Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA DIKUMI NE TSHITEMA

Wakalama dîku diende, wakakumbaja majinga adi, wakananukila

Wakalama dîku diende, wakakumbaja majinga adi, wakananukila

1, 2. a) Mmalu kayi avua mashintuluke mu nsombelu wa Jozefe ne bena mu dîku diende? b) Mmukenji kayi mubi uvua Jozefe ne bua kuambila mukajende?

JOZEFE mmuteke bujitu pa mpunda. Fuanyikijabi ne: udi mumumone mudiye wenda ubandila musoko wa Beteleheme mu mîdima ne wenda ulenga mu lubese lua mpunda uvua muambule bujitu. Uvua bushuwa wela meji bua luendu lule luvua lubindile. Mmushindu kayi uvua dîku diende mua kuibidilangana ne nsombelu mupiamupia wa mu Ejipitu, ditunga dienyi muvuabu bakula muakulu muenyi ne bikale ne bilele bishilangane ne biabu?

2 Kabivua bipepele bua Jozefe kuambila Mariya, mukajende uvuaye munange lumu lubi to, kadi wakakola ku muoyo ne kumuambilaye. Wakamuambila mukenji wa kudi Nzambi uvua muanjelu mumuambile mu tshilota ne: Mukalenge Helode udi ujinga kushipa muana. Bavua ne bua kumbuka diakamue. (Bala Matayi 2:13, 14.) Bivua bitonde Mariya bikole. Mmunyi muvua muntu mua kujinga bua kushipa muanende uvua kayi bualu ne muntu? Nansha Mariya anyi Jozefe kabavua mua kubiumvua to. Nanku bakeyemena Yehowa, kudilongololabu bua kuya.

3. Umvuija luendu luvua Jozefe ne bena mu dîku diende benze pavuabu bumbuke mu Beteleheme. (Tangila kabidi tshimfuanyi.)

3 Patshivua bantu ba mu Beteleheme balale kabayi bamanye tshivua tshienzeka, Jozefe, Mariya ne Yezu bakapatuka mu musoko lukasa benda babembela mu mîdima. Pavua Jozefe uya nabu mutangile ku Sud, ne bu mukavua dîba dienda dipatuka, uvua pamuapa wela meji bua tshivua mua kubafikila kuvuabu baya. Mmunyi muvua muena mabaya wetu eu mua kusungila dîku diende kudi bantu bavua ne bukole bua bungi? Uvuaku mua kukumbana bua kuikala anu ukumbajila bena mu dîku diende majinga abu anyi? Uvuaku mua kutungunuka ne kukumbaja mudimu mukole uvua Yehowa Nzambi mumupeshe wa kulama ne kukolesha muana wa pa buende eu anyi? Jozefe uvua ne mudimu mukole. Patudi tuenda tumona muvua Jozefe mudienzeje bua kukumbaja midimu eyi, netumone kabidi bua tshinyi bidi bikengela bua batatu ne tuetu bonso kumuidikija.

Jozefe wakalama dîku diende

4, 5. a) Mmunyi muvua nsombelu wa Jozefe mushintuluke bikole? b) Mmunyi muvua muanjelu mukankamije Jozefe bua kukumbaja mudimu mukole uvuabu bamupeshe?

4 Tshidimu tshijima ne ndambu tshikavua tshipite, Jozefe wakamona ne: nsombelu wende wakashintuluka bikole pavuaye mubangile Mariya, muana wa Heli. Jozefe uvua mumanye ne: Mariya uvua munange Yehowa ne uvua unemeka mikenji yende. Kadi pakamanyaye ne: Mariya uvua ne difu, wakajinga bua kumubenga mu musokoko bua bantu kabenzedi Mariya bibi. * Kadi muanjelu wakamuambila mu tshilota ne: Mariya uvua mupete difu ku diambuluisha dia nyuma wa Yehowa. Muanjelu wakakumbaja ne: muana uvua munda muende uvua ne bua ‘kusungila bantu bende ku mibi yabu.’ Kujadikilaye Jozefe ne: “Kutshinyi bua kuteka mukajebe Mariya kumbelu” to.—Mat. 1:18-21.

5 Bu muvua Jozefe muntu muakane ne utumikila Nzambi, wakenza anu muvuabu bamuambile. Wakitaba mudimu mukole wakamupeshabu wa kukolesha ne kulama muana uvua kayi wende kadi uvua ne mushinga wa bungi kudi Nzambi. Pashishe, bua kutumikila mukenji wa mbulamatadi, Jozefe wakaya ne mukajende muikale ne difu ku Beteleheme bua kudifundisha ku mikanda. Koku aku ke kuakaledibua Yezu.

6-8. a) Mmalu kayi makuabu avua mashintulule nsombelu wa Jozefe ne wa bena mu dîku diende? b) Ntshinyi tshidi tshileja ne: Satana ke uvua mutume mutoto? (Bala kabidi mêyi adi kuinshi kua dibeji.)

6 Jozefe kakapingana ne dîku diende ku Nazaleta to. Kadi, bakasombela mu Beteleheme, ntanta wa kilometre mitue ku 10 ne Yelushalema. Nansha muvuabu bapele, Jozefe wakenza muende muonso bua kukumbajila Mariya ne Yezu majinga abu ne kubalama mu bikondo bia ntatu. Panyima pa matuku makese, bakapeta kazubu kakese ka kusombelabu. Nunku, pakavua Yezu mubandile kayi kabidi muana wa mu maboko, muikale pamuapa ne tshidimu ne ngondo, nsombelu wabu wakashintuluka kabidi diakamue.

7 Bena lubuku lua mitoto bakalua bafumina ku Est, pamuapa kule ku Babilona. Bavua balonde mutoto too ne ku nzubu wa Jozefe ne Mariya, benda bakeba muana uvua ne bua kulua mukalenge wa bena Yuda. Bantu abu bavua ne kanemu ka bungi.

8 Nansha bu bena lubuku abu bamanye anyi kabayi bamanye, bakateka muoyo wa Yezu, muana mutekete au mu njiwu mikole. Mutoto uvuabu bamone wakanji kubalombola ku Yelushalema, pamutu pa kuya nabu diakamue ku Beteleheme. * Ku Yelushalema aku, bakambila mukalenge mubi Helode ne: bavua bakeba muana uvua ne bua kulua mukalenge wa bena Yuda. Bualu abu kujulabu mukalenge au mukawu mukole.

9-11. a) Mmushindu kayi uvua bukole butambe bua Helode ne Satana buenze mudimu? b) Mmunyi muvua luendu luvuabu benze lushilangane ne malu a mashimi adi bantu bamba?

9 Diakalenga, kuvua bukole buvua bupite bua Helode nansha bua Satana. Mushindu kayi? Pakafika benyi aba ku nzubu kua Jozefe ne kumonabu Mariya ne Yezu, bakafila bintu bivuabu balue nabi kabayi balomba kantu. Bivua mua kuikala bikemeshe Jozefe ne Mariya pavuabu badimone diakamue ne bintu bia mushinga mukole bu mudi: ‘or, ne bintu bia mupuya muimpe ne musenga wa mupuya muimpe udibu babikila ne: mire.’ Bena lubuku abu bavua ne meji a kuya kuambila mukalenge Helode muaba uvuabu bapete muana. Kadi Yehowa wakambuluisha, kubambilaye mu tshilota bua kupinganyina mu njila mukuabu.—Bala Matayi 2:1-12.

10 Mutantshi mukese kunyima kua bena lubuku lua mitoto bamane kumbuka, Yehowa wakadimuija Jozefe ku diambuluisha dia muanjelu ne: “Juka, angata muana ne mamuende nunyemene mu Ejipitu, nushalamu too ne pangakuambila bua kupingana, bualu Helode udi usua kukeba muana bua kumushipa.” (Mat. 2:13) Kadi anu mutukadi bamone ku ntuadijilu kua tshiena-bualu etshi, Jozefe wakatumikila diakamue. Wakanji kukuba muanende kumpala kua bionso, yeye kuya ne dîku diende mu Ejipitu. Bu muvua bena lubuku bavua kabayi batendelela Yehowa aba babatuadile bintu bia mushinga mukole, Josefe uvua mpindieu ne mushindu wa kuambuluisha dîku diende kuvuabu baya kusombela.

Jozefe wakenza mudimu mukole ne wakadipangisha malu a bungi bua kulama muanende

11 Miyuki ne mianu ya dishima yakalua kunekesha pavuayi yakula bua luendu lua ku Ejipitu yamba muvua Yezu, muana mutekete au muipidije njila mu tshishima, mupangishe benzavi bua kubenzela bibi ne muinamije kabidi mabue bua mamuende kutungulaye ngaji ivuaku. * Pabi mu bulelela, njila au uvua mule ne bavua batate bikole bua kufika muaba uvuabu kabayi bamanye au.

Jozefe wakadipangisha amue malu bua kulama dîku diende

12. Ntshinyi tshidi baledi badi bakolesha bana mu buloba bubi ebu mua kulongela kudi Jozefe?

12 Baledi badi mua kulongela malu a bungi kudi Jozefe. Wakalekela mudimu wende, kudipangisha amue malu bua kulama dîku diende. Bulelela, Jozefe uvua wangata dîku diende bu bumpianyi bua kudi Yehowa. Lelu, baledi badi bakolesha bana babu mu buloba bubi budi buule tente ne malu mabi adi mua kukebela bana njiwu, kubanyanga anyi mene kubatutshisha diakabi. Baledi badi badienzeja ne muabu muonso anu bu Jozefe mbakumbanyine kalumbandi bua mudimu mukole udibu benza bua kulama bana babu ku malu mabi aa.

Jozefe wakakumbaja majinga a bena mu dîku diende

13, 14. Bua tshinyi Jozefe ne Mariya bakapingana ku Nazaleta bua kukoleshilaku bana babu?

13 Bidi bimueneka ne: bena mu dîku edi kabakanenga mu Ejipitu to, bualu panyima pa matuku makese muanjelu wakalua kuambila Jozefe ne: Helode wafu. Jozefe wakapingana ne dîku diende kuabu. Mulayi kampanda wa buprofete wa kale ukavua muambe ne: Yehowa uvua ne bua kubikila muanende bua ‘apatuke mu Ejipitu.’ (Mat. 2:15) Mulayi eu wakakumbana ku diambuluisha dia Jozefe, kadi mpindieu uvua ne bua kuya ne dîku diende kuepi?

14 Jozefe uvua mudimuke. Wakatshina Âkelao, mukalenge muena tshikisu ne mushipianganyi uvua mupingane Helode. Nzambi wakambila Jozefe bua kuya ne dîku diende ku Nord, kule ne Yelushalema ne malu onso avuamu, ku Nazaleta wa mu Galela, tshimenga tshivuaye musombele. Koku aku, ke kuvuaye yeye ne Mariya bakoleshile bana babu.—Bala Matayi 2:19-23.

15, 16. Mudimu wa Jozefe uvua mudimu wa mushindu kayi? Biamu bia mushindu kayi bivuaye wenza nabi mudimu?

15 Bavua ne nsombelu mukumbayine kadi ki ngua bena kantu ku bianza to. Bible udi ubikila Jozefe ne: muena mabaya, mbuena kuamba ne: muntu uvua wenza midimu ne mitshi, tshilejilu uvua upula mitshi, uyipulumuna ne uyilongolola bua kuenza nayi nzubu, matu, bilamba bikese bia kusabukila, matempu, nkata, mitshi ya bikokedi ne bintu bishilashilangane bia kudima nabi. (Mat. 13:55) Uvua mudimu uvua ulomba makanda a bungi. Bena mabaya ba kale bavua batamba kuenzela mudimu wabu pabuipi ne mushiku wa mbelu anyi mu kalutanda ka ku nzubu.

16 Jozefe uvua ne biamu bia mudimu bia bungi; pamuapa bimue mbivua tatuende mumushile. Uvua mua kuikala muenze mudimu ne bintu bu mudi: ekere, nshinga wa kuludika nende, lupemba, kasuyi, si, nsesu, marto manene ne makese, lushole, tshiamu tshia kutubula natshi masoso, budimbu bua mishindu ya bungi ne misonso pamuapa, nansha muvuabi mushinga mukole.

17, 18. a) Mbualu kayi buvua Yezu mulongele kudi tatuende mudishi? b) Bua tshinyi Jozefe uvua ne bua kuenza mudimu bikole?

17 Fuanyikijabi ne: udi umona Yezu patshivuaye muana utangila mudi tatuende mudishi wenza mudimu. Mmutangile bionso bivua Jozefe wenza ne ntema yonso; uvua bushuwa wanyisha makaya manene ne maboko bia Jozefe bivua bileja muvuaye ne bukole, bianza biende bivua bipepele bileja muvuaye ne dimanya ne mêsu ende avua aleja muvuaye ne lungenyi. Jozefe wakatuadija pamuapa kuleja muanende au mushindu wa kuenza midimu mipepele bu mudi kukona mabaya ne biseba biume bia mishipa. Imue misangu uvua mulongeshe Yezu dishilangana didi pankatshi pa mitshi ivuaye wenza nayi mudimu bu mudi mutshi wa mfigi wa sycomore, wa telebinta ne wa olive.

Jozefe wakalongesha muanende mudimu wa mabaya

18 Yezu wakalonga kabidi ne: Jozefe kavua anu ne makanda a bungi a kupula mitshi, kuenza misaka ne kulamakaja bintu to, kadi uvua kabidi umutabalela, utabalela mamuende ne bana babu bakuabu bua kubaleja muvuaye mubanange. Bushuwa, Jozefe ne Mariya bakalua kupeta dîku dinene divua ne bana bobu bakese basambombo pa kumbusha Yezu. (Mat. 13:55, 56) Jozefe uvua ne bua kuenza mudimu bikole bua kulama bena mu dîku diende ne kubadisha.

Jozefe wakajingulula ne: kuambuluisha bena mu dîku diende bua kuikala ne malanda mimpe ne Nzambi ke mudimu wa mushinga mukole uvuaye nawu

19. Mmunyi muvua Jozefe mukumbaje majinga a mu nyuma a bena mu dîku diende?

19 Kadi Jozefe wakajingulula ne: kuambuluisha bena mu dîku diende bua kuikala ne malanda mimpe ne Nzambi ke mudimu wa mushinga mukole uvuaye nawu. Ke bualu kayi uvua usomba ne bana bende bua kubalongesha malu a Yehowa Nzambi ne mikenji yende. Yeye ne Mariya bavua ne tshibidilu tshia kuya nabu mu nsunagoga, muaba uvuabu babala mikenji ya Nzambi ne dîyi dikole ne bayumvuija. Pamuapa Yezu uvua ne nkonko ya bungi ya kuela, ne Jozefe uvua uditatshisha bua kumukumbajila dijinga diende dia kumanya malu a Nzambi. Jozefe uvua kabidi uya ne dîku diende ku Yelushalema bua kubuela mu bibilu bia malu a Nzambi. Bua tshibilu tshia Pasaka tshia ku tshidimu, Jozefe uvua mua kuenza luendu lua kilometre mitue ku 120 mu mbingu ibidi bua kuya ne kualukila.

Jozefe uvua uya ne bena mu dîku diende misangu yonso bua kutendelela Yehowa ku ntempelo mu Yelushalema

20. Mmunyi mudi bamfumu ba mêku bena Kristo balonda tshilejilu tshia Jozefe?

20 Lelu, bamfumu ba mêku bena Kristo badi balonda tshilejilu etshi. Badi badifila bikole bua bana babu, banji babalongesha malu a Nzambi kumpala kua malu makuabu onso, bu mudi kubakebela bintu bia ku mubidi. Badi baditatshisha ne muabu muonso bua kuenza ntendelelu wa mu dîku ne bua kuya ne bana babu mu bisangilu binene ne bikese. Anu bu Jozefe, mbamanye ne: kakuena bualu bukuabu butambe buimpe budibu mua kuenzela bana babu kupita kubalongesha malu adi atangila Yehowa to.

“Tudi batate bikole mu lungenyi”

21. Ntshinyi tshivua Jozefe ne bena mu dîku diende benza mu tshikondo tshia Pasaka? Ndîba kayi divua Jozefe ne Mariya bajingulule ne: Yezu uvua mujimine?

21 Pavua Yezu ne bidimu 12, Jozefe wakaya ne dîku diende ku Yelushalema bu pa tshibidilu. Tshivua tshikondo tshia Pasaka, bena mu mêku a bungi bavua benza luendu mu tshisumbu, bavua bapitshila mu misoko ivua ne bintu bisampile bimpe. Pavuabu benda basemena pabuipi ne mikuna ne miaba mimpe ivua pabuipi ne Yelushalema, ba bungi ba kudibu bavua batuma misambu mimanyike bimpe ya kubuela nayi. (Mus. 120-134) Tshimenga tshivua mua kuikala tshiuwule tente ne binunu bia bantu. Pakajika tshibilu, bantu bakatuadija kupingana ku mabu. Pamuapa, bu muvua Jozefe ne Mariya ne bia bungi bia kuenza, bakela meji ne: Yezu uvua wenda ulua pamue ne bantu bakuabu, imue misangu balela babu. Dituku dijima bamane kumbuka ku Yelushalema, kushishabu kumanya ne: Yezu uvua mujimine.—Luka 2:41-44.

22, 23. Ntshinyi tshivua Jozefe ne Mariya benze bua muanabu uvua mujimine? Mariya wakamba tshinyi pakamupetabu?

22 Bakatuadija kupingana ku Yelushalema ne dibungama, benda bakeba Yezu miaba yonso. Elabi meji muvua tshimenga tshikavua munda mutupu mua kuikala tshibabipile pavuabu bapitshila mu njila benda bela Yezu mbila. Muana uvua mua kuikala penyi? Pakafikabu mu dituku disatu dia dikeba dia muana, Jozefe uvuaku mutuadije kudiebeja bikalaye uvua mupangile bua kulama bumpianyi bua tshijila buvua Yehowa mumupeshe anyi? Ndekelu wa bionso, kuyabu ku ntempelo. Kumukebabu too ne pakafikabu mu nzubu mukuabu muvua bena meji ba bungi bavua bamanye mikenji bikole badisangishe; Yezu uvua musombe munkatshi muabu. Elabi meji bua disulakana divua Jozefe ne Mariya mua kuikala bapete.—Luka 2:45, 46.

23 Yezu uvua uteleja bena meji abu ne ubela nkonko ne muoyo mujima. Bantu abu bavua bakema bua dimanya dia muana ne mushindu uvuaye wandamuna nkonko. Kadi Mariya ne Jozefe bakanyingalala bua tshivua Yezu muenze. Bilondeshile Bible, dîba adi Jozefe wakashala mupuwe. Kadi Mariya wakakula ne muoyo mujima buende yeye ne bayende ne: “Muananyi, bua tshinyi udi mutuenzele nenku? Meme ne tatuebe tudi batate bikole mu lungenyi tuenda tukukeba.”—Luka 2:47, 48.

24. Mmunyi mudi Bible uleja ntatu idi nayi baledi?

24 Nunku, muyuki eu udi umvuija mu mêyi makese mudi Dîyi dia Nzambi dileja ntatu idi baledi bapeta. Dikolesha muana didi mua kutuadila baledi tunyinganyinga nansha muana yeye mupuangane. Kukolesha bana mu bulongolodi ebu kudi mua kutatshisha baledi mu lungenyi, kadi padibu bamanya ne: Bible udi wakula bua ntatu idibu nayi, bidi mua kubakolesha.

25, 26. Mmunyi muvua Yezu muandamune baledi bende? Mmunyi muvua Jozefe mua kuikala mudiumvue bua diandamuna dia muanende?

25 Yezu uvua mushale muaba muimpe uvuaye udiumvua pabuipi ne Tatuende wa mu diulu Yehowa , udifila ne muoyo mujima bua kulonga tshionso tshivua tshikengela. Wakandamuna baledi bende ne muoyo umue ne: “Nuvua nunkebela tshinyi? Kanuvua bamanye ne: ndi ne bua kuikala mu nzubu mua Tatu wanyi anyi?”—Luka 2:49.

26 Bulelela, Jozefe uvua mua kuikala mushale welangana meji bua mêyi au. Uvua mua kuikala musanke bikole bua mêyi au. Uvua muenze muende muonso bua kulongesha Yezu bua adifile mu malu a Yehowa Nzambi. Patshivua Yezu muana, wakamanya tshidi kuikala tatu wa dinanga kumvuija, nangananga bua malanda avuaye nawu ne Jozefe.

27. Bu muudi tatu, ndiakalenga kayi diudi nadi? Bua tshinyi udi ne bua kuvuluka tshilejilu tshia Jozefe?

27 Biwikala tatu, udiku umona ne: udi ne diakalenga dinene dia kuambuluisha bana bebe bua kumanya tshidi kuikala tatu wa dinanga udi ukuba bana bende kumvuija anyi? Wewe muikale ukolesha bana ba muntu mukuabu, uvuluke tshilejilu tshia Jozefe bua kuenzela muana yonso malu bilondeshile tshidiye ne umuangate ne mushinga. Ubambuluishe bua kudia bulunda ne Yehowa Nzambi, Tatu wabu wa mu diulu.—Bala Efeso 6:4.

Jozefe wakananukila too ne ku ndekelu

28, 29. a) Ntshinyi tshidi mêyi adi mu Luka 2:51, 52 aleja bua Jozefe? b) Mmunyi muvua Jozefe muambuluishe muanende bua kutungunuka ne kupeta meji?

28 Bible udi wakula anu malu makese bua matuku a ndekelu a muoyo wa Jozefe, kadi mbimpe bua tuetu kuakonkonona ne muoyo mujima. Bible udi uleja ne: Yezu ‘wakatungunuka ne kukokela’ baledi bende. Udi wamba kabidi ne: “Yezu wakatungunuka ne kukola mu meji ne mu mubidi ne mu diakalengele kudi Nzambi ne kudi bantu.” (Bala Luka 2:51, 52.) Mêyi aa adi aleja tshinyi bua Jozefe? Adi atuleja malu ndambu. Tudi tumona ne: Jozefe uvua mutungunuke ne kulombola dîku diende, bualu muanende uvua mupuangane uvua unemeka bukokeshi bua tatuende ne uvua mutungunuke anu ne kumukokela.

29 Tudi tumona kabidi ne: Yezu wakatungunuka ne kukola mu meji. Bua bualu ebu, Jozefe uvua bushuwa mua kuikala ne bia bungi bia kuenza bua kukolesha muanende eu. Mu tshikondo atshi, kuvua lusumuinu kampanda luvua bena Yuda banemeka bikole. Lutshidiku too ne lelu. Lusumuinu alu ludi luamba ne: anu bantu badi ne dîba dia bungi dia kujikija lutetuku ke badi mua kulua bena meji; kadi bena midimu ya bianza bu mudi: bena mabaya, babidime ne bansenda “kabena ne buakane ne meji bua kukosa bilumbu to, ne kabena mua kubasangana muaba udibu bumvuija nsumuinu.” Kadi Yezu wakaleja mudi lusumuinu elu luikale lua dishima. Patshivuaye muana, uvua uteleja misangu ne misangu muvua tatuende mudishi uvua muena mabaya umulongesha “buakane ne meji” a Yehowa. Tudi tuela meji ne: Jozefe wakenza nanku misangu ne misangu.

30. Mmunyi mudi Jozefe mushile bamfumu ba mêku tshilejilu lelu?

30 Mushindu uvua Yezu mukole ku mubidi uvua kabidi mua kuleja ne: Jozefe uvua mumulame bimpe. Bu muvua Jozefe mulame Yezu bimpe, wakakola ne kulua ne bukole ne makanda a mubidi. Uvua kabidi mulongeshe muanende bua kuenza bimpe midimu ya bianza. Bantu kabavua bamanye Yezu anu bu muana wa muena mabaya patupu to, kadi kabidi bu ‘muena mabaya.’ (Mâko 6:3) Nanku, dilongesha dia Jozefe divua dipatule bipeta bimpe. Bamfumu ba mêku badi bidikija Jozefe bimpe padibu baditatshisha bua kukolesha bana babu mu mushindu wabambuluisha bua kuluabu bantu bakumbane bua kudiambuila majitu.

31. a) Mmunyi mudi malu adi Bible wamba aleja dîba divua Jozefe mua kuikala mufue? (Kusangisha ne kazubu.) b) Ntshilejilu kayi tshidi Jozefe mutushile?

31 Padi Bible ubanga kuakula bua muvua Yezu mutambule ne bidimu bitue ku 30, tudi tumona ne: kabena batela kabidi Jozefe to. Bualu ebu budi buleja ne: Mariya ukavua mukamba dîba divua Yezu mutuadije mudimu wende. (Bala kazubu ka ne:  “Jozefe wakafua dîba kayi?”) Nunku, Jozefe mmushiye tshilejilu tshimpe tshia tatu uvua ulama dîku diende, ukumbaja majinga adi ne unanukila ne muende muonso too ne ku ndekelu. Tatu yonso, anyi mfumu wa dîku nansha muena Kristo yonso neenze bimpe bua kuidikija ditabuja dia Jozefe.

^ tshik. 4 Mu tshikondo atshi, bavua bangata dibangilangana anu bu dibaka.

^ tshik. 8 Mutoto au kawuvua mutoto wetu mulelela eu to; ne ki n’Nzambi uvua muwutume to. Bidi bimueneka ne: Satana ke uvua mupatuishe mutoto au ne tshipatshila tshia kushipesha Yezu.

^ tshik. 11 Bible udi uleja patoke ne: Yezu wakenza tshishima tshia kumpala bu “ntuadijilu wa bimanyinu biende” anu panyima pa yeye mumane kutambula.—Yone 2:1-11.