ONTOPOLWA 13
Okwi ilongo sha momapuko ge
1, 2. (a) Oshike sha li sha ningilwa Jona naathayili mboka ya li mosikepa? (b) Ehokololo lyaJona otali tu kwathele ngiini?
JONA okwa li a hala okumweneka ekudhilo ndyoka tali ningwa. Kalya li owala tali ningwa kombepo ndjoka ya li tayi homa sho tayi piti moongodhi ndhoka dha manga oothaila dhosikepa, nokalya li owala lyomakuthikuthi omanene ngoka ga li taga dhenge kosikepa, taga ningitha iipilangi yi iwegenyene kumwe. Ekudhilo ndyoka lya li unene lye mu kenyaneka olyomawi gaathayili, lyakapitiya nolyoonakulongamo, sho ya li taya kambadhala okukaleka osikepa ya kaama. Jona okwa li e shi kutya aalumentu mboka oye li pokusa omolwe.
2 Oshike sha li sha tulitha Jona monkalo ondhigu ya tya ngaaka? Okwa li a ningi epuko enene sho inaa vulika kuKalunga, Jehova. Epuko lyashike? Mbela ekwatathano lye naJehova olya li lya kana po thiluthilu? Omayamukulo gomapulo ngoka otage tu longo oshindji. Pashiholelwa, ehokololo lyaJona otali tu kwathele tu mone kutya mboka ye na eitaalo lya kola nayo otaya vulu okuninga omapuko, ihe otaya vulu oku go opaleka.
Omupolofeti gwokuGaliea
3-5. (a) Olundji aantu ngele taya dhiladhila kuJona ohaya tala kushike? (b) Otu shi shike kombinga yaJona? (Tala wo enyolo lyopevi.) (c) Omolwashike oshilonga shaJona shuupolofeti sha li oshidhigu?
3 Ngele aantu taya dhiladhila kuJona, olundji ohaya tala komapuko ge, ngaashi okwaavulika kwe naasho a li a kukutika omutse. Ihe opu na wo iinima oyindji iiwanawa mbyoka a li a ningi. Dhimbulukwa kutya Jona okwa li a hogololwa a kale omupolofeti gwaJehova Kalunga, oshoka okwa li omudhiginini nomuyuuki.
Jona okwa li e na uukwatya owundji uuwanawa
4 Ombiimbeli oye tu lombwela iinima yontumba kombinga yaJona mbyoka tayi tu kwathele tu mu tseye. (Lesha 2 Aakwaniilwa 14:25.) Okwa li gwokuGat-Hefer, shi li ookilometa ne okuza kuNasareti, oshilando moka mwa ka putukila Jesus Kristus konima yoomvula 800 lwaampo. * Jona okwa li omupolofeti pethimbo lyaJerobeam II, omukwaniilwa gwomazimo omulongo gaIsraeli. Elia okwa adhika a sa nale nosho wo omulanduli gwe Elisa okwa li a si pethimbo lyomuleli ngoka a li he yaJerobeam. Nonando Jehova okwa li a longitha aalumentu mboka ya hanagule po elongelokalunga lyaBaal, Aaisraeli oya li taya yonene owina natango. Ngashingeyi oya li taya landula oshiholelwa shomukwaniilwa ngoka ta “yono kOMUWA.” (2 Aak. 14:24) Onkee ano, Jona okwa li ta longo nuudhigu. Ihe nonando ongaaka, okwa li a tsikile noshilonga she nuudhiginini.
5 Ihe esiku limwe onkalamwenyo yaJona oya lunduluka. Okwa li a pewa oshinakugwanithwa kuJehova shoka a li e wete oshidhigu noonkondo. Mbela Jehova okwa li e mu pula a longe shike?
“Inda kuNinive”
6. Oshilonga shini Jehova a li a pe Jona, nomolwashike tashi vulika sha li oshidhigu kuye?
6 Jehova okwa lombwele Jona a ti: “Inda kuNinive, oshilando shiyaka oshinene, u shi uvithile egeelo; ondi shi shi kutya aantu yasho aakaanakalunga.” (Jona 1:2) Oshipu okumona kutya omolwashike Jona a li e wete oshilonga shika oshidhigu. Ninive osha li shi mu li ookilometa 800 lwaampono kuuzilo, tashi vulika pwa li hapu endwa uule womwedhi kolupadhi. Ihe opwa li sha shilwe shoka tashi vulika Jona a li ti ipula nasho unene shi vulithe olweendo ndoka olule. MuNinive, Jona okwa li e na okuuvithila Aayassur, mboka ya li ya tseyikila elongithonkondo, etumwalaka lyaJehova lyepangulo. Otashi vulika Jona ka li e na einekelo kutya aapagani mboka otaye ki inyenga nawa ketumwalaka, oshoka naantu yomoshigwana shaKalunga oya li ya ndopa oku shi ninga. Omupiya nguka gwaJehova mbela okwa li ngaa ta vulu okuuvithila Ninive oshinenenene oye awike, shoka she ki ithanwa “oshilando oshidhipagi”? — Nah. 3:1, 7.
7, 8. (a) Jona okwa li a tokola shi thike peni okuthiga po oshilonga shoka a pewa kuJehova? (b) Omolwashike kaatu na okutya Jona omumbanda?
7 Otashi vulika Jona osho a li ta dhiladhila ngaaka. Katu shi kutya okwa li ta dhiladhila shike, ihe otu shi kutya oshe mu fadhukitha po. Jehova okwa li e mu pula a ye kuuzilo, ihe okwa yi kuuninginino. Okwa yi komunkulofuta, ketulilosikepa lyoshilando shedhina Jafo, hoka a li a adha osikepa tayi yi kuTarsis, nenge ano kuEspania. Aalongwantu yamwe ohaya ti kutya Tarsis osha li muEspania. Ngele osho ngawo, nena Jona okwa li e na okweenda ookilometa 3 500 lwaampono okuza kuNinive. Olweendofuta ndoka lwokuya handiyaka yEfuta Enene otashi vulika lwa li halu kutha uule womvula. Jona okwa li a tokola lela okweetha po oshilonga shoka a li a pewa kuJehova. — Lesha Jona 1:3.
8 Mbela shika otashi ti kutya otu na okutya Jona omumbanda? Katu na okweendelela oku mu pa ombedhi. Ngaashi tatu ke shi mona, Jona okwa li omulaadhi. Ihe okwa li omuntu inaa gwanenena noha ningi omapuko ogendji ngaashi tse. (Eps. 51:5) Olye gwomutse inaa kwatwa nale kuumbanda?
9. Omathimbo gamwe ohatu kala tu uvitile ngiini oshilonga shoka Jehova e tu pa noshili yini tu na okudhimbulukwa pomathimbo ga tya ngaaka?
9 Otashi vulika omathimbo gamwe tu dhiladhile kutya shoka Kalunga te tu pula tu ninge oshidhigu nenge tu wete itaashi vulu okuningwa. Otashi vulika nokuli tu kale twa tila okuuvitha onkundana ombwanawa yUukwaniilwa waKalunga, shoka Aakriste ye na okuninga. (Mat. 24:14) Oshipu okudhimbwa nokuli oshili ya simana ndjoka Jesus a popya a ti: “Kalunga iha nyengwa kusha.” (Mark. 10:27) Molwaashoka natse omathimbo gamwe ohatu kala tu uvite kutya shoka Kalunga te tu pula tu ninge oshidhigu nenge tu wete itaashi vulu okuningwa, otatu vulu okuuva ko onkalo yaJona. Okufadhuka po kwaJona okwa li kwe eta iilanduliko ya tya ngiini?
Jehova ta pukulula omupolofeti gwe ngoka inaa vulika
10, 11. (a) Sho osikepa yoondongelwa tayi thigi po etulilosikepa, Jona okwa li e na einekelo lini? (b) Osikepa naathayili oya li moshiponga shashike?
10 Kala ando wa fa wu wete Jona ti ilongekidhile olweendo olule mosikepa ndjoka, tashi vulika osikepa yoondongelwa yokuFenisia. Okwa li ta tala sho kapitiya noonakulongamo tayi ilongekidhile okuthayila nokuza mo metulilosikepa. Sho omunkulofuta tagu ende tagu ningine ko sigo ke gu wete we, Jona otashi vulika a li ta dhiladhila kutya okwa fadhuka po oshiponga shoka a li a tila. Ihe ohaluka onkalo yombepo oya lunduluka.
11 Ombepo ondhigu oya pindjaleke efuta e tayi tukula omakuthikuthi omanene, ngoka tashi vulika taga vulu okusiikila noosikepa oonene dhokunena. Otashi vulika inaashi kutha ethimbo ele osikepa ndjoka yiipilangi yi tameke okuteka sho tayi dhengwa komakuthikuthi omanene. Mbela Jona okwa li nale e shi shoka a ka nyola konima kutya “OMUWA okwa tumu ombepo ondhigu mefuta”? Katu shi wo. Ihe sho u uvu aathayili taya galikana kookalunga kawo, okwa li e shi kutya itaku ya zile ekwatho. (Lev. 19:4) Okwa nyola a ti oshikungulu osha li “sha hala okuteya po osikepa.” (Jona 1:4) Jona okwa li ta vulu ngiini okugalikana kuKalunga ngoka a li ta fadhuka po?
12. (a) Omolwashike kaatu na okupa Jona ombedhi sho a li a kotha pethimbo lyoshikungulu? (Tala wo enyolo lyopevi.) (b) Jehova okwa li a holola ngiini ngoka a li te eta uupyakadhi?
12 Molwaashoka okwa li u uvite kutya ke na shoka ta vulu okuninga po a kwathele aathayili, okwa yi meniinii lyosikepa e ta lala. Okwa li a pwile moomposi. * Kapitiya okwe mu mono e te mu pendula nokwe mu lombwele a galikane Kalunga ke, oshoka kehe gumwe okwa li ta galikana. Molwaashoka oya li ye shi kutya oshikungulu shoka kashi shi showala, aathayili oyu umbu oshihogololitho ya mone ngoka te ya etele oshiponga. Kapu na omalimbililo kutya Jona okwa li a tila sho oshihogololitho sha li tashi ende tashi nuka po aalumentu koogumwe noogumwe. Nziya oshe mu kwata. Jehova okwa li a tumu oshikungulu kuJona nokwa wilike oshihogololitho shi kwate Jona. — Lesha Jona 1:5-7.
13. (a) Jona okwa li a hokololele aathayili shike? (b) Jona okwa li a lombwele aathayili ya ninge shike, nomolwashike?
13 Jona okwa li a lombwele aathayili ashihe. Kutya ye omupiya gwaKalunga omunankondoadhihe, Jehova. Okwa li te mu yi ontuku e te mu geyitha nosho she etitha oshiponga. Aalumentu oya li ya haluka, na Jona okwa li e shi wete momeho gawo. Oya li ye mu pula kutya naye mu ningile shike, opo ya hupithe osikepa nosho wo oomwenyo dhawo. Okwe ya lombwele shike? Otashi vulika a li ta kakama sho ti idhiladhila e li kohi yomeya ga talala mefuta lya pindjala. Ka li nando ta vulu okweetha aalumentu mbaka nayo ya se eso ndyoka ewinayi, oshoka ota vulu oku ya hupitha. Onkee okwe ya lombwele a ti: “Umbilii ndje mefuta, notali loto. Ondi shi shi kutya ombedhi oyandje, sho mwa adhika koshikungulu shi thike mpa.” — Jona 1:12.
14, 15. (a) Otatu vulu ngiini okuholela eitaalo lyaJona? (b) Aathayili oya li yi inyenge ngiini sho Jona a ti naye mu umbile mefuta?
14 Oohapu dhe otadhi ulike kutya ka li omumbanda. Otashi vulika Jehova a li u uvitile Jona nawa sho u ulike uupenda nombepo yeiyambo monkalo ndjoka ondhigu. Mpaka otu wete kutya Jona okwa li e na eitaalo lya kola. Otatu vulu oku mu holela kunena mokupititha uuwanawa wayalwe komeho gowetu. (Joh. 13:34, 35) Ngele opu na omuntu e na ompumbwe kutya nduno oyopalutu, yopamaiyuvo nenge yopambepo, mbela ohatu iyamba ngaa tu mu kwathele? Ngele tatu shi ningi, otatu nyanyudha Jehova.
15 Aathayili nayo otashi vulika ya li ya gumwa koshinima shoka, oshoka petameko oya tindi okuumba mo Jona. Pehala lyaashono, oya kambadhala ya mana mo okudhuga osikepa yi ze mo moshikungulu, ihe inaya tompola. Oshikungulu osha li owala sha ningi oshidhigu. Hugunina oya mono kutya kaye na we nkene. Oyu umbile Jona mefuta, taya galikana Kalunga kaJona, Jehova, e ya sile ohenda. — Jona 1:13-15.
Jona okwa li a lombwele aathayili ye mu umbile mefuta
Jona ta silwa ohenda e ta hupithwa
16, 17. Hokolola kutya oshike sha ningilwa Jona sho u umbwa mo mosikepa. (Tala wo omathano.)
16 Jona okwa gwile mefuta ndyoka lya pindjala. Otashi vulika a li ta kambadhala okudhenga ontente, nokwa li a mono nkene osikepa tayi ende tayi hedha ko. Ihe omakuthikuthi omanene oge mu tono oonkondo e ta ningine. Sho te ende ta ningine okwa li e wete kee na we etegameno lyasha.
17 Konima Jona okwa ka hokolola kutya okwa li u uvite ngiini pethimbo mpoka. Okwa li ta dhiladhila kombinga yiinima yontumba monkalamwenyo ye. Okwa li ta dhiladhila noluhodhi kutya ke na we esiku a ka mone otempeli yaJehova ombwanawa muJerusalem. Okwa li e wete a fa ta kulukile moombogo dhefuta, popepi nomidhi dhoondundu, hoka oombungufuta dhe mu idhingile. Ehala ndika olya li lya fa olyo tali ka ninga ombila ye. — Lesha Jona 2:2-6.
18, 19. Oshike sha ningilwa Jona kohi yefuta, nopwa li pu na oshinamwenyo shini, nosha li sha tumwa kulye? (Tala wo enyolo lyopevi.)
18 Ihe opwa li pu na oshinamwenyo oshinene tashi inyenge popepi naye. Osha hedha popepi e tashi mu ponokele. Oshe ekameke okana kwasho okunenenene e tashi mu hwaka po.
“Palombwelo lyOMUWA ohi onene oya nina po Jona”
19 Jona otashi vulika a li e wete kutya ngiika opuwo ngaa nee. Ihe okwa li a ningilwa sha oshikumithi. Okwa li natango e na omwenyo. Ka li a monithwa oshiponga nenge ta myangwa ye ishewe ka li ta si oshimpwininika. Okwa li natango ta fudha nonando okwa li a fa nale e li mombila. Jona okwa tameke okukwatwa konkumwe. Kapu na omalimbililo kutya oKalunga ke, Jehova, ‘a lombwele ohi ndjika onene yi mu nine po.’ * — Jona 1:17.
20. Oshike tatu ilongo megalikano ndyoka Jona a galikana sho e li mela lyohi?
20 Opwa li pwa piti ethimbo ele Jona e li moka momilema thokothoko. Okwa gundjilike omadhiladhilo ge e ta galikana kuJehova Kalunga. Egalikano lye ndyoka lya nyolwa montopolwa ontiyali yembo lyaJona otali tu longo oshindji. Otali ulike kutya Jona okwa li e shi Omanyolo, oshoka okwa li ta totha unene mOmapisalomi. Otali ulike wo kutya okwa li a pandula. Jona okwa hulitha ngeyi: “Ihe ngame otandi ku imbile omahambelelo; otandi ku yambele ondjambo e tandi gwanitha shoka ndu uvaneke. Ehupitho otali zi kOMUWA.” — Jona 2:9.
21. Jona okwa li i ilongo shike kombinga yehupitho, notu na okudhimbulukwa oshiilongomwa shini sha simana?
21 Manga e li ‘mela lyohi,’ Jona okwa li a mono kutya Jehova ota vulu okuhupitha kehe gumwe, kutya nduno oku li peni nethimbo kehe. Jehova okwa li a vulu okumona omupiya gwe Jona e li mela lyohi e te mu hupitha. (Jona 1:17) Jehova oye owala ta vulu okukaleka omuntu e na omwenyo mela lyohi onene omasiku gatatu, omutenya nuusiku. Onawa ngele tatu dhimbulukwa aluhe kutya ‘Kalunga oye tu utha okukalamwenyo kwetu nenge okusa kwetu.’ (Dan. 5:23) Onkalamwenyo yetu oyi ikolelela kuye. Mbela otwa pandula ngaa? Mbela katu na nando okuvulika kuJehova?
22, 23. (a) Jona okwa li e na okuulika ngiini kutya okwa pandula? (b) Otatu vulu okwiilonga shike kuJona uuna twa ninga epuko?
22 Ongiini kombinga yaJona? Mbela okwa li i ilongo olupandu okupitila mokuvulika kuJehova? Eeno. Konima yomasiku gatatu, ohi ndjoka onene oya li ya “kungile Jona komunkulo,” puukukutu. (Jona 2:10) Jona kali nokuli a pumbwa okuyoga a ye komunkulo. Ihe okwa li e na okweenda kuye mwene okuza pomunkulo mpoka. Okwa li e na okuulika ngele okwa pandula ngaa ashihe shoka Jehova e mu ningile. Jona 3:1, 2, otayi ti: “OMUWA okwa lombwele ishewe Jona. Okwa ti: ‘Inda kuNinive, oshilando shiyaka oshinene, wu uvithile aantu yasho elaka ndyoka tandi ku pe.’” Jona okwa li a ningi po shike?
23 Jona ina ongaonga. Ombiimbeli otayi ti: “Jona okwa vulika kOMUWA e ta yi kuNinive.” (Jona 3:3) Eeno, okwa pulakene koohapu dhaJehova. Osha yela kutya okwa li i ilongo ko sha kepuko lye. Nomoshinima shika otwa pumbwa okuholela eitaalo lyaJona. Atuhe ohatu yono. (Rom. 3:23) Ihe mbela ohatu si uunye, nenge ohatu ilongo ko sha komapuko getu e tatu kala tatu longele Kalunga nevuliko?
24, 25. (a) Jona okwa ka pewa eyambeko lini monkalamwenyo ye? (b) Jona okwa tegelela eyambeko lini monakuyiwa?
24 Mbela Jehova okwa li a yambeke Jona omolwokuvulika kwe? Eeno. Shotango, Jona okwa fa e ku uva kutya aathayili oya hupile moshikungulu shiyaka. Oshikungulu osha li sha loto nziya sho Jona i iyamba, naashika osha li sha “halutha aathayili unene okutila OMUWA,” e taya ningi eyambo kuye pehala lyokuyambela ookalunga yawo yiifundja. — Jona 1:15, 16.
25 Konima okwa ka mona ishewe eyambeko enene. Jesus okwa ka popya kutya okukala kwaJona mela lyohi okwa li taku thaneke okukala kwaJesus mombila. (Lesha Mateus 12:38-40.) Jona ita ka kala tuu a nyanyukwa konima ngele a yumudhwa okuuva kombinga yeyambeko ndyoka! (Joh. 5:28, 29) Jehova okwa hala wo oku ku yambeka. Mbela nangoye oto ki ilonga ngaa komapuko goye e to kala ho vulika kuKalunga nokuulika kutya owu hole yalwe?
^ okat. 4 Oshikonekwedhi sho Jona a za moshilando shaGalilea shoka, molwaashoka Aafarisayi oya li ya popi nuuntsa kombinga yaJesus, ya ti: “Konakona Omanyolo, nena oto ka dhimbulula kutya muGalilea inamu za nando onale omuhunganeki.” (Joh. 7:52) Aatoloki naakonakoni yiinima oya ti kutya Aafarisayi oya li taya ti kutya muGalilea inamu za nando onale omupolofeti nenge itamu vulu nando okuza omupolofeti. Ngele aatoloki oye li mondjila, Aafarisayi mboka oya li inaaya hala okwiitaala shoka sha popiwa mondjokonona nosho wo kaapolofeti. — Jes. 9:1, 2.
^ okat. 12 Ombiimbeli yoSeptuagint otayi ulike kutya Jona okwa li a pwila moomposi shi thike peni sho ya gwedha ko kutya okwa li ta gono. Ihe manga inaatu tya Jona ka li e na ko nasha nomolwaashono a kotha, natu dhimbulukwe kutya omathimbo gamwe mboka ya polimana ohaya kala ya kwatwa koomposi. Pethimbo lyoluhodhi olunene sho Jesus a li moshikunino shaGetsemane, Petrus, Jakob naJohannes oya li “ya kotha, oshoka oya li ya sa oluhodhi.” — Luk. 22:45.
^ okat. 19 Oshitya shOshihebeli shoka tashi ti “ohi,” osha tolokwa mOshigreka kutya “evukule lyomefuta” nenge “ohi onene.” Nonando katu shi kutya oshinamwenyo shoka sha nina po Jona oshini, opwa monika kutya mEfuta lyoPokati omu na oohi dhimwe oonene tadhi vulu okuhwaka po omuntu. Kiitopolwa yilwe oku na nokuli oohi oonene dhi vulithe mpoka. Dhimwe ohadhi vulu okuthika poometa 15 muule, nenge dhi vule po.
Opu na ishewe uuyelele mbuka
NATU HOLELENI EITAALO LYAWO
Jona— okwa longwa okukala omunahenda
Otatu vulu ngiini okulongitha ehokololo lyaJona tu ikonakone nawa?
EFALOMO LYOMAMBO GOMBIIMBELI
Efalomo lyembo lyaJona
Omuhunganeki nguka okwa li a taamba ko epukululo, a gwanitha po oshinakugwanithwa she nokwa li a longwa oshiilongomwa sha simana kombinga yohole yuudhiginini nohenda yaKalunga. Iimoniwa ye otayi ke ku guma komutima.
