Ir al contenido

Ir al índice

8 YACHAQANA

Llakiykunapi kashaspa ñaupajllamanpuni rerqa

Llakiykunapi kashaspa ñaupajllamanpuni rerqa

1. ¿Imaraykutaj Silo llajtapi runas may llakisqas kasharqanku?

SAMUEL may llakisqa kasharqa, imaraykuchus Silo llajtapeqa, runas sonqo nanayta waqasharqanku, filisteos uj maqanakullapi 30.000 israelitasta wañurachisqankurayku. Chay maqanakumanta ñaupajllapi 4.000 israelitasta wañuchillarqankutaj. May chhika wawas, warmis ima: tatasninku, qosasninku, hermanosninku, churisninku ima, wañurachisqas kasqankumanta waqasharqanku (1 Sam. 4:1, 2, 10).

2, 3. ¿Imaynatá Silo llajtaj jatun kaynin chinkarqa?

2 Kay llakeyqa, ashkha chʼampaykunamanta ujnillan karqa. Kuraj sacerdote Elij wawasnin Ofni, Finees ima, Jehová Dioswan trato ruwasqa arcata, maqanakusharqanku chayman aparqanku. Chay Arcataqa Dioswan tinkukuna toldopi aswan santo kaj cheqapi waqaychakoj, Jehová paykunawan kashasqantataj rikuchej. Chayrayku israelitasqa, chay Arcata aparqanku atipanankupaj yanapananta yuyaspa. Chaywanpis filisteosqa, arcata paykunamanta qhechuytawan apakaporqanku, Ofnita, Fineesta imataj wañucherqanku (1 Sam. 4:3-11).

3 Arcaqa Silo llajtapi may chhika watasta karqa. Kunantaj manaña. Jehová Diospa Arcanta filisteos apakapusqankuta yachaytawan, sacerdote Eliqa sillanmanta wasaman choqakamuspa wañorqa, 98 watasniyoj kashaspa. Chay pʼunchayllapitaj, ñojchʼan, viuda qhepakuytawan, onqokushaspa wañuporqa. Manaraj wañushaspataj nerqa: “Israelpa jatun kaynenqa chinkarin”, nispa. Arí, Silo llajtaqa, ni jaykʼaj ñaupajpi jina kanmanñachu karqa (1 Sam. 4:12-22).

4. ¿Imaynatá Samuelpa creeynin yanapawasunman?

4 ¿Imaynatataj Samuel llakiykunasninta atipanman karqarí? ¿Creeynin kallpachasqachu karqa Jehovamanta karunchasqa llajtata yanapananpaj? Noqanchejpis wakin kuti Samuel jina llakiykunapi rikukusunman, chaytaj creeyninchejta llauchʼiyachinman. Kunantaj Samuelpa creeyninmanta, imatawanchus yachakuyta atisqanchejta qhawarinachej.

Cheqan kajta ruwarqa

5, 6. Biblia Samuelpa kausayninmanta parlashaspa, ¿imamantá parlallantaj? ¿Imatá Samuel iskay chunka wataspi ruwarqa?

5 Bibliaqa, Samuelpa kausayninmanta parlashaspa, filisteos Arcata apakapusqankurayku jasutʼisqa kasqankumanta, imaynatachus Arcata kutichipusqankumanta ima parlayta qallarin. Watejmanta Samuelmanta parlajtintaj, 20 watasña pasarqa (1 Sam. 7:2). Imatachus Samuel chay wataspi ruwasqanta Biblia willawanchej.

¿Imaynatá Israel llajtata llakiypi kashajtin Samuel yanaparqa?

6 Bibliaqa, chay iskay chunka watas ñaupajta Samuel “Diospa tukuy willasqasninta israelitasman sutʼincha[llasqantapuni]”, nin (1 Sam. 4:1). Chantá chay iskay chunka watas pasasqanmanta, ñaupajpi jinallapuni ruwasqanta nillantaj. Sapa watataj kinsa llajtasta waturikoj rej, chʼampaykunasninkuta allinchananpaj. Chaymantataj Ramá llajtanman kutipoj (1 Sam. 7:15-17). Arí, Samuelqa, chay wataspi ashkha ruwanasniyoj karqa.

Samuel 20 wataspi imatachus ruwasqanta Biblia mana willajtinpis, cheqamantapuni nisunman Jehovata sirvillasqantapuni

7, 8. 1) Samuel, iskay chunka watasta mana saykʼuspa Diospaj llankʼashaspa, ¿imatá israelitasman nerqa? 2) ¿Israelitas Samuelpa nisqanta uyarerqankuchu?

7 Elij wawasnin millay imasta ruwasqankoqa, israelitaspa creeyninkuta llauchʼiyacherqa. Chayraykusina ashkha israelitas lanti yupaychayman qokorqanku. Samuel iskay chunka watasta mana saykʼuspa Diospaj llankʼaspa, israelitasman kayta nerqa: “Sichus qankuna tukuy sonqowan Tata Diosman kutirikunkichej chayqa, wijchʼunaykichej tiyan chay waj dioskunata, chay Astartej lantisnintapis. Chantá sonqosniykichejta wakichiychej Tata Diosllata sirvinaykichejpaj. Chaymantaraj Tata Diosqa filisteospa makinkumanta kacharichisonqachej”, nispa (1 Sam. 7:3).

8 Filisteosqa, maqanakupi atipasqankurayku maytapuni israelitasta ñakʼarichisharqanku, mana ni pi salvananta yuyaspa. Chaywanpis Samuelqa, israelitasta Diosman kutirikojtillanku kacharichisqa kanankuta nerqa. ¿Israelitasrí uyarerqankuchu? Arí, lantisninkuta thuñerqanku chaymantataj Jehová “Diosllataña sirverqanku”. Samueltaj, may kusiywan israelitasta Mizpa llajtapi tantaykorqa, chay llajtataj Jerusalén llajtamanta patanejpi kasharqa. Chay llajtapitaj israelitasqa ayunarqanku, lanti yupaychasqankumantataj pesachikorqanku (1 Samuel 7:4-6 leey).

Filisteosqa, israelitas Mizpa llajtapi tantasqa kashasqankuta yachaspa, wañurachiyta munarqanku

9. ¿Imatataj filisteos ruwayta munarqanku, chantá imatá israelitas ruwarqanku?

9 Chaywanpis filisteos yacharqanku israelitas Mizpa llajtapi tantasqa kashasqankuta, wañuchiyta munaspataj chay llajtaman wicharerqanku. Israelitastaj chayta yachaspa mayta mancharikorqanku. Samuelmantaj Jehovaj yanapayninta mañakunanta nerqanku. Samueltaj paykunata uyarispa, Diosmanta mañakorqa uywatawantaj qʼolacherqa. Manaraj qʼolachiyta tukushajtintaj, filisteos chayamorqanku. Jehovaqa mañakuyninta uyarispa mayta phiñakuspa “sinchʼi qhon qhonkunata filisteospa patankuman kachaykam[orqa]” (1 Sam. 7:7-10).

10, 11. 1) Jehová sinchʼi qhon qhonkunata kachaykamusqan, ¿imaraykú mancharikunapaj jina karqa? 2) Mizpa llajtapi maqanaku, ¿imapí tukorqa?

10 Filisteosqa mana wawas jinachu “qhon qhonkunata” uyarispalla pakakamoj kanku. Paykunaqa, kallpasapas, maqanakuman yachasqas ima karqanku. Jinapis ayqerqanku, ichá sinchʼi qhon qhonkunata orqos patamanta, qʼara cielomanta sonamojta uyarispa mancharikusqankurayku. Jina kajtinpis manapis chay sinchʼi qhon qhonkunaqa maytapuni mancharicherqa. Usqhayllatataj israelitasmanta ayqekorqanku. Israelitastaj Mizpamanta llojsiytawan, may chhika karuta Jerusalenpa inti llojsimuynin ura ladokama qhatiykorqanku (1 Sam. 7:11).

11 Israelitas Mizpa llajtapi filisteosta maqanakupi atipasqankoqa may sumaj karqa. Filisteosqa, Samuel juez jina kashajtin ayqerqanku, israelitastaj filisteospa makisninkumanta jallpʼasninkuta ujmanta uj qhechukaporqanku (1 Sam. 7:13, 14).

12. ¿Imaraykú Pablo, Samuel cheqan kajta ruwajkunamanta ujnin kasqanta nerqa? ¿Imataj Samuelta cheqan kajta ruwananpaj yanaparqa?

12 Ashkha watasninmantaj Pabloqa, “cheqan kajta ruwa[j]” profetasmanta, juecesmanta ima, Samuel ujnin kasqanta nerqa (Heb. 11:32, 33, Qheshwa Biblia). Samuelqa, Diospa ñaupaqenpi cheqan kajta ruwarqa, wajkunatapis kikinta ruwanankupaj yanaparqa. Llakiyninwantaj mana atipachikorqachu, Diospaj llankʼallarqapuni, Jehová chʼampaykunata allinchananta pacienciawan suyaspa. Chantá Diosman agradecesqa kasqanta rikucherqa. Mizpa llajtapi maqanakuyta atipasqankutawantaj, uj jatun rumita sayaricherqa, Dios llajtanta yanapasqanta yuyarikunankupaj (1 Sam. 7:12).

13. 1) ¿Ima kʼacha kaykunastataj rikuchinanchej tiyan Samuel jina kanapaj? 2) ¿Maykʼajtaj Samuel jina kʼacha kaykunata rikuchiyta qallariwaj?

13 Jehovaj ñaupaqenpi cheqan kajta ruwayta munanchej chayqa, Samuel jina pacienciayoj, kʼumuykukuyniyoj, agradecesqas ima kananchej tiyan (1 Pedro 5:6 leey). Tukuypis Samuel jina kʼacha kaykunasniyoj kayta munanchej. Payqa, waynallaraj kashaspa, kʼacha kaykunata wiñacherqa, chaytaj machuyayninpi llakiykunata atipananpaj mayta yanaparqa.

“Churisniykitaj mana qan jina allintachu kawsanku”

14, 15. 1) ¿Imamantataj Samuel machituña kashaspa llakikorqa? 2) ¿Imaraykutaj Samuel, Elimanta nisqa uj sumaj tata karqa?

14 Biblia Samuelmanta ujtawan parlajtenqa, machuyasqaña kasqanta willawanchej, juez jina llankʼanallanpajpunitaj yanapata necesitarqa. Chayrayku churisnin Joelta, Abiasta ima juezkuna kanankupaj churarqa. Paykunataj tatanku jina ruwanankumantaqa, atiyninkuman atienekuspa sajra imasta ruwarqanku, llukʼista japʼerqanku, nitaj cheqan kajta ruwarqankuchu (1 Sam. 8:1-3).

15 Uj kuti Israelmanta kurajkuna tantaykukuspa Samuelman nerqanku: “Churisniykitaj mana qan jina allintachu kawsanku”, nispa (1 Sam. 8:4, 5). Samuel, wawasnin imatachus ruwashasqankuta, ¿yacharqachu? Bibliaqa mana ni imatapis chaymanta ninchu. Chaywanpis yacharqa, Jehová Dios, Elita jasutʼisqanta wawasninta millay imasta ruwajta saqesqanrayku, Jehovamanta nisqataj churisninta aswan jatunpaj qhawasqanrayku ima. Chayrayku Samuelqa, uj sumaj tata kananpaj mayta kallpachakorqa (1 Sam. 2:27-29). Jehovaqa Samuelpi mana ni ima pantayta tarerqachu.

¿Imataj Samuelta yanaparqa wawasnin juchallikojtinkupis ñaupajllamanpuni rinanpaj?

16. ¿Imaynataj tatas sientekunku wawasninku mana kasukojtinku? ¿Imaynatá paykunata Samuelpa kausaynin yanapanman?

16 Bibliaqa, Samuel wawasninpa sajra ruwaykunasninkuta uyarispa imaynachus kashasqanta mana willawanchejchu. Ashkha tatasqa, wawasninku mana kasukojtinku, pʼenqaypi rikhurisqankuta, mayta llakikusqankuta ima yachanku. Kay qhepa pʼunchaykunapi tukuynejpi wawasqa tatasninkuta mana kasukunkuchu, nitaj jatunpajchu qhawanku (2 Timoteo 3:1-5 leey). Ajinapi tatas rikukunku chayqa, Samuelpa ruwasqan sonqochanman, yanapanman ima. Samuelqa, wawasnin mana cheqa sonqos kajtinkupis, Jehovaman cheqa sonqollapuni karqa. Mana qonqanachu, wawastaqa mana parlayllawanchu yachachina, manaqa ruwayninchejwan. Wawasniykeqa Jehovaman cheqa sonqo kasqaykimanta yachakunkuman. Chantá Jehová kusikonqa Samuel jina cheqa sonqo kajtiyki.

“Uj reyta ajllapuwayku”

17. ¿Imatá Israelmanta kurajkuna Samuelman nerqanku, chantá imaynatá Samuel chayta qhawarqa?

17 Samuelpa churisnenqa, ni jaykʼaj yuyarqankuchu sajra ruwayninku israelitasta phiñachinanta. Chayrayku Israelmanta kurajkunaqa, Samuelman churisnin sajra imasta ruwasqankurayku nerqanku: “Uj reyta ajllapuwayku kamachinawaykupaj, waj nacionespi jina”, nispa. ¿Imaynatá Samuel chayta qhawarqa? ¿Qhesachashasqankutachu yuyarqa? Payqa, juez jina Jehovaj sutinpi unaytaña llankʼasharqa. Israelitasqa munarqanku uj reyta manataj uj profetallatachu, mana reyniyoj kasqankuraykutaj phiñasqas kasharqanku. Samuel mañakusqankuta, ¿allinpajchu qhawarqa? Biblia nin: “Samuelpajrí [...] mana allinchu karqa”, nispa (1 Sam. 8:5, 6).

18. ¿Imatá Jehová nerqa Samuelman israelitas mañakusqankumanta?

18 Jehovaqa, Samuel chay chʼampayta willajtin kayta nerqa: “Kasullay imastachus israelitas mañakusqankuta. Manamin qantachu qhesachashasunku, manachayqa noqatamin qhesachashawanku, ama paykunata kamachinaypaj”, nispa. Ajinamanta Jehovaqa, Samuelta yanaparqa mana llakikunanpaj, imaraykuchus Tukuy Atiyniyoj Diostapuni qhesachasharqanku. Reyta mañakusqankoqa, Jehovata pisipaj qhawasqankuta rikucherqa. Chayrayku Jehová, Samuelnejta chay mañakusqanku mana allinchu kasqanta nerqa. Israelitastaj mana uyarikuspa “imapis kachun, reyta munaykupuni”, nillarqankupuni. Chayrayku Diosqa, reyta ajllaporqa, Samueltaj chay reyta Jehovaj nisqanman jina aceitewan jawej rerqa (1 Sam. 8:7-19).

19, 20. 1) Saulta rey kanapaj aceitewan jawimunanta Jehová nejtin, ¿imayna sonqowantaj Samuel kasorqa? 2) ¿Imaynatá israelitasta Samuel yanapallarqapuni?

19 ¿Samuel tanqasqa jinallachu Jehovata kasukorqa? ¿Llakiyninwan atipachikorqachu? Wakin runasqa, jinapi rikukuspa llakiyninkuwan atipachikunkuman, Samueltajrí mana atipachikorqachu. Astawanpis Saulta, rey kananpaj Dios ajllasqanta allinpaj qhawarqa, aceitewan jawiykuspa, muchʼaykuspataj reyman cheqa sonqo kasqanta rikucherqa. Israelitasmantaj “rikunkichejñachu, Tata Dios ajllapusorqachej, chay reyta? Mana mayqen israelitapis paymanqa” rijchʼakunchu nispa nerqa (1 Sam. 10:1, 24).

20 Samuelqa, Jehovaj ajllasqan reypa kʼacha kaykunasninta qhawarqa, nitaj pantasqasnintachu. Kʼullu israelitas payta qhesachasqankumanta phiñakunanmantaqa, waynamantapacha Diosta sirvisqanpi sinchʼita sayarqa (1 Sam. 12:1-4). Astawanpis ruwayninta juntʼallarqapuni, chayrayku israelitasman Diosmanta mana karunchakunankupaj imastachus mana ruwanankuta, cheqa sonqollapuni kanankuta ima nerqa. Chaytaj paykunaj sonqonkuta wawayacherqa, pantasqankuta reparakuspataj, Diosmanta mañapunanta nerqanku. Samueltaj kuticherqa: “Noqarí mana juchallikusajchu Tata Diospa contrampi qankunapaj mañapuyta saqerparispa. Manachayqa qankunata yachachisqaykichej imaynatachus sumajta, cheqantataj kawsanaykichejpaj”, nispa (1 Sam. 12:21-24).

Samuelpa kausaynenqa, yachachiwanchej ni jaykʼaj envidiakuyta, phiñakuyta ima, sonqonchejpi saphichakunanta saqenata

21. Qotuchakuypi uj llankʼayta suyashajtinchej wajman qojtinku, ¿imaynatá Samuel jina ruwasunman?

21 ¿Maykʼajllapis qotuchakuypi uj llankʼayta suyashajtiyki wajmanchu qorqanku? Chaymanta, ¿sonqoyki nanasorqachu? Samuel jina ruwasunchej chayqa, ni jaykʼaj saqesunchu envidiakuy, phiñakuy ima sonqonchejpi saphichakunanta (Proverbios 14:30 leey). Yuyarikuna Diospa llajtanpeqa, sonqo juntʼasqas kananchejpaj tukuypaj ashkha ruwanas kasqanta.

“Maykʼajkamataj llakikunki Saulmantari?”

22. ¿Ima kʼacha kaykunatataj Samuel, Saulpi rikorqa?

22 Samuel rikorqa, Saúl kʼacha kaykunasniyoj kasqanta. Arí, mana ni pi pay jina karqachu, wapu runa, allin yuyayniyoj, tukuy imata ruwananpajtaj churasqa. Chantá kamachiyta qallarishaspaqa, llampʼu sonqo karqa (1 Sam. 10:22, 23, 27). Tukuy runas jinataj allin kajta mana allin kajta ajllayta atinanpaj ruwasqa karqa (Deu. 30:19). ¿Ajllayta atisqanta allintachu apaykachanman karqa?

23. ¿Ima kʼacha kaytataj Saúl chinkacherqa, chantá imaynamantataj jatunchakuyta qallarisqanta rikucherqa?

23 Llakikunapaj jina, uj runa atiyniyoj kaspaqa runaykachayta qallarin. Chaytataj Saúl ruwarqa. Rey jina ajllasqa kasqanmanta pisi tiemponman runaykachayta qallarerqa. Chayraykutaj Jehovaj nisqasninta mana kasukorqachu. Sutʼincharinapaj, uj kuti Saulqa, mana suyakuyta atispa Jehovapaj usqhayllata uywata qʼolacherqa, chaytaqa Samuellla ruwanan karqa. Chayrayku Samuelqa kʼamerqa, reinon familianmanta qhechusqa kanantataj nerqa. Saultajrí chayta japʼikunanmantaqa, astawanraj Jehovaj ñaupaqenpi juchallikorqa (1 Sam. 13:8, 9, 13, 14).

24. 1) Saúl amalecitaswan maqanakushaspa, ¿Jehovaj kamachisqanta kasukorqachu? 2) ¿Saúl, Jehovaj kʼamisqanta japʼikorqachu, chantá imatá Jehová nerqa?

24 Jehovaqa, Samuelnejta, Saulman amalecitaspa contrankupi maqanakunanta, tukuy kapuyninta chinkachinanta, sajra rey Agagta wañuchinanta ima kamacherqa. Chaywanpis Saulqa, reyta mana wañucherqachu, amalecitaspa allin imasninkutataj japʼikaporqa. Samuelqa, Saulta kʼamishaspa manaña kʼacha runachu kasqanta repararqa. Imaraykuchus kʼamisqanta mana kʼumuykukoj sonqowanchu japʼikorqa, manaqa siminakorqa, ruwasqasnin allin kasqantataj nerqa. Juchallikusqanmantapis israelitasta tumparqa, sumachaj uywasta Jehovaman jaywananpaj apamusqanta imataj nerqa. Chayta uyariytawantaj Samuel nerqa: “Cheqamanta aswan allin payta kasunaqa uywa wañuchisqa qʼolachinamanta nisqaqa”, nispa. Chantá mana manchachikuspa, Jehová paymanta reinonta qhechunanta, aswan sumaj runamantaj qonanta nerqa (1 Sam. 15:1-33). *

25, 26. 1) ¿Imaraykutaj Samuel Saulmanta llakisqa kasharqa, chantá imatá Jehová nerqa? 2) ¿Imatá Samuel yachakorqa, Isaipa wasinman rispa?

25 Samuelqa, Saúl ruwasqanmanta mayta llakikorqa, chayraykutaj tutantin Jehovamanta waqaspa mañakorqa. Maytachá sonqon nanarqa Saúl jatunchakusqanrayku, Diosta mana kasukusqanrayku ima. Imaraykuchus Saulta rejsishaspaqa Diosta sumajta sirvinanta yuyarqa, kunantajrí ni rikullaytapis munarqachu. Jehovataj Samuel mayta llakikushasqanta rikuspa nerqa: “Maykʼajkamataj llakikunki Saulmantari? Noqaqa manaña munanichu Israel ukhupi pay reyllapuni kanantaqa. Kunanqa wajramanta ruwasqa botellaykiman aceiteta juntʼachispa, riy Isaípa wasinman, Belén llajtaman, imaraykuchus ujnin kaj churinta rey kanampaj ajllaniña”, nispa (1 Sam. 15:34, 35; 16:1).

26 Jehovaqa, munayninta juntʼanqapuni, juchasapa runas payman cheqa sonqo kajtinkupis manapis. Imaraykuchus Payqa, ajllasqan kamachin manaña cheqa sonqochu kajtin, wajtañataj ajllakunman. Chayrayku Samuelqa manaña Saulmanta llakikorqachu, Dios nisqanman jinataj Belenman rerqa, Isaipa wasinman ajllasqan kamachita aceitewan jawinanpaj. Repararqataj Isaipa wawasnin allin rijchʼayniyoj kasqankuta. Jehovataj ñawisninpa rikusqallanta ama qhawananta nerqa (1 Samuel 16:7 leey). Chaymantaraj payman sullkʼa kaj Davidta rejsinanpaj apamorqanku, mayqentachus Jehová ajllakorqa.

Samuelqa llakiypi kashaspa Jehová yanapasqanta, llakiykunatapis bendicionesman tukuchisqanta rikorqa

27. 1) Samuel manaraj wañupushajtin, ¿imataj creeyninta wiñachinanpaj yanaparqa? 2) ¿Ima niwajtaj Samuelpa creeyninmanta?

27 Samuelqa, manaraj wañupushaspa, Jehová Dios Davidta kamachejta jina Saulpa cuentanmanta ajllasqan may sumaj kasqanta repararqa. Saulqa, sonqonpi envidiakuyta wiñachisqanrayku Davidta wañuchiyta munarqa, Diostataj wasancharqa. Davidtajrí, mana manchachikuyniyoj, cheqa sonqo, creeyniyoj ima karqa. Samuelpa creeynintaj niraj wañupushajtin astawan kallpachakorqa. Kausayninpitaj, llakiypi kashajtinchej Jehová Dios yanapayta atiwasqanchejta, llakiykunata bendicionesman tukuchiyta atisqanta ima rikorqa. Wañupojtintaj israelitasqa mayta waqarqanku, imaraykuchus pachaj watasta jina Diosta cheqa sonqo sirverqa. Noqanchejpis allin kanman tapurikunanchej: “¿Creeyniy Samuelpata jinachu kashan?”, nispa.

^ párr. 24 Samuel, sajra rey Agagta wañucherqa, imaraykuchus pay, familian ima mana khuyakunapaj jinachu karqanku. Ashkha watasninmanqa, “Agageo Aman” Diospa llajtanta chinkachiyta munarqa, pichus Agagpa mirayninmanta karqa (Est. 9:24; astawan yachakunaykipajqa kay libroj 15, 16 yachaqanasninta qhawariy).