ibabé pééna, mam momasôna Yéhôva a mbôn Maria m’a yon!

¹⁵ Nano, yak Maria a mpot. Bañga i Djob i ntibil tééda bibañga gwé. (Añ Lukas 1:46-55.) Ndik hana homa nunu nyen Maria a mpot jôga ikété Bibel. Bibuk gwé bi ñunda le a  yé muda nu a nti mayéga, a mbégés Yéhôva inyu bisai a gwé i ba nyañ Mésia. Bi ñunda ki hémle yé keñi ngéda a ntoñol lelaa Yéhôva a nsuhus bôt ba ngôk ni mintôô mi bôt mi nkoñ isi, inyu hôla bôt ba suhulnyu ni diyeyeba di di nyéñ gwélél nye. Bibuk bi, bi nyigye ki le a ntibil yi Bitilna ni hop i Lôk Héber, inyule a nsima gwo iloo 20 ma ngélé! *

16, 17. (a) Imbe lem i Maria ni i man wé yak bés di nlama bana? (b) Bimbe bisai mayuuga ma Maria yak Élisabet ma nhôñlaha bés?

¹⁶ I yé yaga maliga le Maria a nyoñ ngéda i tibil soñda Bitilna. Ndi a yé muda nu a gwé suhulnyu. Iloole a pémés mahoñol mé, a nwas le Bitilna gwon bi pot. Yak man nu a yé nye libum a’ bana nlélém lem, a’ kal ki le: “Maéba mem ma ta bé mem, ndik ma nu a om me.” (Yôhanes 7:16) Jon di nlama badba le: ‘Baa hala nyen yak me me ndiihe Bañga i Djob, me tinak yo lipém? Tole me ngwés me niiga biniigana gwem ni mahoñol mem?’ Maria a nyigle toi bés loñge ndémbél.

¹⁷ Maria a nyégle yak Élisabet jam kii bo sôñ aa. Ba bi lama gwélél ngéda i inyu tina makénd. (Lukas 1:56) Unu ñañ u nhôñlaha bés mahee ma bañga liwanda. Ibale di nyéñ mawanda ma ngwés toi Djob, di nla ba nkwoog nkaa le hala a ga yilha bés minhôôlak mi bôt i pes mbuu, di bana ki maada ma bas bas ni Yéhôva. (Bingéngén 13:20) Ndi ngéda i nsôk kola le Maria a témb i mbai yé. Kii Yôsep a nkal ngéda a nyi le a yé jém?

18. (a) Kii Maria a nyelene Yôsep? (b) Lelaa a nleege jam li?

¹⁸ I nene le Maria a mbem bé le hiki mut a yi le a yé jém inyu pôdôs Yôsep. Ndi ilole a mpôdôs Yôsep, a bi lama badba le lelaa nunu mut telepsép a ga yoñ jam li. To hala, a nkôôge nye bebee, a kal nye mam momasôna ma mpémél nye. Kiki u nyi, hala a bi tééñga Yôsep ngandak. A ngwés nunu mañge muda, a gwé ki ngôñ i hémle bibañga gwé, ndi i nene nye le Maria a ke ndéñg. Bibel i nkal bé mambe mahoñol a bééna ha ngéda i. I nkal ndik le a bi yoñ makidik i bos ni nye, inyule ha ngéda i, bôt ba ba nyegna libii ba yé yaga kiki babiina. Ndi Yôsep a nyéñ bé wéha Maria nyuu i mbamba, jon a mpohol i bos ni nye bisôsôli. (Matéô 1:18, 19) Hala a nlama tééñga Maria ngandak i tehe lelaa i mut a ngwés kiyaga a yé ikété  nduña keñi. Ndi Maria a nwas bé le mahoñol mabe ma yoña nye.

19. Lelaa Yéhôva a nhôla Yôsep i yoñ makidik malam?

¹⁹ Ni loñgeñem, Yéhôva a nhôla Yôsep i yoñ makidik malam. Añgel i mpémél nye ikété eem, i kal nye le Djob nyen a mboñ hélha jam ndi Maria a nembee. Kinje hogbe Yôsep a bi lama nôgda! Hanano a yé bebee i boñ i jam Maria a bi bôdôl boñ kôba: A nwas le Yéhôva nyen a éga nye. A mbii Maria, a bak ki bebee i begee mbegee keñi i néñés man Yéhôva.​—Matéô 1:20-24.

20, 21. Kii babiina ni bet ba nhoñol libii ba nla ôt mu ndémbél i Maria bo Yôsep?

²⁰ Babiina ni ba ba nhoñol libii, ba nlama kôna ndémbél i bana babiina ba ba bi niñ hala a yé jam kiki bo 2 000 ñwii i len ini. Ngéda Yôsep a ntehe nwaa wé a nsal bibôlô bi nyañ mbai, a yé maséé le añgel i Yéhôva i bi éga nye i bii Maria. Yôsep a ntehe le hala a yé nseñ i bôdôl Yéhôva ñem ngéda a nyéñ yoñ makidik ma ngui. (Tjémbi 37:5; Bingéngén 18:13) Ibabé pééna, a nyoñ yihe, a undga loñgeñem ngéda a nyoñ makidik inyu lihaa jé.

²¹ Kii Maria a nla niiga bés mu kiki a bi neebe i bii Yôsep, to hala kiki Yôsep a bi pala bé hémle nye? I yé mbale le, i bi lama ba Yôsep ndutu i neebe ñañ u Maria. Ndi to hala, Maria a bi bana wongut, a bem le Yôsep a yoñ makidik inyule nyen a’ yila isañ mbai. Hala a yé yaga loñge ndémbél inyu bikristen bi bôda, bi bi yé mbiibaga munu ngéda yés. Ndi mana mam momasôna ma bi lama niiga Maria bo Yôsep le ba nlama kwel, hiki wada a yiblege nuu numpe ñem.​—Añ Bingéngén 15:22.

22. (a) Yôsep bo Maria ba ntégne libii jap i ngii himbe hikuu? (b) Kii i mbem bo?

²² Bana babiina ba ntek yaga libii jap i ngii bañga bañga hikuu. Bo iba ba nlôôha gwés Yéhôva. Ba ngwés ki lémél nye ni yila bagwal ba ba ntôñ lihaa jap, ba gwéhék jo. I yé mbale le ba mboma mandutu, ndi ba nkôhna ki bisai bi mbuma ñañ. Bon b’a néñés Yésu, nu a’ yila ntôô mut nkoñ isi u m’a bé tehe.