1-3. (a) Ester wa liyeva ndati osimbu a kala ocipepi localo culume waye? (b) Soma wa tambulula ndati eci Ester o nyula?

 ESTER osimbu a enda levando kocalo ca soma, utima waye wa veta calua. Sokolola oku ũha kua kala vonjo yelombe lio Persia olupale luo Siusana okuti, Ester wa yeva lika onjuela yolomãhi kuenda yuwalo waye. Ka ca tavele oku lungayala loku komõha unene welombe lia soma, kumue leposo liolongunji vionjo, kuenda ndomo olusoka luaco lua posuisiwa lavaya osedro yo ko Levanone. Pole, wa vanjele lika kulume wa tumãla kocalo, momo omuenyo waye wa kala povaka ulume waco.

² Osimbu Ester a kala ocipepi, soma wo vanja sui, kuenda wo lekisa ohunya yaye yulu. Ndaño ya kala ondimbukiso yimue ya leluka, pole ya lombolokele omuenyo ku Ester, momo soma wa ecela elinga liaye lioku iñila velombe okuti, ka kovongiwile. Eci Ester a pitĩla ocipepi localo ca soma, wolõla eka liaye kuenje, wa lamba kosungu yohunya loku eca olopandu.4—Est. 5:1, 2.

³ Ovina viosi via kala kelombe lia Soma Ahasuero via lekisile okuti, wa kuata ukuasi kuenda unene walua. Uwalo wolombuale vio ko Persia kotembo yaco, wa tĩlile calua okuti nda koloneke vilo, u landiwa lolohuluwa violondolale. Ndaño lekemãlo liaco, Ester wa limbuka okuti, wa taviwile lulume waye, kuenda wa soliwile calua. Noke soma wa popia hati: ‘A Inakulu Ester, ndati? Epingilo liove lie? Citava okuti o tambula onepa yimue yuviali wange.’—Est. 5:3.

4. Ovitangi vipi Ester a laikele oku liyaka lavio?

⁴ Ester wa lekisa ekolelo lutõi walua poku moleha ku soma oco a teyuile vakuepata liaye kusuanji wa lingiwile woku va kundula. Toke kepuluvi liaco, wa kuata onima yiwa, pole ovitangi vialua via laikele oku iya kovaso. Eye wa sukilile oku tavisa soma okuti, ulume una eye a kolelele okuti ondunguli yaye, ondingaĩvi, haeye ohembi momo wo vetiyile oco a ponde vakuepata lia Ester. Nye Ester a sukilile oku linga oco a tavise soma, kuenda ekolelo liaye li tu longisa nye?

5, 6. (a) Ester wa kapeleko ndati onumbi yi sangiwa kelivulu Liukundi 3:1, 7? (b) Ester wa lekisa ndati olondunge poku sapela lulume waye?

⁵ Ester wa sukilile hẽ oku sapuila soma ovina kovaso yomanu vosi vo velombe? Oku ci linga nda co kutisa osõi, kuenda nda wa sepuisa Hamana ukuepela, una wa kala ondunguli ya soma okuti, wa enda oku likala. Ester wa linga nye? Konyima yotembo yaco, Soma Salomone wa vetiyiwile lespiritu oku soneha ndoco: ‘Ovina viosi vi kuete otembo yavio, otembo yoku ũha, kuenda otembo yoku vangula.’ (Uku. 3:1, 7) Tu pondola oku sokolola ndomo Mordekai isia yokatumba ya Ester, a longisa olonumbi viaco kokuaye osimbu a kula. Ocili okuti, Ester wa kũlĩhĩle esilivilo lioku nõla lutate ‘otembo yoku vangula.’

⁶ Ester wa popia hati: “Nda ku Soma ca sunguluka, Soma eye etaili kumosi la Hamana kokulia ndo sokiyila.” (Est. 5:4) Soma wa tava kuenda wa tuma oku sapuilako Hamana. Ove hẽ wa limbuka ndomo Ester a nõla lolondunge olondaka? Eye wa teyuila onduko yiwa yulume waye loku sandiliya epuluvi lia sunguluka oco a situlule asakalalo aye.—Tanga Olosapo 10:19.

7, 8. Ondalelo yatete Ester a linga ya kala ndati, kuenda momo lie a kevelila poku vangula la soma?

⁷ Ester wa pongiya ondalelo yaco lutate, kuenda wa kũlĩhĩsa okuti ovina viosi soma a sole ka vi kambela. Eye wa pongiyilevo ovinyu oco kocipito ku kale esanju. (Osa. 104:15) Ahasuero wa sanjukile calua kuenje, wa pula vali Ester eci a yonguile. Anga hẽ ya kala otembo yoku vangula?

⁸ Ester wa simĩle okuti, ka ya kaile handi otembo yoku vangula. Omo liaco, wa laleka vali soma la Hamana kondalelo yavali, keteke likuavo. (Est. 5:7, 8) Momo lie Ester a kevelila poku ci linga? Ivaluka okuti, omanu vosi vakuepata lia Ester, va kala kohele yoku pondiwa omo liocihandeleko ca eciwile la soma. Omo liovitangi viaco, Ester wa sukilile oku nõla ciwa epuluvi lia sunguluka. Eye wa kevelela, loku sandiliya epuluvi likuavo lioku lekisa okuti, wa sumbilile calua ulume waye.

9. Epandi li kuete esilivilo lie, kuenda tu pondola oku setukula ndati ongangu ya Ester?

⁹ Epandi ocituwa cimue ci kuete esilivilo okuti, ka ca siatele pokati komanu vamue. Ndaño okuti Ester wa kuata esakalalo kuenda wa yonguile oku vangula, eye wa lekisa epandi poku talamẽla epuluvi lia sunguluka. Tu pondola oku lilongisa ovina vialua kongangu yaye, momo vosi yetu tua siata oku mola ovina ka via sungulukile tu sukila oku yuvula. Nda tu yongola oku tavisa omunu umue wa kemãla oco a tetulule ocitangi cetu, tu sukila oku setukula ongangu ya Ester yoku kuata epandi. Kelivulu Liosapo 25:15, ku popia ndoco: “Epandi lialua li vetiya ombiali. Elimi lionjuka li teya ekepa.” Nda tua lekisa epandi poku kevelela epuluvi lia sunguluka, kuenda tu vangula lumbombe ndeci Ester a linga, tu yula elambalalo lina li sokisiwa lekepa lia kola oku li teya. Anga hẽ Yehova Suku wa sumũlũisa epandi lia Ester kuenda olondunge viaye?

10, 11. Noke yondalelo yatete Hamana wa kala ndati? Nye ca pongolola esanju liaye, kuenda ukãi kumue lakamba vaye vo vetiya oku linga nye?

¹⁰ Epandi Ester a lekisa, lio kuatisa oku lipongiyila ovina vikuavo. Noke yondalelo, Hamana ‘wa tunda lesanju,’ momo wa simĩle hati wa kapiwileko calua la soma kuenda nasoma. Pole, eci a pitahãla ombundi yelombe wa mola Mordekai u Yudea una wa likalele oku u kekamẽla. Ndomo tua ci konomuisa vocipama ca pita, Mordekai ka likalele omo liekambo liesumbilo, pole wa ci lingila oco ka ka kuate utima wa lema. Momo wa yonguile oku teyuila ukamba waye la Yehova Suku. Pole, Hamana “wa felukila Mordekai lonyeño” yalua.—Est. 5:9.

¹¹ Eci Hamana a sapuila ukãi waye kumue lakamba vaye etombo liaco, ovo vo vetiya oku tuma oku pongiya uti umue u kuete ci pitahãla 20 kolometulu, kuenje, va pinga ku soma oco va patekeko Mordekai. Hamana wa sanjukila ocisimĩlo caco kuenje, wa tuma oku ci linga lonjanga.—Est. 5:12-14.

12. Momo lie soma a tumĩla okuti ovisonehua Viuviali waye vi tangiwila kovaso yaye lolukandi, kuenda vo sapuila nye?

¹² Kuteke waco, soma wa pita locina cimue ka ca la muiwa. Embimbiliya li tu sapuila hati, ‘soma wa pumba otulo,’ kuenje wa pinga okuti ovisonehua viosi Viuviali waye vi tangiwa lolukandi. Vovisonehua soma a tuma oku tanga, mua kongelele ulandu wusuanji woku ponda Ahasuero. Eye wa ivaluaka ocitangi caco okuti, vana va yonguile oku u ponda va kuatiwa kuenda va pondiwa ale. Pole, nye ceya oku pita la Mordekai okuti eye wa situluile usuanji waco? Vocipikipiki, soma wa pulisa onima va eca ku Mordekai. Vo tambulula ndati? Lacimue Mordekai a tambula.—Tanga Ester 6:1-3.

13, 14. (a) Ovina via fetika oku kala ndati lãvi ku Hamana? (b) Nye ukãi wa Hamana lakamba vaye vo sapuila?

¹³ Lesakalalo lialua, soma wa pulisa alume vo kelombe liaye oco vo kuatise oku pengulula ocitangi caco. Ocili okuti, Hamana wa kala pokati komanu vaco kelombe lia soma. Eye wa pitĩlile selo, momo pamue wa yonguile oku pinga oco a ponde Mordekai. Pole, osimbu Hamana ka lingile epingilo liaye, soma wo pulisa eci ca sunguluka oku lingila omunu una soma a sanjukila calua. Hamana wa simĩle okuti, soma wa kala oku vangula ovina viatiamẽla kokuaye. Omo liaco, Hamana wa pinga oku kemãlisa omunu waco lekemãlo lialua okuti, va walisa ulume waco uwalo wosoma, loku nõla ombuale yimue ya velapo oco yi ñuale ñuale laye vo Siusana lokavalu ka soma, kuenda oku sambiliyila kovaso yowiñi. Sokolola ño ndomo ocipala ca Hamana ca kala eci a limbuka okuti, ulume wa laikele oku tambula ekemãlo liaco Mordekai! Helie weya oku nõliwa oco a ñuale ñuale la Mordekai? Hamana eye ulume wa nõliwile oku ci linga!—Est. 6:4-10.

¹⁴ Ndaño okuti Hamana ka ci solele, eye wa linga upange umue okuti kokuaye wa vĩha calua kuenje, noke wa lupukila konjo yaye lesumuo lialua. Ukãi waye kumue lakamba vaye, vo sapuila vati epongoloko liaco lia kala efetikilo liovina vĩvi. Eye wa laikele oku yuliwa poku liyaka la Mordekai u Yudea.—Est. 6:12, 13.

15. (a) Ovina vipi viwa vieyilila kepandi lia Ester? (b) Momo lie tu sukilila oku kuata ocituwa coku ‘talamẽla’?

¹⁵ Omo okuti Ester wa lekisa epandi poku kevelila vali eteke limosi oco a linge epingilo liaye ku soma, wa ecelela okuti Hamana o likokela enyõleho liaye muẽle. Citava okuti, Yehova eye wa kokela soma oku pumba otulo. (Olosap. 21:1) Eli olio esunga lieci Embimbiliya li tu vetiyila oku kuata ocituwa coku ‘talamẽla.’ (Tanga Mika 7:7.) Poku talamẽla ku Suku, tu pondola oku limbuka okuti, onjila yaye yoku tetulula ovitangi vietu ya velapo okuti, olonjila vikuavo tu tetulula lavio ovitangi vietu vi sule.

16, 17. (a) Vepuluvi lipi ‘otembo’ ya Ester yoku vangula ya pitĩlilepo? (b) Ester wa litepele ndati la Wasiti una wa kala ukãi wa soma?

¹⁶ Citava okuti Ester nda ka lekisile utõi woku laleka soma kondalelo yavali, loku u sapuila ovina viosi. Momo lie? Momo, soma eye wa ecele kokuaye epuluvi lioku u pulisa onjanja yikuavo ovina a yonguile. (Est. 7:2) ‘Otembo ya Ester yoku vangula’ ya pitĩlilepo.

¹⁷ Tu pondola oku sokolola ndomo Ester a likutilila ku Suku vutima waye, osimbu handi ka popele ondaka yimue. Eye wa popia hati: ‘A Soma, nda wa ndi sanjukila kuenda nda Soma wa panga, popela omuenyo wange, olio epingilo liange. Popela epata liange, oyo onjongole yange.’ (Est. 7:3) Ivaluka okuti, tete wa lekisa esumbilo poku kapako ovina via sungulukila soma. Ester wa litepele calua la Wasiti, una wa kala ukãi wa soma, haeye wo kutisile osõi ocipango. (Est. 1:10-12) Handi vali, Ester ka pisile soma omo lioku linga uveke woku kolela Hamana. Pole, eye wa pinga ku soma oco a teyuile omanu va kala kohele.

18. Ester wa situluila ndati ocitangi caye ku soma?

¹⁸ Epingilo liaco lia komõhisa soma kuenda lio sanjuisa calua. Helie wa ponduile oku linga ocina cimue cĩvi ku nasoma? Ester wa amisako loku popia hati: “Tua landisiwa, ame lepata liange, ha va tu nyõli, ha va tu ipaya loku tu kundula. Nda tua landisiwile ño ha tu lingi apika valume lapika vakãi nda sia popele cimue; momo ohali yetu nda yi sule, epese lia Soma nda lia lua.” (Est. 7:4) Ivaluka okuti, Ester wa situlula ciwa ocitangi caco, pole wa amisako hati, nda va lingile apika, nda ka vanguile ondaka yimue. Omo okuti usuanji waco nda wa nenela soma enyõleho lialua, ka ponduile oku ũha.

19. Ongangu ya Ester yoku kuata uloño woku tavisa yi tu longisa nye?

¹⁹ Ongangu ya Ester yi tu longisa ovina vialua viatiamẽla kuloño woku tavisa omanu. Nda eteke limue o sukila oku situluila ocitangi cinene komunu umue wa kemãla, epandi lesumbilo kuenda oku kala ukuacili, ovio ovituwa vi pondola oku ku kuatisa oku ci linga.—Olosap. 16:21, 23.

20, 21. (a) Omo okuti Ester wa situlula usuanji wa Hamana, ca vetiya soma oku linga nye? (b) Hamana wa linga nye eci va situlula usuanji luhembi waye?

²⁰ Ahasuero wa pula hati: ‘Helie omunu waco, kuenda ukuasiata ndoyo o kasi pi?’ Sokolola ndomo Ester a ilika ulume waco loku popia hati: “Unyãli haeye omakuli hayu, Hamana!” Vepuluvi liaco ovina viosi via pongoloka. Hamana wa kuata usumba walua. Sokolola ndomo ocipala ca soma ca pongoloka eci a limbuka okuti, omunu una wa kala ondunguli yaye haeye a kolelele calua, wo kemba poku kapa onduko yaye kocisonehua cina ca eciwile ndocihandeleko coku ponda ukãi waye muẽle! Omo liaco, soma wa tunda lonyeño yalua kuenje, wa enda vocumbo colonelẽho oco a tulumũhe.—Est. 7:5-7.

²¹ Eci Hamana vo lekisa okuti wa kala omakuli, wa wila vovolu a nasoma. Kuenje, eci soma a iñila, yu wa mola ndomo Hamana a livondela Ester vula waye, co kokela onyeño yalua. Momo wo lundila hati, wa seteka oku lipekela la nasoma vonjo yaye muẽle. Olondaka viaco via moleha ku Hamana ndekangiso lioku pondiwa. Noke, Hamana wa kutiwa lokananga vovaso, kuenda wa tualiwa posamua. Kuenje, umue pokati kolonalavayi, wa sapuila soma hati, Hamana wa pongiya uti oco a patekeko Mordekai. Omo liaco, Ahasuero wa tuma oku nena lonjanga uti waco oco va patekeko Hamana.—Est. 7:8-10.

22. Ongangu ya Ester yi tu longisa hẽ oku kuata elavoko, oku yula atatahãi, ale oku pua ekolelo?

²² Omo okuti koloneke vilo voluali mue yuka evĩho, pamue tu sima tuti, lalimue eteke tu ka mola esunga. Ove hẽ wa kuatele ale ovisimĩlo viaco? Ester lalimue eteke a puile elavoko, ka kuatele atatahãi, kuenda ekolelo liaye ka lia tepulukile. Vepuluvi liwa, eye wa lekisa utõi poku linga ovina via sunguluka, kuenda wa kolelele okuti, Yehova u kuatisa. Tu sukila oku kuama ongangu ya Ester! Tunde koloneke via Ester, Yehova ka pongolokele. Eye o kuete unene woku situlula omanu vana okuti vakuatutu haivo ovisuanji ndeci Hamana a lingile.—Tanga Osamo 7:11-16.

23. (a) Onima yipi Soma a eca ku Mordekai la Ester? (b) Ocitumasuku ca Yakoba cina a popele osimbu a panda kolofa catiamẽla ku Benjamini ca tẽlisiwa ndati? (Tala okakasia losapi hati: “Ocitumasuku Cimue ca Tẽlisiwa.”)

²³ Soma weya oku limbuka okuti, Mordekai una wo teyuila kusuanji, wa kalavo isia yokatumba ya Ester. Ahasuero wa eca ku Mordekai ocikele coku kala epalanga liatete, kuenda wa eca ku Ester onjo ya Hamana, lukuasi wosi wa kalamo. Noke, Ester wa eca onjo yaco ku Mordekai.—Est. 8:1, 2.

24, 25. (a) Momo lie Ester ka ponduilile oku tula utima noke yoku situlula usuanji wa Hamana? (b) Ester wa kapele ndati kohele omuenyo waye onjanja yikuavo?

²⁴ Omo okuti Ester la Mordekai va pulukile, anga hẽ nasoma wa ponduile oku tula utima? Nda wa kaile ukuepela nda wa tula utima. Kepuluvi liaco, ovikanda viocihandeleko ca Hamana coku ponda va Yudea, via kala ale oku enda kolonepa viosi viuviali. Hamana wa imbile ocela cimue ci tukuiwa hati, Puri okuti mua kongela oku tãha, oco a limbuke otembo yiwa yoku nena ocilunga caco. (Est. 9:24-26) Ndaño okuti kua kambele olosãi vimue oco eteke liaco li pitĩlepo, pole otembo ya kala oku pita lonjanga. Anga hẽ ca tavele oku tateka ocilunga caco?

²⁵ Ester, wa kapele omuenyo waye kohele poku limolehisa ku soma okuti ka kovongiwile. Kepuluvi liaco wa lila omo vakuepata liaye va kala kohele, kuenje wa livondela kulume waye oco a imũle ocihandeleko caco cĩvi. Pole, ovihandeleko via eciwile lo soma yo ko Persia, ka ca tavele vali oku vi pongolola. (Dan. 6:12, 15) Omo liaco, soma wa eca ku Ester la Mordekai omoko yoku soneha ocihandeleko cokaliye. Kuenje, va imba oluiya lukuavo okuti lua eca ku va Yudea omoko yoku liteyuila. Alume vakuakuendela kotuvalu va tumiwile lonjanga kolonepa viosi viuviali, oku tuala esapulo liaco ku va Yudea. Valua pokati kavo va kuata vali elavoko. (Est. 8:3-16) Tu pondola oku sokolola ndomo va Yudea vo kolonepa viosi viuviali va kuata vovimalẽho loku lipongiyila uyaki okuti, nda ka va tambuile ocihandeleko cokaliye, nda lalimue eteke va linga ocina caco. Pole, ocina ca velapo vali oku kũlĩha okuti, “Yehova ukualohoka” wa ponduile oku teyuila omanu vaye.—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Eyulo lipi linene Yehova a ecele kafendeli vaye oco va nyõle ovanyãli vavo? (b) Ocitumasuku cipi ca tẽlisiwa poku pondiwa kuomãla va Hamana?

²⁶ Eci eteke lia sokiyiwa lia pitĩlapo, afendeli va Suku va lipongiyile ale. Osimbu esapulo liokuti Mordekai wa linga epalanga liatete lia li sanduila kolonepa viosi, valua pokati kolonalavayi vio ko Persia, va fetika oku kuatisa va Isareli. Yehova wa eca komanu vaye eyulo linene. Oco ka ku ka supe omanu vamue nda va ñualelapo afendeli va Yehova, va sokiya oku kundula ovanyãli vosi. *—Est. 9:1-6.

²⁷ Mordekai ka ponduile oku tula utima osimbu omãla ekũi vondingãivi Hamana va kala handi komuenyo. Ovo va sesamẽlele oku pondiwa. (Est. 9:7-10) Kua tẽlisiwa ocitumasuku cina Suku a popele ale hati, va Amaleke va nyõliwa elisi omo lioku kala ovanyãli vafendeli va Yehova. (Esin. 25:17-19) Citava okuti, omãla va Hamana ovo va kala ocikoti ca sulako koku pondiwa kuocitumbulukila cavo.

28, 29. (a) Momo lie Yehova voku popela Ester kumue la vakuepata liaye a kongelelamo uyaki? (b) Momo lie oku setukula ongangu ya Ester koloneke vilo, ku tendiwila okuti esumũlũho linene?

²⁸ Ester ndaño wa kala umalẽhe, pole wa kuata ocikele cinene coku eca ovihandeleko via soma, muna mua kongelele uyaki kuenda oku ponda omanu. Ka ca lelukile oku tẽlisa ocikele caco. Pole, ocipango ca Yehova ca kisikile okuti omanu vaye va popeliwa kenyõleho. Vofeka yo Isareli mua laikele oku tunda Mesiya wa likuminyiwile okuti eye omanu vosi va kala oku lavoka! (Efet. 22:18) Koloneke vilo, afendeli va Yehova, va sanjukila oku kũlĩha okuti eci Mesiya, Yesu eya palo posi, wa lemẽla olondonge viaye oco vi yuvule oku panga onepa kuyaki.—Mat.26:52.

²⁹ Kuli uyaki ukuavo Akristão vocili va siata oku linga. Momo Satana o yongola oku nyõla ekolelo tu kuetele Yehova Suku. (Tanga 2 Va Korindo 10:3, 4.) Oku setukula ongangu ya Ester, esumũlũho limue linene! Tu pondola oku lekisa ekolelo ndeli lia Ester, poku kuata uloño woku tavisa omanu, poku lekisa epandi lutõi, kuenda poku teyuila lutima wosi afendeli va Yehova kelambalalo.