1. Atagulile muŵapikanile Malita, soni cici cacamtendekasisye kuti apikane camti m’yoyo?

MALITA akuganicisyape ya lilembe lyaŵamsicile mlumbugwe. Lilembelyo lili mbanga jewugale ni liganga. Jwalakwe cimkamwile mnope canasa, soni ngakukulupilila kuti mlumbugwe juŵamnonyelaga mnopejo ajasice. Pamasile masiku mcece ciwile Lasalo, nambo jili ndaŵi jakusawusya jele ŵandu akulila, soni acalendo akwika kukwatondoya ŵakuwilwa.

2, 3. (a) Ana kum’wona Yesu kwamkamucisye catuli Malita? (b) Ana maloŵe gaŵaŵecete Malita gakulosya cici ya jwalakwe?

² Sambano mundu jwine ajimi ciŵandika ni Malita. Munduju ali mjakwe jwakunonyelwa mnope jwa Lasalo. Munduju ali Yesu, ni Malita pagambile kum’wona, akutanda kulila mnope, ligongo Yesu ali mundupejo pacilambo cosope jwakakombwele kumkulupusya mlumbugwejo kuti akawa. Nambo atamose yili m’yoyo, jwalakwe akulimba mtima pali ni Yesu kusa kwa tawuni ja Betaniya jajili ciŵandika ni litumbi. Mu kandaŵi kaŵaliji ni Yesuka, jwalakwe yikumlimbikasya pakum’wona Yesu ali mkulosya cinonyelo soni canasa. Kaneko Yesu akum’wusya yiwusyo yayikumkamucisya Malita kuganicisya mnope ya cikulupi cakwe pakwamba ya kwimuka kwa ŵawe. Yakutagulilanayo yikumtendekasya Malita kuŵeceta maloŵe gakusosekwa mnope ganganagaŵecetepo citandile. Jwalakwe akusala kuti, “Ngusakulupilila kuti ŵalakwe ali Klistu Mwanace jwa Mlungu jwele cilambo caliji kwembeceya kwika kwakwe.”—Yoh. 11:27.

³ Maloŵe gelega gakulosya kuti Malita ŵaliji jwamkongwe jwacikulupi capajika. Baibulo jangasala yejinji ya jwalakwe, nambo yajikusasalayo mpaka yitukamucisye kulimbikasya cikulupi cetu. Kuti tupikanicisye yeleyi, kwende tulole kaje ngani jandanda jakwamba Malita m’Baibulo.

4. Ana liŵasa lya Malita lyaliji lyakulekangana mwatuli ni maŵasa gane, soni lyaliji paunasi ŵatuli ni Yesu?

⁴ Miyesi ja munyumamu Lasalo ali cijumi soni ali ngakulwala, ŵajambeceyaga kupocela mlendo jwakusosekwa mnope kumangwawo, ku Betaniya. Mlendoju jwaliji Yesu Klistu. Liŵasa lyeleli lyaliji lyakulekangana ni maŵasa gosope, lyaliji lya ŵandu ŵatatu, Lasalo yalumo ni acalumbugwe Malita ni Maliya. Ŵakuwungunya ŵane akusasala kuti mwine Malita jwaliji jwamkulungwa kupunda wosopewo. Akusasala yeleyi ligongo lyakuti ni jwaŵapocelaga acalendo soni ndaŵi sine akusaŵa jwandanda kumkolanga pa wosopewo. (Yoh. 11:5) Yili yakusawusya kumanyilila kuti  jemanjaji ŵalombele kapena iyayi. Mulimosemo nambo jemanjaji ŵaliji acimjakwe ŵapamtima ŵa Yesu. Pandaŵi jaŵatendaga undumetume wakwe ku Yudeya, kwaŵamsisyaga mnope soni kwanganampocelaga cenene, Yesu jwatamaga ku nyumba ja jemanjaji. Mwangakayicila, jwalakwe jwasangalalaga kutama mwamtendele soni cikamucisyo caŵapocelaga kwa jemanjaji.

5, 6. (a) Ana ligongo cici Malita yamtupile mnope paulendo wa Yesu? (b) Ana Maliya ŵatesile cici Yesu ali ayice kumangwawo?

⁵ Malita jwalinganyaga yindu panyumba, soni kwapocela acalendo. Ndaŵi syejinji, jwalakwe jwaŵaga jwamtawu soni jwakumtupila yakutenda. Ni muyaŵelelesoni paŵayice Yesu kumangwawoku. Jwalakwe jwalingenye yakuti atelece yakulya yejinji yapajika ya mlendo jwakwe jwakucimbicikwa yalumo ni acimjakwe ŵele komboleka ŵajendaga najo. Kwapocela cenene acalendo jaliji ngani jakusosekwa mnope pandaŵijo. Payice mlendo, ŵampocelaga mwakumkomasya ni ngomo, kum’wula sapato, kumjojesya sajo, soni kumpakasya mawuta gakununjila kumtwe. (Aŵalanje Luka 7:44-47) Jaliji ndamo ja ŵandu pandaŵijo kulolecesya kuti akumsamalila cenene mlendo mwakumpa malo gambone gagona soni yakulya yambone.

⁶ Malita ni Maliya ŵakwete yakutenda yejinji pakosecela ulendo wa Yesu. Atamose kuti ŵandu ŵajinji akusaganisya kuti Maliya ŵaliji mundu jwaŵanonyelaga kulijiganya yindu, nambo jwalakwe ŵakamucisyagasoni kamula masengo ga pamlango. Nambo Yesu ali akopocele kunyumbako, yindu yacenjile. Jwalakwe jwawuweni welewu kuŵa upile wakuti ŵajiganye ŵandu ŵaŵapaliwo. Mwakulekangana ni acimlongola ŵa dini ŵa mundaŵi jakwe, Yesu jwacimbicisyaga acakongwe, soni jwaliji jwakusacilila kwajiganya yakwamba Ucimwene wa Mlungu. Jeleji ni jajaliji songa jekulungwa pa utenga waŵalalicilaga. M’yoyo, Maliya ŵasangalele ni upilewu, mwati ŵatemi pasi ni kupikanilaga yaŵaŵecetaga Yesu.

7, 8. Ana ligongo cici Malita jwatumbile mnope, soni jwalosisye catuli kuti atumbile?

⁷ Aganicisye muŵapikanilaga mumtima Malita pakuganicisya ya kutupa kwa masengo gakulinganya yakulya ya acalendo ŵakwe. Jwalakwe jwatandite kudandawula soni yamtupile mnope yakutenda. Paŵajawulaga akunakuku, ni kum’wonaga Maliya ali citamile, komboleka jwalosiye kuti yimnyaleye. Soni yeleyi ngaŵa mkutusimonjesya, ligongo jwalakwe ngamkanakamula masengo gosopego jika.

⁸ Nambo Malita nganawukamula mtima, jwalakwe jwamkatile Yesu maloŵe acitiji, “Ambuje, ana ngayikwakwaya kuti mpwanguju andecele jika masengo? Amsalile kuti ayice angamucisye.” (Luk. 10:40) Jwalakwejutu jwaŵecete maloŵe gamacili. Ma Baibulo gane gakusakamulicisya masengo maloŵe gamacili gakuti “Ambuje ana ngakuyikosya . . . ?” Kaneko ŵam’ŵendile Yesu kuti amjamuce Maliya kuti akamkamucisye masengo.

9, 10. (a) Ana Yesu ŵamjanjile Malita mwatuli? (b) Ana tukumanyiliila catuli kuti Yesu nganaŵengana ni winji wa yakulya yaŵalinganyaga Malita?

 ⁹ Yaŵajanjile Yesu, yamsimonjesye Maliya, mpelagasoni mwayikusiŵasimonjesya ŵandu ŵajinji ŵakusaŵalanga Baibulo. Jwalakwe mwakuwusimana mtima ŵatite, ‘Malita, Malita, mkulaga nganisyo ni yindu yejinji. Yayikusosekwa yili yamnono, soni mwine cili cindu cimo. Kumbali jakwe, Maliya asagwile cindu cakusosekwa mnope, soni pangali jwacacimsumula cindu celeci.’ (Luk. 10:41, 42) Ana pelepa Yesu ŵagopolelaga cici, ana kapena jwalakwe jwalosyaga kuti Malita jwanonyelaga yindu yakucilu kupunda Mlungu? Ana jwalakwe ŵamjamukaga Malita ligongo lyakamula masengo mwamtawu gakulinganya yakulya?

¹⁰ Iyayi. Mwangakayicila, Yesu ŵayimanyi kuti Malita akutenda yeleyi ligongo lya cinonyelo. Konjecesya pelepa, jwalakwe nganaŵenganaga ni winji wa yakulya yaŵalinganyaga Malita. Soni ndaŵi jine Yesu ŵasimanikwe pa “cindimba cekulungwa” caŵalinganyisye Matayo. (Luk. 5:29) M’yoyo, ngani nganijiŵa pa yakulya yaŵalinganyaga Malita, nambo yindu yaŵayiwonaga kuŵa yakusosekwa mnope pa ndaŵiji. Jwalakwe ŵaŵisile nganisyo syakwe syosyope pa kulinganya yakulya yejinji, mwati ŵaliŵalile cindu cakusosekwa mnope. Ana cindu cakwe caliji cici?

11, 12. Ana Yesu ŵamjamwice mwatuli Malita?

¹¹ Mwanace jwakupagwa jika jwa Yehofa Mlunguju, ŵajawile kumangwawo Malita kuti akajiganye usyesyene. M’yoyo, paliji pangali cindu cakusosekwa mnope kupunda yaŵajiganyaga Yesu. Mwangakayicila Yesu yamkwayiye mnope pakuwona kuti Malita ngakukamulicisya masengo upile welewu kuti akusye cikulupi cakwe, m’malo mwakwe jwalakwe jwasagwile kutenda yindu yine. * M’yoyo, Malita ŵakwete ukoto wakulisagulila yindu yaŵayiwonaga kuŵa yakusosekwa mnope pa umi, nambo nganakola macili gakumkanganicisya Maliya kuti akalijiganya yaŵajiganyaga Yesu.

¹² M’yoyo mwacinonyelo Yesu ŵamjamwice Malita. Jwalakwe jwamkolasile lina kakwana kaŵili pakusaka kumtamika mtima pasi. Soni ŵamsimicisye kuti nganasosekwaga ‘kulaga nganisyo ni yindu yejinji.’ Kwamba kola mbale jimo kapena siŵili sya yakulya kwaliji kwakwanila, ligongo cakusosekwa mnope caliji cakulya causimu caŵapelekaga Yesuco. M’yoyo, Yesu ŵayimanyililaga kuti kwaliji kwakusosekwa mnope kuti  ŵandu apikanileje ku yaŵajiganyaga. M’yoyo nganasosekwa kumjamuka Maliya ligongo lyakuti ŵampikanikaga.

13. Ana tukulijiganya cici kutyocela ku yaŵaŵecete Yesu kwa Malita?

¹³ Ngani jeleji mpaka jitujiganye yindu yejinji. Tukakunda cilicose kusokonasya ‘yakusosecela yetu yausimu.’ (Mat. 5:3) Atamose kuti pangali cakulemwa kamula masengo mwamtawu mpela muŵatendelaga Malita, nambo ‘tukalagaga nganisyo ni yindu yejinji’ yakwamba kwapocela cenene acalendo mwati ni kuliŵalila yindu yausimu. Tukakungulukaga ni ŵakulupilila acimjetu ligongo lyakwamba kusaka kulya yakulya yapenani, nambo cakusosekwa mnope ciŵeje kulimbikasyana soni gaŵana mituka jausimu. (Aŵalanje Aloma 1:11, 12.) Ŵandu mpaka alimbikasyane atamose pacakutendekwa cakuti pangali cakulya canganiciŵa capenani.

14. Ana ligongo cici Malita ali cisyasyo cambone campaka tumsyasye pakupocela camuko ni makono gaŵili?

¹⁴ Ana Malita jwapocele ni makono gaŵili camuko cacinonyelo caŵampele Yesu? Ngatukukayicila kuti jwacipocele ni makono gaŵili. Tukuŵeceta m’yoyo ligongo lyakuti pakuŵeceta ngani jakusangalasya jakwamba mlumbugwe Malita, ndumetume Yohane jwatite, “Sambano Yesu jwamnonyelaga Malita ni mpwakwe soni Lasalo.” (Yoh. 11:5) Sambano paliji pali papite miyesi cijawulile Yesu ku Betaniya mpela mwatusasile kundandaku. Yikuwoneka kuti Malita nganatumbila kapena kusunga cakulukosi ligongo lya camuko cacinonyelo caŵampele Yesu. Jwalakwe jwacipocele cenene camukoco. Pelepatu jwalakwe jwatupele cisyasyo cambone mnope cakuti tukuyeje pangani ja cikulupi. Ligongo ndaŵi sine mundu jwalijose mpaka asosekwe kumjongolela.

15, 16. (a) Ana Malita ŵatesile yatuli mlumbugwe ali alwasile? (b) Ligongo cici Malita ni Maliya ŵajembeceyaga mesi gambisu?

¹⁵ Mlumbugwe paŵalwasile, mwangakayicila Malita jwaliji pamasengo gekulungwa gakumsamalila. Jwalakwe jwatesile yakakombwele pakusaka kuti amtondoyeje soni kumkamucisya kuti apole mwacitema. Nambope ulwele wa Lasalo wajendelecele kula. Atamose kuti ulwelewo wakusile, nambope acalumbugwewo ŵatamaga najo ndaŵi jilijose. Komboleka kuti ndaŵi ni katema Malita ŵamlolecesyaga mlumbugwe juŵawonekaga mwakutesya canasa, soni jwakumbucilaga yindu yaŵasangalalaga nayo yalumo, soni yakusawusya yaŵasimanaga nayo kwa yaka yejinji.

¹⁶ Ulwelewo uli uyice pakana likoko, Malita ni Maliya ŵamtumicisye Yesu utenga. Pandaŵiji, Yesu ŵaliji ali mkulalicila kumkuli wakwanawula. Utengawo waliji wakata, jemanjajo ŵatite, “Ambuje! Jwakusamnonyela jula akulwala.” (Yoh. 11:1, 3) Jemanjaji ŵamanyililaga kuti Yesu ŵamnonyelaga mlumbugwawojo, soni ŵakulupililaga kuti Yesu catende yiliyose yakomboleka kuti amkamucisye mjakwejo. Ngatukumanyilila naga jemanjajo ŵakulupililaga kuti jwalakwe cayice mundaŵi jijojo. Naga jemanjaji ŵajembeceyaga yeleyi, nikuti ŵajembeceyaga mesi gambisu. Lasalo ŵawile.

17. Ana ligongo cici Malita ŵatandite kulaga nganisyo, soni ŵatesile yatuli paŵapikene kuti Yesu ali ciŵandika ni tawuni?

¹⁷ Malita ni Maliya ŵamlisile mlumbugwawojo. Ni ŵatandite kulinganya yakuti akasice malilogo, soni ŵandu ŵakutyocela ku Betaniya soni ŵapakuŵandicila ŵayikaga ku maliloko. Nambo nganapikana yiliyose yakwamba kuŵaliji Yesu. Pelepa Malita ŵatandite kulaga nganisyo ligongo Yesu nganakopocelaga mwacitema. Sambano pali papite masiku mcece ciwile Lasalo, Malita ŵapikene kuti Yesu akwisa ali ciŵandika ni tawuni. Pakuŵa Malita jwaliji mundu jwamtawu, atamose pandaŵi jacanasaji,  jwawutandite ulendo wakumcingamila Yesu mwangamsalila Maliya.—Aŵalanje Yohane 11:18-20.

18, 19. Ana Malita ŵakwete cembeceyo catuli, soni ligongo cici cikulupi cakwe caliji capajika?

¹⁸ Malita paŵagambile kum’wona Yesu, ŵamsalile yindu yayamlagasyaga nganisyo kwa masiku mcece. Jwalakwe jwatite, “Ambuje akaŵe kuti wawojo ŵaliji akuno m’bale jwangu ngamkanawa.” Nambo Malita ŵakwete cembeceyo soni cikulupi cakuti Yesu catendepo kandu. Soni jwatite, “Apano ngumanyilila kuti cilicose cakusaŵenda Mlungu, Mlungu akusiŵapa.” Mwangacelewa, Yesu ŵamlimbikasisye Malita acitiji, “Mlumbugwenu cacijimuka.”—Yoh. 11:21-23.

¹⁹ Malita ŵaganisyaga kuti Yesu akwamba yakwimuka kwakusogolo, m’yoyo jwalakwe jwatite, “Ngumanyilila kuti jwalakwe cacijimuka palisiku lyakumalisya.” (Yoh. 11:24) Jwalakwe ŵakwete cikulupi capajika pangani jeleji. Acimlongola ŵane ŵa dini ŵakolanjikwa Asaduki, ŵasisyaga cijiganyo cakupikanika cenene ca m’Malemba cakuti ŵawe cacijimuka. (Dan. 12:13; Maliko 12:18) Atamose kuti Malita ŵamanyililaga  yaŵajiganyaga Yesu yakuti kwana kwimuka ku ŵawe, soni ŵajimwisyepo ŵandu ŵawe nambo pangali mundu jwaŵawile nikupita ndaŵi jelewu mkanamjimusye mpela Lasalo. M’yoyo Malita nganamanyililaga cacicitendekwe.

20. Atagulile maloŵe gangaliŵalicika gaŵaŵecete Yesu gagakusasimanikwa pa Yohane 11:25-27, soni yaŵatite Malita pakwanga.

²⁰ Kaneko Yesu ŵaŵecete maloŵe gangaliŵalicika gakuti, “Une ndili kwimuka soni umi.” Yehofa ampele Yesu macili gakuti cagakamulicisye masengo pakwimusya ŵandu ŵajinji pa cilambo cosope. Yesu ŵam’wusisye Malita kuti, “Ana mkukulupilila yeleyi?” M’yoyo jwalakwe pakwanga ŵatite “ngusakulupilila,” gagalisoni maloŵe ga mtwe wa ngani ajino. Jwalakwe ŵakwete cikulupi cakuti Yesu ŵaliji Klistu kapena kuti Mesiya, Mwanace jwa Yehofa Mlungu, jwele ŵakulocesya ŵasasile mkanipaŵe kuti caciyika pa cilambo capasi.—Yoh. 5:28, 29; aŵalanje Yohane 11:25-27.

21, 22. (a) Ana Yesu ŵalosisye catuli canasa cakwe kwa ŵandu ŵaŵalilaga malilo? (b) Atagulile yayatendekwe kuti Lasalo ajimuce.

²¹ Ana Yehofa soni Mwanagwe akusiŵawona ŵandu ŵakola cikulupi mpela ca Malita kuŵa ŵakusosekwa? Yayatendekwe panyuma pa yeleyi, yikwanga cenene ciwusyo celeci. Malita jwawutwice kukumjigala Maliya. Kaneko, Malita ŵam’weni Yesu cili cimkamwile mnope canasa paŵaŵecetaga ni Maliya soni ŵandu ŵane ŵaŵalilaga malilogo. Ŵam’weni Yesu ali mkulila kulosya canasa cacikusayika ligongo lya ciwa. Jwalakwe jwampikene Yesu ali mkusala kuti ayingamule liganga lyalyaliji pa lilembe lya mlumbugwawo.—Yoh. 11:28-39.

²² Malita jwele ndaŵi syejinji ŵaŵecetaga mwakusimicisya ŵasasile kuti cilu ca Lasalo komboleka kuti catandite kununga ligongo paliji pali papite masiku mcece ciwile jwalakwe. Nambo Yesu ŵamkumbwisye kuti, “Ana nganinamsalila kuti naga mkulupilila tim’wone lumbili lwa Mlungu?” Malita ŵakulupilile, ni ŵaluweni lumbili lwa Yehofa Mlungu. Ndaŵi jijojo Mlungu ŵampele mwanace macili mwati ŵamjimwisye Lasalo ku ŵawe. Aganicisye yaŵayiweni Malita palisikulyo yanganayiliŵalila kwa umi wakwe wosope. Jwalakwe ŵampikene Yesu ali mkuŵilanga mwagumila kuti, “Lasalo, mkopoce!” Kaneko jwalakwe ŵapikene masegwe gapasipasi kutyocela mumbanga jaŵam’ŵisile Lasalo. Masegwego gapikanikaga paŵajimukaga soni paŵajendaga acijawulaga ciŵandika ni mlango wa mbangajo. Jwalakwe jwaliji jwam’wijilile ni nguwo. Kaneko jwampikene Yesu ali mkusala kuti, “amgopole ni amlece ajawuleje.” Mwangakayicila Malita ni Maliya mwakusangalala mnope ŵamkumbatile mlumbugwawojo. (Aŵalanje Yohane 11:40-44.) Pelepatu canasa ca Malita camasile.

23. Ana Yehofa soni Yesu ali jwakusacilila kwatendela cici wawojo, soni ana akusosekwa kutenda cici?

²³ Ngani jeleji jikulosya kuti kwimuka kwa ŵawe kwakucitendekwa kusogolo nganikuŵa sagamisi, soni cijiganyo ca m’Baibulo celeci cikusatulimbisya  mtima ligongo ŵawe pakwete pajimwice munyumamo. (Yobu 14:14, 15) Yehofa soni Mwanagwe ali jwakusacilila kwawupa ŵandu ŵakwete cikulupi mpela muŵatendele kwa mwanja Malita, Maliya, soni Lasalo. Yehofa soni Mwanagwe cacawupa naga akulimbisya cikulupi cawo.

24. Ana Baibulo jikusati wuli pajikusala ya Malita kakumalisya?

²⁴ Cakumbesi kwa umi wa Yesu pa cilambo capasi, Baibulo jikusasala ya Malita kakumalisya. Yesu paŵayimanyi kuti asigele panandi kusimana ni yipwetesi, jwajawile ku nyumba ja acimjakweŵa. Kutyocela kweleku jwalakwe ŵasosekwaga kwenda makilomita gatatu kuti akayice ku Yelusalemu. Malita akusapikanika kakumalisya pandaŵi jele Yesu ni Lasalo ŵalyaga kunyumba ja Simoni jwamatana. Baibulo jikusati, “Malita ŵaliji mkwatumicila.”—Yoh. 12:2.

25. Ligongo cici uli upile kola acakongwe ŵampela Malita mumpingo?

²⁵ Malita jwaliji cisyasyo cambone ca jwamkongwe jwa mtawu pamasengo. Baibulo pajikutanda kusala ya Malita jikusala ya jwalakwe ali mkukamula masengo. Soni pajikumalisya kusala ya jwalakwe jikusala kuti jwaliji mkukamulasoni masengo. Jwalakwe jwatendaga yiliyose yakomboleka pakusaka kwasamalila ŵane. Uli upile kuti moŵa aganosoni Mumpingo wa Ciklistu mwana acakongwe mpela Malita ŵali ŵakulimba mtima, ŵakoloŵa makono, soni ŵakusalosya cikulupi cawo pa Yehofa mwakumtumicila soni mwakwakamucisya ŵandu ŵane mwamtawu. Mwangakayicila Malita ŵajendelecele kulosya cikulupi m’litala lyeleli. Soni cikulupi cakweco caliji cakuti cicimkamucisya pacacisimana ni yipwetesipo.

26. Ana cikulupi ca Maliya camkamucisye kutenda cici?

²⁶ Gali gamasile masiku gakuŵalanjika, Malita ŵasosekwaga kupilila ciwa ca ambuje ŵakwe ŵakunonyelwa ŵaŵaliji Yesu. Konjecesya pelepa, ŵandu ŵakulambusya ŵaŵasakaga kum’wulaga Yesu, ŵasacililagasoni kum’wulaga Lasalo. Ŵasakaga kutenda yeleyi ligongo lyakuti kwimuka kwa Lasalo kwakamucisye kuti ŵandu ŵajinji akole cikulupi. (Aŵalanje Yohane 12:9-11.) Soni mwangakayicila ciwa camlekangenye Malita ni acabalegwe. Ngatukumanyilila kuti yeleyi yatendekwe catuli soni cakaci, nambo cikulupi ca Malita camkamucisye kupilila mpaka kumbesi. Lyeleli ni ligongo lyakwe Aklistu moŵa agano akusosekwa kusyasya cikulupi ca Malita.