lubusan silang magkaisa: O “mapasakdal ang kanilang pagkakaisa.” Sa talatang ito, ang lubos na pagkakaisa ay iniugnay ni Jesus sa pag-ibig ng Ama. Kaayon ito ng sinasabi sa Col 3:14: ‘Lubusang pinagkakaisa ng pag-ibig ang mga tao.’ Kapag sinabing ‘lubusang nagkakaisa,’ hindi ibig sabihin na wala nang pagkakaiba-iba ang personalidad ng mga indibidwal—ang kanilang kakayahan, kaugalian, at konsensiya. Nangangahulugan lang ito na ang mga tagasunod ni Jesus ay nagkakaisa sa pagkilos, paniniwala, at turo.—Ro 15:5, 6; 1Co 1:10; Efe 4:3; Fil 1:27.

sama-sama at may pagkakaisa: Lit., “may iisang bibig at iisang kaisipan.” Kung paanong ipinanalangin ni Jesus ang mga tagasunod niya na magkaisa, ipinanalangin din ni Pablo ang mga kapananampalataya niya na magkaisa sa isip at gawa. (Ju 17:20-23; tingnan ang study note sa Ju 17:23.) Sa talatang ito, gumamit si Pablo ng dalawang termino para idiin ang pagkakaisa. Sa aklat ng Gawa, maraming beses na ginamit ang salitang isinaling “may pagkakaisa” para ilarawan ang kahanga-hangang pagkakaisa ng mga Kristiyano noon. (Gaw 1:14, “may iisang kaisipan”; 4:24, “sama-sama”; 15:25, “lahat”) Ipinapakita ng ekspresyon para sa “iisang bibig” na gusto ni Pablo na sama-samang pumuri sa Diyos ang mga Kristiyanong Judio at Gentil sa kongregasyon sa Roma.

malugod ninyong tanggapin: O “tanggapin ninyo.” Ang salitang Griego na ginamit dito ay tumutukoy sa mainit na pagtanggap sa isang tao, gaya ng pagpapatuloy sa kaniya sa bahay o pagtanggap sa kaniya sa grupo ng mga kaibigan ng isa. Ang salitang ito ay puwede ring isaling “inasikaso” (Gaw 28:2) o “isinama” (Gaw 18:26).

lingkod: O “ministro.” Kadalasan nang ginagamit ng Bibliya ang salitang Griego na di·aʹko·nos para tumukoy sa mga patuloy na naglilingkod sa iba nang mapagpakumbaba. Ginamit ang termino para tumukoy kay Kristo (Ro 15:8), sa mga lingkod ni Kristo (1Co 3:5-7; Col 1:23), mga ministeryal na lingkod (Fil 1:1; 1Ti 3:8), mga alipin sa sambahayan (Ju 2:5, 9), at mga opisyal ng pamahalaan (Ro 13:4).

lingkod: Sa Bibliya, ang salitang Griego na di·aʹko·nos ay kadalasan nang tumutukoy sa mga mapagpakumbabang naglilingkod para sa kapakanan ng iba. (Tingnan ang study note sa Mat 20:26.) Dito, ginamit ang terminong ito para ilarawan si Kristo. Bago naging tao si Jesus, naglingkod siya kay Jehova sa loob ng napakahabang panahon. Pero nang bautismuhan siya, pinasimulan niya ang isang bagong paraan ng paglilingkod, na sasapat sa espirituwal na pangangailangan ng makasalanang mga tao. Kasama pa nga rito ang pagbibigay ng sarili niyang buhay bilang pantubos. (Mat 20:28; Luc 4:16-21) Dito, inilarawan si Jesus na lingkod ng mga tuling Judio para mapatunayan na tapat ang Diyos, dahil natupad ang mga pangako ng Diyos sa mga ninuno ng mga Judio sa pamamagitan ng paglilingkod niya. Kasama rito ang pangako kay Abraham na pagpapalain ang lahat ng bansa sa pamamagitan ng supling niya. (Gen 22:17, 18) Kaya dahil sa paglilingkod ni Jesus, makikinabang din ang mga tao ng ibang mga bansa na “aasa” sa kaniya.​—Ro 15:9-12.

Gaya ng nasusulat: Sa kontekstong ito (Ro 15:9-12), ang apat na pagsipi ni Pablo mula sa Hebreong Kasulatan ay nagpapakitang matagal nang sinabi ni Jehova na pupurihin Siya ng mga tao ng lahat ng bansa. Kaya bukod sa mga Judio, makikinabang din ang mga Gentil sa ministeryo ni Kristo. Ang pangangatuwirang ito ay sumusuporta sa payo ni Pablo sa mga Kristiyanong Judio at Gentil sa kongregasyon sa Roma na ‘malugod na tanggapin ang isa’t isa.’—Ro 15:7; tingnan ang study note sa Ro 1:17.

sa gitna ng mga bansa: Dito, lumilitaw na sinipi ni Pablo ang isang bahagi ng Aw 18:49, kung saan mababasa sa tekstong Hebreo: “Luluwalhatiin kita sa gitna ng mga bansa, O Jehova.” (Kahawig iyan ng mababasa sa 2Sa 22:50.) Maraming manuskrito ang sumusuporta sa saling ito sa Ro 15:9, pero may ilang manuskrito na ang mababasa ay “sa gitna ng mga bansa, O Panginoon.” Gaya ng makikita sa natitirang mga kopya ng Septuagint, lumilitaw na sinipi ng mas bagong mga tagakopya sa Ro 15:9 ang kabuoan ng Aw 18:49 (17:50, LXX) at 2Sa 22:50.

gaya ng nasusulat: Madalas gamitin ni Pablo ang pariralang ito (sa Griego, ka·thosʹ geʹgra·ptai, anyo ng graʹpho, “sumulat”) bago sumipi mula sa Hebreong Kasulatan. (Ro 2:24; 3:10; 4:17; 8:36; 9:13, 33; 10:15; 11:26; 15:3, 9, 21; 1Co 1:31; 2:9; 2Co 8:15) Sa liham niya sa mga taga-Roma, mahigit 50 ekspresyon ang sinipi ni Pablo mula sa Hebreong Kasulatan, at maraming beses din siyang gumamit ng mga konsepto at kahawig na pananalita mula dito.

Jehova: Sa pagsiping ito sa Aw 117:1, ang pangalan ng Diyos, na kinakatawan ng apat na katinig sa Hebreo (ang transliterasyon ay YHWH), ay lumitaw sa orihinal na tekstong Hebreo.​—Tingnan ang Ap. A5 at C.

ugat ni Jesse: Sinipi ni Pablo ang pananalitang ito tungkol sa “mga bansa” na “aasa” sa “ugat ni Jesse” para ipakita na ang mga tao ng ibang mga bansa ay magiging bahagi ng kongregasyong Kristiyano. Si Jesse ang ama ni David. (Ru 4:17, 22; 1Sa 16:5-13) Dito, sinipi ni apostol Pablo ang salin ng Septuagint sa Isa 11:10, kung saan inihula na ang darating na Mesiyas ay tatawaging “ugat ni Jesse.” (Ihambing ang Apo 5:5, kung saan si Jesus ay tinawag namang “ugat ni David”; tingnan din ang Apo 22:16.) Karaniwan na, ang isang puno o halaman ay nagkakaugat muna bago magkaroon ng katawan o mga sanga. Kaya parang mas makatuwirang tawagin si Jesse (o ang anak niyang si David) na ugat na pinagmulan ni Jesus, dahil ang Mesiyas ay inapo at hindi ninuno ni Jesse (o ni David). (Mat 1:1, 6, 16) Pero sinusuportahan ng ibang bahagi ng Bibliya ang ideya na si Jesus ang ugat ni Jesse. Dahil imortal si Jesus, hindi mapuputol ang angkan ni Jesse. (Ro 6:9) Ang pagiging Hukom at Hari ni Jesus sa langit ay may epekto sa kaugnayan niya kahit sa kaniyang mga ninuno. (Luc 1:32, 33; 19:12, 15; 1Co 15:25) Tinawag ni David si Jesus na kaniyang Panginoon. (Aw 110:1; Gaw 2:34-36) At sa darating na Milenyo, si Jesse ay mabubuhay sa lupa at patuloy na mabubuhay dahil sa mga pagpapala ng pantubos ni Jesus. Kaya sa panahong iyon, si Jesus ay magiging “Walang-Hanggang Ama” nina Jesse at David.​—Isa 9:6.

ibinukod: Ang salitang Griego na a·pho·riʹzo, “ibukod,” ay ginamit dito para tumukoy sa pagpili sa isang tao para sa isang espesipikong atas. Dito, ang tinutukoy ni Pablo ay ang atas niya na ihayag ang mabuting balita ng Diyos, ang mensahe tungkol sa Kaharian ng Diyos at sa kaligtasan sa pamamagitan ng pananampalataya kay Jesu-Kristo. (Luc 4:18, 43; Gaw 5:42; Apo 14:6) Sa aklat ng Roma, ginamit din ni Pablo ang mga ekspresyong ‘mabuting balita tungkol sa Anak ng Diyos’ (Ro 1:9) at “mabuting balita tungkol sa Kristo” (Ro 15:19).

pinag-uukulan ng sagradong paglilingkod: O “pinaglilingkuran (sinasamba).” Ang pandiwang Griego na la·treuʹo ay pangunahin nang tumutukoy sa paglilingkod. Gaya ng pagkakagamit sa Kasulatan, tumutukoy ito sa paglilingkod sa Diyos o sa anumang gawain na may kaugnayan sa pagsamba sa Diyos. (Mat 4:10; Luc 2:37; 4:8; Gaw 7:7; Fil 3:3; 2Ti 1:3; Heb 9:14; 12:28; Apo 7:15; 22:3) Dito, iniugnay ni Pablo ang sagradong paglilingkod niya sa mabuting balita tungkol sa . . . Anak ng Diyos. Kaya ang pangangaral ng mga alagad ni Jesus ng mabuting balitang ito ay isang sagradong paglilingkod, o pagsamba sa Diyos na Jehova.

lingkod: Ang salitang Griego na lei·tour·gosʹ ay mula sa mga salitang la·osʹ, “mga tao,” at erʹgon, “trabaho.” Noong una, ang salitang ito ay ginagamit ng mga Griego para tumukoy sa mga nagtatrabaho sa ilalim ng sekular na mga awtoridad para sa kapakanan ng mga tao, at karaniwan nang mga boluntaryo sila. Mayroon ding ganitong kaayusan ang mga Romano. Sa Bibliya, ang terminong ito ay karaniwan nang tumutukoy sa mga gumagawa ng sagradong paglilingkod. Madalas gamitin ng Septuagint ang kaugnay na terminong lei·tour·giʹa para tumukoy sa “mga atas” (Bil 7:5), “gawain” (Bil 4:28), at ‘paglilingkod’ (1Cr 6:32 [6:17, LXX]) ng mga saserdote sa tabernakulo at templo ni Jehova sa Jerusalem. Dito, ginamit ni Pablo ang terminong lei·tour·gosʹ para tumukoy sa sarili niya bilang “isang apostol para sa ibang mga bansa [o, mga bansang Gentil]” na naghahayag sa kanila ng mabuting balita ng Diyos. (Ro 11:13) Makikinabang nang husto ang publiko sa pangangaral na ito, lalo na ang mga tao ng ibang mga bansa.

Nakikibahagi . . . sa banal na gawain: Sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, dito lang lumitaw ang pandiwang Griego na hi·e·rour·geʹo, at tumutukoy ito sa pakikibahagi sa isang banal na gawain o atas. Ang “banal na gawain” ni Pablo ay may kaugnayan sa paghahayag ng mabuting balita ng Diyos, ang mensaheng dala ng mga Kristiyano sa mga tao ng lahat ng bansa. (Tingnan ang study note sa Ro 1:1; 1:9.) Ginamit ni Pablo ang terminong ito para ipakitang alam niya kung gaano kabanal at kahalaga ang gawaing iyon. Ang ekspresyong ginamit ni Pablo ay kaugnay ng pandiwang isinaling ‘nagsisilbing saserdote’ (hi·e·ra·teuʹo) sa Luc 1:8 at ng termino para sa “templo” (hi·e·ronʹ) na ginamit sa Mat 4:5 at sa maraming iba pang talata. Posibleng ipinapakita ng magkakaugnay na terminong ito na ang nasa isip ni Pablo ay ang mga handog ng mga saserdote sa templo nang sabihin niyang ang mga bansang iyon na tatanggap sa mensahe ay mga handog sa Diyos. Ang mga handog na iyon ay kaayaaya sa Diyos at pinagpala niya sa pamamagitan ng kaniyang espiritu.​—Ro 1:1, 16.

tanda: Sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, ang salitang Griego na teʹras ay palaging ginagamit kasama ng se·meiʹon (“himala”), na parehong nasa anyong pangmaramihan. (Mat 24:24; Ju 4:48; Gaw 7:36; 14:3; 15:12; 2Co 12:12) Ang teʹras ay pangunahin nang tumutukoy sa anumang bagay na kamangha-mangha.

kamangha-manghang mga bagay: O “mga himala.”​—Tingnan ang study note sa Gaw 2:19.

espiritu ng Diyos: “Banal na espiritu” o “espiritu” ang mababasa sa ilang sinaunang manuskrito, pero “espiritu ng Diyos” ang mababasa sa mas maaasahang mga manuskrito.

lumibot ako hanggang sa Ilirico: Ang Ilirico ay isang Romanong lalawigan at rehiyon na ang pangalan ay isinunod sa mga tribong Illyrian na nakatira doon. Makikita ito sa hilagang-kanlurang bahagi ng Peninsula ng Balkan sa baybayin ng Dagat Adriatico. (Tingnan ang Ap. B13.) Paiba-iba ang hangganan at pagkakahati nito sa buong panahon ng pamamahala ng Roma. Hindi tiyak kung ang orihinal na terminong Griego na isinaling “hanggang sa” ay nangangahulugang nakapangaral si Pablo sa Ilirico o hanggang sa hangganan lang nito.

lahat ng teritoryo: Gustong-gustong palawakin ni Pablo ang gawaing pangangaral at mapaabot ang mabuting balita sa mga lugar na hindi pa napapangaralan. (Ihambing ang 2Co 10:15, 16.) Sa sumunod na talata, binanggit ni Pablo ang plano niyang palawakin ang pangangaral niya sa kanluran, papuntang Espanya. Isinulat ito ni Pablo noong malapit nang matapos ang kaniyang ikatlong paglalakbay bilang misyonero, sa pasimula ng 56 C.E.

Espanya: Dalawang beses na binanggit ni Pablo ang Espanya sa liham niya sa mga taga-Roma, dito at sa Ro 15:28. Hindi tiyak kung talagang nakarating si Pablo sa Espanya. Pero sinabi ni Clemente ng Roma (mga 95 C.E.) na nakarating si Pablo “sa pinakadulo ng kanluran,” at posibleng kasama roon ang Espanya. Kung nakarating si Pablo sa Espanya, posibleng naroon siya sa pagitan ng mga 61 C.E. (pagkalaya niya mula sa unang pagkakabilanggo sa Roma) at mga 65 C.E. (bago siya muling mabilanggo doon). Nang panahong iyon, nasa pamamahala ng Roma ang Espanya. Mas ginagamit ng mga tao roon ang wikang Latin kaysa sa Griego.

Acaya: Sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, isa itong lalawigan ng Roma sa timog ng Gresya na ang kabisera ay Corinto. Noong 27 B.C.E., nang baguhin ni Cesar Augusto ang saklaw ng dalawang lalawigan ng Gresya—ang Macedonia at Acaya—naging saklaw na ng Acaya ang buong Peloponnese at ang isang bahagi ng kontinente ng Gresya. Ang lalawigan ng Acaya ay nasa ilalim ng pamamahala ng Senado ng Roma, at pinamumunuan ito ng isang proconsul na nasa Corinto, ang kabisera nito. (2Co 1:1) Ang iba pang lunsod na nasa lalawigan ng Acaya na binanggit sa Kristiyanong Griegong Kasulatan ay ang Atenas at Cencrea. (Gaw 18:1, 18; Ro 16:1) Madalas banggitin nang magkasama ang Acaya at ang Macedonia, na katabing lalawigan nito sa hilaga.​—Gaw 19:21; Ro 15:26; 1Te 1:7, 8; tingnan ang Ap. B13.

Macedonia: Tingnan sa Glosari.

Acaya: Tingnan ang study note sa Gaw 18:12.

May utang ako: O “May obligasyon ako.” Sa Kasulatan, ang salitang Griego para sa “may utang” at iba pang termino na may kaugnayan sa pagkakautang ay hindi lang tumutukoy sa pinansiyal na utang, kundi pati sa iba pang obligasyon o pananagutan. Sa Ju 13:14 (tingnan ang study note), ang pandiwang Griego na isinaling “dapat” ay nangangahulugang “may utang; may obligasyon.” Ipinapahiwatig dito ni Pablo na may utang siya sa mga taong nakikilala niya, at mababayaran niya lang ito kung sasabihin niya sa kanila ang mabuting balita. (Ro 1:15) Sobra-sobra ang pasasalamat ni Pablo sa awang ipinakita sa kaniya, kaya napakilos siya na tulungan ang iba na makinabang din sa walang-kapantay na kabaitan ng Diyos. (1Ti 1:12-16) Para bang sinasabi niya: ‘Dahil sa ginawa ng Diyos para sa sangkatauhan at sa akin, obligado ako at gustong-gusto kong ipangaral ang mabuting balita sa lahat.’

obligasyon nila iyon: O “utang nila iyon.” Sa Kasulatan, ang salitang Griego para sa “may utang” at ang iba pang termino na may kaugnayan sa pagkakautang ay hindi lang tumutukoy sa literal na utang, kundi pati sa iba pang obligasyon o pananagutan. (Tingnan ang study note sa Ro 1:14.) Sinasabi dito ni Pablo na may utang na loob ang mga mánanampalatayáng Gentil sa mga Judiong Kristiyano sa Jerusalem dahil natulungan sila ng mga ito sa espirituwal. Kaya tama lang na tulungan nila sa materyal ang mahihirap nilang kapatid na Judio.​—Ro 15:26.

abuloy: Lit., “bunga.” Dito, ang salitang “bunga” ay nangangahulugang “resulta; produkto” at lumilitaw na tumutukoy sa perang nakolekta para sa mga kapatid sa Jerusalem.

tulong na dala ko: Ang ginamit na salitang Griego na di·a·ko·niʹa, na kadalasang isinasaling “ministeryo,” ay nangangahulugan ditong “pagbibigay ng tulong,” gaya sa Gaw 11:29; 12:25; 2Co 8:4; 9:13. ‘Nagbigay ng tulong,’ o nag-abuloy, ang mga kongregasyon sa Macedonia at Acaya, at dinala ito ni Pablo sa mga kapatid sa Judea na nangangailangan. (2Co 8:1-4; 9:1, 2, 11-13) Sa halip na di·a·ko·niʹa, do·ro·pho·riʹa (pagdadala ng regalo) ang ginamit dito sa ilang sinaunang manuskrito. Sinasabi ng ilan na pinalitan ito ng isang eskriba dahil gusto niyang ipaliwanag kung anong uri ng ministeryo ang tinutukoy rito ni Pablo.​—Tingnan ang study note sa Gaw 11:29.

nagbigay ng tulong: O “nagpadala ng tulong bilang paglilingkod.” Ito ang unang nakaulat na pagkakataon na nagpadala ng tulong ang mga Kristiyano sa kapuwa nila mga Kristiyano sa ibang bahagi ng mundo. Ang salitang Griego na di·a·ko·niʹa, na karaniwang isinasaling “ministeryo,” ay puwede ring isaling ‘maibigay ang kinakailangang tulong’ (Gaw 12:25) at “magpadala ng tulong bilang paglilingkod” (2Co 8:4, tlb.). Ang pagkakagamit ng salitang Griego na di·a·ko·niʹa sa Kristiyanong Griegong Kasulatan ay nagpapakita na may dalawang bahagi ang ministeryong Kristiyano. Ang isang bahagi ay ang “ministeryo [isang anyo ng di·a·ko·niʹa] ng pakikipagkasundo,” ang gawaing pangangaral at pagtuturo. (2Co 5:18-20; 1Ti 2:3-6) Ang isa pa ay ang paglilingkod sa mga kapananampalataya, gaya ng binabanggit dito. Sinabi ni Pablo: “May iba’t ibang klase ng paglilingkod [anyong pangmaramihan ng di·a·ko·niʹa], pero may iisang Panginoon.” (1Co 12:4-6, 11) Ipinakita niya na ang mga gawaing ito sa ministeryong Kristiyano ay bahagi ng “sagradong paglilingkod.”—Ro 12:1, tlb.; Ro 12:6-8.