1, 2. (a) Rut okwa li ha longo shike? (b) Rut okwa li a tseya shike oshiwanawa kombinga yOmpango yaKalunga nosho wo yoshigwana she?

RUT okwa tsu oongolo pondumba yiipandi yiishokelya mbyoka a gongele momukokomoko gwesiku ndyoka. Okwa li taku wiwile, naaniilonga oyendji mboka ya li momapya gomomudhingoloko gwaBetlehem oya li nale taye ende okaendanampadhi yu uka komweelo gwoshilando oshishona sha tungilwa koshikulundundu. Dhiladhila owala komvulwe ndjoka Rut a li u uvite sho a longo okuza ongula sigo okongulohi. Ihe nonando ongawo, okwa tsikile niilonga ye, ta dhenge iishokelya nenge te yi yungula noshiti. Nokuli nonando iilonga mbika oya li iidhigu, esiku olya li lye ende po nawa, shi vulithe shoka a li a tegelela.

² Mbela ngashingeyi iinima oya tameka oku mu endela nawa? Ngaashi twe shi mono montopolwa ya tetekele, okwa li a tokola a kale nayinamweno, Naemi, ta ti kutya ota kala puye nokuninga Jehova Kalunga kaNaemi, Kalunga ke. Aaselekadhi mbaka yaali oye ya pamwe kuBetlehem ya zi kuMoab, na Rut, Omumoab, okwa tseya nziya kutya mOmpango yaJehova omu na omalombwelo gopandunge taga popi nkene oohepele muIsraeli dhi na okusilwa oshimpwiyu, mwa kwatelwa aakwiilongo. Ngashingeyi okwa mona kutya aantu yamwe yomoshigwana shaJehova mboka ye li kohi yOmpango noya dheulwa kuyo, oye na olukeno nuupambepo uuwanawa, naashoka osha li she mu talaleke komutima.

3, 4. (a) Boas okwa li a tsu Rut omukumo ngiini? (b) Ongiini oshiholelwa shaRut tashi vulu oku tu kwathela pethimbo ndika tu li mulyo kunena lyuuhupilo tawu shongola?

³ Gumwe gwomaantu mboka ya li ye na olukeno nuupambepo uuwanawa oBoas, omulumentu omukokele omuyamba, mwene gwepya moka Rut a li ta pupula. Boas okwe mu dhimbulula e ta kala naye ngaashi he omuvali e li nomwana. Rut okwa li owala ta nyata evi sho a dhiladhila oohapu dhaBoas oombwanawa dhoku mu pandula sho a sile Naemi oshimpwiyu naasho a hogolola okukonga egameno kohi yomawawa gaKalunga kashili Jehova. —  Lesha Rut 2:11-14.

⁴ Ihe nonando ongaaka, Rut otashi vulika a li ti ipula natango kombinga  yonakuyiwa ye. Otashi vulika a li ti ipula kutya ote ki isila oshimpwiyu ngiini nosho wo Naemi painiwe monakuyiwa, molwaashoka okwa li omukwiilongo, ohepele, ye ishewe ke na omusamane nenge okanona. Mokupupula ota kala ngaa ha mono mo sha sha gwana? Nolye te ke mu sila oshimpwiyu ngele a kulupa? Oshi shi okuuviwa ko ngele okwa li ti ipula nomapulo ga tya ngaaka. Molwaashoka kunena uuhupilo otawu shongola, aantu oyendji ohayi ipula sha faathana. Otatu ki ilonga okuholela Rut sho tatu lesha kombinga yankene eitaalo lye lye mu kwathele a pite momashongo ga tya ngaaka.

5, 6. (a) Rut okwa li a mono mo shi thike peni sho a pupula esiku lye lyotango mepya lyaBoas? (b) Naemi okwa li u uvite ngiini sho a mono Rut?

⁵ Sho Rut a mana okuyungula okwa li a gongele olata nasha nenge oolita 22 dhiishokelya mbyoka tashi vulika ya li yi na ondjundo yookilograma 14. Okwe yi yuku po e te yi tula poshilapi, naasho taku wiwile okwa shuna kuBetlehem e yi humbata komutse. —  Rut 2:17.

⁶ Naemi okwa li a nyanyukwa okumona oshitenya she notashi vulika a li a kumwa sho a mono sha za ko niishokelya oyindji. Rut okwa li wo e etelela uukulya mboka a li a hupitha po pomwiha ngoka Boas a li a pe aaniilonga, e te wu li pamwe nayinamweno. Naemi okwe mu pula a ti: “Owa pupula peni nena? Owa teya mepya lyalye? Kalunga na laleke nuuyamba omulumentu ngoka e ku sile ohenda.” (Rut 2:19) Naemi okwa li e shi shi kutya, opo Rut a kale a za ko niishokelya oyindji opu na okukala pu na ngoka e mu kwathele.

7, 8. (a) Olukeno ndoka Boas u ulukile Naemi okwa li e lu tala ko kutya olwa zi kulye, nomolwashike? (b) Rut okwa li u ulukile ishewe yinamweno ohole yashili ngiini?

⁷ Sho ya tsikile nokupopya, Rut okwa lombwele Naemi kombinga yaBoas. Shika oshi inyengitha Naemi a tye: “OMUWA na yambeke Boas! OMUWA oha dhiginine omauvaneko ge kaanamwenyo nokaasi.” (Rut 2:20) Okwa li a tala ko olukeno lwaBoas kutya otalu zi kuJehova ngoka hi inyengitha aapiya ye ya kale haya gandja nohe ya uvanekele kutya ote ke ya pa ondjambi omolwolukeno lwawo. * —  Lesha Omayeletumbulo 19:17.

⁸ Naemi okwa li a kumagidha Rut a kale ta pupula momapya gaBoas noku kale popepi naakadhona aagundjuka yomegumbo lyaBoas ngaashi Boas e mu lombwele, opo kaa ngwandjagulwe kaateyi. Rut okwa li a taamba ko omayele ngoka. Okwa li wo a “kala pamwe  nayinamweno nombili.” (Rut 2:22, 23) Moohapu ndhino otu wete mo ishewe ohole ye yuudhiginini ndjoka a tseyikila nawa. Oshiholelwa shaRut otashi tu ningitha tu ipule ngele otwa lenga ngaa ekwatathano ndyoka tu na naakwanezimo yetu nongele ohatu ya ambidhidha nuudhiginini noku ya kwathela mpoka sha pumbiwa. Jehova ohe shi mono aluhe uuna tatu ulike ohole yashili ngaashi Rut.

9. Oshike tatu vulu okwiilonga kuRut naNaemi kombinga yekwatathano lyiilyo yegumbo?

⁹ Mbela Rut naNaemi oya li ngaa taya vulu okukaleka po egumbo? Aantu yamwe ohaya dhiladhila kutya opo egumbo li kale lyi ihwa po, opu na okukala aanegumbo ayehe, ngaashi omusamane, omukulukadhi, aanona aamati naakadhona, ooyinakulu noohekulu nosho tuu. Ihe oshiholelwa shaRut naNaemi otashi tu dhimbulukitha kutya aapiya yaJehova nonando oye li megumbo kaali na iilyo ayihe yegumbo otaya vulu okweegulula omitima dhawo e taya ningi egumbo ndyoka ehala lyenyanyu, lyombili nolyohole. Mbela owa lenga ngaa aakwanezimo yoye? Jesus okwa li a dhimbulukitha aalanduli ye kutya iilyo yegongalo lyopaKriste otayi vulu okukala ya fa aanegumbo lyetu. —  Mark. 10:29, 30.

10. Naemi okwa li a hala okukwathela Rut ngiini?

¹⁰ Rut okwa kala ta pupula momapya gaBoas okuza peteyo lyiishokelya muApilili sigo opeteyo lyiilya yosima muJuni. Osha yela kutya mokweendela ko kwethimbo, Naemi okwa kala ta dhiladhila shoka ta vulu okuningila oshitenya she. Sho ya li kuMoab, Naemi okwa li ta dhiladhila kutya ita ka vula okumonena Rut omusamane gulwe. (Rut 1:11-13) Ihe ngashingeyi hasho we ta dhiladhila. Okwa popi naRut a ti: “Ondi na oku ku monena ombushiki, opo u mone elugo lyoye mwene.” (Rut 3:1) Pethimbo lyawo osha li omukalondjigilile kaavali okukongela oyana ookuume kopandjokana, na Naemi okwa li a tala ko Rut e li omwanakadhona shili. Okwa li a hala okumonena Rut ‘elugo lye mwene,’ ano tu tye egameno ndyoka omuntu ha kala u uvite uuna e li megumbo nesiloshimpwiyu ndyoka omusamane ha gandja. Ihe mbela Naemi ota vulu okuninga po shike?

11, 12. (a) Sho Naemi a ti Boas “oye gumwe gwomwaamboka ye na oku tu sila oshimpwiyu,” okwa li ta popi kombinga yelongekidho lini lyOmpango yaKalunga? (b) Rut okwa yamukula ngiini sho a pewa omayele kuyinamweno?

¹¹ Tango sho Rut a lombwele Naemi kombinga yaBoas, Naemi okwa ti: “Omulumentu ngoka ogwomezimo lyetu, oye gumwe gwomwaamboka ye na oku tu sila oshimpwiyu.” (Rut 2:20) Shono osha  hala okutya shike? Ompango yaKalunga ndjoka a li a pa Aaisraeli oya li yi na omalombwelo gankene aanegumbo ye na okusilwa oshimpwiyu ngele oya gwile muupyakadhi molwoluhepo nenge molweso. Ngele omukiintu okwa silwa omulumentu gwe manga inaaya mona aanona, okwa li ha kala a dhengwa pevi noonkondo, molwaashoka edhina lyomusamane gwe noluvalo lwe lwomonakuyiwa italu ka kala po. Ihe Ompango yaKalunga oya li ya pitika omumwayinamati gwomusamane a hokane po omuselekadhi ngoka, opo pu valwe okanona hoka taka ka thigulula nokukaleka po edhina lyanakusa nokusila egumbo oshimpwiyu. * —  Deut. 25:5-7.

¹² Naemi okwa li a lombwele Rut kutya okwa hala okuninga elongekidho lyondjokana ya tya ngaaka. Dhiladhila owala kunkene omukiintu nguka omugundjuka tashi vulika a li a mana mo omeho konkumwe sho yinamweno te shi mu lombwele. Ompango yomuIsraeli nodhindji dhomomikalondjigilile odha li oompe natango momakutsi gaRut. Ihe nonando ongawo, Rut okwa li a pulakene nuukeka kuNaemi, molwaashoka okwa li e mu simaneka. Otashi vulika shoka Naemi a li ta ladhipike Rut a ninge a li e wete tashi mu sitha ohoni nenge tashi mu shundula, ihe okwa zimine oku shi ninga. Okwa popi neifupipiko a ti: “Ote ningi ashihe to lombwele ndje.” —  Rut 3:5.

13. Otatu ilongo shike kuRut kombinga yokupulakena komayele taga zi kaakuluntu? (Tala wo Job 12:12.)

¹³ Omathimbo gamwe ohashi kala oshidhigu kaagundjuka okupulakena komayele ngoka taya pewa kaakuluntu mboka ye na  uunongo ye ya vule. Oshipu okudhiladhila kutya aakuluntu kayu uvite ko naanaa omashongo nomaupyakadhi ngoka haga adha aagundjuka. Oshiholelwa shaRut otashi tu dhimbulukitha kutya okupulakena komayele gaakuluntu mboka ye tu hole noye tu halela uuwanawa otashi vulu oku tu kwatha. (Lesha Episalomi 71:17, 18.) Ihe omayele geni Naemi a li a gandja, na Rut mbela okwa li ngaa a mono mo uuwanawa shili sho e ga landula?

14. Olupale oshike, nohalu longithwa ngiini?

¹⁴ Ongulohi ndjoka, Rut okwa yi kolupale, ehala lya palwa lya yelekana nolya ndandala, hoka aalongimapya ya li haya fala iilya yawo yi ka yungulwe e tayi yelwa. Omalupale oga li haga palwa pooha nenge koondungu dhiikulundundu hoka ombepo ya li hayi pepe nawa komatango lela naasho taku wiwile. Opo iilya yi ze molungu, aayeli oya li haya longitha omafoloko omanene niihupulo yu umbile iilya mbyoka ya yungulwa mombanda yo ombepo tayi pepele olungu nenge etutu kokule yo iilya tayi ikalele.

15, 16. (a) Hokolola shoka sha li sha ningwa polupale sho Boas a mana okulonga kongulohi. (b) Boas okwa tseya ngiini kutya Rut okwa lala poompadhi dhe?

¹⁵ Rut okwa li ta tala aalongi neimweneneno sho taya mana iilonga yawo kongulohi. Boas opo a li ta wilike aayeli sho taya yele iilya ye mbyoka ya li ya ningi ondumba onene. Sho a mana okutyapula iikulya ye okwa ka lala puyimwe yomoondumba dhiilya. Osha yela kutya nguka omukalondjigilile ngoka gwa li hagu landulwa pethimbo mpoka, opo iilya kaayi yakwe po kaafuthi nokaayugi. Rut okwa li e  wete Boas sho ta lala. Ngashingeyi olya li ethimbo lyokuninga shoka a lombwelelwe kuNaemi.

¹⁶ Omutima gwaRut ogwa li tagu dhenge noonkondo sho ti iyakele puBoas. Okwa li e wete kutya Boas okwa pwila moomposi. Onkee ano, okwe mu siikulula e ta lala poompadhi dhe a tegelele, ngaashi naanaa Naemi a li e mu lombwele. Sho pwa piti ethimbo, Rut okwa li e wete Boas itaa penduka mbala. Opo nduno pokati kuusiku mpeya Boas okwa punguluka. Otashi vulika Boas a li ta kakama kuutalala e ta hili ekumbatha i isiikile ishewe koompadhi. Ihe okwa li a mono kutya opu na omuntu a lala poompadhi dhe. Ehokololo otali ti ‘okwa mono kutya opu na omukiintu a lala poompadhi dhe.’ —  Rut 3:8.

17. Iinima iyali yini mboka taya ti kutya eihumbato lyaRut olya li lya nyata inaaya popya?

¹⁷ Boas okwe mu pula a ti: “Ongoye lye?” Rut okwa yamukula tashi vulika newi tali kakama a ti: “Ongame omuntu gwoye Rut, tatekulu. Shoka ngoye ogwomezimo lyetu, osho oshinakugwanithwa shoye okusila ndje oshimpwiyu.” (Rut 3:9) Aatoloki yamwe yokunena oya ti kutya Rut okwa li u ulike meihumbato lye nomoohapu dhe kutya okwa hala okuhilila Boas momilalo, ihe opu na iinima iyali inaaye yi popya. Shotango, Rut okwa li i ihumbata pamuthigululwakalo gwonale ngoka kaagu uvitiwe ko kaantu yokunena. Onkee ano, osha puka okuyelekanitha eihumbato lye naandyoka lyokunena lya nyata. Oshitiyali, Boas okwa li i inyenge momukalo ngoka tagu ulike sha yela kutya Rut oku na eihumbato lya yogoka noli shi okusimanekwa.

18. Boas okwa li a popi oohapu dhini ndhoka dha hekeleke Rut, nokwa popi iinima iyali yini yi na ko nasha nohole ndjoka Rut a li u ulike?

¹⁸ Osha yela kutya omukalo gwombili moka Boas a li a popi naRut ogwa li gwa hekeleke Rut. Boas okwa ti: “OMUWA ne ku yambeke, mumwandje. Mushoka wa ningi ngashingeyi, owa holola ohole yuunezimo shi vule shoka wa ningile nyokomweno, sho inoo lambalala aalumentu aagundjuka, aayamba nenge oohepele.” (Rut 3:10) Uutumbulilo “shoka wa ningile” nyokomweno mboka wa longithwa kuBoas otawu popi kombinga yohole yuudhiginini yaRut sho e ya pamwe naNaemi kuIsraeli e ta kala te mu sile oshimpwiyu. Uutumbulilo “mushoka wa ningi ngashingeyi” otawu popi konkatu ndjoka a katuka u ulike kutya oku na ehalo okuhokanwa komukokele Boas. Boas okwa li a mono kutya omukiintu nguka omugundjuka, Rut, okwa li ta vulu okumona nuupu omusamane omugundjuka lela, kutya nduno omuyamba nenge ohepele. Ihe pehala lyaashono, Rut okwa li a hala okuningila Naemi nosho wo omusamane gwe,  Elimelek, ngoka a sa uuwanawa, opo a kaleke po edhina lyomusamane ngoka. Kashi shi oshidhigu okumona kutya omolwashike Boas a li i inyengithwa kokwaaihola mwene kwomukiintu nguka omugundjuka.

19, 20. (a) Omolwashike Boas inaa thikila ta hokana Rut? (b) Omomikalo dhini Boas a li u ulukile Rut olukeno, nongiini a li a tila okunyateka edhina lyaRut?

¹⁹ Boas okwa tsikile ko a ti: “Ino tila, Rut, otii ku ningile ashihe shoka to pula. Kehe omuntu moshilando shika okwa tseya kutya ngoye omukiintu [e li nawa noonkondo, NW].” (Rut 3:11) Boas okwa li a nyanyukwa okuhokana Rut, notashi vulika kaali a kumwa sho Rut e mu pula a ninge omusilishimpwiyu gwe. Ihe molwaashoka Boas okwa li omuyuuki, ka li owala ta ka ninga shoka a hala. Boas okwa li a lombwele Rut kutya opu na omusilishimpwiyu gulwe ngoka a pamba unene omusamane gwaNaemi, Elimelek, ngoka a sa, ngoka Boas a li ta ka pa tango ompito a hokane po Rut.

²⁰ Boas okwa li a lombwele Rut a lale ye a vululukwe sigo kwa shi, opo nduno ta vulu okushuna kegumbo manga inaa monika. Boas okwa li a hala okukaleka edhina lye nolyaRut lya yela, molwaashoka aantu otashi vulika ya dhiladhile papuko kutya oya ya momilalo. Rut okwa li a lala ishewe poompadhi dhaBoas, tashi vulika kee na oshimpwiyu shasha konima sho a pewa eyamukulo ewanawa. Opo nduno, manga inaaku yela nawa, Rut okwa penduka. Boas okwe mu tulile iishokelya meguyo, Rut e ta shuna kuBetlehem. —  Lesha Rut 3:13-15.

21. Oshike sha ningitha Rut a kale “omukiintu e li nawa noonkondo,” nongiini tatu vulu oku mu holela?

²¹ Rut ka li tuu a nyanyukwa sho ta dhiladhila kwaashoka a lombwelwa kuBoas, kutya okwa tseyika nawa kaantu ayehe kutya ye “omukiintu e li nawa noonkondo”! Osha yela kutya edhina ewanawa okwe li mono sho a li a halelela okutseya Jehova noku mu longela. Okwa li wo u ulukile Naemi noshigwana she olukeno nohenda, sho a taamba ko nehalo ewanawa omikalo nomithigululwakalo ndhoka a li kee shi nale. Opo tu holele eitaalo lyaRut, otu na okukala hatu simaneke yalwe nosho wo omithigululwakalo dhawo. Ngele otwe shi ningi, natse otatu ki iyadha tu na edhina ewanawa.

22, 23. (a) Omagano ngoka Boas a li a pe Rut otaga ti shike? (b) Naemi okwa li a lombwele Rut a ninge shike?

²² Rut sho a thiki pegumbo, Naemi okwe mu pula a ti: “Ongoye lye?” Otashi vulika a pula epulo ndika, molwaashoka okwa li kwa luudha natango, ihe Naemi okwa li wo a hala okuuva ngele Rut natango omuselekadhi kee na mwene nenge pamwe ngashingeyi oku na etegameno lyokuhokanwa. Rut okwa lombwele nziya yinamweno ashihe shoka sha ningwa pokati ke naBoas. Okwa pe wo Naemi omagano giishokelya ngoka Boas a ti ne mu pe. —  Rut 3:16, 17.

 ²³ Naemi okwa li a lombwele Rut a kale pegumbo esiku ndyoka pehala lyokuya a ka pupule. Okwa shilipaleke Rut ta ti: “Boas ita fudha, manga inaa tsakanitha oshinima shika.” —  Rut 3:18.

24, 25. (a) Boas okwa li u ulike ngiini kutya omuyuuki noka li e na uukwatya wokwiihola mwene? (b) Rut okwa li a tangwa momikalo dhini?

²⁴ Shoka Naemi a popi kombinga yaBoas osha li shi li mondjila. Boas okwa yi kosheelo shoshilando hoka aakuluntu yoshilando ya li haya gongalele e ta tegelele omulumentu ngoka a pamba lela omusamane gwaNaemi a pite po. Boas okwa li a pe omulumentu ngoka ompito montaneho yoonzapo a hokane po Rut nokuninga omusilishimpwiyu gwe. Ihe omulumentu okwa nukile pomutenya, ta ti kutya ngele okwe shi ningi otashi yono po uuthiga we. Okuza mpoka Boas okwa li a popi montaneho yoonzapo ndhoka dha li posheelo shoshilando kutya ota ka ninga omusilishimpwiyu mokulanda po epya lyomusamane gwaNaemi, Elimelek, ngoka a sa, nokuhokana po Rut, omuselekadhi gwomwanamati gwaElimelek, Maklon. Boas okwa li e na etegameno kutya ngele okwe shi ningi otashi ka ningitha “epya li kale mezimo lyomusi.” (Rut 4:1-10) Boas okwa li omulumentu omuyuuki noka li e na uukwatya wokwiihola mwene.

²⁵ Boas osho a ka hokana Rut. Konima yaashono Ombiimbeli otayi ti: “OMUWA okwe mu yambeke e ta ningi omusimba nokwa vala okamati.” Aakiintu yomuBetlehem oya pandula Naemi noya tanga Rut sho e vulile Naemi paamati yaheyali. Konima omwanamati gwaRut okwa ka ninga hekulululwa yomukwaniilwa a simana, David. (Rut 4:11-22) Ye David oye nduno a ka ninga hekulululwa yaJesus Kristus. —  Mat. 1:1. *

26. Oshiholelwa shaRut naNaemi otashi tu dhimbulukitha shike?

²⁶ Rut naye okwa li shili a yambekwa ngaashi Naemi, ngoka a li a kwathele okulela okanona kaRut ka fa owala ke. Onkalamwenyo yaakiintu mbaka yaali otayi tu dhimbulukitha kutya Jehova Kalunga oku wete ayehe mboka taya longo neifupipiko, opo ya sile yaandjawo oshimpwiyu noye li taye mu longele nuudhiginini pamwe noshigwana she oshihogololwa. Oha yambeke aapiya ye aadhiginini, ngaashi Boas, Naemi naRut.