Twende kovidio oini

Twende komurya

EKONDWA 13

Eye we rihongera kozondataiziro ze

Eye we rihongera kozondataiziro ze

1, 2. (a) Ovikeṋa mbya tjitwa ku Jona novaungure vomondjuwoyomomeva mena rongatukiro ye? (b) Ehungi raJona ma ri tu vatere vi?

JONA aa zeri okumuinisa orurokoho. Orwo karwa ri orurokoho rwombepo onamasa yakauriri, ndji posa otjomundu ngu ma tono orukwi, nu wina kaya ri ombepo yomozondundu ndji posa otjomungunda. Otjiṋa tjarwe tjaatji yandja ongurunguse ku Jona tja ri omarokohero womunene womondjuwoyomomeva novaungure mbaave ravaerasana otja tjaave kondjo kutja ondjuwoyomomeva ai ha ṱomuine. Jona aa tjiwa kutja ovandu mba ve ri pokuṱa, nu mave ṱire mena re!

2 Nu hapo otjikeṋa tji tja twa Jona mongaro ongendise ndjo? Eye kari nonḓuviro ku Jehova Mukuru we. Otjikeṋa otjivi tja tjita? Mape hee kutja oupanga we kuna Jehova opuwo wa teka oparukaze? Omaziriro komapuriro ngo maye tu hongo ovingi. Okutara kotjihorera, ehungi raJona ndi, ma ri tu vatere okumuna kutja nandarire ovandu mbe nongamburiro yatjiri, mape ya ave toora omikambo omivi, nokutja matu yenene vi okuṱuna ozongatukiro zetu.

Omuprofete ngwa za koGalilea

3-5. (a) Ovandu potuingi ve yandja ombango ku ye tji mave ripura na Jona? (b) Ombeibela i tu raera tjike ohunga nehi rokongotwe raJona? (Wina tara komambo wokehi.) (c) Ongwaye otjiungura tjaJona tjokurira omuprofete tji tji hari otjipupu?

3 Ovandu tji mave ripura ohunga na Jona, potuingi ve twara ombango kokuhinanḓuviro kwe nokutja wa ri notjiuru otjikukutu. Posi yokutja Jona wa ri novikaṋena oviwa wina. Tjiweye kutja Jona wa toororerwe okurira omuprofete waJehova Mukuru. Jehova ke tje mu pa omerizirira omanene ngo andakuzu Jona ka ri omurumendu omuṱakame nomusemba.

Jona wa ri novikaṋena vyarwe oviwa wina

4 Ombeibela i tu raera oviṋa oviṱiṱi uriri ohunga na Jona. (Lesa 2 Ozombara 14:25.) Eye wa zire koGat-Hefer, tji tja ri ozokilometa 4 okuza koNasaret, otjihuro Jesus me kekurira ozombura ape 800 kombunda yanao. * Jona wa ri omuprofete moruveze rwouhonapare wOmbara Jerobeam II wouhona womihoko omirongo vyaIsrael. Elia na Elisa mba ri novihorera oviwa va ṱa rukuru. Nandarire kutja Jehova wa ungurisa ovarumendu mbo okuyandeka omerikotameneno waBaal, otjiwaṋa tjaIsrael tja uta okupokera wina ku Jehova. Ehi ra ri kehi youvara waJerobeam “ngwa tura ondjo komurungu waMuhona.” (2 Ozomb. 14:24) Okutja otjiungura tjaJona tjokurira omuprofete katja ri otjipupu oparukaze. Nungwari Jona wa ungura otjiungura hi nouṱakame.

5 Eyuva rimwe pa tjitwa oviṋa mbya rundurura ehupo raJona. Eye wa pewa otjiungura i Jehova tjaa munu kutja otjizeu okuyenenisa. Nu hapo Jehova we mu ningira okutjita tjike?

“Rirongera u yende kotjihuro otjinene Ninive”

6. Otjiungura tjaye Jehova tja yandja ku Jona, nu ongwaye tjaatji munika aayo otjizeu ku Jona?

6 Jehova wa raera Jona kutja: “Rirongera u yende kotjihuro otjinene Ninive nu u katjivise omawiro watjo; orondu Ami mba zuva ourunde wovature vatjo.” (Jona 1:2) Kauzeu okumuna kutja ongwaye otjiungura hi tji tja ri otjizeu ku Jona okuyenenisa. Orondu Ninive tja ri ozokilometa ape 800 kuṱa komuhuka, nu okuyenda ngo pehi atja ku mu kambura ape omueze umwe nao. Posi yokutja, ouyenda oure nouzeu mbwo, kambwa ri ouzeu ouyerike wokuyenenisa otjiungura tje. Mu Ninive eye aa sokukatjivisa ombuze yaJehova yomberero kOvaasur, mbaave tjiukirwa kokuhinombinḓu komutima. Ndovazu otjiwaṋa tjaJehova omuini kaatji puratene ku ye, mape ya ovanavisenginina mbo ave puratene ku Jona nao? Nu omundu erike ma yenenisa tjike motjihuro otjinene Ninive, tji tja katjiukwa otja ‘otjihuro tjovizeze notjizepe’?​—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Jona wa ri nonḓero pu pe ṱa pi okuhena kotjiungura tjaJehova? (b) Ongwaye tji tu ha sokuhakahana okumuna kutja Jona wa ri otjimumandu?

7 Imbi mape ya ooviṋa Jona mbyee ripurire ko. Katu nakutjiwa kutja tjiri ee ripura nao, posi yokutja otjiṋa tji matu tjiwa nawa otjo hi tjokutja Jona wa hena. Jehova we mu hinda komuhuka, posi yokutja eye wa ya kongurova. Eye wa ya komukuro wokuvare kwotjihuro tji tji isanewa Jafo, ka kavaza ko ondjuwoyomomeva ndja ri pokuyenda koTarsis. Ovahongwandu tjiva ve tja Tarsis tji ri moSpanie. Tji pe ri nao, okutja Jona wa ri ama i ozokilometa ape 3 500 kokure na Ninive. Ouyenda oure mbwi okuyenda komaandero wOkuvare Okunene mape ya aau kambura oure wombura ombomba. Jona wa ri nonḓero yokuhena kotjiungura tjaJehova nga tjaa vanga okutoora ouyenda mbu mau mu kambura ombura aihe!​—Lesa Jona 1:3.

8 Ihi matji hee kutja Jona wa ri otjimumandu? Kako, a tu hakahana okumuna kutja Jona wa ri otjimumandu. Otja tji matu kamuna, eye wa tjita oviṋa mbya raisa kutja omurumendu ombanḓe. Otja eṱe atuhe, Jona kari omundu ohomonena nu aa kondjo nozondataiziro ozengi. (Eps. 51:5) Owaṋi pu eṱe ngu hiya rora okukara nemuma?

9. Povikando tjiva tu kara noumune uṋe ohunga notjiungura tji twa pewa i Jehova, nu ouatjiri uṋe mbu matu sokurizemburukisa aruhe?

9 Povikando tjiva mape ya a tu munu kutja Mukuru me tu ningire okuungura oviṋa mbi matu munu kutja ovizeu. Nandarire mape ya atu tira okuzuvarisa ombuze ombwa yOuhona waMukuru, otjiungura Ovakriste tji ve undjirwa ko okuungura. (Mat. 24:14) Tu zemba tjimanga ouatjiri womambo waJesus ngu maye tja: ‘Ndjambi ke notjiṋa tji tje Mu ura.’ (Mar. 10:27) Ndovazu povikando tjiva tu muna kutja kamaatu yenene okuungura oviungura Jehova mbye tu pe, okutja matu sokuzuva nawa kutja ongwaye Jona tjaa tira. Jona tja za nokuhena pa tjitwa tjike?

Jehova wa vyura omuprofete we ngu ha ri nonḓuviro

10, 11. (a) Ondjuwoyomomeva tjaai yende ama i kaseka Jona mape ya aa zeri tjike? (b) Oumba waye mbwe ya kondjuwoyomomeva novaungure?

10 Ripura na Jona tji me rirongerisire ouyenda we mondjuwoyomomeva, ngahino ndja zire koKanaan. Eye aa tarere omunene wondjuwoyomomeva novaungure tji mave rongerisa ondjuwoyomomeva kutja ve yende nga tji va za po pomakuturiro wozondjuwozomomeva. Otja tjaave yende amave kaseka, Jona ngahino aa munu kutja nambano tjiri wa hene kotjiungura tjaa tira. Nungwari, tjimanga omuinyo weyuru wa runduruka.

11 Kwa vinga otjivepo otjinamasa tji tja sekamisa ozongazona zomasa ngu maye yenene okuteya ozondjuwozomomeva, nu ozongazona nḓa za zunga okuvare momuano omuhimise. Okutja katja pe kambura orure kondjuwoyomomeva ndja ungurwa pomiti ndji okuteka. Nu hapo Jona oruveze ndwo aa tjiwa imbi mbya katjanga kombunda kutja, “Muhona wa hinda otjivepo otjinamasa kombanda yokuvare”? Katu nakutjiwa. Posi yokutja eye wa muna ovaungure vomondjuwoyomomeva tji mave ku ombatero koomukuru vawo, nu eye aa tjiwa kutja oomukuru vawo mbo kamaave ve vatere. (Lev. 19:4) Ombeibela komurungu mai tja: ‘Ondjuwoyomomeva ya hara okuteka.’ (Jona 1:4) Nambano Jona ma ningire vi ombatero ku Mukuru ka hene?

12. (a) Ongwaye tji tu ha sokuhakahana okumuna ondjo mu Jona indu tja karara ngunda aku notjivepo otjinamasa? (Wina tara komambo wokehi.) (b) Jehova wa raisa vi kutja ouṋe ngu nondjo?

12 Mena rokutja aa munu kutja ke nomuano wokuvatera ovakwao, Jona wa ya ketuwo rokehi mondjuwoyomomeva nu a karangavara. Okuzambo wa rara ozomboṱu. * Omunene wondjuwoyomomeva wa kavaza Jona a rara, e mu pendura ne mu ningire kutja ma kumbe ku Mukuru we, tjimuna owo avehe tji mave tjiti. Ovaungure vomondjuwoyomomeva aave tjiwa nawa kutja otjivepo hi katja ri otjivepo tjakauriri, okutja otjiva vetera okutara kutja ouṋe mondjuwoyomomeva ngwa eta oumba auhe mbwo. Jona ngahino wa harera ko emuma indu tja munikwa kutja ongu nondjo. Ouatjiri nambano wa horoka. Jehova wa hinda otjivepo otjinamasa nu ovaungure vomondjuwoyomomeva tji va za nokuvetera, Jehova wa tjita kutja Jona arire ngwa munikwa ondjo.​—Lesa Jona 1:5-7.

13. (a) Jona wa raera ouatjiri uṋe kovaungure vomondjuwoyomomeva? (b) Jona wa ningira ovaungure vomondjuwoyomomeva okutjita vi, nu omena ratjike?

13 Jona wa raera ovaungure vomondjuwoyomomeva ouatjiri auhe, kutja eye omukarere waMukuru omunamasaaehe, Jehova. Nokutja eye wa pindikisa Mukuru we tja hena, na twa omiinyo vyawo avehe moumba ounene. Ovarumendu va uruma tjinene tji va zuva omambo we. Nowo ve mu pura kutja ngave mu tjite vi kutja ve yame ondjuwoyomomeva nomiinyo vyawo. Jona we ve zira vi? Jona ngahino aa zezerisiwa i omburuma tjee ripura tji ma sokuṱomuina mokuvare kwombepera ngo nu ku kwa handja tjinene. Nu hapo mape ya a yandjere ovandu avehe mbo ve ṱe ngunda ama tjiwa omuano wokuveyama? Okutja we ve zira a tja: “Ndji tooreye mu ndji yumbe mokuvare, nokuvare otji maku porimana. Ami me tjiwa kutja otjipukupuku hi tji tje ya kombanda yeṋu, tja pitire mu ami.”​—Jona 1:12.

14, 15. (a) Matu horere vi kongamburiro yaJona? (b) Jona tja ningira ovaungure vomondjuwoyomomeva okumuyumba mokuvare owo va tjita vi?

14 Ingo nao omambo womundu otjimumandu? Mape ya tja yorokisa omutima waJehova okumuna Jona tji ma raisa ouvanḓe nombepo yomeriyandjerero moruveze rwouzeu ndwo. Jona imba tjiri wa raisa ongamburiro yomasa. Ndino matu yenene okuhorera kongamburiro yaJona ndjo mokutwa ozonḓero zovakwetu kombanda ya inḓa ozetu oveni. (Joh. 13:34, 35) Indu tji twa munu omundu ngu nouhepe, kutja okorutu, poo moviṋa mbi mavi tjama noupanga we na Jehova, hapo tu mu vatera poo indee? Tji matu tjiti nao, tjiri tu yorokisa omutima waJehova tjinene!

15 Ovaungure vomondjuwoyomomeva ngahino va ṱunwa i omambo waJona tjinene, orundu kotjirutenga kave vangere okumuyumba mokuvare. Moruveze rwanao, owo va paha omiano vyarwe vyokukondja okuyama omiinyo vyawo, posi yokutja avihe mbi kavi notjiṋa tji vya vatera. Otjivepo aa tji harere ko omasa. Korusenina owo va muna kutja kave nomuano warwe. Tji va za nokuravaera ku Mukuru waJona Jehova kutja me ve ṱire otjari, otji va toora Jona nave mu yumbu mokuvare.​—Jona 1:13-15.

Jona tja za nokuverakiza, ovaungure vomondjuwoyomomeva ve mu yumba mokuvare

Jona wa ṱirwa otjari na yamwa

16, 17. Serekarera kutja pa tjitwa tjike ku Jona indu tja yumbwa mokuvare? (Wina tara koviperendero.)

16 Jona wa wira mokuvare kwaaku zungwa i ozongazona ozonamasa. Rutenga ngahino wa kondjisa okutjaara nokutendeza kaṱiṱi kombanda yomeva na munu ondjuwoyomomeva tjaai yende a mai kaseka. Nungwari ozongazona zomasa ze ya kombanda ye na ze mu yumbu kehi yomeva. Okuzambo otja yenda ama ṱomuine nga tja uta okurihahiza.

17 Jona kombunda wa katjanga kutja moruveze ndwi wa ri mongaro iṋe. Mokaruveze okasupi ka serwe nako, eye wa uta okuripura ohunga nomuinyo we. Eye wa ri noruhoze tjee ripura kutja kena ku yenena okumuna ondembeli yaJehova ndji ri moJerusalem rukwao. Eye wa punda mokuvare kehi yozondundu nga omahozu wokuvare tji ye rimanga motjiuru tje. Indi ku ye ra ri tjimuna eyendo re.​—Lesa Jona 2:2-6.

18, 19. (a) Pa tjitwa tjike ku Jona tja ri mokuvare? (b) Otjingepuka tji tja ṋiṋa Jona nu ouṋe ngwe tji hinda? (Wina tara komambo wokehi.)

18 Tjimanga, pa nyinganyinga otjiṋa tjimuna otjipuka otjinene. Otjo aa tji ryama popezu okuya ku Jona. Atji paturura otjinyo tjatjo otjinene, nu atji mu ṋiṋa!

Jehova wa “raera ohi onene kutja i ṋiṋe Jona”

19 Jona ngahino aa munu kutja, indji opuwo oonḓiro ye. Posi yokutja pa ri notjiṋa tji tja himisa Jona tjinene. Eye ngunda wa ri nomuinyo! Kena pa nyanyaurwa nu nandarire kena pa patere omuinyo. Nandarire kutja wa ri moruveze ndwaa ru sokurira eyendo re, eye ngunda wa ri nomuinyo. Jona wa himinwe tjinene. Jehova Mukuru we, ongwa “raera ohi onene kutja i ṋiṋe Jona.” *​—Jona 1:17.

20. Matu rihongere tjike kongumbiro yaJona ndja kumba ngunda e ri mezumo rehundju enene?

20 Pa kapita ozoiri. Mezumo rehundju enene mwa ri onḓorera eye ndje hiya rora okumuna. Jona wa uta okuripura na kumbu ku Jehova Mukuru. Matu rihongere ovingi kongumbiro ye ndji ri mekondwa oritjavari rembo raJona. Oyo i raisa kutja Jona aa tjiwa Omatjangwa nawa, orondu mu yo eye u tamuna oviṋa mbya tjangwa mOmapsalme. Nu wina i raisa kutja Jona wa ri nondangi. Ongumbiro ndjo i pata nomambo nga: “Ami me Ku imburire ondangero, nu me Ku punguhire ombunguhiro; me yenenisa ihi tji mba kwizika. Ombatero i za ku Muhona!”​—Jona 2:9.

21. Jona we rihonga tjike ohunga nondjamo, nu otjikwaye otjinanḓengu tji matu sokuzemburuka?

21 Moruveze omundu ndu u hina ku undjira ko, “mezumo rohi,” Jona we rihonga kutja Jehova u yama omundu ngamwa auhe, poruveze ngamwa aruhe, noiri ngamwa aihe. Nandarire moruveze ndwo, Jehova wa muna omukarere we ngwa ri mouzeu ne mu yama. (Jona 1:17) Jehova porwe ongwaa yenene okuhupisa omuinyo womundu ngunda e ri mezumo rehundju enene oure womayuva yetatu. Kundino ngatu tjiwe kutja Jehova ongu ri “Ndjambi ngu tya kutja mo kara nomuinyo poo mo koka.” (Dan. 5:23) Omuinyo wetu mbu tu suvana, u za ku ye. Mena rokutja Jehova ongwe tu uta, okutja matu sokuraisa ondangi mokukara nonḓuviro ku ye.

22, 23. (a) Ondangi yaJona ya rorwa momuano uṋe? (b) Matu rihongere tjike ku Jona ohunga nozondataiziro zetu?

22 Jona u na pe rihonga okuraisa ondangi mokukara nonḓuviro ku Jehova? Ii, otja tjita. Kombunda yomayuva yetatu nomauṱuku yetatu ehundju re mu eta popezu na ri “kungire Jona pomukuro.” (Jona 2:10) Ripura uriri kutja nakombanda yaavihe mbya tjita, Jona kaa hepa okutjaara okuya komukuro! Posi yokutja eye aa sokupaha omuhunga okuza pomukuro mbwo okuyenda koNinive. Tja tjiti nao, otji ma raisire Jehova kutja tjiri u nondangi ku imbi Jehova mbye mu tjitira. Jona 3:1, 2, ma ri tja: “Norukwao Muhona wa hungira ku Jona a tja: ‘Rirongera u yende koNinive, ihi otjihuro otjinene, u kazuvarisire ovature vatjo indji ombuze ndji mbe ku raera.’” Jona nambano ma tjiti vi?

23 Jona kena pa panḓa. Ombeibela mai tja: “Jona arire tje rirongere na i koNinive otja Muhona punga e mu raera.” (Jona 3:3) Ii, Jona wa raisa onḓuviro. Ihi otjiraisiro tjokutja we rihongera kozondataiziro ze. Matu sokuhorera kongamburiro yaJona mu imbi wina. Atuhe twa tura ondjo nu tu tataiza. (Rom. 3:23) Posi yokutja tji twa zunḓa, tu rihahiza poo tu rihongera kozondataiziro zetu natu toorere ko omikambo vyokuraisa onḓuviro ku Jehova?

24, 25. (a) Jona wa serwa ondaya yaye? (b) Ondjambi yatjike Jona ndji ma kamuna moruyaveze?

24 Jehova wa sera Jona ondaya mena ronḓuviro ye poo indee? Otjingaperi! Otjiṋa tjimwe tji tja yorokisa Jona, mape ya eendu tja kazuva kutja ovaungure vomondjuwoyomomeva va yamwa kotjivepo. Otjivepo tja wa pehi tjimanga kombunda yaJona tja za nokuraisa ombepo yomeriyandjerero nu ovarumendu mba “va tira Muhona tjinene” nave mu tjitire ombunguhiro.​—Jona 1:15, 16.

25 Ondjambi onene ye keya kombunda. Jesus wa ungurisa oruveze Jona ndwa ri mezumo rehundju enene otjomaprofetero woruveze ndu ma kakara meyendo. (Lesa Mateus 12:38-40.) Jona tjiri ma kayoroka tjinene tja karaerwa otjiṋa hi indu tji ma kapendurwa okuhupa kombanda yehi! (Joh. 5:28, 29) Jehova wina u vanga okukusera ondaya. Mo rihongere kozondataiziro zoye otja Jona, nu oraisa onḓuviro nombepo yomeriyandjerero poo indee?

^ par. 4 Jona wa zire motjihuro tjaGalilea, nandarire kutja Ovafarisei va hungira ohunga na Jesus indu tji va tja: “Konḓonona nawa mOmatjangwa, nove otji mo rihongo kutja kape nomuprofete pandu wa zire koGalilea.” (Joh. 7:52) Ovatoroke novakonḓonone ovengi ve muna kutja Ovafarisei aave hee kutja kape nomuprofete ngwa zire poo ngu mape ya azu moGalilea, moruveze ndwo tjaatji varwa otjotjihuro tji tji he ri otjisemba. Ndovazu opaave hee tjiri, okutja ovarumendu mbo kaave yandja ombango komakuruhungi na komaprofetero.​—Jes. 9:1, 2.

^ par. 12 Ombeibela ndji Septuagint i ṋunisa oukoto wozomboṱu zaJona mokuweza kutja eye aa wono. Moruveze rwokumuna kutja Jona wa rara mena rokutja kee rikendere kouzeu we na imbwi wovakwao, ngatu tjiwe kutja povikando tjiva ovandu mbe nombameno va suvera okurara. Indu Jesus tja ri moruveze rwombameno motjikunino tjaGetsemane, ooPetrus, Jakobus na Johanes va ri “ava rara, tjinga va ṱ’oruhoze.”​—Luk. 22:45, EEP.

^ par. 19 Tji ra torokwa mOtjigrike, embo rOtjiheberi nda toroka embo ndi “ehundju” ri heya “ohi onene” poo “ehundju enene.” Nandarire kutja ouzeu okutjiwa kutja otjingepuka tji tja ṋiṋa Jona, pe munikwa kutja mOkuvare Okunene mu nomahundju nge nounene wokuyenena okuṋiṋa omundu. Mokuvare kwarwe mo yenene okuvaza mo omahundju omanene kombanda yanao. Ehundju enene ndi isanewa shark mOtjiingirisa ri kara nounene mbu vaza pozometa 15 koure poo nandarire kombanda yanao!