1, 2. 1) Tsikbalt bix le tuʼux yaan kaʼach Rut yéetel Noemioʼ, yéetel baʼax ku muʼyajtik cada juntúul. 2) ¿Baʼaxten Ruteʼ yaanal bix u yilik le viaje tiʼ le bix u yilik Noemioʼ?

RUT yéetel Noemieʼ táan kaʼach u xíimbaloʼob tiʼ junpʼéel bej tu táax luʼumil Moab. Chéen letiʼob yanoʼobiʼ. Ruteʼ tu tsʼáaj cuenta táan u káajal u yáakʼabtal. Maʼ xaaneʼ tu paktaj u suegraeʼ, ka tu tuklaj: «Míin tsʼoʼok u yoratal k-kaxtik tuʼux ken k-máans le áakʼabaʼ». Letiʼeʼ jach u yaabiltmaj Noemí yéetel jeʼel u beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u kanáantikeʼ.

² Cada juntúuleʼ jach yaj baʼax ku muʼyajtik. Noemieʼ tsʼoʼok u máan jaʼaboʼob kíimik u yíicham, baʼaleʼ beoraaʼ táan u muʼyaj úuchik u kíimil tu kaʼatúulal u paalal anchajoʼ, Quelión (Kilión) yéetel Mahlón. Rut xaneʼ táan u muʼyaj tumen u yíicham kaʼacheʼ Mahlón. Le kaʼatúul koʼoleloʼobaʼ junpʼéeliliʼ tuʼux ku binoʼob: Belén, tu luʼumil Israel. Baʼaleʼ cada juntúuleʼ yaanal bix u yilik le viajeoʼ. Noemieʼ táan u suut tu kaajal. Ruteʼ táan u bin kajtal tuʼux maʼ u kʼaj óoliʼ yéetel táan u pʼatik u láakʼtsiloʼob, bey xan le baʼaxoʼob suuk u beetaʼal tu kaajaloʼ, jeʼex le u adorartaʼal jejeláas diosoʼoboʼ (xok Rut 1:3-6).

3. ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka yanaktoʼon junpʼéel fe jeʼex le anchaj tiʼ Rutoʼ?

³ ¿Baʼax péeks Rut, juntúul x-lóoʼbayan koʼolel utiaʼal ka u beet junpʼéel nojoch kʼeex ichil u kuxtal? ¿Tuʼux tu chʼaʼaj u muukʼil utiaʼal u kʼexik u kuxtal yéetel u kanáantik Noemí? K-ojéeltik lelaʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka yanaktoʼon junpʼéel fe jeʼex le anchaj tiʼ Rut, le x-moabitaoʼ. (Ilawil xan le cuadro: « Jach jatsʼuts baʼax ku yaʼalik».) Yáaxeʼ koʼox ilik baʼaxten táan kaʼach u bin le kaʼatúul koʼoleloʼob tak tu náanach kaajil Belenoʼ.

4, 5. 1) ¿Baʼaxten yanchaj u bin kajtal u familia Noemí tu luʼumil Moab? 2) ¿Baʼaxoʼob úuch tiʼ Noemí tu luʼumil Moab?

⁴ Ruteʼ nojochchaj Moab, junpʼéel luʼum yaan tu lakʼinil le Kimen Kʼáaʼnáaboʼ (Mar Muerto). Junpʼéel luʼum kaʼanal yéetel táax, yaan tuʼuxoʼobeʼ kʼóom taam yéetel óoliʼ minaʼan u kʼáaxiloʼob.  U luʼumil Moabeʼ jach maʼalob u tsʼáaik u yich tak teʼ kʼiinoʼob táan u muʼyajtaʼal kaʼach wiʼijil tu luʼumil Israeloʼ. Bey úuchik u kʼaj óoltaʼal Rut tumen Mahlón yéetel u láakʼtsiloʼoboʼ (Rut 1:1).

⁵ Yoʼolal junpʼéel nojoch wiʼijil anchaj Israeleʼ, Noemí yéetel Elimelec u yíicham bey xan yéetel u kaʼatúul paalaloʼobeʼ binoʼob kajtal Moab. Leloʼ tu beetaj u talamtal u yeʼesik u fejoʼob, tumen tiʼ le israelitaʼoboʼ aʼalaʼantiʼob kʼaʼabéet u binoʼob óoxtéen cada jaʼab teʼ kiliʼich kúuchil u yéeymaj Jéeobaoʼ (Deu. 16:16, 17). Noemieʼ tu yilaj maʼ u xuʼulul u tsʼáaik u fe tiʼ Jéeoba. Baʼaleʼ jach muʼyajnaj le ka kíim u yíichamoʼ (Rut 1:2, 3).

6, 7. 1) ¿Baʼaxten wal yaachaj u yóol Noemí le ka tsʼoʼok u beel u paalal yéetel le x-moabiloʼoboʼ? 2) ¿Baʼaxten tu yilaj u biskuba maʼalob Noemí yéetel u yiliboʼob?

⁶ Maʼ xaaneʼ yaachaj xan u yóol le ka tsʼoʼok u beel u paaloʼob yéetel le x-moabiloʼoboʼ (Rut 1:4). Noemieʼ u yojel Abrahán, le máax tiʼ taal u chʼiʼibaloʼ, tu yilaj u tsʼoʼoksik u beel Isaak yéetel juntúul máax meyajtik Jéeoba (Gén. 24:3, 4). Ka máan kʼiineʼ ichil le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ aʼalaʼab tiʼ le israelitaʼob maʼ u tsʼoʼokol u beeloʼob yéetel le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ, tumen lelaʼ jeʼel u beetik u adorartikoʼob yaanal diosoʼobeʼ (Deu. 7:3, 4).

⁷ Kex beyoʼ, Mahlón yéetel Quelioneʼ tsʼoʼok u beeloʼob yéetel le x-moabiloʼoboʼ. Kex yaachaj u yóol Noemieʼ, tu yilaj u yeʼesik u yutsil yéetel u yaabilaj tiʼ u yiliboʼob, Rut yéetel Orfa (Orpá). Maʼ xaaneʼ u kʼáat kaʼach ka kʼuchuk u adorartoʼob Jéeoba ken máanak kʼiin. Rut yéetel Orfaeʼ suukchajoʼob yéetel Noemí. Le u maʼalob biskubaʼob tu yóoxtúulaloʼoboʼ le áantoʼob ka joʼopʼ u bin kʼaasil tiʼoboʼ. Mix juntúul tiʼ le x-ilibtsiloʼob anchajak u paal le ka kíim u yíichamoʼoboʼ (Rut 1:5).

8. ¿Baʼax áant Rut utiaʼal u taaktal u meyajtik Jéeoba?

⁸ ¿Áantaʼab wa Rut tumen le baʼaxoʼob kaʼansaʼabtiʼ ichil u religión utiaʼal u aktáantik le baʼax úuchoʼ? Maʼ xaaneʼ maʼ. Le moabiloʼoboʼ yaʼab u diosoʼob. U maas nojchileʼ Quemós (Kemós) (Núm. 21:29). Tak tuʼux ojéelaʼaneʼ le moabiloʼoboʼ jach yaʼab u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak yéetel ku beetkoʼob u muʼyaj máak, tsʼoʼoleʼ kʼuch tak u kíims u paalaloʼob utiaʼal u adorartik u diosoʼob. Le oʼolal wal jach jatsʼuts tu yuʼubil Rut le baʼaxoʼob tu tsikbaltaj Mahlón wa Noemí yoʼolal Jéeoba, u Dios le israelitaʼoboʼ. Letiʼeʼ u Diosil yaabilaj yéetel maʼatech u yoksik saajkil tiʼ mix máak utiaʼal ka meyajtaʼak (xok Deuteronomio 6:5). Maʼ xaaneʼ le úuchik u kíimil u yíicham Rutoʼ le beet u maas biskuba yéetel u suegra. Jach utschaj tu tʼaan wal u yuʼubik u tsikbaltik Noemí le jatsʼuts baʼaloʼob u beetmaj Jéeoba, le Dios yaan tuláakal páajtalil tiʼoʼ, le bix u yeʼesik yaabilaj, bix u chʼaʼik óotsilil yéetel le bix u kanáantik u kaajaloʼ.

9-11. 1) ¿Baʼax tu chʼaʼtuklaj u beetik Noemí, Rut, yéetel Orfa? 2) ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼaxoʼob úuch tiʼ Noemí, Rut yéetel Orfaoʼ?

 ⁹ Noemieʼ jach taak kaʼach u yojéeltik bix pʼaatlil le kaaj tuʼux líikʼoʼ. Junpʼéel kʼiineʼ tu yojéeltaj tsʼoʼok u xuʼulul le wiʼijil yaan tu luʼumil Israeloʼ; lelaʼ maʼ xaaneʼ aʼalaʼabtiʼ tumen juntúul máax ku máan koonol. Jéeobaeʼ táan kaʼach u kaʼa eʼesik u yutsil tiʼ u kaajal. Jach maʼalob u taal le kʼaabaʼ Belén tiʼ le kaajoʼ, tumen le kʼaabaʼoʼ u kʼáat u yaʼal «u Najil Waaj». Le oʼolal Noemieʼ tu chʼaʼtuklaj u suut tu kaajal (Rut 1:6).

¹⁰ ¿Baʼax túun ken u beet Rut yéetel Orfa? (Rut 1:7.) Letiʼobeʼ jach suukchajoʼob yéetel Noemí úuchik u paklan áantkubaʼob le ka muʼyajnajoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ Ruteʼ jach jatsʼuts u yilik kaʼach bix u yeʼesik u yutsil u suegra yéetel bix u jach tsʼáaik u yóol u meyajt Jéeoba. Tu tsʼoʼokbaleʼ le óoxtúul koʼoleloʼobaʼ jóokʼ u binbaloʼob tu luʼumil Judá.

¹¹ U tsikbalil u kuxtal Ruteʼ ku kʼaʼajsiktoʼoneʼ tak le utsul máakoʼob ku muʼyajoʼob yéetel ku yúuchultiʼob baʼaloʼob kʼaastakoʼ (Ecl. 9:2, 11). Ku yeʼesik xaneʼ wa ku yúuchultoʼon junpʼéel baʼal jach yaj yéetel k-uʼuyik bey maʼ t-béeytal tu yéeteleʼ, maʼalob ka k-kaxt u yáantaj uláakʼ máakoʼob, maases le u kʼubmaj u yóoloʼob tiʼ Jéeoba, le Dios tu adorartaj Noemioʼ (Pro. 17:17).

12, 13. ¿Baʼaxten tu yaʼalaj Noemí tiʼ Rut yéetel tiʼ Orfa ka suunakoʼob tu yotochoʼob, yéetel baʼax tu núukajoʼob?

¹² Jeʼex u bin u náachtal le óoxtúul x-kimen íichamoʼobaʼ, Noemieʼ káaj u jach tuklik junpʼéel baʼal. Le kaʼatúul x-lóoʼbayan koʼoleloʼob láakʼintikoʼ jach tu yeʼesoʼob yaabilaj tiʼ letiʼ bey xan tiʼ u kaʼatúul paalal, le oʼolal maʼ u kʼáat u tsʼáa uláakʼ kuuch tu yóokʼoloʼobiʼ.  Tumen ken kʼuchukoʼob Beleneʼ, ¿baʼax maas jeʼel u beetik tu yoʼolaloʼobeʼ?

¹³ Le oʼolal tu yaʼalajtiʼob: «Uʼuyeʼex, suuneneʼex ta wotocheʼex utiaʼal ka kajlakeʼex yéetel a maamaʼex. Yuumtsil ka u beet tiʼ teʼex uts, jeʼel bix teʼex ta beetajeʼex uts tiʼ teen yéetel tiʼ in paalal[eʼ]». Tu yaʼalaj xan kexiʼ ka tsʼaʼabak uláakʼ u yíichamoʼob tumen Jéeoba utiaʼal u jel káajsik u kuxtaloʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik xan: «Ku tsʼoʼokoleʼ x-Noemieʼ tu tsʼáajtiʼob jujunpʼéel u tsʼuʼutsʼil ka xiʼik utsil tiʼob, letiʼob túuneʼ joʼopʼ u yokʼoloʼob». ¿Máasaʼ jach uts u modos Noemí? Le oʼolal bakáan jach yaabiltaʼabi. Letiʼob túuneʼ seguernaj u yaʼalikoʼob: «¡Maʼ, toʼoneʼ táan k-bin ta wéetel ta kaajal!» (Rut 1:8-10).

14, 15. 1) ¿Baʼax beet u suut Orfa tu kaajal? 2) ¿Baʼax tu yaʼalaj Noemí tiʼ Rut utiaʼal ka suunak xan?

¹⁴ Baʼaleʼ Noemieʼ seguernaj u yaʼaliktiʼob maas maʼalob ka suunakoʼob. Letiʼeʼ u kʼáat ka u naʼatoʼob maʼ kun jach páajtal u yáantkoʼob ken kʼuchukoʼob Israel, tumen minaʼan u yíicham, mix uláakʼ u paalal yéetel maʼ u kʼaj óol uláakʼ wíinik táan u kaxtik máax yéetel u tsʼoʼokol u beeliʼ. Jach yaj u yóol kaʼach tumen maʼ tu páajtal u beetik mix baʼal tu yoʼolaloʼob. Orfaeʼ tu naʼataj le baʼax aʼalaʼaboʼ. Tu luʼumil Moabeʼ tiʼ yaan u maamaiʼ, u láakʼtsiloʼob yéetel junpʼéel naj utiaʼal u kajtaliʼ. Le oʼolal tu tuklaj maas maʼalob ka suunak. Bey túunoʼ, kex yaj u yóoleʼ tu tsʼuʼutsʼaj Noemieʼ ka suunaj tu yotoch (Rut 1:11-14).

 ¹⁵ ¿Baʼax tu beetaj Rut? Kex tu naʼataj xan le baʼax tu yaʼalaj Noemioʼ, «Ruteʼ pʼáat tu yéetel». Maʼ xaaneʼ Noemieʼ tu kaʼa chʼaʼjoʼoltaj u bin, baʼaleʼ tu tsʼáaj cuenta láayliʼ táan u bin Rut tu paacheʼ. Ka túun tu yaʼalajtiʼ: «Ile, [Orfaeʼ] táan u suut tu kaajal yéetel tiʼ u [diosoʼob]. Bey xan teech, xeen tu yéetel» (Rut 1:15). Yaan junpʼéel baʼax tu yaʼalaj Noemí jach unaj k-chʼaʼik en cuenta. Orfaeʼ maʼ chéen suunaj tu kaajaliʼ, baʼaxeʼ suunaj u adorart u diosoʼob. Letiʼeʼ uts tu tʼaan u adorartik Quemós bey xan le uláakʼ beetbil diosoʼoboʼ. ¿Kux túun Rut baʼax tu beetaj?

16-18. 1) ¿Bix tu yeʼesil junpʼéel nojoch yaabilaj Rut? 2) ¿Baʼax k-kanik tiʼ le nojoch yaabilaj tu yeʼesaj Rutoʼ? (Ilawil le oocheloʼob tuʼux ku chíikpajal le kaʼatúul koʼoleloʼobaʼ.)

¹⁶ Ruteʼ jach u yaabiltmaj Noemí bey xan Jéeoba, le oʼolal tu yaʼalajtiʼ yéetel yaabilaj baʼax tsʼoʼok u chʼaʼtuklik: «¡Maʼ a kʼáat óoltik tiʼ teen ka in pʼatech yéetel ka in junpáaykuntinba tiʼ teech! Teneʼ bíin xiʼiken jeʼel tuʼuxak ka xiʼikecheʼ[,] bíin kajlaken xan jeʼel tuʼuxak ka kajlakecheʼ. A kaajaleʼ letiʼ bíin in kaajalte, a [Dioseʼ] letiʼ xan bíin in [Diosinte]. Bíin kíimken tuʼux bíin kíimkech, tiʼ xan in kʼáat ka muʼukukeniʼ. Chéen kíimil bíin páatak u junpáaykuntikoʼon. ¡[Jéeoba] ka u yaayaj jatsʼen wa ka in junpáaykuntinba tiʼ teech tu yoʼolal mix baʼal!» (Rut 1:16, 17).

¹⁷ Kex tsʼoʼok u máan tres mil jaʼaboʼob kíimik Ruteʼ, le tʼaanoʼob tu yaʼaloʼ tak bejlaʼa ku kʼaʼajsaʼaleʼ. Le nojoch yaabilaj anchajtiʼoboʼ, le beet u bin Rut yéetel Noemí jeʼel tuʼuxak ka xiʼikeʼ. Chéen jaʼaliʼ kíimil jeʼel u beetik u jatskubaʼobeʼ. Ruteʼ tu chʼaʼtuklaj u bin tu kaajal Noemí, utiaʼal leloʼ anchaj u pʼatik u kaajal bey xan u diosoʼob. Letiʼeʼ maʼ tu beetaj jeʼex Orfaeʼ, baʼaxeʼ tu kʼubaj tuláakal u kuxtal u adorart Jéeoba jeʼex Noemioʼ.

¹⁸ Ka túun tu chʼaʼjoʼoltaj u binoʼob Belén, chéen tu kaʼatúulaloʼob. Maʼ xaaneʼ tu bisajtiʼob junpʼéel semana u kʼuchloʼobiʼ. Baʼaleʼ tu paklan áantubaʼob teʼ kʼiinoʼob táan u muʼyajoʼoboʼ.

19. Jeʼex tu beetil Ruteʼ, ¿bix jeʼel k-eʼesik nojoch yaabilaj tiʼ k-láakʼtsiloʼob, tiʼ k-amigoʼob yéetel tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ?

¹⁹ Bejlaʼeʼ yaʼab máak táan u muʼyaj teʼ yóokʼol kaabaʼ. Jeʼex u yaʼalmil le Bibliaoʼ teʼ tu «tsʼook kʼiinoʼob[aʼ]» kuxaʼanoʼon tiʼ «yaayaj kʼiinoʼob», le oʼolal yaʼab baʼaloʼob kʼaastak ku yúuchul (2 Tim. 3:1). Jach kʼaʼabéet u yeʼesik máak le jatsʼuts modos tu yeʼesaj Rutoʼ. Le nojoch yaabilajoʼ jach yaan u muukʼ, tumen ku yáantik máak utiaʼal u chúukpajal u yóol bey xan utiaʼal u beetik baʼaloʼob maʼalobtak teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. Mantatsʼ unaj k-yaabiltik k-núup, k-láakʼtsiloʼob, k-amigoʼob bey xan k-sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ (xok 1 Juan 4:7, 8, 20). Ken k-il k-eʼesik yaabilajeʼ, k-eʼesik táan k-beetik jeʼex Ruteʼ.

20-22. 1) ¿Bix u yuʼubikuba Noemí yoʼolal le bix kuxlajik Moaboʼ? 2) ¿Baʼaxten maʼ maʼalob le bix u tuukul kaʼach Noemioʼ? (Ilawil xan Santiago 1:13.)

²⁰ U jaajileʼ chéen chʼaʼabil u yaʼalik máak chúukaʼan u yaabilaj, baʼaleʼ maʼ chéen chʼaʼabil u yeʼesikiʼ. Ruteʼ páajchaj u yeʼesik chúukaʼan yaabilaj tiʼ Noemí bey xan tiʼ Jéeoba, le Dios tu yéeyaj u adorartoʼ.

²¹ Le kaʼatúul koʼoleloʼobaʼ kʼuchoʼob Belén, junpʼéel kaaj yaan kex 10 kilómetros tu noojolil Jerusalén. Maʼ xaaneʼ Noemí yéetel u familiaeʼ jach kʼaj óolaʼanoʼob kaʼach teʼ chan kaajaʼ, tumen le ka kʼuchoʼobeʼ tuláakal tuʼux káaj u yaʼalaʼal tsʼoʼok u suut. Le ka ilaʼab tumen u koʼoleliloʼob le kaajoʼ joʼopʼ u yaʼalikoʼob: «¿Maʼ wa x-Noemí lelaʼ?». Chíikaʼan jach talam le kuxtal yanchajtiʼ tu kaajil Moaboʼ; u táan u yich yéetel u wíinklileʼ maʼ jeʼex kaʼacheʼ (Rut 1:19).

²² Noemieʼ tu tsikbaltaj tiʼ u láakʼtsiloʼob yéetel tiʼ u yéet kaajaloʼobeʼ, ku yuʼubik bey chuup u kuxtal yéetel kʼáajil tu yoʼolal le bix biniktiʼoʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalikeʼ maas maʼalob ka aʼalaʼak Mará tiʼ —u kʼáat u yaʼal «Kʼáaj»— tu lugar u tʼaʼanal tu kʼaabaʼ, Noemí, u kʼáat u yaʼal «In Uts Óolal». ¡Jach túun yaj bix u yuʼubikuba! Jeʼex Job kaʼacheʼ ku tuklik Jéeoba beetik u muʼyaj (Rut 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26).

23. ¿Baʼax joʼopʼ u tuklik Rut, yéetel baʼax leyil u tsʼaamaj Jéeoba utiaʼal u yáantaʼal le óotsiloʼoboʼ? (Ilawil le tsolajiloʼ.)

²³ Rut yéetel Noemieʼ jujunpʼíitil binik u suuktaloʼob tu kaajil Belén. Ruteʼ joʼopʼ túun u tuklik bix jeʼel u náajaltik baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼobeʼ. Tu yojéelteʼ yoʼolal u yaabilajeʼ Jéeobaeʼ tu tsʼáaj junpʼéel Ley tiʼ le israelitaʼob utiaʼal ka u yáantuba le óotsiloʼoboʼ. Tu kʼiiniloʼob le joochoʼ ku chaʼabal kaʼach u molkoʼob le ku bin u pʼáatal tiʼ le máaxoʼob ku joochoʼoboʼ, yéetel u meentsʼultikoʼob le ku pʼaʼatal tu jáal wa tu tiʼitsiloʼob le kooloʼ (Lev. 19:9, 10; Deu. 24:19-21). *

24, 25. ¿Baʼax tu beetaj Rut le ka kʼuch tu kool Booz, yéetel bix u beetaʼal kaʼach le meyajoʼ?

 ²⁴ Tu kʼiinil u joʼochol le cebadaoʼ (kex bey tu mesil abrileʼ), Ruteʼ bin u yil tuʼux jeʼel u chaʼabal u meentsʼuleʼ. Kex maʼ u yojel kaʼacheʼ kʼuch tu kool Booz (Boaz), juntúul máak ayikʼal, u láakʼtsil Elimelec u yíicham kaʼach Noemí. Kex le Ley u yaʼalmaj jeʼel u páajtal u meentsʼuleʼ, Ruteʼ tu kʼáataj permiso tiʼ le táankelem máak nuʼuktik le meyajoʼ. Le ka chaʼab u yookleʼ tu séebaʼanil tu káajsaj u meyaj (Rut 1:22–2:3, 7).

²⁵ Chéen máans ta tuukul bix u bin u chʼaʼakal le cebada tumen le j-meyajoʼoboʼ yéetel bix u bin Rut tu paachoʼob táan u molik u yiʼij le cebada ku pʼáatloʼ. Tsʼoʼoleʼ ku chúuch kʼaxtik utiaʼal u muchʼkíintik teʼ tuʼux jeʼel u páajtal u pʼuchik utiaʼal u jóoʼsik u cebadailoʼ. Jach xaan yéetel jach ku nóoksik máak le meyajaʼ; tsʼoʼoleʼ jeʼex u bin u maas chokotal le Kʼiinoʼ bey xan u bin u maas talamtal. Baʼaleʼ Ruteʼ jach u tsʼaamaj u yóol meyaj, chéen ku jáan jeʼelel utiaʼal u choʼik u kʼíilkabil u táan joʼol wa utiaʼal u jaantik wa baʼax, maʼ xaaneʼ tiʼ junpʼéel chan pasel.

26, 27. ¿Bix u modos kaʼach Booz, yéetel baʼaxoʼob tu beetaj yoʼolal Rut?

²⁶ Ruteʼ maʼ tu páaʼtik ka chʼaʼabak en cuenta tumen mix máak. Baʼaleʼ Boozeʼ le ka tu yilaj Ruteʼ taakchaj u yojéeltik máaxiʼ, ka bin u kʼáat tiʼ le máax nuʼuktik le meyajoʼ. Boozeʼ juntúul máak jach nojoch u fe yéetel u yaabilaj tiʼ Dios. Maʼ xaaneʼ jujuntúul tiʼ u j-meyajoʼobeʼ maʼ israelitaʼobiʼ, baʼaleʼ letiʼeʼ bey suuk u saludartikoʼobaʼ: «¡Yuumtsil ka [yanak] ta wéeteleʼex!». Letiʼobeʼ bey xan u núukikoʼobtiʼoʼ. Boozeʼ taak u yáantik Rut tumen tu yilaj bey juntúul u hijaeʼ (Rut 2:4-7).

²⁷ Le oʼolal tu yaʼalajtiʼ «in x-chʼupul paal», yéetel tu yaʼalaj ka  pʼáatak meyaj naatsʼ tiʼ u x-meyajoʼob utiaʼal maʼ u molestartaʼal tumen le j-meyajoʼoboʼ. Tu yilaj xan ka yanak baʼal u jaant tu yorail le janaloʼ (xok Rut 2:8, 9, 14). Tsʼoʼoleʼ tu líiʼsaj u yóol yéetel tu yaʼalajtiʼ jach maʼalob baʼax ku beetik. ¿Baʼaxten?

28, 29. 1) ¿Baʼax kʼuch ojéeltbil yoʼolal Rut? 2) ¿Bix jeʼel a chaʼik a kanáantaʼal tumen Jéeoba jeʼex tu beetil Ruteʼ?

²⁸ Le ka tu kʼáataj Rut tiʼ Booz baʼaxten uts u modos tu yéetel kex táanxel luʼumileʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj tsʼoʼok u yojéeltik tuláakal le baʼaxoʼob ku beetik yoʼolal Noemioʼ. Jach maʼalob wal le baʼaxoʼob tu tsikbaltaj Noemí yoʼolal Rut tiʼ u koʼoleliloʼob le kaajoʼ. Boozeʼ tu yojéeltaj xaneʼ Ruteʼ tsʼoʼok u káajal u meyajtik Jéeoba, le oʼolal tu yaʼalajtiʼ: «¡[Dios] bíin u boʼot tiʼ teech! ¡Yuumtsil u [Jajal Dios] Israel, le máax ta kaxtaj utiaʼal u kanáantkech [yáanal u xiikʼoʼob, TNM] u tsʼáa a boʼolil tu yoʼolal le baʼax tsʼoʼok a beetkoʼ!» (Rut 2:12).

²⁹ ¡Jach wal líikʼ u yóol Rut úuchik u yuʼubik le tʼaanoʼobaʼ! Letiʼeʼ tu chʼaʼtuklaj ka kanáantaʼak tumen Jéeoba jeʼex u kanáantaʼal juntúul chan chʼíichʼ ku taʼakikuba yáanal u xiikʼ u maamaeʼ. Ruteʼ tu tsʼáaj u diosboʼotikil tiʼ Booz úuchik u líiʼsaʼal u yóol yéetel tu kaʼa chʼaʼjoʼoltaj u meyaj tak ka áakʼabchaji (Rut 2:13, 17).

30, 31. ¿Baʼax k-kanik tiʼ Rut yoʼolal le bix u meyaj kaʼachoʼ, tiʼ bix u tsʼáaik diosboʼotik, yéetel tiʼ u nojoch yaabilaj?

³⁰ Le fe tu yeʼesaj Rutoʼ yaʼab baʼax ku kaʼansik tiʼ le máaxoʼob meyajtik Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ, maases tiʼ le ku máanskoʼob óotsililoʼ. Ruteʼ maʼ tu tuklaj wa deporsi jach kʼaʼabéet u yáantaʼal tumen kimen u yíichamiʼ, le oʼolal jach tu tsʼáaj u diosboʼotikil úuchik u yáantaʼal. Maʼ suʼlakchaj meyaj bul kʼiin utiaʼal u yáantik le máax u yaabiltmoʼ, kex maʼ nojbaʼal u yilaʼal le meyaj tu beetoʼ. Letiʼeʼ tu yuʼubaj tʼaan, le oʼolal múul meyajnaj yéetel le máaxoʼob aʼalaʼabtiʼoʼ. Tsʼoʼoleʼ mix juntéen tu tuʼubsaj máax jach tu jaajil kanáantik: Jéeoba Dios, u Taata.

³¹ Wa k-eʼesik nojoch yaabilaj jeʼex tu beetil Rut bey xan wa k-eʼesik kabal óolal, k-tsʼáaik k-óol meyaj, yéetel k-tsʼáaik u diosboʼotikil yoʼolal le baʼax ku beetaʼal t-oʼolaloʼ, yaan uláakʼ máakoʼob kun taaktal xan u beetkoʼob jeʼex toʼoneʼ. ¿Bix áantaʼabik Rut yéetel Noemí tumen Jéeoba? Lelaʼ letiʼe baʼax ken k-kan tuláakʼ xookoʼ.