Pinalaya tayo ni Kristo para matamo ang kalayaang iyon: Maraming beses na ginamit ni Pablo sa liham na ito ang mga salitang Griego para sa “kalayaan” at “malaya” para idiin “ang kalayaang taglay natin bilang mga kaisa ni Kristo Jesus.” (Gal 2:4) Pinagkumpara ni Pablo ang kalayaang ito at ang pagkaaliping inilarawan niya sa naunang kabanata. Ang ekspresyon sa itaas ay puwede ring isaling “Binigyan tayo ni Kristo ng kalayaang gaya ng sa kaniya [sa babae],” na nagdiriin na ang ganoong kalayaan ay posible lang sa mga anak ng “Jerusalem sa itaas,” ang malayang babae.—Gal 4:26.

pamatok ng pagkaalipin: Matuwid at banal ang Kautusan na ibinigay sa bansang Israel. (Ro 7:12) Kaya imposible para sa di-perpektong mga tao na masunod ito nang lubusan. Ang sinumang babalik sa pagsunod sa Kautusan matapos maging Kristiyano ay ‘mapapasailalim muli sa pamatok ng pagkaalipin’ dahil hahatulan siya ng Kautusan bilang makasalanan at alipin ng kasalanan. Ang haing pantubos ni Kristo ay nagpalaya sa kanila mula sa “pamatok” na iyan.—Gaw 15:10; Gal 5:1-6; tingnan sa Glosari, “Pamatok.”

Mahusay na ang takbo ninyo noon: Dito, ikinumpara ni Pablo sa pagsali sa takbuhan ang pagsisikap ng mga taga-Galacia na mamuhay bilang Kristiyano. Maraming beses niyang ginamit ang ganitong ilustrasyon sa mga liham niya. (Ihambing ang Gal 2:2; tingnan ang study note sa 1Co 9:24.) Sa Bibliya, madalas na ikinukumpara sa paglakad at pagtakbo ang isang paraan ng pamumuhay.—Gen 5:22; 6:9; 2Co 5:7; Efe 4:17; 5:2.

kasali sa takbuhan: Mahalagang bahagi ng kulturang Griego ang paligsahan ng mga atleta, kaya epektibong nagamit ni Pablo ang mga paligsahang ito sa mga ilustrasyon niya. (1Co 9:24-27; Fil 3:14; 2Ti 2:5; 4:7, 8; Heb 12:1, 2) Pamilyar ang mga Kristiyano sa Corinto sa Palarong Isthmian na ginaganap malapit sa lunsod nila. Nagkakaroon ng ganitong palaro kada dalawang taon. Malamang na nasa Corinto si Pablo nang idaos ang palarong ito noong 51 C.E. Ikalawa ito sa pinakasikat na palaro noon, ang Olympics na ginaganap sa Olympia sa Gresya. Iba-iba ang haba ng tinatakbo ng mga kasali sa ganitong mga palarong Griego. Sa paggamit ni Pablo ng mananakbo at boksingero sa mga ilustrasyon niya, naituro niya ang kahalagahan ng pagpipigil sa sarili, pagiging epektibo, at pagtitiis.—1Co 9:26.

lebadura: O “pampaalsa.” Substansiyang inilalagay sa masa bilang pampaalsa; partikular na tumutukoy sa bahagi ng pinaalsang masa na itinabi mula sa naunang ginawa. (Exo 12:20) Ang terminong ito ay madalas gamitin sa Bibliya bilang sagisag ng kasalanan at kasamaan.—Tingnan ang study note sa Mat 16:6.

lebadura: O “pampaalsa.”—Tingnan sa Glosari, “Lebadura; Pampaalsa” at study note sa 1Co 5:6.

nagpapaalsa: O “kumakalat; nakakaapekto.” Ang pandiwang Griego na ginamit dito, zy·moʹo (paalsahin), ay kaugnay ng pangngalan para sa “lebadura,” zyʹme, na ginamit din sa talatang ito. Sa 1Co 5:6, ginamit din ni Pablo ang ganitong metapora (“ang kaunting lebadura ay nagpapaalsa sa buong masa”), na lumilitaw na isang kasabihan noon. Ipinapakita dito ni Pablo na kung paanong napapaalsa ng kaunting lebadura ang isang buong masa, kaya ring impluwensiyahan ng huwad na mga guro (dito, tumutukoy sa mga nagtataguyod ng pagtutuli) at ng mga turo nila ang buong kongregasyon.

hindi sila naniwala sa kaniya: O “natisod sila sa kaniya.” Sa kontekstong ito, ang salitang Griego na skan·da·liʹzo ay tumutukoy sa makasagisag na pagkatisod, at puwede itong isaling “hindi sila naniwala sa kaniya.” Sa ibang konteksto, ang salitang Griego ay puwedeng tumukoy sa pagkakasala o pagiging dahilan ng pagkakasala ng iba.—Tingnan ang study note sa Mat 5:29.

dahilan ng pagkatisod: Ang orihinal na kahulugan ng salitang Griego na skanʹda·lon, na isinaling “dahilan ng pagkatisod,” ay ipinapalagay na tumutukoy sa isang bitag; sinasabi ng ilan na tumutukoy ito sa isang patpat na pinagkakabitan ng isang pain. Nang maglaon, tumutukoy na rin ito sa anumang bagay na puwedeng ikatisod o ikabagsak ng isa. Sa makasagisag na diwa, tumutukoy ito sa isang pagkilos o kalagayan na nagiging dahilan para malihis ng landas ang isang tao o magkasala. Sa Mat 18:8, 9, ang kaugnay na pandiwang skan·da·liʹzo, na isinaling “nagkakasala dahil,” ay puwede ring isalin na “nagiging bitag.”

Pinalaya tayo ni Kristo para matamo ang kalayaang iyon: Maraming beses na ginamit ni Pablo sa liham na ito ang mga salitang Griego para sa “kalayaan” at “malaya” para idiin “ang kalayaang taglay natin bilang mga kaisa ni Kristo Jesus.” (Gal 2:4) Pinagkumpara ni Pablo ang kalayaang ito at ang pagkaaliping inilarawan niya sa naunang kabanata. Ang ekspresyon sa itaas ay puwede ring isaling “Binigyan tayo ni Kristo ng kalayaang gaya ng sa kaniya [sa babae],” na nagdiriin na ang ganoong kalayaan ay posible lang sa mga anak ng “Jerusalem sa itaas,” ang malayang babae.—Gal 4:26.

isang katitisuran para sa mga Judio: Sinasabi sa Kautusan na ang isang taong ibinitin sa tulos ay “isinumpa ng Diyos.” (Deu 21:22, 23; Gal 3:13) Kaya para sa mga Judio, kahiya-hiya ang paraan ng pagkamatay ni Jesus at hindi ito nababagay sa Mesiyas. Dahil diyan, ito ay naging “isang katitisuran” para sa kanila.

pahirapang tulos ng Kristo: Dito, ang terminong “pahirapang tulos” (sa Griego, stau·rosʹ) ay sumasagisag sa kamatayan ni Jesus sa tulos. Namatay si Jesus sa ganitong paraan para mapalaya ang sangkatauhan sa pagkaalipin sa kasalanan at magkaroon ng magandang kaugnayan sa Diyos.

makakatisod: Tingnan ang study note sa Mat 13:57; 18:7.

makakatisod ang pahirapang tulos: Napawalang-bisa ang Kautusan nang mamatay si Jesus sa pahirapang tulos. Ipinapangaral ni Pablo at ng iba pang Kristiyano na ang pananampalataya sa hain ni Kristo ang tanging paraan para maligtas. (Col 2:13, 14; tingnan ang study note sa Gal 5:1.) Nakakatisod ang mensaheng iyon sa mga Judio na nagsasabing kailangan ang pagtutuli at pagsunod sa Kautusang Mosaiko para makuha ang pagsang-ayon ng Diyos.—Tingnan ang study note sa 1Co 1:23.

pahirapang tulos: O “tulos na pambitay.”—Tingnan ang study note sa 1Co 1:17.

Magpakapon: O “Maging bating.” Lit., “Magpaputol.” Ang mabigat at sarkastiko pa ngang pananalita dito ni Pablo ay hindi dapat intindihin nang literal. Gumamit dito si Pablo ng eksaherasyon nang sabihin niyang magpakapon na lang ang mga nagtataguyod ng pagtutuli. (Tingnan sa Glosari, “Bating.”) Kapag ginawa nila ito, hindi na sila magiging kuwalipikadong sumunod sa mismong Kautusan na itinataguyod nila. (Deu 23:1) Sinasabi rin ng ilang komentarista na posibleng naaalala dito ni Pablo ang pagkakapon na ginagawa ng mga paganong mananamba, kaya para bang sinasabi niya na ang mga nagtataguyod ng pagtutuli ay kasinlala ng mga paganong iyon.

pinili kayo para maging malaya: Nagbababala dito si Pablo na kung magpapadala ang mga Kristiyano sa makalaman, o makasalanan, nilang mga pagnanasa, maaabuso nila ang kalayaang taglay nila bilang mga kaisa ni Kristo. (Gal 2:4; 4:24-31) Ang kalayaang ito ay ginagamit ng mga nagpapahalaga dito para magpaalipin sa isa’t isa, o mapagpakumbabang maglingkod, dahil sa pag-ibig.—Tingnan ang study note sa Gal 5:1, 14.

para sundin ang makalamang mga pagnanasa: Lit., “bilang pagkakataon ng laman.” Ang terminong Griego para sa “laman” (sarx) ay maraming beses na ginamit sa sumunod na mga talata. (Gal 5:16-19) Dito, tumutukoy ito sa pagiging makasalanan ng mga tao.—Tingnan ang study note sa Gal 5:19.

maudyukan sana kayo ng pag-ibig na magpaalipin sa isa’t isa: Pinapayuhan ni Pablo ang mga Kristiyano na huwag maging makasarili, kundi magpaalipin sa mga kapananampalataya nila dahil sa pag-ibig. Ipinapakita ng paggamit niya ng pandiwang “magpaalipin” na dapat na maging mapagpakumbaba sila at pakitunguhan ang iba nang may dignidad at paggalang, gaya ng ginagawa ng isang alipin sa kaniyang panginoon. Ang ekspresyong “magpaalipin sa isa’t isa” ay puwede ring isaling “paglingkuran ang isa’t isa nang mapagpakumbaba.”

Pinalaya tayo ni Kristo para matamo ang kalayaang iyon: Maraming beses na ginamit ni Pablo sa liham na ito ang mga salitang Griego para sa “kalayaan” at “malaya” para idiin “ang kalayaang taglay natin bilang mga kaisa ni Kristo Jesus.” (Gal 2:4) Pinagkumpara ni Pablo ang kalayaang ito at ang pagkaaliping inilarawan niya sa naunang kabanata. Ang ekspresyon sa itaas ay puwede ring isaling “Binigyan tayo ni Kristo ng kalayaang gaya ng sa kaniya [sa babae],” na nagdiriin na ang ganoong kalayaan ay posible lang sa mga anak ng “Jerusalem sa itaas,” ang malayang babae.—Gal 4:26.

mabubuod: Ang ekspresyong Griego na ito ay may dalawang posibleng kahulugan: Puwede itong mangahulugang “natutupad” ang Kautusang Mosaiko sa utos na ito. Pero puwede rin itong mangahulugang “mabubuod” ang Kautusan sa utos na ito. Anuman ang kahulugan nito, matutupad ng isang tao ang buong Kautusan sa pamamagitan ng pagpapakita ng pag-ibig, dahil sa pag-ibig nakasalig ang Kautusan. Sa talatang ito, sinipi ni Pablo ang utos na makikita sa Lev 19:18. Sinipi niya rin ang tekstong iyon sa Ro 13:9, kung saan sinabi niya na ang lahat ng nasa Kautusan ay “mabubuod” sa utos na mahalin ang kapuwa gaya ng sarili. Kaya dito sa Gal 5:14, gaya ng ginawa sa ibang Bibliya, isinalin itong “mabubuod.”

mga gawa ng laman: Sa naunang mga talata, inilarawan ni Pablo ang walang-tigil na paglalabanan ng “laman” at ng “espiritu.” (Gal 5:13, 17) Sa kasunod na mga talata (19-21), binanggit ni Pablo ang 15 “gawa ng laman,” o mga gawaing udyok ng pagiging makasalanan ng tao. (Tingnan ang study note sa Mat 26:41; Gal 5:13, 17.) Ang ‘mga gawang’ ito ay resulta ng iniisip at ginagawa ng isang tao kapag naiimpluwensiyahan siya ng makasalanang laman. (Ro 1:24, 28; 7:21-25) Sa dulo, binanggit ni Pablo ang ekspresyong “mga bagay na tulad ng mga ito” para ipakitang mayroon pang ibang mga gawa ng laman bukod sa mga nabanggit niya.—Tingnan ang study note sa Gal 5:21.

mabubuod: Ang ekspresyong Griego na ito ay may dalawang posibleng kahulugan: Puwede itong mangahulugang “natutupad” ang Kautusang Mosaiko sa utos na ito. Pero puwede rin itong mangahulugang “mabubuod” ang Kautusan sa utos na ito. Anuman ang kahulugan nito, matutupad ng isang tao ang buong Kautusan sa pamamagitan ng pagpapakita ng pag-ibig, dahil sa pag-ibig nakasalig ang Kautusan. Sa talatang ito, sinipi ni Pablo ang utos na makikita sa Lev 19:18. Sinipi niya rin ang tekstong iyon sa Ro 13:9, kung saan sinabi niya na ang lahat ng nasa Kautusan ay “mabubuod” sa utos na mahalin ang kapuwa gaya ng sarili. Kaya dito sa Gal 5:14, gaya ng ginawa sa ibang Bibliya, isinalin itong “mabubuod.”

patuloy na lumakad ayon sa espiritu: Sa kontekstong ito, ang taong lumalakad ayon sa espiritu ay humihingi ng patnubay ng espiritu ng Diyos at hinahayaan niyang gabayan nito ang mga iniisip at ginagawa niya. Kahit na magkaroon siya ng makasalanang mga pagnanasa, inaalis niya iyon agad at hindi iyon iniisip-isip. Kaya naiiwasan niyang mamihasa sa kasalanan. (Ro 8:4-6; San 1:14, 15) Pinagkumpara ni Pablo ang ganitong paggawi at ang paggawing sunod-sunuran sa makalamang pagnanasa.

espiritu . . . laman: Sa kabanatang ito, madalas ipakita ni Pablo na magkalaban ang “laman” at “espiritu.” Dito, ang “laman” ay tumutukoy sa pagiging makasalanan ng mga tao at ang “espiritu” naman ay tumutukoy sa banal na espiritu ng Diyos, pero puwede rin itong tumukoy sa puwersang nagpapakilos sa isang taong nagpapagabay sa banal na espiritu. (Tingnan sa Glosari, “Ruach; Pneuma.”) Ang espiritu ng Diyos ang nagpapakilos sa mga lingkod niya na maging matuwid, pero patuloy na nilalabanan ng makasalanang laman ang impluwensiya ng espiritu. Sa Gal 5:19-23, pinagkumpara ang mga gawa ng makasalanang laman at ang bunga ng banal na espiritu.—Ihambing ang Ro 7:18-20.

laman: Sa Bibliya, karaniwan nang ginagamit ang terminong ito para tumukoy sa tao na nadadala ng kaniyang pagiging di-perpekto at makasalanan.

para sundin ang makalamang mga pagnanasa: Lit., “bilang pagkakataon ng laman.” Ang terminong Griego para sa “laman” (sarx) ay maraming beses na ginamit sa sumunod na mga talata. (Gal 5:16-19) Dito, tumutukoy ito sa pagiging makasalanan ng mga tao.—Tingnan ang study note sa Gal 5:19.

espiritu . . . laman: Sa kabanatang ito, madalas ipakita ni Pablo na magkalaban ang “laman” at “espiritu.” Dito, ang “laman” ay tumutukoy sa pagiging makasalanan ng mga tao at ang “espiritu” naman ay tumutukoy sa banal na espiritu ng Diyos, pero puwede rin itong tumukoy sa puwersang nagpapakilos sa isang taong nagpapagabay sa banal na espiritu. (Tingnan sa Glosari, “Ruach; Pneuma.”) Ang espiritu ng Diyos ang nagpapakilos sa mga lingkod niya na maging matuwid, pero patuloy na nilalabanan ng makasalanang laman ang impluwensiya ng espiritu. Sa Gal 5:19-23, pinagkumpara ang mga gawa ng makasalanang laman at ang bunga ng banal na espiritu.—Ihambing ang Ro 7:18-20.

at mga bagay na tulad ng mga ito: Ipinapakita ng ekspresyong ito na hindi binanggit ni Pablo ang lahat ng puwedeng maituring na “gawa ng laman,” o gawaing udyok ng pagiging makasalanan ng tao. (Tingnan ang study note sa Gal 5:19.) Gumamit si Pablo ng isang kahawig na ekspresyon sa dulo ng 1Ti 1:10. Kailangang gamitin ng mga Kristiyano sa Galacia ang kanilang “kakayahang umunawa” para matukoy ang masasamang gawaing katulad ng mga nabanggit. (Heb 5:14) Halimbawa, hindi espesipikong binanggit ang paninirang-puri sa makasalanang mga gawa ng laman, pero kadalasan nang kasama ito ng “alitan, pag-aaway, selos, pagsiklab ng galit, [at] pagtatalo” na binanggit sa Gal 5:20. Ang mga nagsasagawa ng “mga gawa ng laman” o ng “mga bagay na tulad ng mga ito” na hindi nagsisisi ay hindi tatanggap ng mga pagpapala ng Kaharian ng Diyos.

bawat uri ng karumihan: Malawak ang kahulugan ng terminong “karumihan” (sa Griego, a·ka·thar·siʹa). Dito, ginamit ito sa makasagisag na paraan para tukuyin ang anumang uri ng karumihan pagdating sa seksuwal na gawain, pananalita, pagkilos, o pagsamba. (Ihambing ang 1Co 7:14; 2Co 6:17; 1Te 2:3.) Idiniriin nito ang pagiging kasuklam-suklam ng isang kalagayan o maling gawain. (Tingnan ang study note sa Gal 5:19.) Sinabi ni Pablo na ang nagtutulak sa gumagawa nito ay kasakiman. Ang salitang Griego na ple·o·ne·xiʹa, na isinaling “kasakiman,” ay tumutukoy sa di-masapatang pagnanasa. Dahil iniugnay ni Pablo ang “kasakiman” sa “karumihan,” ipinakita niyang may iba’t ibang antas ang kasalanang ito.—Tingnan ang study note sa Ro 1:29.

mga gawa ng laman: Sa naunang mga talata, inilarawan ni Pablo ang walang-tigil na paglalabanan ng “laman” at ng “espiritu.” (Gal 5:13, 17) Sa kasunod na mga talata (19-21), binanggit ni Pablo ang 15 “gawa ng laman,” o mga gawaing udyok ng pagiging makasalanan ng tao. (Tingnan ang study note sa Mat 26:41; Gal 5:13, 17.) Ang ‘mga gawang’ ito ay resulta ng iniisip at ginagawa ng isang tao kapag naiimpluwensiyahan siya ng makasalanang laman. (Ro 1:24, 28; 7:21-25) Sa dulo, binanggit ni Pablo ang ekspresyong “mga bagay na tulad ng mga ito” para ipakitang mayroon pang ibang mga gawa ng laman bukod sa mga nabanggit niya.—Tingnan ang study note sa Gal 5:21.

seksuwal na imoralidad: Sa Bibliya, ang salitang Griego na por·neiʹa ay sumasaklaw sa lahat ng seksuwal na gawain na labag sa pamantayan ng Diyos. Ayon sa isang diksyunaryo, ang por·neiʹa ay tumutukoy sa “prostitusyon, karumihan, pakikiapid” at sumasaklaw sa “lahat ng uri ng bawal na pagtatalik.” Bukod sa prostitusyon, pangangalunya, at pagtatalik ng mga walang asawa, kasama rin dito ang homoseksuwal na mga gawain at pakikipagtalik sa hayop, na hinahatulan ng Kasulatan. (Lev 18:6, 22, 23; 20:15, 16; 1Co 6:9; tingnan sa Glosari.) Ipinakita ni Jesus na napakasama ng seksuwal na imoralidad, dahil inihanay niya ito sa pagpatay, pagnanakaw, at pamumusong.—Mat 15:19, 20; Mar 7:21-23.

karumihan: O “kasalaulaan; kahalayan.” Sa unang tatlong “gawa ng laman” na binanggit sa talatang ito, ang “karumihan” (sa Griego, a·ka·thar·siʹa) ang may pinakamalawak na kahulugan. Ang salitang ito ay lumitaw nang 10 beses sa Kristiyanong Griegong Kasulatan. Sa literal, tumutukoy ito sa pisikal na karumihan. (Mat 23:27) Sa makasagisag na diwa nito, puwede itong tumukoy sa anumang uri ng karumihan—seksuwal na gawain, pananalita, pagkilos, o pagsamba, gaya ng pagsamba sa diyos-diyusan. (Ro 1:24; 6:19; 2Co 6:17; 12:21; Efe 4:19; 5:3; Col 3:5; 1Te 2:3; 4:7) Kaya ang “karumihan” ay puwedeng tumukoy sa iba’t ibang uri ng kasalanan, at may iba’t iba itong antas. (Tingnan ang study note sa Efe 4:19.) Idiniriin nito ang pagiging kasuklam-suklam ng isang kalagayan o maling gawain.—Tingnan sa Glosari, “Marumi.”

paggawi nang may kapangahasan: O “paggawi nang walang kahihiyan; kalapastanganan.” Sa Bibliya, ang salitang Griego na a·selʹgei·a ay tumutukoy sa mabigat na paglabag sa mga batas ng Diyos dahil sa pagiging pangahas, bastos, at lapastangan. Lumitaw ang terminong ito nang 10 beses sa Kristiyanong Griegong Kasulatan. (Mar 7:22; Ro 13:13; 2Co 12:21; Gal 5:19; Efe 4:19; 1Pe 4:3; 2Pe 2:2, 7, 18; Jud 4) Ayon sa isang diksyunaryo, tumutukoy ito sa “kabastusan, kahalayan, kalaswaan; ibig sabihin, paglampas sa pamantayan ng tamang saloobin at paggawi.” Ginamit ng Judiong istoryador na si Josephus ang terminong Griego na ito nang iulat niya ang pagtatayo ng paganong reyna na si Jezebel ng dambana para kay Baal sa Jerusalem. Kitang-kita sa ginawa niya na napakalapastangan niya at wala siyang delikadesa.—Jewish Antiquities, Aklat 8, kab. 13, par. 1 (Loeb 8.318); tingnan sa Glosari.

sekta: Ang salitang Griego na isinalin ditong “sekta” ay haiʹre·sis (kung saan nanggaling ang salitang Ingles na “heresy”). Lumilitaw na orihinal itong nangangahulugang “pagpili.” Ganiyan ang pagkakagamit ng Septuagint sa salitang ito sa Lev 22:18, kung saan binanggit na maghahandog ang mga Israelita ng “anumang mapili nilang ihandog.” Sa Kristiyanong Griegong Kasulatan naman, ang terminong ito ay tumutukoy sa isang grupo ng mga tao na may naiibang mga paniniwala o doktrina. Tinatawag na sekta ang dalawang pangunahing grupo ng Judaismo—ang mga Pariseo at Saduceo. (Gaw 5:17; 15:5; 26:5) Tinatawag ng mga di-Kristiyano ang Kristiyanismo na “sekta” o “sekta ng mga Nazareno” dahil posibleng iniisip nilang humiwalay lang ito sa Judaismo. (Gaw 24:5, 14; 28:22) Ang salitang Griego na haiʹre·sis ay ginamit din para tumukoy sa mga grupong nabuo sa loob ng kongregasyong Kristiyano. Idiniin ni Jesus na magkakaisa ang mga tagasunod niya at ipinanalangin niya ito. (Ju 17:21) Nagsikap din ang mga apostol na mapanatili ang pagkakaisa ng kongregasyong Kristiyano. (1Co 1:10; Jud 17-19) Kung maggugrupo-grupo ang mga miyembro ng kongregasyon, masisira ang pagkakaisa nila. Kaya kapag ginagamit ang salitang Griego na haiʹre·sis para sa ganitong mga grupo, negatibo ang kahulugan nito. Tumutukoy ito sa mga grupong nakakasira ng pagkakaisa o sa mga sekta. Kapag hindi nagkakaisa sa paniniwala ang mga tao, puwedeng magkaroon ng matitinding pagtatalo, pagkakabaha-bahagi, at pag-aaway pa nga. (Ihambing ang Gaw 23:7-10.) Kaya dapat talagang iwasan ang pagbuo ng mga sekta at ituring itong isa sa “mga gawa ng laman.”​—Gal 5:19-21; 1Co 11:19; 2Pe 2:1.

Ang pag-ibig ay hindi naiinggit: O “Ang pag-ibig ay hindi nagseselos.” Ang pandiwang Griego na ze·loʹo ay nagpapahiwatig ng matinding damdamin na puwedeng positibo o negatibo. Sa talatang ito, isinalin itong “naiinggit” dahil nagpapahiwatig ito ng negatibong damdamin ng isang tao para sa iniisip niyang karibal o nakakalamang sa kaniya. Ang kaugnay na pangngalang zeʹlos, na madalas isaling “selos,” ay kasama sa “mga gawa ng laman” sa Gal 5:19-21. Makasarili ito, at inuudyukan nito ang isang tao na magalit, sa halip na umibig. Ang makadiyos na pag-ibig ay hindi naiinggit, kundi laging nagtitiwala at umaasa; lagi nitong inuuna ang kapakanan ng iba.—1Co 13:4-7; para sa positibong pagkakagamit ng pandiwang Griego, tingnan ang study note sa 2Co 11:2.

espiritismo: O “pangkukulam; okultismo; paggamit ng droga.” Ang pangngalang Griego na isinalin ditong “espiritismo” ay phar·ma·kiʹa, na pangunahin nang nangangahulugang “paggamit ng droga.” Ang terminong Griego na ito ay posibleng naiugnay sa espiritismo, mahika, o okultismo dahil gumagamit ng droga ang mga espiritista noon kapag nakikipag-ugnayan sa mga demonyo para humingi ng kapangyarihan sa mga ito. Ginagamit ng Septuagint ang salitang Griego na phar·ma·kiʹa bilang panumbas sa mga salitang Hebreo para sa “mahika,” “lihim na mahika,” at “pangkukulam.” (Exo 7:11, 22; 8:7, 18; Isa 47:9, 12) Maliwanag na ginamit ni Pablo ang salitang ito para tumukoy sa okultismo, dahil binanggit niya ito kasunod ng idolatriya. (Tingnan sa Glosari, “Idolo; Idolatriya.”) Ang kaugnay nitong pangngalan na phar·ma·kosʹ ay isinaling “mga nagsasagawa ng espiritismo” sa Apo 21:8.—Apo 22:15; tingnan sa Glosari.

selos: Ang salitang Griego na zeʹlos ay nagpapahiwatig ng matinding damdamin na puwedeng positibo o negatibo. Kasama ito sa binanggit ni Pablo na “mga gawa ng laman.” Sa kontekstong ito, ang salitang ito ay nagpapahiwatig ng negatibong damdamin ng isang tao para sa iniisip niyang karibal o nakakalamang sa kaniya. Ang mga Kristiyano noong unang siglo ay tumanggap ng matinding payo laban sa ganitong uri ng selos.—1Co 3:3; 2Co 12:20; San 3:14, 16; tingnan ang study note sa 1Co 13:4.

pagsiklab ng galit: Ginamit dito ni Pablo ang anyong pangmaramihan ng salitang Griego na isinaling “galit.” Hindi lang ito tumutukoy sa mismong pagsiklab ng di-makontrol na galit, kundi pati sa galit na kinikimkim at bigla na lang sumasabog. Kasama ang galit sa kasuklam-suklam na mga gawa ng laman, gaya ng seksuwal na imoralidad, paggawi nang may kapangahasan, idolatriya, espiritismo, at paglalasing.

sekta: Tingnan ang study note sa Gaw 24:5.

walang-patumanggang mga pagsasaya: Tatlong beses lumitaw sa Kristiyanong Griegong Kasulatan ang salitang Griego na koʹmos, at laging negatibo ang kahulugan nito. (Gal 5:21; 1Pe 4:3) Tumutukoy ito sa “pagsasaya kung saan ang mga tao ay naglalasingan at gumagawa ng imoral na mga bagay.” Sa mga Griegong akda noon, ginagamit ang salitang ito para sa magugulong prusisyon sa mga kapistahang nagpaparangal sa paganong mga diyos, gaya ni Dionysus (o Bacchus), ang diyos ng alak, at may kasama itong kantahan hanggang sa lumalim ang gabi. Ang ganitong mga prusisyon, pagpapakasasa, at malalaswang gawain ay karaniwan lang sa mga Griegong lunsod noong panahon ng mga apostol, gaya ng mga lunsod sa Asia Minor. (1Pe 1:1) Sumulat si Pedro sa mga Kristiyano doon na bago makumberte ay namihasa sa “di-makontrol na pagnanasa, labis na pag-inom ng alak, magulong pagsasaya, pagpapaligsahan sa pag-inom, at kasuklam-suklam na mga idolatriya.” (1Pe 4:3, 4) Isinama ni Pablo ang “walang-patumanggang pagsasaya” sa “mga gawa ng laman,” at sinabing ang mga nagsasagawa nito ay “hindi magmamana ng Kaharian ng Diyos.” (Gal 5:19-21) Sa mga talata kung saan lumitaw ang ekspresyong “walang-patumanggang mga pagsasaya,” binanggit din nina Pablo at Pedro ang mga gawaing gaya ng paglalasingan, imoral na pakikipagtalik, seksuwal na imoralidad, karumihan, paggawi nang may kapangahasan, at di-makontrol na pagnanasa.

mga gawa ng laman: Sa naunang mga talata, inilarawan ni Pablo ang walang-tigil na paglalabanan ng “laman” at ng “espiritu.” (Gal 5:13, 17) Sa kasunod na mga talata (19-21), binanggit ni Pablo ang 15 “gawa ng laman,” o mga gawaing udyok ng pagiging makasalanan ng tao. (Tingnan ang study note sa Mat 26:41; Gal 5:13, 17.) Ang ‘mga gawang’ ito ay resulta ng iniisip at ginagawa ng isang tao kapag naiimpluwensiyahan siya ng makasalanang laman. (Ro 1:24, 28; 7:21-25) Sa dulo, binanggit ni Pablo ang ekspresyong “mga bagay na tulad ng mga ito” para ipakitang mayroon pang ibang mga gawa ng laman bukod sa mga nabanggit niya.—Tingnan ang study note sa Gal 5:21.

walang-patumanggang pagsasaya: Tingnan ang study note sa Ro 13:13.

at mga bagay na tulad ng mga ito: Ipinapakita ng ekspresyong ito na hindi binanggit ni Pablo ang lahat ng puwedeng maituring na “gawa ng laman,” o gawaing udyok ng pagiging makasalanan ng tao. (Tingnan ang study note sa Gal 5:19.) Gumamit si Pablo ng isang kahawig na ekspresyon sa dulo ng 1Ti 1:10. Kailangang gamitin ng mga Kristiyano sa Galacia ang kanilang “kakayahang umunawa” para matukoy ang masasamang gawaing katulad ng mga nabanggit. (Heb 5:14) Halimbawa, hindi espesipikong binanggit ang paninirang-puri sa makasalanang mga gawa ng laman, pero kadalasan nang kasama ito ng “alitan, pag-aaway, selos, pagsiklab ng galit, [at] pagtatalo” na binanggit sa Gal 5:20. Ang mga nagsasagawa ng “mga gawa ng laman” o ng “mga bagay na tulad ng mga ito” na hindi nagsisisi ay hindi tatanggap ng mga pagpapala ng Kaharian ng Diyos.

Walang kautusan laban sa ganitong mga bagay: Walang kautusan na makakahadlang sa paglinang ng mga Kristiyano sa mga katangiang ito na bunga ng espiritu ng Diyos. Ang lahat ng katangiang ito ay kaayon ng kautusan ng pag-ibig sa Kautusang Mosaiko (Lev 19:18; Deu 6:5) at sa “kautusan ng Kristo” (Gal 6:2; Ju 13:34). Ang ekspresyong “ganitong mga bagay” ay nagpapakita na ang mga katangian na bunga ng espiritu ni Jehova ay hindi lang limitado sa siyam na katangiang binanggit dito. Bukod sa mga ito, may iba pang katangiang bumubuo sa Kristiyanong personalidad, at ang lahat ng ito ay nalilinang sa tulong ng banal na espiritu.—Efe 4:24, 32; 5:9; Col 3:12-15; San 3:17, 18.

pag-ibig: Kilalá ang paglalarawang ito sa pag-ibig; ginamit dito ni Pablo ang terminong Griego (a·gaʹpe) na ginamit din sa 1Ju 4:8-10, kung saan inilarawan ni Juan “ang pag-ibig ng Diyos.” Sinasabi pa nga ng talata 8 na “ang Diyos ay pag-ibig,” ibig sabihin, si Jehova ang personipikasyon ng pag-ibig. (Tingnan ang study note sa Ju 3:16.) Malinaw na mailalarawan ang Kristiyanong pag-ibig kung titingnan ang mga ginagawa nito. Ito ay hindi makasarili at ginagabayan ng prinsipyo. Hindi sa lahat ng pagkakataon ay may kasamang magiliw na pagmamahal ang pag-ibig na ginagabayan ng prinsipyo; ang pag-ibig na ito ay ipinapakita ng isa dahil ito ang tamang gawin. Halimbawa, puwedeng masaktan nang sobra ang isang tao. Pero dahil sa Kristiyanong pag-ibig, hindi siya “nagkikimkim ng sama ng loob.” (1Co 13:5) Ang makadiyos na pag-ibig na inilalarawan ni Pablo ay kombinasyon ng magiliw na pagmamahal at ng determinasyong gawin ang tama sa paningin ng Diyos.—Tingnan ang study note sa Mat 5:44; 22:37.

pag-ibig: Ito ang unang paglitaw ng pandiwang Griego na a·ga·paʹo (“umibig”) sa Ebanghelyo ni Juan. Ang pandiwang Griegong ito at ang kaugnay na pangngalang a·gaʹpe (pag-ibig) ay ginamit sa Ebanghelyo niya nang 44 na beses—mas marami kaysa sa pinagsama-samang paglitaw nito sa tatlong iba pang Ebanghelyo. Sa Bibliya, ang a·ga·paʹo at a·gaʹpe ay karaniwan nang tumutukoy sa mapagsakripisyong pag-ibig na ginagabayan ng prinsipyo. Makikita iyan sa pagkakagamit ng a·ga·paʹo sa talatang ito, dahil sinasabi rito na inibig ng Diyos ang sangkatauhan, na kailangang tubusin mula sa kasalanan. (Ju 1:29) Ang pangngalan naman ang ginamit sa 1Ju 4:8, kung saan sinabi ni Juan na “ang Diyos ay pag-ibig.” Ang pag-ibig (a·gaʹpe) ang unang binanggit sa “mga katangian na bunga ng espiritu” (Gal 5:22), at detalyado itong inilarawan sa 1Co 13:4-7. Sa pagkakagamit nito sa Kasulatan, makikita na ang ganitong pag-ibig ay kadalasan nang hindi lang basta nadarama. Sa maraming konteksto, malawak ang kahulugan nito; ang ganitong pag-ibig ay kadalasan nang sadyang ipinadarama at pinag-iisipan kung paano ipapakita. (Mat 5:44; Efe 5:25) Kaya ang pag-ibig ng mga Kristiyano ay dapat na nakabatay rin sa pananagutan, prinsipyo, at sa kung ano ang tama. Pero ang nagpapakita nito ay karaniwan nang nakadarama rin ng pagkagiliw. (1Pe 1:22) Makikita iyan sa paggamit ng terminong ito sa Ebanghelyo ni Juan. Nang isulat niya na “mahal ng Ama ang Anak” (Ju 3:35), ginamit niya ang isang anyo ng salitang a·ga·paʹo, pero nang iulat niya ang paglalarawan ni Jesus sa kaugnayan ding ito, ginamit niya ang isang anyo ng pandiwang Griego na phi·leʹo, ang pag-ibig na may paggiliw.—Ju 5:20.

Dapat mong ibigin: Ang salitang Griego rito na isinaling “ibigin” ay a·ga·paʹo. Ang pandiwang ito at ang kaugnay na pangngalang a·gaʹpe (pag-ibig) ay ginamit nang mahigit 250 beses sa Kristiyanong Griegong Kasulatan. Sa 1Ju 4:8, ang pangngalang a·gaʹpe ay ginamit sa pariralang “ang Diyos ay pag-ibig,” at tinukoy ng Kasulatan ang Diyos bilang ang sukdulang halimbawa ng di-makasariling pag-ibig na ginagabayan ng prinsipyo. Kumikilos ang Diyos para ipadama ang pag-ibig niya at pinag-iisipan niya kung paano ito ipapakita. Ang ganitong pag-ibig ay tapat at may kasamang gawa, hindi lang puro damdamin. Ang mga taong nagpapakita ng ganitong pag-ibig ay hindi pinilit, kundi pinili nilang ipakita ito bilang pagtulad sa Diyos. (Efe 5:1) Kaya naman ang mga tao ay puwedeng utusan na magpakita ng pag-ibig, gaya ng dalawang pinakadakilang utos, na binanggit sa kontekstong ito. Dito, sinipi ni Jesus ang Deu 6:5. Sa Hebreong Kasulatan, ang pandiwang Hebreo na ʼa·hevʹ o ʼa·havʹ (umibig) at ang pangngalang ʼa·havahʹ (pag-ibig) ang mga salitang karaniwang ginagamit para tumukoy sa pag-ibig. Malawak ang kahulugan ng mga ito gaya ng mga salitang Griego na nabanggit. Kapag may kaugnayan sa pag-ibig kay Jehova, ipinapakita ng mga salitang ito ang kagustuhan ng isang tao na ibigay ang buong debosyon niya sa Diyos at Siya lang ang paglingkuran. Perpektong naipakita ni Jesus ang ganitong pag-ibig. Ipinakita niya na ang pag-ibig kay Jehova ay hindi lang pagkadama ng pagmamahal. Gumagabay ito sa buong buhay ng isang tao, sa iniisip niya, sinasabi, at ginagawa.—Tingnan ang study note sa Ju 3:16.

Diyos ng kapayapaan at hindi ng kaguluhan: Sinasabi dito ni Pablo na ang kabaligtaran ng kaguluhan ay kapayapaan. Inilarawan niya si Jehova bilang “Diyos ng kapayapaan” sa Fil 4:9, 1Te 5:23, at Heb 13:20 at “Diyos na nagbibigay ng kapayapaan” sa Ro 15:33 at 16:20. Ang kapayapaang mula sa Diyos ang pundasyon ng kaayusan at pagkakaisa sa loob ng kongregasyong Kristiyano. Hindi sinasabi dito ni Pablo na ang pagiging organisado ay awtomatikong magbubunga ng kapayapaan. Pero sinasabi niya na kapag isinagawa ng mga taga-Corinto ang pagsamba nila sa maayos na paraan, magiging payapa ang mga pulong nila at ‘mapapatibay nila ang isa’t isa.’ (1Co 14:26-32) Makikita sa maayos na mga pagtitipon sa pagsamba ang mga katangian ng Diyos ng kapayapaan, at makakapagbigay ang mga ito ng karangalan sa kaniya.

Isa lang ang mabuti, ang Diyos: Dito, kinilala ni Jesus na ang pamantayan ng kabutihan ay si Jehova, at siya lang ang may karapatan na magtakda ng kung ano ang mabuti at masama. Nang kumain sina Adan at Eva ng ipinagbabawal na bunga mula sa puno ng pagkaalam ng mabuti at masama, nangahas silang agawin ang karapatang iyon. (Gen 2:17; 3:4-6) Di-gaya nila, mapagpakumbabang nagpapasakop si Jesus sa mga itinakdang pamantayan ng kaniyang Ama. Ipinakita at ipinaliwanag ng Diyos kung ano ang mabuti sa pamamagitan ng kaniyang Salita.​—Mar 10:19.

nananampalataya sa kaniya: Lit., “naniniwala sa kaniya.” Ang pandiwang Griego na pi·steuʹo (kaugnay ng pangngalang piʹstis, na karaniwang isinasaling “pananampalataya”) ay pangunahin nang nangangahulugang “maniwala; magkaroon ng pananampalataya,” pero puwede itong magkaroon ng iba pang kahulugan depende sa konteksto at gramatika. Karaniwan na, ang kahulugan nito ay higit pa sa basta paniniwala o pagtanggap na umiiral ang isa. (San 2:19) May kasama itong pagtitiwala na makikita sa pagsunod. Sa Ju 3:16, ang pandiwang Griego na pi·steuʹo ay may kasamang pang-ukol na eis, “sa.” Sinabi ng isang iskolar tungkol sa pariralang Griego na ito: “Ang pananampalataya ay itinuturing na pagkilos, isang bagay na ginagawa ng mga tao, ang pagpapakita ng pananampalataya sa isa.” (An Introductory Grammar of New Testament Greek, ni Paul L. Kaufman, 1982, p. 46) Maliwanag na ang tinutukoy rito ni Jesus ay hindi lang iisang gawa ng pananampalataya, kundi ang pagsasabuhay nito. Sa Ju 3:36, ipinakita na ang kabaligtaran ng “nananampalataya sa Anak” ay “sumusuway sa Anak.” Kaya sa kontekstong iyon, ang “pananampalataya” ay hindi lang matibay na paniniwala; nakikita ito sa pagsunod.

mga katangian na bunga ng espiritu: Madalas lumitaw sa Kasulatan ang terminong pang-agrikultura na kar·posʹ, o “bunga.” Ginamit ito dito sa makasagisag na paraan para tumukoy sa mga katangiang naibibigay ng banal na espiritu, o aktibong puwersa ng Diyos, sa mga tao. (Gal 5:16) Kung paanong namumunga ang isang puno kapag inaalagaan itong mabuti, nagkakaroon din ang isang tao ng “mga katangian na bunga ng espiritu” kapag hinahayaan niyang gabayan ng espiritu ang pag-iisip at paggawi niya. (Ihambing ang Aw 1:1-3.) Makikita sa mga katangiang iyon ang personalidad ng Diyos na Jehova, ang Pinagmumulan ng banal na espiritu. (Col 3:9, 10) Hindi sinaklaw ng listahang ito ang lahat ng katangiang naibibigay ng banal na espiritu sa mga Kristiyano bilang bunga nito. (Tingnan ang study note sa Gal 5:23.) Ang lahat ng katangiang iyon ang bumubuo sa bagong personalidad. (Efe 4:24) Ginamit ni Pablo dito ang anyong pang-isahan ng salitang Griego na kar·posʹ, “bunga.” Sinasabi ng mga komentarista sa Bibliya na posibleng anyong pang-isahan ang ginamit dito para ipakita na ang magagandang katangiang nabanggit ay para bang bumubuo ng isang bunga; mahalagang magkaroon ng lahat ng katangiang ito, dahil magkakaugnay ang mga ito.

pag-ibig: Malinaw na maiintindihan ang kahulugan ng Kristiyanong pag-ibig (sa Griego, a·gaʹpe) kung ilalarawan ang mga ginagawa nito, gaya ng ginawa ni Pablo sa 1Co 13:4-8. (Tingnan ang study note sa 1Co 13:4.) Ginamit din ni Juan ang terminong a·gaʹpe sa 1Ju 4:8-10, kung saan inilarawan niya ang “pag-ibig ng Diyos.” Sinabi pa nga ni Juan na “ang Diyos ay pag-ibig,” ibig sabihin, si Jehova ang personipikasyon ng pag-ibig. (Tingnan ang study note sa Ju 3:16.) Sinabi ni Jesus na ang pag-ibig sa Diyos at sa kapuwa ang dalawang pinakamahalagang utos.—Mat 22:37-39; tingnan ang study note sa Mat 22:37.

kagalakan: Ang positibong nararamdaman ng isa kapag may inaasahan siya o natanggap na magandang bagay; ang pagkadama ng tunay na kaligayahan. Ang salitang Griego na isinaling “kagalakan” ay tumutukoy sa isang masidhing damdamin na nasa puso. Si Jehova, ang “maligayang Diyos,” ang Pinagmumulan ng kagalakan, at gusto niyang maging masaya ang bayan niya. (1Ti 1:11) Sa tulong ng espiritu ng Diyos, makakapanatiling maligaya ang isang Kristiyano sa kabila ng pagsubok, malungkot na mga karanasan, o pag-uusig.—Col 1:11; Heb 12:2; San 1:2-4.

kapayapaan: Malawak ang kahulugan ng salitang Griego para sa “kapayapaan.” Sa kontekstong ito, ang “kapayapaan” ay ang kapanatagan ng isip at puso na nagmumula sa pagkakaroon ng malapít na kaugnayan kay Jehova, “ang Diyos ng kapayapaan.” (Fil 4:9; 1Te 5:23; Heb 13:20; tingnan ang study note sa 1Co 14:33.) Madalas banggitin nang magkasama ang banal na espiritu ng Diyos at ang “kapayapaan.” (Gaw 9:31; Ro 8:6; 15:13) Sa tulong ng espiritu, ang mga may mapayapang kaugnayan sa Diyos ay may magandang kaugnayan din sa iba at nakakapagtaguyod ng pagtutulungan at pagkakaisa.—Mat 5:9; 2Co 13:11; San 3:18.

pagtitiis: O “mahabang pagtitiis.” Ang salitang Griego dito ay puwedeng literal na isaling “mahabang espiritu” (Kingdom Interlinear) at nagpapahiwatig ng pagiging kalmado habang nagtitiis at pagiging hindi magagalitin. Ang Diyos na Jehova ang pinakamagandang halimbawa ng pagtitiis. (Ro 2:4; 9:22; 1Ti 1:16; 1Pe 3:20; 2Pe 3:9, 15) Sinabi ni Pablo na ang pagtitiis ay isang mahalagang katangian ng Kristiyanong pag-ibig.—1Co 13:4; tingnan ang Ap. A2.

kabaitan: Pagiging mapagmalasakit sa iba at pagtulong at pagbibigay ng pabor sa kanila nang bukal sa loob. Mabait ang Diyos na Jehova kahit sa mga walang utang na loob at masasama. (Luc 6:35; Ro 2:4; 11:22; Tit 3:4, 5) Isang anyo ng salitang Griego para sa “kabaitan” ang ginamit para ilarawan ang pamatok ni Jesus na “madaling dalhin.” (Mat 11:30; tlb.) Ang mga Kristiyano na nasa ilalim ng pamatok na iyan ay pinapayuhan na maging mabait.—Efe 4:32; Col 3:12.

kabutihan: Katangian o kalagayan ng pagiging mabuti; kaugnay nito ang mataas na moralidad. Sa isang diksyunaryo, ang salitang Griego para sa “kabutihan” ay tumutukoy sa isang “magandang katangian na naipapakita partikular na sa pamamagitan ng pagmamalasakit sa iba.” Kaya ang isang Kristiyano ay hindi lang dapat na maging mabuti, kundi dapat din siyang gumawa ng mabuti. Kahit na di-perpekto ang isang Kristiyano, puwede pa rin siyang maging mabuti kung susunod siya sa mga utos ni Jehova at tutularan niya ang kabutihan at pagkabukas-palad ng Diyos. (Gaw 9:36, 39; 16:14, 15; Ro 7:18; Efe 5:1) Si Jehova ay mabuti sa sukdulang diwa. (Aw 25:8; Zac 9:17; Mar 10:18 at study note) Napakabukas-palad at makonsiderasyon niyang Diyos.—Gaw 14:17.

pananampalataya: Ang terminong “pananampalataya” ay salin para sa salitang Griego na piʹstis, na pangunahin nang tumutukoy sa pagtitiwala at matibay na pananalig. Sa patnubay ng espiritu, binigyang-kahulugan ni Pablo ang “pananampalataya” sa Heb 11:1. Gaya ng pag-ibig, mas maiintindihan ang kahulugan ng pananampalataya kung ilalarawan ang mga ginagawa nito. (San 2:18, 22; tingnan ang study note sa Ju 3:16.) Ipinapakita ng Kasulatan na dapat na patuloy na tumibay ang pananampalataya ng isang Kristiyano, kaya naman sinabi ng mga alagad ni Jesus: “Palakasin mo ang pananampalataya namin.” (Luc 17:5) Pinuri ni Pablo ang mga Kristiyano sa Tesalonica. Sinabi niya: “Patuloy na lumalakas ang inyong pananampalataya.” (2Te 1:3; tingnan din ang 2Co 10:15.) Sa aklat ng Galacia, mahigit 20 beses binanggit ang “pananampalataya,” at pinakamadalas itong tumutukoy sa pagtitiwala sa Diyos o kay Kristo, gaya sa talatang ito. (Gal 3:6, 11) Sa 2Te 3:2, sinabi ni Pablo: “Hindi lahat ng tao ay may pananampalataya.” Para magkaroon ang isa ng matibay na pananampalataya, kailangan niya ang banal na espiritu ni Jehova.

kahinahunan: Pagiging kalmado at payapa ng isang Kristiyano na naipapakita niya sa kaugnayan niya sa Diyos at sa pakikitungo niya sa kaniyang kapuwa. (Gal 6:1; Efe 4:1-3; Col 3:12) Dahil ang kahinahunan ay katangian na bunga ng espiritu ng Diyos, ang isang Kristiyano ay hindi magkakaroon nito sa sarili lang niyang pagsisikap. Kailangan niyang lumapit sa Diyos, manalangin para sa espiritu Niya, at magpagabay dito. Ang isang taong mahinahon ay hindi duwag o mahina. Ang salitang Griego para sa “kahinahunan” (pra·yʹtes) ay tumutukoy sa pagiging malakas pero banayad. Ang kaugnay nitong salitang Griego (pra·ysʹ) ay isinaling “mahinahon.” (Mat 21:5; 1Pe 3:4) Inilarawan ni Jesus ang sarili niya na mahinahon (Mat 11:29); pero siguradong hindi siya mahina.—Tingnan ang Mat 5:5 at study note.

pagpipigil sa sarili: Apat na beses lumitaw sa Kristiyanong Griegong Kasulatan ang salitang Griego dito para sa “pagpipigil sa sarili.” (Gaw 24:25; 2Pe 1:6) Ang katangiang ito ay nangangahulugang “pagpipigil na magpadala sa damdamin, pabigla-biglang desisyon, o kagustuhan.” Isang kaugnay na pandiwang Griego ang ginamit sa 1Co 9:25 (tingnan ang study note), kung saan sinabi ni Pablo tungkol sa mga atleta na kasali sa mga palaro: “Ang lahat ng kasali sa isang paligsahan ay nagpipigil sa sarili sa lahat ng bagay.” Ginamit din ng Septuagint ang pandiwang Griego na ito sa Gen 43:31 nang sabihin nito na ‘kinontrol ni Jose ang damdamin’ niya. Ang pandiwang Hebreo sa Gen 43:31 ay ginamit din sa Isa 42:14, kung saan mababasa na sinabi ni Jehova: “Nagpigil [ako] sa sarili.” Sa halip na parusahan agad ang mga nagkasala, pinalipas muna ni Jehova ang panahon para magkaroon sila ng pagkakataong magbago at makuha ang pagsang-ayon niya.—Jer 18:7-10; 2Pe 3:9.

Walang kautusan laban sa ganitong mga bagay: Walang kautusan na makakahadlang sa paglinang ng mga Kristiyano sa mga katangiang ito na bunga ng espiritu ng Diyos. Ang lahat ng katangiang ito ay kaayon ng kautusan ng pag-ibig sa Kautusang Mosaiko (Lev 19:18; Deu 6:5) at sa “kautusan ng Kristo” (Gal 6:2; Ju 13:34). Ang ekspresyong “ganitong mga bagay” ay nagpapakita na ang mga katangian na bunga ng espiritu ni Jehova ay hindi lang limitado sa siyam na katangiang binanggit dito. Bukod sa mga ito, may iba pang katangiang bumubuo sa Kristiyanong personalidad, at ang lahat ng ito ay nalilinang sa tulong ng banal na espiritu.—Efe 4:24, 32; 5:9; Col 3:12-15; San 3:17, 18.

nagpipigil sa sarili: Ang mga atleta ay nagpipigil sa sarili habang naghahanda para sa isang kompetisyon. Marami ang nagdidiyeta, at ang ilan ay hindi muna umiinom ng alak. Isinulat ng istoryador na si Pausanias na umaabot nang 10 buwan ang pagsasanay para sa Olympics, at ipinapalagay na halos ganiyan din kahaba ang pagsasanay para sa iba pang malalaking palaro.

mahinahon: Ang panloob na katangian ng mga buong pusong nagpapasakop sa kalooban at patnubay ng Diyos at hindi dominante. Ang terminong Griego ay hindi nangangahulugan ng pagiging duwag o mahina. Sa Septuagint, ang salitang ito ang ginamit na panumbas para sa salitang Hebreo na puwedeng isaling “maamo” o “mapagpakumbaba.” Ginamit ito para ilarawan si Moises (Bil 12:3), ang mga handang magpaturo (Aw 25:9), ang mga magmamay-ari ng lupa (Aw 37:11), at ang Mesiyas (Zac 9:9; Mat 21:5). Inilarawan ni Jesus ang sarili niya na mahinahon, o maamo.—Mat 11:29.

ipinako sa tulos: Ginamit sa mga Ebanghelyo ang pandiwang Griego na stau·roʹo para sa pagpatay kay Jesu-Kristo. Dito, ginamit ni Pablo ang terminong ito sa makasagisag na diwa. (Ihambing ang study note sa Ro 6:6.) Tumutukoy ito sa matinding pagsisikap at determinasyon na kailangan ng mga tagasunod ni Kristo para mapatay ang laman, o ang makasalanang tendensiya ng tao. Kapag natalo at nakontrol ng isang Kristiyano “ang makalamang mga pagnanasa at damdamin” niya, para bang napatay niya ang mga pagnanasang iyon at hindi na siya makokontrol ng mga iyon. (Gal 5:16) Ang sinabi dito ni Pablo ay kaugnay ng binanggit niya sa naunang mga talata, na nagdiriin na dapat na maging determinado ang mga kaisa ni Kristo na umiwas sa “mga gawa ng laman” na binanggit sa Gal 5:19-21.

ipinako sa tulos na kasama niya: Ginamit sa mga Ebanghelyo ang pandiwang Griego na syn·stau·roʹo para tumukoy sa mga literal na ipinako sa tulos katabi ni Jesus. (Mat 27:44; Mar 15:32; Ju 19:32) Maraming beses na binanggit ni Pablo sa mga liham niya ang pagpapako kay Jesus sa tulos (1Co 1:13, 23; 2:2; 2Co 13:4), pero dito, ginamit niya ang terminong ito sa makasagisag na diwa. Sinasabi niya rito na pinapatay, o pinapalitan, ng mga Kristiyano ang kanilang lumang personalidad sa pamamagitan ng pananampalataya sa pinatay na si Kristo. Ganito rin ang pagkakagamit ni Pablo sa terminong ito sa liham niya sa mga taga-Galacia. Sinabi niya: “Ipinako ako sa tulos kasama ni Kristo.”​—Gal 2:20.

Huwag tayong maging mapagmataas: Matapos pagkumparahin ni Pablo ang “mga gawa ng laman” at “mga katangian na bunga ng espiritu” (Gal 5:19-23), idinagdag niya ang payong mababasa sa talatang ito. Ang salitang Griego na isinaling “mapagmataas” (ke·noʹdo·xos) ay literal na nangangahulugang “walang-kuwentang kaluwalhatian.” Sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, dito lang lumitaw ang salitang ito. Ayon sa isang diksyunaryo, nangangahulugan itong “masyadong mataas ang tingin sa sarili, hangang-hanga sa sarili, mayabang.” Nagpapahiwatig ito ng matinding kagustuhan ng isa na mapuri kahit wala namang dahilan para purihin siya. Ang kaugnay nitong salitang Griego ay isinaling “pagmamataas” sa Fil 2:3.

huwag tayong makipagkompetensiya sa isa’t isa: O “huwag nating hamunin ang iba na makipagpaligsahan.” Ayon sa isang diksyunaryo, ang salitang Griego na ginamit dito ay literal na nangangahulugang “tawagin ang isa para lumapit ito, kadalasan nang para hamunin siya o makipaglaban sa kaniya.” Sa isa pang diksyunaryo, nangangahulugan itong “paghamon sa isa na makipaglaban o makipagpaligsahan.”