Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

MTWE 4

“Kwakwawula Wawojo Nombe Une Cinjawule Kukoko”

“Kwakwawula Wawojo Nombe Une Cinjawule Kukoko”

1, 2. (a) Asale muwaŵelele ulendo wa Lute ni Naomi soni yindu yacanasa yayatendecele. (b) Ana ligongo cici ulendo wa Lute ni Naomi ŵagopolelaga yindu yakulekangana?

AGANICISYE ali kum’wona Lute ali mkwendela yalumo ni Naomi mumsewu wekulungwa wawapitilaga m’lilambo lya Mowabu mwamwagombaga mbungo ja macili. Jemanjaji ŵagambile kuŵa jika mu mkuli wekulungwawu. Aganisye Lute ali mkulola lyuŵa, kaneko ni kwalola akwegwe ŵakwe ni kutanda kuganicisya yakuti apate malo gagona. Jwalakwe ŵanonyelaga mnope akwegwe ŵakwewo, mwati ŵatendaga yiliyose yakakombwele pakusaka kwasamalila.

2 Acakongweŵa cakamwile mnope canasa. Naomi jwaŵele jwamkongwe jwamasije kwa yaka yejinji. Nambope jwalakwe camkamwilesoni canasa ligongo lya ciwa ca ŵanace ŵakwe ŵaŵili ŵacalume, ŵaŵaliji Kiliyoni ni Maloni. Nombe najo Lute ŵaliji mkuwilwa. Ŵamkwakwe ŵaŵaliji Maloni ŵajasice. Jwalakwe yimpepe ni Naomi akwegwe ŵakwe ŵaliji paulendo ŵakwawula ku Betelehemu jwa ku Yisalayeli. Atamose kuti jemanjaji ŵajendelaga yalumo paulendowu, nambo ulendowu ŵagopolelaga yindu yakulekangana kwa ŵanduŵa. Naomi jwajawulaga kumangwakwe, nambo Lute jwajawulaga kumalo kwanganakumanyililaga. Jwalakwe ŵalesile acalongo acimjakwe, ndamo ja kumangwakwe kupwatikaposoni milungu jakwe.—Aŵalanje Rute 1:3-6.

3. Ana ciwusyo capi campaka citukamucisye kusyasya cikulupi ca Lute?

3 Ana cici cacamtendekasisye jwamkongwe jwacinondipileju kutyoka m’cilambo cakumangwawo? Kwanga kwa ciwusyo celeci cikutukamucisye kulola yampaka tutende pakumsyasya Lute jwaŵaliji jwamkongwe jwa Cimowabu. (Alolesoni libokosi lyakuti, “ Ngani Jamwana Nambo Jakulembedwa Mwalunda.”) Nambo candanda kwende tulole kaje cacatendekasisye kuti acakongwe ŵaŵiliŵa asimanikwe ali mkwendela yalumo pamsewu ŵakwawula ku Betelehemu.

Ciwa ca ŵa Mwiŵasa

4, 5. (a) Ligongo cici liŵasa lya Naomi lyasamile ku Yisalayeli kwawula ku Mowabu? (b) Ana Naomi ŵasimene ni yakusawusya yatuli ku Mowabu?

4 Lute ŵakulile ku Mowabu, cilambo camwana cacili kungopoko lyuŵa kwa Nyasa Jewe. Cilamboci cili mu upande wa matumbi gakola yitela yetalikanganetalikangane, soni yiŵata. Atamose ku Yisalayeli kuli kutendekwe cilala, ku Mowabu kwaŵaga yakulya ligongo lyakuti migunda jakweleko jakwete cajila. M’yoyo caliji cilala cacatendekasisye kuti Lute asimane ni Maloni yimpepe ni acalongo acimjakwe.—Rute 1:1.

5 Cilala cacagwile ku Yisalayeli ni cacatendekasisye ŵamkwakwe Naomi, Elimeleki kuti asame yalumo ni liŵasa lyawo ni kuja kutama ku Mowabu. Mwangakayicila, kusamaku kwalinjile cikulupi ca ŵandu ŵamwiŵasamo. Yaliji myoyo ligongo lyakuti, Ayisalayeli ŵasosekwaga kulambilila Yehofa m’malo gele Mlungu ŵapanganyicisye. (Deut. 16:16, 17) Nambo Naomi ŵajendelecele kola cikulupi, atamose kuti ŵaliji ni canasa ligongo lya ciwa ca ŵamkwakwe.—Rute 1:2, 3.

6, 7. (a) Ligongo cici mpaka tujile kuti Naomi yamkwayiye mnope ŵanace ŵakwe ŵacalume paŵalombele acakongwe ŵa Cimowabu? (b) Ligongo cici muŵatendelaga yindu Naomi ni acakwegwe ŵakwe cili cisyasyo cambone kwa m’weji?

6 Kombolekasoni kuti Naomi yampwetece mumtima ŵanace ŵakwe ŵacalume paŵalombele acakongwe ŵa Cimowabu. (Rute 1:4) Naomi komboleka kuti jwayimanyi kuti Abulahamu mtati jwa mtundu wawo jwatesile yindu mwamtawu kuti ampatile Isaki jwamkongwe kutyocela pasikati pa ŵandu ŵa mtundu ŵakwe ŵaŵalambilaga Yehofa. (Ge. 24:3, 4) Mkupita kwa ndaŵi, Cilamusi ca Mose cakalamusyaga Ayisalayeli kuti akalombelaga kapena kulombegwa ni ŵandu ŵamitundu jine, kogopela kuti ŵandu ŵa Mlungu mpaka atande kulambila milungu jine.—Deut. 7:3, 4.

7 Nambope, Maloni ni Kiliyoni ŵalombele acakongwe wa Cimowabu. Cinga yeleyi yampwetece Naomi kapena iyayi, nambo jwalakwe jwalolecesyaga kuti akwanonyela ni mtima wosope acakwegwe ŵakwewo, ŵaŵaliji Lute ni Olipa. Komboleka kuti jwalakwe ŵajembeceyaga kuti lisiku line mwanjaŵa caciŵa ŵakulambila ŵa Yehofa. Cinga Naomi ŵakulupililaga yeleyi kapena iyayi, nambo yikuwoneka kuti Lute ni Olipa ŵamnonyelaga Naomi. Unasi wambonewu ni waŵakamucisye pandaŵi ja yakusawusyaji. Acakwegwegwe Naomiŵa, ŵaŵele ŵamasije mkanaŵelece ŵanace.—Rute 1:5.

8. Ana cici cacamkamucisye Lute kuti atande kumnonyela Yehofa?

8 Ana milungu jaŵalambilaga Lute jikamkamucisye pa yakusawusya yakasimene nayo kusogolo? Iyayi. Ŵandu ŵa ku Mowabu ŵalambilaga milungu jejinji. Nambo mlungu jwawo jwamkulungwa ŵaliji Kemosi. (Num. 21:29) Yikuwoneka kuti mitundu jejinji kupwatikapo Amowabu ŵatendaga yindu yakogoya soni yangalwe pakulambila, yayapwatikagapo kupeleka ŵanace mbopesi. Mwangakayicila yaŵalijigenye Lute kutyocela kwa Maloni ni Naomi yakwamba Yehofa Mlungu jwacinonyelo soni jwacanasa jwa Ayisalayeli, yamkamucisye kumanyilila kulekangana kwakwapali pasikati pa yaŵalambilagayo ni Yehofa. Yehofa akusalamulila mwacinonyelo ngaŵaga mwangalwe. (Aŵalanje Deuteronomo 6:5.) Pandaŵi jele Lute jwaliji ni canasa ligongo lya ciwa ca ŵamkwakwe, komboleka kuti unasi wakwe ni Naomi walimbile mnope. Jwalakwe ŵampikanilaga ni mtima wosope jwamkongwe jwacikulileju paŵamsalilaga yakwamba Mlungu jwamacili gosope, yamasengo gakwe gakusimonjesya, yacinonyelo soni yacanasa cakusiŵatendela ŵandu ŵakwe.

Pandaŵi jaŵalilaga malilo ga ŵamkwakwe Lute ŵapataga citondoyo kwa Naomi

9-11. (a) Ana Naomi, Lute soni Olipa ŵaganisisye yakutenda cici? (b) Ana mpaka tulijiganye cici kutyocela pa yipwetesi yayamtendecele Naomi, Lute, soni Olipa?

9 Naomi komboleka kuti ŵakwete lungw’anu ni yayatendekwaga kumangwawo. Komboleka kuti lisiku line ŵampikene jwamalonda jwine ali mkusala kuti cilala cacagwile mu Yisalayeli camasile, soni Yehofa ŵakumbucile ŵandu ŵakwe. Ku Betelehemu, kwatanditesoni kusimanikwa yakulya yejinji, yeleyi yakamulanaga ni kagopolele ka lina lyakuti Betelehemu, lyalikusagopolela kuti “Nyumba ja Yakulya.” Naomi ŵaganisisye yakuwujila kumangwakwe.—Rute 1:6.

10 Ana sambano Olipa ni Lute catende cici? (Rute 1:7) Jemanjaji ŵatandite kunonyelana ni Naomi ligongo lyakuti wosopeŵa ŵaliji ŵakuwilwa. Mnopemnope Lute yikuwoneka kuti jwamnonyelaga mnope Naomi ligongo lyakuti jwaliji jwacanasa soni jwamkulupililaga mnope Yehofa. Kaneko acakongwe ŵamasijeŵa ŵawutandite ulendo wakwawula ku Yuda.

11 Ngani ja Luteji jikusatukumbusya kuti, ŵandu ŵambone akusasimanasoni ni yipwetesi mpela mwayikusaŵelasoni ni ŵandu ŵakusakala. (Mlal. 9:2, 11) Nganiji jikutukamucisyasoni kumanyilila kuti naga ŵakunonyelwa ŵetu ajasice, luli lunda kupata citondoyo kwa ŵandu ŵane, mnopemnope ŵakusatumicila Yehofa, Mlungu jwaŵamlambilaga Naomi.—Miy. 17:17.

Lute Ŵalosisye Cinonyelo Cisyesyene

12, 13. Ligongo cici Naomi ŵasakaga kuti Lute ni Olipa awujile kumangwawo akalongana najo, soni ana acakwegwe ŵakwewo ŵatesile cici pandanda?

12 Nambo acakongweŵa ali ajesile lutando lwelewu, Naomi ŵatandite kulaga nganisyo. Jwalakwe ŵaganicisyaga ya acakwegwe ŵakwe ŵaŵaliji nawo paulendowo, soni ya cinonyelo cele acakwegwe ŵakwewo ŵamlosyaga yalumo ni ŵanace ŵakwe ŵacalume. Jwalakwe ŵalagasice ni nganisyosi mnope mwati ŵaliwonaga kuti ciŵalagasye mnope acakwegwe ŵakwewo. Ŵaganicisyesoni kuti naga jemanjajo akutyoka m’cilambo cawo ni kwawula ni jwalakwe ku Betelehemu cakasoŵe yakwatendela acakwegwe ŵakwewo.

13 Kaneko, Naomi jwasalile kuti: “Basi wujilani jwalijose kunyumba ja mamagwe. Yehofa amkolele canasa ca cinonyelo jemanja mpela mumwatendele kwa aciŵamkwenu ŵaŵajasice ŵala, soni kwa unejo.” Pelepa jwalakwe ŵalimbikasyaga acakwegwe ŵakwewo kuti Yehofa cacajaliwa mwakulombedwasoni ni acalume ŵane. “Kaneko ŵakomasisye ni ngomo palijeje.” Nganiji jikusajendelecela kuti, “Ni wosope ŵatandite kulila mwakwesya maloŵe.” Yili yakupikanika kuti Lute ni Olipa apikaneje m’yoyo ligongo ŵanonyelaga mnope akwegwe wawo ŵaŵaliji mundu jwacanasa soni jwangalikwesya. Nambo jemanjajo ŵakanile acitiji: “Iyayi, m’weji citujawule namwe kwa ŵandu ŵa mtundu ŵenu.”—Rute 1:8-10.

14, 15. (a) Ana Olipa ŵawujilesoni kwa ŵani? (b) Ana Naomi ŵalinjile catuli kumkanganicisya Lute kuti awujile?

14 Naomi yamsawisye kucenga nganisyo panganiji. Jwalakwe ŵakamucisye kupikanicisya kuti pangali campaka ŵatendele pacajawule ku Yisalayeli ligongo jwangali ŵalume ŵampaka amkamucisyeje, soni ŵanace ŵacalume ŵakuti akalombe jemanjajo. Jwalakwe nganakola citela cakamula. Ŵasalilesoni kuti yampwetekaga mnope pakuganisya kuti jwalakwe ngaŵa mkupakombola kwasamalila jemanjajo. Kaneko Olipa ŵapikanicisye yaŵasalaga akwegwe ŵakwewo. Jwalakwe ŵakwete acalongo acimjakwe, mamagwe soni nyumba ku Mowabu. Kwa Olipa yawonece kuti kusigala ku Mowabu kwaliji kwakupikanika. M’yoyo mwakudandawula mnope jwalakwe ŵakomasisye akwegwe ŵakwewo ni ngomo palijeje. Kaneko ŵawujile kumangwawo.—Rute 1:11-14.

15 Nambi uli kwa Lute? Yaŵasalaga Naomi yamkwayagasoni. Nambope tukusaŵalanga kuti: “Lute nganasaka kwaleka akwegwe ŵakwewo.” Pandaŵiji komboleka kuti Naomi ŵatanditesoni kwenda, kaneko ŵampikene Lute ali kumkuya munyuma. Jwalakwe ŵamsalilesoni kuti: “Mlole! Mcemwali jwenu jwamasije awujile kwa ŵandu ŵamtundu wakwe, soni ku milungu jakwe. Wujilani yimpepe ni mcemwali jwenujo.” (Rute 1:15) Pelepa Naomi ŵajuwilesoni cindu cine cakusosekwa mnope. Olipa nganagamba kuwujila kwa ŵandu ŵamtundu ŵakwe, nambosoni ku “milungu jakwe.” Jwalakwe nganawonaga cakusawusya cilicose kulambilaga Kemosi soni milungu jine jakulambusya. Nambi uli Lute?

16-18. (a) Ana Lute ŵalosisye catuli cinonyelo cisyesyene? (b) Ana mpaka tulijiganye cici kutyocela kwa Lute pakwamba ya cinonyelo cisyesyene? (Alolesoni yiwulili ya acakongwe ŵaŵiliŵa.)

16 Paŵajendaga ni Naomi mwitalamo, Lute jwaliji jwakusimicisya kuti asagwile cenene. Jwalakwe ŵamnonyelaga mnope Naomi akwegwe ŵakwewo, soni Mlungu juŵamtucilaga. M’yoyo Lute jwaŵecete kuti: “Akanganganicisya kuti nalece wawojo, kuti mbujile ngalongana ni wawojo, ligongo kwakwawula wawojo nombe une cinjawule kukoko, kwacakagone wawojo, unesoni cingagone kukoko. Ŵandu wawo cakaŵe ŵandu ŵangu, soni Mlungu jwawo cakaŵe Mlungu jwangu. Kwacakawile wawojo, nombe une cingawile kukoko, soni kukoko ni kwacakambice m’malembe. Yehofa ambe une cilango cekulungwa naga cinecakwe cindekanganye ni wawojo, akaŵe ciwape basi.”—Rute 1:16, 17.

“Ŵandu wawo cakaŵe ŵandu ŵangu, soni Mlungu jwawo cakaŵe Mlungu jwangu”

17 Maloŵe gaŵaŵecete Lutega gali gangaliŵalicika, mwati atamose kuti papite yaka ciŵandika 3,000 ciwile Lute, ŵandu akusapikanicisya yaŵasasileyo. Maloŵega gakusalosya ndamo jambone jaŵakwete Lute, jajili cinonyelo cisyesyene. Cinonyelo ca Lute caliji camacili mwati nganasaka kulekangana ni akwegwe ŵakwe kulikose kwaŵajawulaga. Cindupe cacikalekangenye caliji ciwa. Ŵandu ŵa Naomi ŵaliji ŵakuti caciŵa ŵandu ŵakwe. Yeleyi yaliji m’yoyo ligongo Lute ŵaliji jwakoseka kuleka cilicose caŵacimanyi ku Mowabu, kupwatikaposoni milungu ja Cimowabu. Nambo mwakulekangana ni Olipa, Lute jwasasile ni mtima wakwe wosope kuti Mlungu jwa Naomi Yehofa, caciŵasoni Mlungu jwakwe. *

18 Jemanjaji ŵajendelecele kwenda ŵaŵilipe mumsewu welewu wakwawula ku Betelehemu. Komboleka kuti ŵajesile ulendowu kupunda cijuma cimo. Atamose kuti jemanjaji ŵaliji ni canasa ligongo lya ciwa ca aciŵamkwawo, nambo ŵalimbikasyanaga.

19. Ana akuganisya kuti mpaka tumsyasye catuli Lute pakulosya cinonyelo cisyesyene kwa ŵandu ŵamwiŵasa mwetu, kwa acimjetu, soni mumpingo?

19 M’cilamboci ŵandu ŵajinji akusimana ni yindu yakutesya canasa. Mundaŵi jetuji, jele Baibulo jikusajikolanga kuti “ndaŵi japajika soni ndaŵi jakusawusya,” tukusasimana ni yindu yakulekanganalekangana yakutesya canasa. (2 Tim. 3:1) M’yoyo Lute ŵakwete ndamo jakusosekwa mnope. Ndamo jele jili cinonyelo cisyesyene cangacikusamala, soni cikusamlimbikasya mundu kutenda yambone mu cilambo cakusakalaci. Cinonyelo camtundu welewu cili cakusosekwa mwiŵasa, kwa acalongo acimjetu, ŵacinasi ŵetu, soni mumpingo wa Ciklistu. (Aŵalanje 1 Yohane 4:7, 8, 20.) Patukulingalinga kulosya cinonyelo celeci tukusaŵa kuti tukukuya cisyasyo cambone ca Lute.

Lute ni Naomi Ŵayice ku Betelehemu

20-22. (a) Ana yipwetesi yaŵasimene nayo Naomi ku Mowabu yamkwayiye catuli? (b) Ana kaganicisye kapi kakulemweceka kaŵekwete Naomi pakwamba ya yipwetesi yakwe? (Alolesoni Yakobo 1:13.)

20 Cinonyelo cisyesyeneci cangawonecela ni yatukusaŵeceta nambo cikusawonecela mu yitendo yetu. Lute ŵakwete upile ŵakulosya cinonyelo cisyesyene ngaŵa kwa Naomipe, nambosoni kwa Mlungu juŵamsagwile kuti amlambileje, jwali Yehofa.

21 Kaneko acakongwe ŵaŵiliŵa ŵayice ku Betelehemu, musi wawaliji palutando lwa makilomita 10 cakummwela kwa Yelusalemu. Yikuwoneka kuti Naomi ni liŵasa lyakwe ŵaliji ŵandu ŵakumanyikwa mnope mu ka tawunika. Ligongo paŵagambile kwika, ngani jajaliji mkamwamkamwa jaliji ja jwalakwejo. Acakongwe ŵalomlecesyaga ni kusalaga kuti, “Ana aju ngaŵa Naomi jula?” Mwangakayicila kutama kwakwe ku Mowabu kwasindile yindu yejinji pa umi wakwe. Komboleka kuti kawonece kakwe ka canasa kalosyaga kuti ŵaliji pa yipwetesi kwa yaka yejinji.—Rute 1:19.

22 Naomi ŵasalile acalongo acimjakwe soni ŵandu ŵaŵakungulukaga nawo ya yipwetesi yaŵasimene nayo pa umi wakwe. Jwalakwe jwaganicisye yakucenga lina lyakwe lyakuti Naomi lyalikusagopolela kuti “Kusangalasya Kwangu,” kuti liŵe Mala lyalikusagopolela kuti “Yipwetesi.” Mpela Yobu juŵapali kala, Naomi nombe najo jwaganisyaga kuti Yehofa ni jwaŵatendekasisye kuti asimene ni yipwetesiyi.—Rute 1:20, 21; Yobu 2:10; 13:24-26.

23. Ana Lute ŵaganisisye yakutenda cici, soni ana Cilamusi ca Mose casalaga yatuli pakwamba ya ŵandu ŵakulaga? (Alolesoni maloŵe gamwiŵanda.)

23 Acakongwe ŵaŵiliŵa paŵatandite kusyoŵelela umi wa ku Betelehemu, Lute ŵatandite kuganisya yakuti atendeje pakusaka kuti alisamalije yalumo ni akwegwe ŵakwe. Jwalakwe ŵalijiganyisye kuti Cilamusi caŵapelece Yehofa kwa ŵandu ŵakwe mu Yisalayeli capwatikagasoni mbali jakwakamucisya ŵandu ŵakulaga. Cilamusici cakundaga ŵandu ŵakulaga kuti pandaŵi jakugungula ŵandu m’migunda, jemanjajo komboleka kwakuyaga ŵagungulawo panyuma, ni kuwululaga kupwatikasoni mbeju syasimesile jika mungulugulu mwa migunda. *Lev. 19:9, 10; Deut. 24:19-21.

24, 25. Ana Lute ŵatesile cici paŵayice ku mgunda wa Bowasi, soni ligongo cici mpaka tujile kuti masengo gakuwulula galiji gakusawusya?

24 Mwesi wa April komboleka kuti ni waŵagungulaga balele. Lute ŵajawile ku migunda kukulola naga apali ŵampaka amkunde kuti awululeje mumgunda mwawo. Mwaupile, jwalakwe ŵapatile mgunda wa Bowasi jwamlume jwakusicila juŵakwete malo gakwe, soni juŵaliji jwacinasi jwa ŵamkwakwe Naomi, Elimeleki. Atamose kuti cilamusi campele macili gakuwulula, jwalakwe wam’ŵendile kaje mnyamata jwaŵalolelaga masengo gagungula. Paŵamkundile, Lute ŵatandite kuwulula.—Rute 1:22–2:3, 7.

25 Aganicisye kuti akum’wona Lute ali mkuwulula balele munyuma mwa ŵagungula. Ŵagungulaŵa pakukata balele ni yikwakwa yawo, Lute ca munyuma mwawo akulokota balele jwagwile soni jwamlesile. Kaneko akulokotela balelejo ni kumtaŵa m’matita ni kumnyakulila pamalo gakuputila. Galiji masengo gakupesya. Lyuŵa palikukwela, Lute akupela mnope. Nambo jwalakwe akwendelecela kamula masengo gakwe mwamtawu. Akupumulaga pandaŵi jakuti apukute citukuta soni pandaŵi ja kusaka kulya. Komboleka akutama m’cilindo ni kulyaga.

Lute ŵaliji jwakusacilila kamula mwamtawu masengo gakutuluka kuti apateje yakusoŵa yakwe soni ya akwegwe ŵakwe

26, 27. Ana Bowasi ŵaliji mundu jwatuli, soni ana ŵatesile yatuli kwa Lute?

26 Komboleka kuti Lute nganajembeceyaga kuti ŵandu cakole najo lung’wanu. Nambo Bowasi ŵakwete najo lung’wanu. Mwati ŵam’wusisye mnyamata jwaŵalongolelaga masengo gagowolago ya jwalakwe. Bowasi, jwaŵaliji jwamlume jwacikulupi jwakwete cisyoŵe ca kwakomasya ŵamasengo mwakwasalila kuti “Yehofa aŵe ni jemanja.” Ŵane mwa ŵamasengoŵa ŵaliji ŵa ganyu. Jemanjajo pakwanga monijo ŵasalaga yakulandanayo. Bowasi jwaŵaliji jwamkomangale mwausimu jwatandite kumnonyela Lute mpela mwanagwe.—Rute 2:4-7.

27 Paŵamsalilaga kuti ayiceje ku mgundako kukuwulula, Bowasi ŵamkolasalile Lute kuti “mwanangu.” Soni ŵam’ŵendile kuti awululeje ciŵandika ni ŵamasengo ŵacisikana kogopela kuti ŵamasengo ŵacalume camlagasyeje. Jwalakwe ŵalolecesyagasoni kuti akumgaŵila yakulya ya musi. (Aŵalanje Rute 2:8, 9, 14.) Nambo cakusosekwa mnope caliji cakuti, Bowasi ŵam’yamicile soni kumlimbikasya Lute. Ana ŵatesile yeleyi catuli?

28, 29. (a) Ana Lute ŵakwete mbili jatuli? (b) Ana wawojo mpaka atilile kwa Yehofa catuli mpela muŵatendele Lute?

28 Lute paŵam’wusisye Bowasi yayamtendekasisye kuti ayikane pakumlosya cinonyelo camti m’yoyo mundu jwakuti ŵaliji mlendo, Bowasi ŵajanjile kuti ŵapikene yosope yaŵatendele akwegwe ŵakwe a Naomi. Mwangakayicila, Naomi ŵasalaga yakumlapilila Lute pasikati pa acakongwe wa ku Betelehemu, soni komboleka kuti Bowasi ŵapikene yeleyi. Jwalakwe ŵayimanyisoni kuti Lute ŵatandite kulambila Yehofa. Mwati jwalakwe ŵatite: “Yehofa ampe majali ligongo lya yamtesile, soni Yehofa Mlungu jwa Ayisalayeli jwamtilile m’mapapiko gakwe ni kupata citeteyo, am’wupe mwakuŵajilwa.”—Rute 2:12.

29 Maloŵe gelega komboleka kuti gamlimbikasisye Lute. Jwalakwe ŵatilile kwene m’mapapiko ga Yehofa Mlungu, mpela mwakakusatendela kajuni kakali kusi kwa mapapiko ga nangologwe. Lute jwam’yamicile Bowasi ligongo lyakuŵeceta yindu yakumlimbikasya. Mwati ŵajendelecele kuwulula mpaka kumagulo.—Rute 2:13, 17.

30, 31. Ana mpaka tulijiganye cici kutyocela kwa Lute pakwamba ya ndamo jakwe, kuŵa kwakwe mundu jwakuyamicila, soni cinonyelo cakwe cisyesyene?

30 Lute ali cisyasyo cambone kwa ŵandu ŵakulaga ni usawuci moŵa agano. Jwalakwe mpela jwamkongwe jwamasije nganagamba kupinda ngongolo kwembeceya kuti ŵandu camkamucisyeje. Lute nganatenda sooni kamula masengo mwamtawu kuti apateje yakwakamucisya akwegwe ŵakwe atamose kuti masengo gaŵakamulagago gawonekaga gakutuluka. Jwalakwe ŵapikanile yaŵamcenjele Bowasi yakuti akamuleje masengo ni ŵandu ŵambone. Cakusosekwa mnope kwa jwalakwe caliji kwendelecela kupata citeteyo cisyesyene kwa Atati ŵakwe Yehofa Mlungu.

31 Kwende tukuyeje cisyasyo cakwe mwakuŵa ŵandu ŵakulinondiya, ŵamtawu pamasengo soni tuyamicileje kuti tum’manyi Yehofa. Yeleyi yicakamucisya ŵane kolasoni cikulupi cakulimba. Ana Yehofa ŵamkamucisyaga catuli Lute ni Naomi? Citutagulilane yeleyi mumtwe wakuyicisya.

^ ndime 17 Yili yakutesya lung’wanu kuti Lute pakusala ya Mlungu ŵakamulicisye masengo lina lyakwe lisyesyene lyakuti Yehofa. Jwalakwe nganagamba kusala mpela muŵatendelaga ŵandu ŵamitundu jine ŵaŵakamulicisyaga masengo lina lya ukumu lyakuti “Mlungu.” Buku ja The Interpreter’s Bible jatite: “Mkulemba jwa buku ja Lute ŵagombelecesyaga kuti mundu jwanganaŵa M’yisalayeliju jwaŵele jwakulambila Mlungu jusyesyene.”

^ ndime 23 Lilamusi lyeleli lyaliji lyapijika kwa Lute, ligongo ku Mowabu kwaliji kwangali lilamusi mpela lyeleli. Kalakala ku Middle East acakongwe ŵamasije ŵatendelaga ngalwe. Buku jine jatite: “Pawile jwamlume, jwamkongwe ŵasosekwaga kwegamila ŵanace ŵakwe ŵacalume kuti amkamucisyeje, naga jwamkongwejo jwangali ŵanace jwasosekwaga kulisumisya mpela kapolo, kapena kutanda mteto wa uhule, kapena naga iyayi kuwa.”