လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​မိၢ်ပှၢ် လွံၢ်​ဖျၢၣ် (יהוה) အံၤ​မ့ၢ်ဝဲ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​ဒီး မံၤ​အံၤ​အိၣ်ဝဲ​အဘျီ ၇,၀၀၀ ဃၣ်ဃၣ်​လၢ လံာ်စီဆှံ လၢ​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​တ​ကတြူၢ်​အ​ပူၤ​လီၤ. လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​မိၢ်ပှၢ်​လွံၢ်​ဖျၢၣ် လၢ​အဘၣ်​တၢ်​သ့ၣ်ညါ​အီၤ​လၢ တထြၢ်ကြၢ်မတၣ် (Tetragrammaton) အံၤ ပှၤ​ကွဲးကျိာ်ထံ​လံာ်စီဆှံ​တနီၤ ကွဲးကျိာ်ထံ​က့ၤဝဲ​လၢ “ယဟိဝၤ” လီၤ. လၢ​လံာ်စီဆှံ​အ​ပူၤ မံၤ​အံၤ အိၣ်ဝဲ​အဘျီ အါန့ၢ်​ဒံး မံၤ​လၢ​အဂၤ​တဖၣ် စၢၢ်တလၢၢ်​လီၤ. ပှၤ​ကွဲး​လံာ်စီဆှံ​တဖၣ် ကွဲးလီၤ​ဝဲ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ မံၤလၤ​သၣ်ကပီၤ ဒ်သိး​ဒီး “သ့​တၢ်လၢာ်​ကစၢ်,” “တၢ်​ထီ​ကတၢၢ်​ကစၢ်” ဒီး “ကစၢ်” စ့ၢ်ကီး​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်သိး​အဝဲသ့ၣ် က​ပာ်ဖျါ​ထီၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်​သူဝဲ တထြၢ်ကြၢ်မတၣ်​လီၤ.

ယဟိဝၤ​ယွၤ ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ ပှၤ​ကွဲး​လံာ်စီဆှံ​ဖိ​တဖၣ်​လၢ ကသူ​အ​မံၤ​လီၤ. အဒိ, ကစၢ်​ယွၤ အသး​စီဆှံ ထိၣ်ဟူး​ထိၣ်ဂဲၤ​ထီၣ် ဝံ​ယိၤအ့လး​လၢ က​ကွဲးဝဲ​လၢ “ပှၤလၢ အ​ကိးထီၣ် ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​မံၤ ကိးဂၤ​ဒဲး​န့ၣ်​က​တုၤ​လၢ တၢ်​အုၣ်က့ၤ​ခီၣ်က့ၤ​လီၤ.” (ယိၤအ့လး ၂:၃၂) ဒီး​ကစၢ်​ယွၤ​ထိၣ်ဟူး​ထိၣ်ဂဲၤ​ထီၣ် ပှၤ​ကွဲး​ထါ​စံးထီၣ်​ပတြၢၤ​တဂၤ​အသး​လၢ က​ကွဲးဝဲ​လၢ “မ်​ပှၤ​က​သ့ၣ်ညါ​လၢ န​မံၤ​မ့ၢ် ယဟိဝၤ ဒီး​ပှၤလၢ အထီ​ကတၢၢ်​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်​ဒီဘ့ၣ်​ညါ အ​ဖီခိၣ်​န့ၣ် အိၣ်​ထဲ​နၤ​တဂၤ​လီၤ.” (စံးထီၣ်​ပတြၢၤ ၈၃:၁၈) ထဲ​လၢ လံာ်​စံးထီၣ်​ပတြၢၤ အ​ပူၤ​န့ၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​အိၣ်ဝဲ​အဘျီ ၇၀၀ ဘျဲၣ်​ညါ. ဒီး​လံာ်​စံးထီၣ်​ပတြၢၤ​န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ​ထါ​တဖၣ်​လၢ ယွၤ​အခ့​အပှၤ​တဖၣ် သးဝံၣ်​ဝဲ​ဒီး​ရူးဝဲ​လီၤ. မ့မ့ၢ်​ဒ်​န့ၣ်​န့ၣ် လၢ​တၢ်​ကွဲးကျိာ်ထံ​လံာ်စီဆှံ အါဘ့ၣ်​အ​ပူၤ​န့ၣ် ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ တအိၣ်​လၢၤဘၣ်​လဲၣ်. ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ လံာ်စီဆှံ​တ​ဘ့ၣ်​အံၤ သူဝဲ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ “ယဟိဝၤ” လဲၣ်. ဒီး​ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ ယဟိဝၤ​န့ၣ် အခီ​ပညီ​ဒ်လဲၣ်.

လၢ​တၢ်​ကွဲးကျိာ်ထံ​လံာ်စီဆှံ အါဘ့ၣ်​အ​ပူၤ​န့ၣ် ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ တအိၣ်​လၢၤဘၣ်​လဲၣ်. လၢ​တၢ်ဂ့ၢ်​အါမံၤ​အဃိ​လီၤ. အဒိ, ပှၤ​တနီၤ ဆိကမိၣ်​ဝဲ​လၢ သ့​တၢ်လၢာ်​ကစၢ်​ယွၤ​န့ၣ် ပှၤ​တလိၣ်​ကိးထီၣ်​အီၤ​လၢ အ​မံၤ​လီၤ​လီၤဆီ​ဆီ​တ​ဖျၢၣ်​ဘၣ်. မ့မ့ၢ်​ပှၤ​အဂၤ​တနီၤ​န့ၣ် ပှၤ​ယူဒၤ​ဖိ​အလုၢ်​အလၢ်​လၢ တဘၣ်​ကိးထီၣ်​ကစၢ်​ယွၤ အ​မံၤ​ဘၣ် ဒိၣ်စိ​လၢ​အဝဲသ့ၣ်​အ​ဖီခိၣ်​အဃိ အဝဲသ့ၣ် ပျံၤဝဲ​လၢ အဝဲသ့ၣ်​မ့ၢ်​ကိးထီၣ်​ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​န့ၣ် က​မၤ​စှၤလီၤ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤလၤ​သၣ်ကပီၤ​လီၤ. ဒီး​ပှၤ​အဂၤ​တနီၤ​န့ၣ် တဲဝဲ​လၢ ပှၤ​ဖး​သီၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​ဒ်လဲၣ်​န့ၣ် ပှၤ​တ​သ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်​လီၤဆဲး​ဘၣ်​အဃိ ပ​မ့ၢ်​သူ​ထဲဒၣ် အ​မံၤလၤ​ သၣ်ကပီၤ ဒ်သိး​ဒီး “ကစၢ်” မ့တမ့ၢ် “ကစၢ်​ယွၤ” န့ၣ်​ဂ့ၤဒိၣ်​ဝဲ​လီၤ. ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ ပှၤ​တၢ်​ထံၣ်​သၢခါ​အံၤ တ​ကြၢး​တဘၣ်​ဘၣ်​လဲၣ်န့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်​လၢ​လာ်​တဖၣ် က​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လီၤ.

•   ပှၤလၢ​အ​တဲ​လၢ ပှၤ​တလိၣ်​ကိးထီၣ် သ့​တၢ်လၢာ်​ကစၢ်​ယွၤ​လၢ အ​မံၤ​လီၤ​လီၤဆီ​ဆီ​တ​ဖျၢၣ်​ဘၣ်​န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်​အဝဲသ့ၣ် ကွၢ်ကပာ်​ကွံာ် တၢ်အုၣ်​အသး လၢ​အမ့ၢ် တၢ်ကွဲး​ကူ​က့ၤ​လံာ်စီဆှံ​လၢပျၢၤ လၢ​အ​အိၣ်ဒီး ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လီၤ. တၢ်ကွဲး​ကူ​က့ၤ​လံာ်စီဆှံ​တနီၤ​န့ၣ် ပှၤ​ကွဲးတ့ၢ်​အီၤ တချုး​လၢ​ယ့ၣ်ၡူး​အ​စိၤ​ဒံးဘၣ်​လံ. ဒ်​ပ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​လၢ အ​ခီၣ်ထံး​အသိး ကစၢ်​ယွၤ ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ ပှၤ​ကွဲး​လံာ်စီဆှံ​ဖိ​တဖၣ်​လၢ က​ကွဲး​ထၢနုာ် အ​မံၤ​လၢ​လံာ်စီဆှံ​ပူၤ အဘျီ ၇,၀၀၀ ဃၣ်ဃၣ်​လီၤ. အဃိ ပ​သ့ၣ်ညါ​ဘၣ်​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အဲၣ်ဒိး​လၢ ပ​က​သ့ၣ်ညါ​အ​မံၤ​ဒီး သူ​အ​မံၤ​လီၤ.

•   ပှၤ​ကွဲးကျိာ်ထံ​တၢ်ဖိ​တဖၣ်​လၢ အ​ထုးထီၣ်​ကွံာ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ ခီဖျိ အ​မၤထွဲ​ပှၤ​ယူဒၤ​ဖိ အလုၢ်​အလၢ်​န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ် အဝဲသ့ၣ်​တ​တူၢ်လိာ် တၢ်ဂ့ၢ်​လၢ​အရ့ဒိၣ်​တခါ​အံၤ​ဘၣ်. ယူဒၤ အပှၤ​ကွဲး​လံာ်ဖိ​တနီၤ​န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်​တ​ကိးထီၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​ဘၣ် သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်​တ​ထုးထီၣ်​ကွံာ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ လံာ်စီဆှံ​လၢ အဝဲသ့ၣ်​ကွဲးကူဝဲ​တဖၣ် အ​ပူၤ​ဘၣ်. အဒိ, ပှၤ​ထံၣ်​န့ၢ် လံာ်ထူ​လၢပျၢၤ​တဖၣ်​လၢ တၢ်လီၢ် ခူ(မ်)ရ့း (Qumran) လၢ​အ​အိၣ်​ဘူး​ဒီး ပီၣ်လဲၣ်​အံသၣ် ဒီး​ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​အိၣ်ဝဲ​လၢ လံာ်ထူ​လၢပျၢၤ​တဖၣ်​အံၤ​အ​ပူၤ အါတီၤ​လီၤ. ပှၤ​ကွဲးကျိာ်ထံ လံာ်စီဆှံ​တနီၤ သ့ၣ်ညါ​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ ဘၣ်​တၢ်ကွဲး​ဖျါထီၣ်​အီၤ​လၢ တၢ်ကွဲး​အသး​လၢ အ​ခီၣ်ထံး​တဖၣ်​အ​ပူၤ သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်​ထုးထီၣ်​ကွံာ်ဝဲ ဒီး​ကွဲး​က့ၤဝဲ​လၢ “ကစၢ်” (LORD) လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်​သံကွၢ်​အိၣ်​ထီၣ်​လၢ ပှၤ​ကွဲးကျိာ်ထံ လံာ်စီဆှံ​တဖၣ် မ့ၢ်​သ့ၣ်ညါ​ဝဲ​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ အိၣ်​လၢ​လံာ်စီဆှံ​ပူၤ အဘျီ​လၢ အ​ကထိ​တဖၣ်​န့ၣ် ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ အဝဲသ့ၣ် ထုးထီၣ်​ကွံာ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လဲၣ်. မ​တဂၤ ဟ့ၣ်​အဝဲသ့ၣ်​အခွဲး​လၢ က​မၤဝဲ​ဒ်အံၤ​လဲၣ်. အဝဲသ့ၣ်​က​ဘၣ် ဟ့ၣ်​တၢ်​စံးဆၢ​လီၤ.

•   ပှၤ​တနီၤ​တဲဝဲ​လၢ ပှၤ​ဖး​သီၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​ဒ်လဲၣ်​န့ၣ် ပ​တ​သ့ၣ်ညါ​လီၤတံၢ်​ဘၣ်​အဃိ ပ​တ​ကြၢး​သူ​အီၤ​ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်​ယ့ၣ်ၡူး​အ​မံၤ​န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်​သူဝဲ​ထီဘိ​လီၤ. နီၢ်ကီၢ်​န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူး​အပျဲၢ်​အဘီၣ်​တဖၣ်​လၢ တၢ်မၢဖိ​အ​စိၤ ဒီး​ခရံာ်ဖိ​လၢ မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ ကိးဝဲ​ယ့ၣ်ၡူး​အ​မံၤ​န့ၣ် အသီၣ်​လီၤဆီ​လိာ်သး​လီၤ. ပှၤ​ယူဒၤ​ဖိ​လၢ အ​ကဲထီၣ်​ခရံာ်ဖိ​တဖၣ်​န့ၣ် ဘၣ်​သ့ၣ်​သ့ၣ် က​ကိး​သီၣ်​ယ့ၣ်ၡူး​အ​မံၤ​လၢ ယဲ​ၡ​ဝၤ လီၤ. ဒီး​မံၤလၤ​သၣ်ကပီၤ​လၢ​အမ့ၢ် “ခရံာ်” န့ၣ် ဘၣ်​သ့ၣ်​သ့ၣ် အဝဲသ့ၣ်​က​ကိးဝဲ​လၢ မၤ​ၡံ​အး မ့တမ့ၢ် “မ့းၡံအၤ” လီၤ. မ့မ့ၢ် ခရံာ်ဖိ​လၢ အ​တဲ​ကြံး​ကျိာ်​တဖၣ်​န့ၣ် က​ကိး​ယ့ၣ်ၡူး​ခရံာ်​လၢ အံၤအံစူး ခရံာ်​စ​ထီး ဒီး​ခရံာ်ဖိ​လၢ အ​တဲ​လးတ့ၣ်​ကျိာ်​တဖၣ်​န့ၣ် က​ကိး​သီၣ်ဝဲ​လၢ အံၤ​အ့​စူး ခရံာ်စတူး လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ​သးစီဆှံ ထိၣ်ဟူး​ထိၣ်ဂဲၤ​ထီၣ်​ပှၤသး​လၢ က​ကွဲးဝဲ လံာ်စီဆှံ​အခါ အဝဲသ့ၣ် ကွဲးလီၤ​ဝဲ ယ့ၣ်ၡူး​အ​မံၤ ဒ်​ပှၤ​တဲ​ယ့ၣ်ၡူး​အ​မံၤ​လၢ ကြံး​ကျိာ်​အသိး​လီၤ. အဃိ ခရံာ်ဖိ​လၢ​တၢ်မၢဖိ​အ​စိၤ​န့ၣ် သူဝဲ​မံၤ​အံၤ​လၢ​ကြံး​ကျိာ် ဒ်​ပှၤ​အါတက့ၢ် တဲ​သီၣ်ဝဲ​အသိး​လီၤ. ဒ်​န့ၣ်​အသိး ဟီၣ်ခိၣ်​သီ တၢ်​ကွဲးကျိာ်ထံ​လံာ်စီဆှံ ကမံးတံာ် ထံၣ်ဝဲ​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​န့ၣ် ပှၤ​ကိး​သီၣ်​အီၤ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​လၢပျၢၤ​ဒ်လဲၣ်​န့ၣ် ပ​တ​သ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်​လီၤဆဲး​ဘၣ် သနာ်က့ ပ​မ့ၢ်​သူ​အ​မံၤ “ယဟိဝၤ” န့ၣ်​ကြၢး​ဝဲ​ဘၣ်​ဝဲ​လီၤ.

 ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ ပှၤလၢ​အ​ကွဲးကျိာ်ထံ​လံာ်စီဆှံ​တ​ဘ့ၣ်​အံၤ ကွဲးကျိာ်ထံ​က့ၤ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ “ယဟိဝၤ” လဲၣ်. လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​မိၢ်ပှၢ် လွံၢ်​ဖျၢၣ် လၢ​အမ့ၢ် တထြၢ်ကြၢ်မတၣ် (יהוה) န့ၣ်​လၢ​ကီၤလၤဝါ​ကျိာ် ပှၤ​ကွဲးကျိာ်ထံ​က့ၤ​အီၤ​လၢ YHWH လီၤ. ဒ်​ပှၤ​ကွဲး​လံာ်​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​လၢပျၢၤ​အသိး​န့ၣ် တထြၢ်ကြၢ်မတၣ် တၢ်သီၣ်​မိၢ်ပှၢ်​တဖၣ် (vowels) တ​ပၣ်​ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤ​ဧ့ၤဘြံၤ​ဖိ​လၢပျၢၤ​တဖၣ် သ့ၣ်ညါ​ပာ်စၢၤ​ဝဲ တၢ်သီၣ်​မိၢ်ပှၢ်​တဖၣ်​အဃိ ဖဲ​အဝဲသ့ၣ်​ဖးလံာ်​အခါ အဝဲ​သ့ၣ်ဖး​သီၣ်ဝဲ​ဘၣ်​လီၤ.

ဖဲ​ပှၤ​ကွဲး​လံာ်စီဆှံ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​တ​ကတြူၢ် ဝံၤ​အလီၢ်​ခံ အ​နံၣ်​တ​ကထိ​ဃၣ်ဃၣ်​န့ၣ် ပှၤ​ယူဒၤ​ဖိ​အပှၤ​ကူၣ်​ဘၣ်​ကူၣ်သ့​တဖၣ် ဒုးအိၣ်​ထီၣ်ဝဲ​တၢ်​ပနီၣ်​တဖၣ် ဒ်သိး​က​မၤစၢၤ​ပှၤ​ဖးလံာ်​ဖိ​လၢ အဝဲသ့ၣ် က​သူဝဲ​တၢ်သီၣ်​မိၢ်ပှၢ်​လၢ က​ဖး​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​အဂီၢ်​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ​န့ၣ်​အခါ ပှၤ​ယူဒၤ​ဖိ​အါဂၤ အိၣ်ဒီး​တၢ်​ဒုၣ်​တၢ်​ထု​လၢ ပှၤ​တ​ကြၢး​ကိး​သီၣ်ဝဲ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​ဘၣ်. အဃိ အဝဲသ့ၣ်​ကိးက့ၤ​အီၤ​လၢ အ​မံၤလၤ​သၣ်ကပီၤ​တဖၣ်​လီၤ. ဒီး​ဖဲ​ပှၤ​ကွဲးကူဝဲ တထြၢ်ကြၢ်မတၣ် အခါ အဝဲသ့ၣ်​ပာ်ဖှိၣ်​ဝဲ လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်​မိၢ်ပှၢ်​လွံၢ်​ဖျၢၣ်​အံၤ​ဃုာ်ဒီး တၢ်သီၣ်​မိၢ်ပှၢ်​တဖၣ်​လၢ ပှၤ​သူဝဲ​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤလၤ​သၣ်ကပီၤ​တဖၣ်​အဂီၢ်​လီၤ. ခီဖျိ​လၢ​တၢ်ဂ့ၢ်​တခါ​အံၤ​အဃိ ပှၤ​ဖး​သီၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ် ဒ်လဲၣ်​န့ၣ် ပ​တ​သ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်​လီၤဆဲး​ဘၣ်. ပှၤ​တနီၤ​ဆိကမိၣ်​ဝဲ​လၢ ပှၤ​က​ဖး​သီၣ်ဝဲ​လၢ “ယၤ​ဝ့” ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်​ပှၤ​အဂၤ​တနီၤ​န့ၣ် အ​တၢ်​ထံၣ်​တ​ဒ်သိး​ဘၣ်. လၢ​ပီၣ်လဲၣ်​အံသၣ် အ​လံာ်ထူ​တ​ဘ့ၣ်​အ​ပူၤ​န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်​ဒီး​လံာ် ၃ မိၤၡ့ တတီၤ​လၢ ပှၤ​ကွဲးကျိာ်ထံ​က့ၤ​လၢ​ကြံး​ကျိာ် ဒီး​ဖဲ​န့ၣ် ပှၤ​ကွဲး​ထီၣ်​ခိ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ lao လီၤ. တကး​ဒံးဘၣ် ကြံး​အပှၤ​ကွဲး​လံာ်ဖိ​လၢပျၢၤ​တနီၤ ဆိကမိၣ်​ဝဲ​လၢ ပှၤ​က​ဖး​သီၣ်ဝဲ​လၢ ယၤ​အဲ, ယၤ​ဘဲ, မ့တမ့ၢ် ယၤ​အူ​ဝဲ​လီၤ. ဒ်လဲၣ်​ဂ့ၤ​ဒ်လဲၣ်​ဂ့ၤ ပ​တလိၣ် ဆိကမိၣ်​လၢ ပ​တၢ်​ထံၣ်ဘၣ်​တခီတၢၤ​ဘၣ်. ပ​မ့ၢ်​တဲ​လိၤလိၤ​န့ၣ် ကစၢ်​ယွၤ အခ့​အပှၤ​လၢပျၢၤ​တဖၣ် ကိး​သီၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​ဒ်လဲၣ်​န့ၣ် ပ​တ​သ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်​ဘၣ်. (၁ မိၤၡ့ ၁၃:၄; ၂ မိၤၡ့ ၃:၁၅) ဘၣ်ဆၣ် ပ​သ့ၣ်ညါ​ဘၣ်​လၢ ဖဲ​ကစၢ်​ယွၤ​တဲ​တၢ်​ဒီး အခ့​အပှၤ​လၢပျၢၤ​တဖၣ်​အခါ အ​သူ​အ​မံၤ​တလီၢ်​လီၢ်​လီၤ. ဒီး​အခ့​အပှၤ​တဖၣ်​န့ၣ် ကိးဝဲ​ကစၢ်​ယွၤ​လၢ​အ​မံၤ ဒီး​သူဝဲ​အ​မံၤ ဖဲ​အဝဲသ့ၣ် တဲသကိး​တၢ်​ဒီး​ပှၤဂၤ​အခါ​လီၤ.—⁠၂ မိၤၡ့ ၆:၂; ၁ စီၤပၤ ၈:၂၃; စံးထီၣ်​ပတြၢၤ ၉၉:⁠၉.

 မ့မ့ၢ်​ဒ်​န့ၣ်​န့ၣ် ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ လံာ်စီဆှံ​တ​ဘ့ၣ်​အံၤ သူဝဲ​မံၤ​လၢ​အမ့ၢ် “ယဟိဝၤ” လဲၣ်. ခီဖျိ​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​မံၤ​န့ၣ် ပှၤ​သူ​တ့ၢ်​အီၤ​လၢ ကညီ​ကျိာ် ဖးယံာ်​လံ​အဃိ​လီၤ.

ကျိာ်​တ​ကျိာ်​ဒီး​တ​ကျိာ်​န့ၣ် ပှၤ​ကိး​သီၣ်​ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ တ​ဒ်သိး​လိာ်​အသး​ဘၣ်. ဒ်​တၢ်​ဆၢကတီၢ်​လဲၤ​ပူၤကွံာ်​အသိး ပှၤ​ကိး​သီၣ်​ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ ကျိာ်​အါ​ကျိာ်​န့ၣ် တ​ဒ်သိး​ဒီး လၢညါ​လၢၤဘၣ်. အဒိ, ဖဲ ၁၅၃၀ နံၣ်​န့ၣ် ဝ့လံၤယၢၤ(မ်) တ့ၣ်​တ့ (William Tyndale) ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ လံာ်​တၢ​မိၤၡ့ တုၤ​လၢ လံာ်​ယဲၢ်​မိၤၡ့​လၢ ကီၤလၤဝါ​ကျိာ် ဒီး​ဖဲ​န့ၣ်​အဝဲ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ ကီၤလၤဝါ​လံာ်စီဆှံ အဆိ​ကတၢၢ်​တဘျီ​လၢ “Iehouah” လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံ​ပှၤ​ကွဲးကျိာ်ထံ​က့ၤ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​လၢ ကီၤလၤဝါ​ကျိာ်​လၢ “Jehovah” ဒီး​မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ အါတက့ၢ်​ပှၤ​ကိးဝဲ​ဒ်​န့ၣ်​လီၤ.

လၢ​ကညီ​စှီၤကျိာ်​န့ၣ် ပှၤ​သူ​ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ ယဟိဝၤ ဖးယံာ်​လံ. အဒိ, ကညီ​စှီၤ​လံာ်စီဆှံ​လၢ သရၣ်​မ့ၤစံၣ် ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ ဖဲ ၁၈၅၃ နံၣ်​န့ၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ ယဟိဝၤ အိၣ်ဝဲ​လွံၢ်​ဘျီ​လီၤ. တကး​ဒံးဘၣ် ကညီ​မိၢ်​ထံး​လံာ်စီဆှံ​လၢ သရၣ်​ဘရ့ၣ်တၣ် ကွဲးကျိာ်ထံ​ဝဲ​န့ၣ် ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ “ယဟိ​ဝၩ” အိၣ်ဝဲ​အဘျီ​လၢ အ​ကထိ​အဃိ လီၤဂာ်​လိာ်​အသး​ဒီး တၢ်ကွဲး​အသး​လၢ အ​ခီၣ်ထံး​လီၤ.

ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ ယဟိဝၤ​န့ၣ် အခီ​ပညီ​ဒ်လဲၣ်. လၢ​ဧ့ၤဘြံၤ​ကျိာ်​န့ၣ် မံၤ​လၢ​အမ့ၢ် ယဟိဝၤ​အံၤ အ​ခီၣ်ထံး​ခီၣ်ဘိ ဟဲ​လၢ ဝီၢ် (verb) လၢ​အခီ​ပညီ​မ့ၢ်ဝဲ

“ကဲထီၣ်” လီၤ. အဃိ ဟီၣ်ခိၣ်​သီ တၢ်​ကွဲးကျိာ်ထံ​လံာ်စီဆှံ ကမံးတံာ် နၢ်ပၢၢ်​ဝဲ​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ​အခီ​ပညီ​န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ “အဝဲ​ဒုး​ကဲထီၣ်​တၢ်” လီၤ. ပှၤ​ကူၣ်​ဘၣ်​ကူၣ်သ့​တဖၣ် အ​တၢ်​ထံၣ်​လီၤဆီ​လိာ်သး​အဃိ ဘၣ်ဃး​ဒီး ကစၢ်​ယွၤ​အ​မံၤ အခီ​ပညီ​န့ၣ် ပ​ဆိကမိၣ်​လၢ ပ​တၢ်​ထံၣ်ဘၣ်​ဝဲ​တခီတၢၤ တ​သ့​ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မံၤ​အံၤ​အခီ​ပညီ​န့ၣ် ကြၢး​ဝဲ​ဒီး ယဟိဝၤ​ယွၤ မ့ၢ်​လၢ​အဝဲ​မ့ၢ် တၢ်ဘၣ်​တ့​ကစၢ် ဒီး​ကစၢ်​လၢ​အ​မၤ​လၢပှဲၤ အ​တၢ်​တိာ်ပာ်​အဃိ​လီၤ. လၢညါ ကစၢ်​ယွၤ​ဒုး​ကဲထီၣ် မူခိၣ်​ဟီၣ်ခိၣ်, ပှၤကညီ ဒီး​မူခိၣ်​ကလူး​တဖၣ် တကး​ဒံးဘၣ် တုၤ​ခဲအံၤ အဝဲ​ဆဲး​မၤ​လၢပှဲၤ အ​တၢ်​တိာ်ပာ် ဒ်​အ​တၢ်ဘၣ်သး အိၣ်ဝဲ​အသိး​လီၤ.

မ့မ့ၢ်​ဒ်​န့ၣ်​န့ၣ် ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​မံၤ အခီ​ပညီ တ​ဘၣ်ဃး​ထဲဒၣ် ဝီၢ်​လၢ​အ​ဘၣ်ထွဲ​ဒီး အ​မံၤ ဖဲ ၂ မိၤၡ့ ၃:၁၄ လၢ​အ​တဲဝဲ “ယ​က​ကဲထီၣ် တၢ်​လၢ​ယ​အဲၣ်ဒိး ကဲထီၣ်” ဘၣ်. တၢ်​ကတိၤ​တထံၣ်​အံၤန့ၣ် တ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ် ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​မံၤ အခီ​ပညီ ခဲလၢာ်​ခဲဆ့​ဒံးဘၣ်. လၢ​တၢ်န့ၣ်​အလီၢ် တၢ်​ကတိၤ​တထံၣ်​အံၤ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ လၢ​တၢ်အိၣ်သး တခါဂ့ၤ​တခါဂ့ၤ​အ​ပူၤ ဒ်သိး​ကစၢ်​ယွၤ​အ​တၢ်​တိာ်ပာ် က​လၢထီၣ်​ပှဲၤထီၣ်​အဂီၢ် အဝဲ​က​ကဲထီၣ်​တၢ်​လၢ အ​က​ဘၣ်​ကဲထီၣ်​ဝဲ​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​မံၤ အခီ​ပညီ တ​ဘၣ်ဃး​ထဲဒၣ် တၢ်​လၢ​ကစၢ်​ယွၤ​အ​နီၢ်ကစၢ် က​ကဲထီၣ်​ဝဲ​န့ၣ်​ဘၣ်. မံၤ​အံၤ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​စ့ၢ်ကီး​လၢ ဒ်သိး​ကစၢ်​ယွၤ​အ​တၢ်​တိာ်ပာ် က​လၢပှဲၤ​ထီၣ်​အဂီၢ် အ​ကဒုး​ကဲထီၣ်​အ​တၢ်ဘၣ်​တ့​တဖၣ် ဒ်​အ​အဲၣ်ဒိး ဒုး​ကဲထီၣ်​ဝဲ​အသိး​လီၤ.