1, 2. 1) ¿Baʼax yáax aʼalaʼab tiʼ María tumen le máak bin xíimbaltikoʼ? 2) ¿Bix kun kʼexpajal kaʼach u kuxtal María?

MARÍAEʼ ku líiʼsik u paakat yéetel ku jaʼakʼal u yóol ken u yil le máax taal xíimbaltikoʼ. Le uʼulaboʼ María taal u yile, le oʼolal maʼ tu kʼáataj tuʼux yaan u taata wa u maamaiʼ. Letiʼeʼ u yojel maʼ nazaretil le máakaʼ tumen tiʼ junpʼéel kaaj chichaneʼ séebaʼan u yilaʼal máax táanxel tuʼux u taal, yéetel le máax xíimbaltikoʼ jeʼel tuʼuxak ka xiʼikeʼ chíikaʼan yaanal tuʼux u taal. Le máak túunaʼ ku yaʼaliktiʼ: «Maʼalob kʼiin x-chʼúupal, jach tsʼoʼok a lúubul utsil tiʼ Dios, Jéeobaeʼ tiʼ yaan ta wéeteleʼ» (xok Lucas 1:26-28).

² Bey u káajal u tʼaan le Biblia tiʼ María, u hija Helí, juntúul máak kajaʼan tu kaajil Nazaret tu luʼumil Galileaoʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ Maríaeʼ, u yaʼalmaj u tsʼoʼokol u beel yéetel José, juntúul carpintero jach óotsil, baʼaleʼ yaan u fe tiʼ Dios. Tak teʼ súutuk jeʼeloʼ Maríaeʼ u yojel baʼax ken u beet ichil u kuxtal: u yáantik u yíicham utiaʼal ka yanak chéen baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼob yéetel u kanáantik u paalal kun antaloʼ. Baʼaleʼ le máak téek chíikpajaʼ ku kʼubéentik tiʼ María junpʼéel nojoch meyaj ku taal tiʼ Dios, junpʼéel meyaj yaan u beetik u kʼexpajal u kuxtal.

3, 4. Utiaʼal k-ojéeltik u jaajil yoʼolal Maríaeʼ, ¿baʼax kʼaʼabéet k-luʼsik t-tuukul, yéetel baʼax maas maʼalob ka k-beete?

³ Yaʼab máax ku jaʼakʼal u yóol ken u yojéelt le Bibliaoʼ maʼ yaʼab baʼax ku yaʼalik yoʼolal Maríaiʼ. Chéen junpʼíit baʼax ku yaʼalik yoʼolal u familia, maʼatech u jach tʼaan tiʼ bix u modos mix tiʼ bix u wíinklil. Baʼaleʼ tiʼ le junpʼíit baʼax ku yaʼalik tu yoʼolaloʼ yaʼab baʼaloʼob jeʼel u páajtal k-kanikeʼ.

⁴ Utiaʼal k-ojéeltik bix Maríaeʼ, yáaxeʼ kʼaʼabéet k-luʼsik t-tuukul yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob ku kaʼansik jejeláas religionoʼoboʼ. Bey túunoʼ ken tʼaanakoʼon tiʼ Maríaeʼ maʼ unaj k-tuukul tiʼ le bix u boʼonloʼ, mix tiʼ le imagenoʼob ku beetaʼal de mármol wa yesooʼ. Unaj k-luʼsik xan t-tuukul le kaʼansajoʼob maʼ teʼ Biblia u taal ku beetaʼal tu yoʼolaloʼ bey xan le uláakʼ kʼaabaʼob ku tsʼaʼabaltiʼ, jeʼex «U Maama Dios» yéetel «U Reinail Kaʼan». Baʼaxeʼ maas maʼalob ka k-il baʼax ku kaʼansik le Biblia tu yoʼolaloʼ. Ichileʼ yaʼab baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le fe anchajtiʼoʼ yéetel bix jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex letiʼoʼ.

5. 1) ¿Baʼax k-kanik tiʼ bix tu yuʼubiluba María ka tsʼoʼok u tsiʼikil tumen le angeloʼ? 2) Le bix u tuukul Maríaaʼ, ¿baʼax ku kaʼansiktoʼon yoʼolal Jéeoba?

⁵ Le máax xíimbalt Maríaoʼ maʼ juntúul máakiʼ, juntúul ángel, u kʼaabaʼeʼ Gabriel. Le ka tu yaʼalajtiʼ «jach tsʼoʼok a lúubul utsil tiʼ Dios», Maríaeʼ «jach jaʼakʼ yóol» yéetel joʼopʼ u máansik tu tuukul baʼaxten bey úuchik u tʼaʼanloʼ (Luc. 1:29). Maríaeʼ maʼ tu kaxtaj ka tsʼaʼabak nojbeʼenil tiʼ tumen le máakoʼoboʼ, baʼaxeʼ tu kaxtaj u lúubul utsil tiʼ Dios, le oʼolal kex tsʼoʼok u yaʼalaʼaltiʼ ku kiʼikiʼtʼantaʼal tumen Dioseʼ, maʼ tu xulaj u beetik baʼax maʼalobiʼ. Wa k-kaxtik k-lúubul utsil tiʼ Dios yéetel maʼ k-taasikba nojbaʼalil tumen k-tuklik tsʼoʼok u kʼamkoʼoneʼ, yaan k-kanik junpʼéel baʼal kʼaʼanaʼan, junpʼéel baʼal jach u yojel xan kaʼach María. ¿Baʼaxiʼ? Tiʼ Dioseʼ maʼatech u lúubul utsil le máaxoʼob kaʼanal u yichoʼoboʼ, baʼaleʼ ku yáantik yéetel ku yaabiltik le máaxoʼob kabal u yóoloʼoboʼ (Sant. 4:6).

6. ¿Baʼax meyajil tu yaʼalaj le ángel kun tsʼaabil tiʼ Maríaoʼ?

⁶ Maríaeʼ kʼaʼabéet kaʼach u yeʼesik kabal óolal tumen nukaʼaj tsʼaabiltiʼ junpʼéel nojoch meyaj tumen le angeloʼ. Ku yaʼalaʼaltiʼeʼ yaan u yantal juntúul u chaambal kun kʼuchul u beetuba reyil yóokʼol tuláakal le Luʼumaʼ. Gabrieleʼ tu yaʼalaj xan tiʼ: «Jéeoba Dioseʼ yaan u tsʼáaiktiʼ u trono David u taata, yaan xan u gobernar bey Rey yóokʼol u yotoch Jacob utiaʼal mantatsʼ, yéetel u Reinoeʼ mix bikʼin kun xuʼulul» (Luc. 1:32, 33). Maríaeʼ u yojleʼ tsʼoʼok maas tiʼ mil jaʼaboʼob u yaʼal Dios tu chʼiʼibal David kun jóokʼol juntúul máax kun gobernar utiaʼal mantatsʼ (2 Sam. 7:12, 13). Bey túunoʼ le u hijo María kun síijiloʼ letiʼ kun kʼuchul u beetuba le Mesías úuch joʼopʼok u páaʼtaʼal tumen le israelitaʼoboʼ.

7. 1) ¿Baʼax tu yeʼesaj le baʼax tu yaʼalaj María tiʼ le angeloʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u kanik le x-chʼúupalaloʼob yéetel xiʼipalaloʼob tiʼ Maríaoʼ?

⁷ Tsʼoʼoleʼ le angeloʼ tu yaʼalajtiʼ xaneʼ le chaambaloʼ «yaan u yaʼalaʼaltiʼ u Paal le j-Sen Kaʼanaloʼ». Baʼaleʼ juntúul koʼolel kʼebaneʼ, ¿bix jeʼel u síijsik kaʼach u Hijo Dioseʼ? ¿Bix túun kun antal u chaambal wa mix tsʼokaʼan u beeliʼ? Maríaeʼ u yaʼalmaj u tsʼoʼokol u beel yéetel José, baʼaleʼ maʼ kʼuchuk u kʼiinil kaʼachiʼ, le oʼolal letiʼeʼ tu yaʼalaj: «¿Bix túun jeʼel u yúuchul lelaʼ? Si teneʼ maʼ yanchajaʼan mix baʼal in wil yéetel mix juntúul xiibiʼ» (Luc. 1:34). Le baʼax tu yaʼalaj Maríaoʼ ku yeʼesikeʼ, letiʼeʼ maʼ suʼlakchaj ikil maʼ yanak mix baʼal u yil yéetel juntúul xiibiʼ, baʼaxeʼ tu yilaj jach kʼaʼanaʼan u bisik junpʼéel toj kuxtal. Bejlaʼeʼ yaʼab x-chʼúupalaloʼob yéetel xiʼipalaloʼobeʼ maʼ bey u tuukuloʼobiʼ, tumen kex maʼ tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ ku yantal baʼal u yiloʼob yéetel wa máax, le oʼolaleʼ wa yaan máax maʼ tu beetik jeʼex letiʼobeʼ  ku sen pʼaʼastikoʼob. Kex u máakiloʼob le yóokʼol kaab tsʼoʼok u kʼexpajal bix u tuukuloʼobeʼ Jéeobaeʼ maʼ kʼexpajak bix u tuukuliʼ (Mal. 3:6). Jeʼex tu kʼiiniloʼob Maríaeʼ, bejlaʼeʼ Dioseʼ jach u yaabiltmaj le máaxoʼob ku beetkoʼob baʼax uts tu tʼaanoʼ (xok Hebreoʼob 13:4).

8. ¿Bix jeʼel u páajtal u síijsik María u Hijo Dios utiaʼal maʼ u yantal kʼeban tiʼeʼ?

⁸ Kex María jach u tsʼaamaj u yóol u meyajt Dioseʼ, láayliʼ yaan kʼeban tu wíinklileʼ. Le oʼolaleʼ, ¿bix jeʼel u páajtal u síijsik u Hijo Dios utiaʼal maʼ u yantal kʼeban tiʼeʼ? Gabrieleʼ tu yaʼalajtiʼ: «Kiliʼich muukʼ kun taal ta wóokʼol, yéetel u páajtalil le j-Sen Kaʼanaloʼ yaan u pixkech yéetel u boʼoy. Le oʼolaleʼ, le chaambal kun síijiloʼ yaan u yaʼalaʼaltiʼ kiliʼich, u Paal Dios» (Luc. 1:35). Le tʼaan «kiliʼichoʼ» u kʼáat u yaʼaleʼ limpio, minaʼan kʼeban tiʼ. U jaajileʼ tuláakal le taatatsiloʼoboʼ ku máanskoʼob le kʼeban tiʼ u paalaloʼoboʼ. Baʼaleʼ Jéeobaeʼ yaan kaʼach u beetik junpʼéel milagro mix juntéen ilaʼak. Nukaʼaj u máans u kuxtal u Hijo yaan teʼ kaʼan tu jobnel Maríaoʼ yéetel yaan u «pixik» María yéetel u kiliʼich muukʼ, utiaʼal beyoʼ u kanáantik maʼ u yantal kʼeban tu wíinklil le chaambal kun síijiloʼ. ¿Tu creertaj wa María le baʼax tu yaʼalaj le angeloʼ? ¿Baʼax tu núukajtiʼ?

9. 1) Yaʼab máakoʼobeʼ, ¿baʼax maʼatech u creertikoʼob yoʼolal María? 2) ¿Bix tu yeʼesil le ángel Gabriel tiʼ María jach jaaj le baʼax tu yaʼalajtiʼoʼ?

⁹ Yaʼab máakoʼob maʼatech u creertikoʼob le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal Maríaoʼ. Tak le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob ku yaʼalikoʼob ku tsaypachkoʼob Cristooʼ, maʼatech u creertikoʼob u pʼáatal embarazadail juntúul x-chʼúupal maʼ anchajaʼan mix baʼal u yil yéetel juntúul xiibiʼ. Kex jach kaʼanchajaʼan u xookoʼobeʼ, maʼ tu kʼuchul u naʼatoʼob le baʼax tu yaʼalaj le angelaʼ: «Tumen tuláakal baʼax ku yaʼalik Dioseʼ ku béeytal» (Luc. 1:37). Tumen María jach yaan u fejeʼ tu creertaj le baʼax tu yaʼalaj le angeloʼ. Le fe yaan tiʼ Maríaoʼ junpʼéel fe ku beetik u creertik chéen baʼaloʼob jaajtak. Baʼaleʼ jeʼex tuláakal máakeʼ, Maríaeʼ u kʼáat ka eʼesaʼaktiʼ jach jaaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Gabriel túuneʼ tu yaʼalajtiʼeʼ, Elisabet, u láakʼtsil María yéetel maas nojoch tiʼ letiʼeʼ, kex maʼ tu páajtal kaʼach u yantal u chaambaleʼ beoraaʼ tsʼoʼok u tsʼaʼabal u páajtalil tiʼ tumen Dios.

10. ¿Baʼaxten maʼ chéen chʼaʼabil le meyaj tsʼaʼab tiʼ Maríaoʼ?

¹⁰ ¿Baʼax túun tu beetaj María? Letiʼeʼ u yojleʼ junpʼéel nojoch meyaj tsʼoʼok u tsʼaʼabaltiʼ, baʼaleʼ u yojel xaneʼ Dioseʼ yaan u béeykuntik tuláakal jach jeʼex tu yaʼalil le ángel Gabrieloʼ. Maʼ chéen chʼaʼabil ken u beet le meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ tumen yaan kaʼach u taasik talamil tiʼ. Yáaxeʼ Maríaeʼ unaj u tuukul tiʼ le compromiso u beetmaj yéetel Joseoʼ. ¿Jeʼel wa u yóotik tsʼoʼokol u beel José tu yéetel ken u yojéelt embarazadaeʼ? Maʼ xaaneʼ Maríaeʼ jach chiʼichnakchaj xan yoʼolal le nojoch meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ, tumen yaan kaʼach u kanáantik ichil u jobnel le  máax maas yaabiltaʼan tumen Diosoʼ. Tsʼoʼoleʼ ken síijikeʼ yaan u kanáantik tiʼ le baʼaxoʼob yaan teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. ¡Jach túun nojoch le meyaj tsʼaʼabtiʼaʼ!

11, 12. 1) ¿Baʼax tu beetaj jujuntúul máaxoʼob meyajt Dios le ka tsʼaʼabtiʼob junpʼéel nojoch meyajoʼ? 2) ¿Baʼax tu yeʼesaj le baʼax tu núukaj Maríaoʼ?

¹¹ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ, tak jujuntúul xiiboʼob meyajt Dios úuchjeakileʼ sajakchaj u beetoʼob le nukuch meyajoʼob kʼubéentaʼabtiʼoboʼ. Jeʼex Moiseseʼ tu yaʼalaj maʼ tu páajtal u bin u yaʼal le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Diosoʼ, tumen kʼalkʼalak u tʼaan (Éxo. 4:10). Jeremíaseʼ tu yaʼalaj jach paal, le oʼolal maʼ tu páajtal u beetik le meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ (Jer. 1:6). Yéetel Jonaseʼ púutsʼ utiaʼal maʼ u beetik xan le meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ (Jon. 1:3). Baʼaleʼ ¿kux túun María, baʼax tu yaʼalaj?

¹² Le baʼax tu yaʼaloʼ tak bejlaʼa ku kʼaʼajsaʼal tumen yaʼab máakoʼobeʼ, tumen tu yeʼesaj le kabal óolal yaantiʼoʼ yéetel ku beetik baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Gabriel: «¡U palitsilen Jéeoba! Úuchukten jeʼel bix ta waʼaloʼ» (Luc. 1:38). Le x-lóoʼbayan chʼúupalaloʼob ku palitsiltaʼaloʼob kaʼachoʼ, letiʼe ku maas tsʼaʼabaloʼob meyajoʼ, tsʼoʼoleʼ u kuxtaloʼobeʼ ku pʼáatal tu kʼab u tsʼuuliloʼob. Bey xan úuchik u kʼubik u kuxtal María tiʼ Jéeoba Diosoʼ. Letiʼeʼ u yojleʼ Jéeobaeʼ chúukaʼan u yóol yéetel le máax chúukaʼan xan u yóol tiʼoʼ, yéetel u yojel yaan u kanáantaʼal wa ku beetik le nojoch meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ (Sal. 18:25).

13. ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon le baʼax tu beetaj María ken k-il bey maʼ tu páajtal k-beetik le baʼax ku yaʼalik Diosoʼ?

¹³ Yaan kʼiineʼ le baʼax ku kʼáatik Dios ka k-beetoʼ k-ilik bey jach talameʼ wa bey maʼ tu páajtal k-beetkeʼ. Baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yeʼesik jeʼel u páajtal k-kʼubik óol tiʼ Dios jeʼex tu beetil Maríaeʼ (Pro. 3:5, 6). ¿Yaan wa k-beetik jeʼex letiʼoʼ? Wa k-beetkeʼ Dioseʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal ka maas muʼukʼaʼanchajak k-fe tiʼ letiʼ.

14, 15. 1) ¿Bix tu muʼukʼaʼankúuntil Jéeoba u fe María le ka bin u xíimbalt Elisabet yéetel Zacaríasoʼ? 2) Le baʼax tsʼíibtaʼan tiʼ Lucas 1:46-55, ¿baʼax tu yeʼesaj tu yoʼolal María?

¹⁴ Le baʼax tu yaʼalaj Gabriel yoʼolal Elisabetoʼ jach tu yáantaj María. Tiʼ tuláakal le koʼoleloʼoboʼ chéen Elisabet jeʼel u páajtal kaʼach u naʼatik bix u yuʼubikuba Maríaeʼ. Le oʼolal Maríaeʼ bin u xíimbalt Elisabet tak tu kaʼanal witsiloʼob Judá; tu bisaj óoxpʼéel wa kanpʼéel kʼiinoʼob u kʼuchliʼ. Le ka ook tu yotoch Elisabet yéetel Zacarías, le sacerdoteoʼ, Jéeobaeʼ tu beetaj junpʼéel baʼal tu muʼukʼaʼankúuntaj u fe María. Le ka tu yuʼubaj u tʼaan Maríaeʼ, Elisabeteʼ tu yuʼubaj u síitʼ le chaambal yaan tu jobneloʼ, chuʼup túun yéetel kiliʼich muukʼeʼ ka tu  yaʼalaj tiʼ María: «U maama in Yuumtsil». Dioseʼ tu tsʼáaj u yojéelt Elisabeteʼ le chaambal kun síijil tiʼ Maríaoʼ, u Yuumtsil wa le Mesíasoʼ. Tsʼoʼoleʼ letiʼ xan péeks Elisabet u kiʼikiʼtʼant María úuchik u chúukpajal u yóol u beet baʼax u kʼáat Dios, letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼ: «Kiʼimak xan u yóol le koʼolel creertoʼ» (Luc. 1:39-45). Le baʼax úuchaʼ tu yeʼesaj tiʼ María jach yaan u béeytal tuláakal le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Jéeobaoʼ.

¹⁵ Le baʼax tu núukaj María tiʼ Elisabetoʼ ilaʼab u láaj tsʼaʼabal ichil le Bibliaoʼ (xok Lucas 1:46-55). Ichil tuláakal le Bibliaoʼ le baʼax tu núukaj tiʼ Elisabetaʼ letiʼe tsikbal maas chowak tu beetaj Maríaoʼ, yéetel ku kaʼansiktoʼon yaʼab baʼaloʼob tiʼ letiʼ. Le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ tu yeʼeseʼ letiʼeʼ juntúul x-chʼúupal jach tu tsʼáaj gracias tiʼ Jéeoba úuchik u  yéeyaʼal utiaʼal u beetuba maamatsil tiʼ le Mesíasoʼ. Tu yeʼesaj xan nojoch u fe, tumen tu yaʼaleʼ Jéeobaeʼ ku mixbaʼalkúuntik le máaxoʼob nojbaʼal u taaskubaʼob yéetel yaan páajtalil tiʼoboʼ, baʼaleʼ ku yáantik le máaxoʼob óotsiloʼob yéetel kabal u yóoloʼob meyajtikoʼ. Tsʼoʼoleʼ le baʼax tu núukajoʼ ku yeʼesikeʼ jach u kʼaj óol le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ; ku tuklaʼaleʼ tu chʼaʼchiʼitaj maas tiʼ veinte u téenel le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Hebreooʼ. *

16, 17. 1) ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le bix tu yilil María yéetel Jesús le Kiliʼich Tsʼíiboʼoboʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ María yéetel Elisabet tu yoʼolal bix unaj k-yéeyik k-amigoʼobeʼ?

¹⁶ Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Maríaeʼ suuk kaʼach u tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik u Tʼaan Dios. Letiʼeʼ maʼ tu yaʼalaj chéen baʼaxoʼob taal tu tuukuliʼ, baʼaxeʼ yéetel kabal óolal tu chʼaʼchiʼitaj le baʼax ku yaʼalik le Kiliʼich Tsʼíiboʼoboʼ. Le chaambal yaan tu jobneloʼ ken máanak kʼiineʼ yaan xan kaʼach u tuukul jeʼex letiʼoʼ, yéetel yaan u yaʼalik: «Le baʼax kin kaʼansikoʼ maʼ in tiaʼaliʼ, baʼaxeʼ utiaʼal le máax túuxtenoʼ» (Juan 7:16). Le oʼolaleʼ, maʼalob ka k-tukle: «¿Kin weʼesik wa tsiikil tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ wa kin kaʼansik chéen baʼaxoʼob kin tuklik?». Le baʼax tu yaʼalaj Maríaoʼ ku yeʼesiktoʼon baʼax unaj k-beetik.

¹⁷ Maríaeʼ pʼáat yéetel Elisabet kex óoliʼ óoxpʼéel mesoʼob, le oʼolal jeʼel u páajtal k-aʼalik tu paklan líiʼsaj u yóoloʼobeʼ (Luc. 1:56). Le jatsʼuts tsikbalaʼ ku yeʼesiktoʼon u kʼaʼanaʼanil k-yéeyik maʼalob máaxoʼob yéetel ken k-bisba. Wa k-ilik k-bisikba yéetel máaxoʼob jach tu jaajil u yaabiltmoʼob Jéeobaeʼ, yaan u maas muʼukʼaʼantal k-fe yéetel yaan u yáantkoʼon utiaʼal k-maas náatsʼal tiʼ Dios (Pro. 13:20). Baʼaleʼ kʼuch u kʼiinil u suut María tu yotoch. ¿Baʼax túun ken u yaʼal José le ken u yojéelt embarazada María?

18. ¿Baʼax tu yaʼalaj María tiʼ José, yéetel baʼax tu beetaj letiʼ?

¹⁸ Maríaeʼ maʼ tu páaʼtaj u jach chíikpajal wa embarazada utiaʼal ka tʼaanak yéetel Joseiʼ. Maʼ xaaneʼ, yáaxeʼ tuukulnaj tiʼ baʼax jeʼel u yaʼalik José ken u yaʼaltiʼeʼ, tumen u yojleʼ letiʼeʼ chúukaʼan u yóol tiʼ Dios. Kex beyoʼ, Maríaeʼ maʼ sajakchaj u tsikbalt tiʼ letiʼ baʼax tsʼoʼok u yúuchliʼ. Joseeʼ jach chiʼichnakchaj wal le ka tu yojéeltaj bix yanik Maríaeʼ. U kʼáat kaʼach u creert baʼax ku yaʼalik María, baʼaleʼ maʼ xaaneʼ tu tukleʼ tuʼus yéetel yaanal wíinik. Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik baʼaxoʼob sen máan tu pool José, baʼaleʼ ku yaʼalik tu tuklaj u divorciarkuba tiʼ María, tumen úuchileʼ desde ken u chʼaʼtʼant juntúul xiʼipal yéetel juntúul x-chʼúupal u tsʼoʼokol u beeloʼobeʼ, ku yilaʼal bey tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ. Tumen maʼ u kʼáat u taas suʼtsilil tiʼ María mix ka castigartaʼak  tumen le kaajoʼ, Joseeʼ tu yóotaj u x-mukul divorciartuba tiʼ letiʼ (Mat. 1:18, 19). Maríaeʼ maʼ tsʼíikilnaj le ka tu yilaj maʼ tu creertaj José le baʼax tu yaʼaloʼ. Baʼaxeʼ yaachaj wal u yóol ka tu yilaj bix u muʼyaj José yoʼolal le baʼax tu yaʼalajtiʼoʼ.

19. ¿Bix úuchik u yáantaʼal José tumen Jéeoba utiaʼal ka u chʼaʼtukult baʼax ken u beete?

¹⁹ Jéeoba túuneʼ tu yáantaj José u chʼaʼtukult baʼax maas maʼalob ka u beete. Ichil junpʼéel wayakʼeʼ juntúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ Joseeʼ le chaambal yaan tu jobnel Maríaoʼ, u Hijo Dios. Bukaʼaj wal kiʼimakchajik u yóol José ka tu yojéeltaj lelaʼ. Ka tsʼoʼokeʼ letiʼeʼ tu chaʼaj u nuʼuktaʼal tumen Jéeoba jeʼex tu beetil Maríaoʼ. Tsʼoʼok u beel yéetel María, ka tu kʼamaj le nojoch meyaj tsʼaʼabtiʼoboʼ: u kanáantkoʼob u Hijo Dios (Mat. 1:20-24).

20, 21. ¿Baʼax jeʼel u kanik tiʼ María yéetel José le tsʼokaʼan u beeloʼob bey xan le táan u tuklik u tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ?

²⁰ Kex María yéetel José kuxlajoʼob óoliʼ dos mil jaʼaboʼob beoraaʼ, le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼob bey xan le táan u tuklik u tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ, yaʼab baʼax jeʼel u kankoʼob tiʼ letiʼobeʼ. Ka tu yilaj José juntúul maʼalob maamatsil Maríaeʼ, jach kiʼimakchaj wal u yóol úuchik u beetik le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen u ángel Jéeobaoʼ. Tsʼoʼoleʼ kʼuch xan u yileʼ, ken joʼopʼok u chʼaʼtuklik máak baʼax ken u beeteʼ kʼaʼabéet u chaʼik u nuʼuktaʼal tumen Dios (Sal. 37:5; Pro. 18:13). Joseeʼ seguernaj xan u nuʼuktik u familia yéetel yaabilaj bey xan yéetel utsil.

²¹ ¿Baʼax k-kanik xan tiʼ María úuchik u yóotik tsʼoʼokol u beel yéetel José? Kex tu káajbal maʼ tu creertaj José le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Maríaoʼ, letiʼeʼ maʼ kʼuuxilnajiʼ, baʼaxeʼ chúukpaj u yóol yéetel confiarnaj tiʼ le máax kun kʼuchul u beetuba u yíichamoʼ. Maríaeʼ tu yilaj jach maʼalob ka yanak chúukaʼan óolal tiʼ máak, lelaʼ maʼalob baʼax ku kaʼansik tiʼ le x-chʼúupalaloʼob ku meyajtikoʼob Dios bejlaʼoʼ. Le baʼax úuchoʼ maʼ xaaneʼ tu kaʼansaj tiʼ José yéetel tiʼ María u kʼaʼanaʼanil u tʼaanoʼob yéetel u jaajil yéetel maʼ u taʼakikoʼob mix baʼal (xok Proverbios 15:22).

22. ¿Baʼaxten bin utsil tiʼ José yéetel María, yéetel baʼax jatsʼuts meyajil yaantiʼob kaʼachi?

²² María yéetel Joseeʼ jach bin utsil tiʼob tumen tu kaʼatúulal u yaabiltmoʼob Jéeoba. Letiʼobeʼ u kʼáat u kaʼans u paalaloʼob yéetel u yaabiltikoʼob jeʼex uts tu tʼaan Jéeobaeʼ. Yaan kaʼach u aktáantkoʼob nukuch talamiloʼob, baʼaleʼ yaan xan u kʼamkoʼob yaʼab utsiloʼob. Yaantiʼob kaʼach u jatsʼuts páajtalil u kanáantkoʼob Jesús, le máak maas nojoch anchajaʼan way Luʼumoʼ.