Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

ÑƲƲ NAANZA

“Ðenɖe ŋwoki yɔ, mowoki ɖɔɖɔ peeɖe”

“Ðenɖe ŋwoki yɔ, mowoki ɖɔɖɔ peeɖe”

1, 2. (a) Kɛdɩ nʋmɔʋ ŋgʋ Ruti nɛ Nawomii pɔɖɔma nɛ kʋñɔŋ ŋgʋ kɩ-taa paawɛɛ yɔ, pɩ-tɔm. (b) Paa paawokaɣ ɖoli kʋyʋm na yɔ, tʋkaɣ ŋga kaawɛ Ruti nɛ Nawomii pa-nʋmɔʋ wobu taa?

RUTI nɛ Nawomii pɛwɛɛ nɛ pɔɖɔŋ nʋmɔʋ nakʋyʋ. Nʋmɔʋ ŋgʋ kɩtɩŋɩɣnɩ Mowaabʋ pʋŋ cɔlɔ. Pa-naalɛ pe-ɖeke pɛwɛnɩ pɔɖɔŋ. Ŋlosi-wɛ poliŋ taa yɔ, pɛwɛ yem ññɩɩ lakʋ lemm ŋgʋ kɩ-taa. Maɣzɩ se ɖanaɣ ɖanaa, nɛ Ruti kisi nɛ ɛcɔnɩ ɛ-waŋ. Ɛwɛɛ nɛ ɛmaɣzɩɣ se alɩwaatʋ talaa se pañɩnɩ ɖoli nɛ pahɩnɩ ɖoo taa. Ɛsɔɔlɩ Nawomii pɩdɩɩfɛyɩ nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛkaɣ ñaɣʋ pana se ɛcɔnɩ ɛ-yɔɔ.

2 Halaa mba pa-naalɛ paawɛ kʋñɔŋ sɔsɔʋ nakʋyʋ taa. Nawomii pɩsʋʋ lelu yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ. Ɛlɛ kʋñɔŋ kɩfalʋʋ nakʋyʋ tasɩ-ɩ talʋʋ. Ɛ-pɩyalaa naalɛ mba payaɣ se Kiliyɔŋ nɛ Mahalɔŋ yɔ, pasɩba. Ruti ɖɔɖɔ kaawɛɛ nɛ ewiɣ ɛ-walʋ Mahalɔŋ sɩm. Ɛ nɛ Nawomii peɖiɣni wobu Bɛtɩlɛhɛm, Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa. Paa ɖoli kʋyʋm powoki yɔ, nabʋyʋ kaawɛ ndɩ pa-nʋmɔʋ wobu taa. Nawomii ɖiɣni pɩsʋʋ ɛ-tɛ. Ɛlɛ Ruti ñakʋyɩ ɛ-tɛ nɛ eyele ɛ-ɛjaɖɛ, ɛ-sɔnzɩ nɛ ɛ-ɛsɔnaa nɛ ewoki ɖenɖe ɛɛsɩŋ yɔ.​Kalɩ Ruti 1:3-6.

3. Tɔm ndʋ yɔɔ cosuu kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Ruti tisuu?

3 Ɛbɛ yebi kpem nɛ asɛyɩbɩɣa ŋga, kɛlɛɣzɩ ke-wezuu caɣʋ mbʋ? Ɛzɩma Ruti kaɣ pɩzʋʋ nɛ ɛcaɣ wezuu kɩfalʋʋ nɛ ɛtɛ ɛcɔnɩ Nawomii yɔɔ? Tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ cosuu kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ siŋŋ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ kɩɖaʋ ŋgʋ Mowaabʋ tʋ Ruti ha-ɖʋ tisuu nʋmɔʋ taa yɔ. (Cɔnɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ ŋga ka-ñʋʋ kɛ “ Takayaɣ cikpelaɣ ŋga pamanɩ lɛɣtʋ yɔ.”) Kajalaɣ lɛ, yele nɛ ɖɩna ɛzɩma pɩlaba nɛ halaa panɛ pa-naalɛ pakpaɣ nʋmɔʋ kɩɖaɣlʋʋ ŋgʋ se powoki Bɛtɩlɛhɛm yɔ.

Sɩm kɔnɩ kʋñɔŋ sɔsɔʋ hɔʋ nakʋyʋ yɔɔ

4, 5. (a) Ɛbɛ yɔɔ Nawomii hɔʋ kaawobi caɣyɩtʋ Mowaabʋ ɛjaɖɛ taa? (b) Tɩlasɩ nzɩ Nawomii katɩ Mowaabʋ peeɖe?

4 Mowaabʋ kaakɛ ɛjaɖɛ cikpeɖe naɖɩyɛ, ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩɩwɛnɩ Teŋgu Kɩsɩbʋʋ tɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ hɔɔlʋʋ taa kiŋ yɔ. Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa palʋlɩ Ruti, nɛ peeɖe ɛcaɣ nɛ ɛpaɣlɩ. Pɩɩkɛ pʋŋ nɛ piyisi ɛjaɖɛ. Pʋŋ ɛnɩ ɩ-ñʋŋ taa walɩ wamm nɛ tɩŋ taaɖɔɔ ɩ-yɔɔ. Nɛ kajalanzɩ kaacɔ pʋŋ ɛnɩ nɛ ɩta. Tɛtʋ kaawɛ mʋzʋŋ siŋŋ “Mowaabʋ ɛjaɖɛ” taa. Ñɔɔsɩ kaawɛ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa, ɛlɛ tɔɔnaɣ ñalakaɣ Mowaabʋ ɛjaɖɛ taa. Halɩ mbʋ yebina nɛ Mahalɔŋ nɛ ɛ-hɔʋ pakatɩ Ruti kajalaɣ ɖeɖe.​Rut. 1:1.

5 Ñɔɔsɩ nasɩyɩ kaalɩ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa, nɛ pʋyɔɔ Nawoomi nɛ ɛ-walʋ Elimelɛɛkɩ nɛ pa-pɩyalaa naalɛ pakʋyaa nɛ powolo caɣyɩtʋ Mowaabʋ ɛjaɖɛ taa. Pɩɩkɛnɩ pe-tisuu takɩm, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩɩpɔzaa se Izrayɛɛlɩ piya iwoki ɖoŋ ɖoŋ lone nɖɩ Yehowa lɩzaa yɔ, ɖɩ-taa nɛ pɛsɛɣ-ɩ. (Wp. 16:16, 17) Ɛlɛ, Nawomii kaañaɣ pana nɛ ɛɖɔkɩ e-tisuu. Paa mbʋ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɛ-walʋ sɩba yɔ ɛnɩ siziŋ pɩdɩɩfɛyɩ.​Rut. 1:2, 3.

6, 7. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩɩcɛyɩ Nawomii se ɛ-pɩyalaa kpaɣ Mowaabʋ ɛjaɖɛ taa halaa? (b) Ɛzɩma Nawomii cɔnɩ e-wolaa yɔɔ yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩɩmʋnɩ samtʋ?

6 Pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ Nawomii pɩyalaa kpaɣ Mowaabʋ ɛjaɖɛ taa halaa yɔ, ɛtasɩ siziŋ nɩʋ. (Rut. 1:4) Nawomii kaasɩma se pɔ-cɔzɔ Abraham ñaɣ pana siŋŋ nɛ etiyi ɛ-tɛ nɛ pañɩnɩ ɛ-pɩyalʋ Izaakɩ halʋ weyi ɛsɛɣ Yehowa yɔ. (Kiɖe 24:3, 4) Pʋwayɩ lɛ, Moyizi Paɣtʋ paɣ Izrayɛɛlɩ piya se sitaayele nɛ sɩ-pɩyalaa nɛ sɩ-pɛlaa ɖɔkɩ nesi nɛ ajɛɛ lɛɛna taa ɛyaa, pɩtɩkɛ mbʋ yɔ, Ɛsɔ samaɣ tɔlʋʋ sɩɩnaa latʋ taa.​Wp. 7:3, 4.

7 Ɛlɛ, Mahalɔŋ nɛ Kiliyɔŋ pakʋyɩ nɛ pakpaɣ Mowaabʋ ɛjaɖɛ taa halaa. Paa tɔm ndʋ tɩɩcɛyɩ Nawomii yɔ, ɛñaɣ pana nɛ ɛwɩlɩ e-wolaa, Ruti nɛ Orpa, sɔɔlɩm siŋŋ nɛ camɩyɛ lakasɩ. Pɩtɩla, ɛɛwɛnɩ lidaʋ se wiɖiyi pakaɣ pɩsʋʋ Yehowa sɛyaa ɛzɩ ɛnʋ yɔ. Ruti nɛ Orpa paasɔɔlɩ ɖɔɖɔ Nawomii siŋŋ. Nɛ ɛzɩma paasɔɔlɩ ɖama yɔ, pɩsɩnɩ-wɛ alɩwaatʋ ndʋ kʋñɔŋ talɩ-wɛ yɔ. Asɛyɩbiya nzɩ sɩ-naalɛ sɩtaalʋlɩ piya pʋcɔ nɛ sɩpɩsɩɣ lelaa.​Rut. 1:5.

8. Ɛbɛ sɩnɩ Ruti nɛ ɛñɔtɩnɩ Yehowa?

8 Ruti tɛ Ɛsɔ sɛtʋ kaasɩnɩ-ɩ se ɛpɩzɩ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ asɛyʋʋ sɔsɔʋ ŋgʋ kɩ-taa? Aayɩ. Mowaabʋ mba sɛɣaɣ ɛsɔnaa sakɩyɛ. Nɛ pɛ-ɛsɔ sɔsɔ lɛ Kemɔɔsɩ. (Kɩg. 21:29) Pɩwɛ ɛzɩ Mowaabʋ mba Ɛsɔ sɛtʋ taa palakaɣ kañatʋ lakasɩ nzɩ sɩɩtɔyɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ. Pakpakaɣ ɖɔɖɔ pe-piya nɛ palaɣ pɛ-ɛsɔnaa. Ye mbʋ, pɩtʋʋ fɛyɩ se tɔm ndʋ Mahalɔŋ yaa Nawomii pawɩlɩ Ruti Izrayɛɛlɩ tɛ Ɛsɔ Yehowa yɔɔ yɔ, tɩɖɩɣzɩ-ɩ yem. Pawɩlɩ-ɩ se Yehowa kɛ Ɛsɔ sɔɔlɩm tʋ nɛ pʋtɔdɩyɛ nayʋ. Nɛ Yehowa ɖiyiɣ ɛ-ɛyaa nɛ sɔɔlɩm na, ɛɛñazɩɣ-wɛ kɩñazʋ. (Kalɩ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 6:5.) Pɩtɩla yɔ, sɩm mbʋ pɩtalɩ-wɛ yɔ piyeba nɛ Ruti tasɩ ñɔtɩnʋʋ Nawomii kpam. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ halʋ akpadɩyʋ ɛnʋ ɛkɛdaɣ Yehowa Ɛsɔ ɖoŋ tɩŋa tʋ tʋma kɩbana, ɛ-sɔɔlɩm nɛ ɛzɩma ɛnaɣ ɛ-samaɣ pʋtɔdɩyɛ yɔ pɩ-tɔm lɛ, Ruti kemsaɣni-i camɩyɛ.

Ruti labɩ camɩyɛ se ɛñɔnɩ Nawomii alɩwaatʋ ndʋ pakatɩ tɩlasɩ yɔ

9-11. (a) Lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ Nawomii, Ruti nɛ Orpa paakpaɣ? (b) Ɛbɛ kʋñɔŋ ŋgʋ kɩtalɩ Nawomii, Ruti nɛ Orpa yɔ, kɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

9 Nawomii kaasɔɔlaa kpem se ɛnɩɩ tɔm ndʋ tɩlɩnɩ ɛ-ɛjaɖɛ taa yɔ. Kɩyakʋ nakʋyʋ lɛ, ɛnɩɩ se ñɔɔsɩ tɛm Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa. Pɩtɩla yɔ, ɛnɩ tɔm ndʋ nɛ kɩyakʋ kpayʋ nɔɔyʋ na. Yehowa tasɩ tɔzʋʋ ɛ-samaɣ yɔɔ. Bɛtɩlɛhɛm hɩɖɛ ɖaɣnɩ sɛʋ ɛzɩ ɖooo lɛ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ kɩ-hɩɖɛ tɔbʋʋ lɛ se “Kpɔnʋ Ðɩɣa.” Peeɖe Nawomii kpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se ɛpɩsɩɣ ɛ-ɛjaɖɛ taa.​Rut. 1:6.

10 Ɛbɛ Ruti nɛ Orpa pakaɣ labʋ yɔ? (Rut. 1:7) Kʋñɔŋ ŋgʋ kɩtalɩ-wɛ yɔ, kiyeba nɛ pɔñɔtɩnɩ Nawomii kpam. Pɩwɛ ɛzɩ Nawomii camɩyɛ lakasɩ nɛ e-tisuu pɔ-yɔɔ lɛ, Ruti kaasɔɔlɩ-ɩ kpem. Lelaa naadozo panɛ pakpaɣ nʋmɔʋ se powoki Yuda.

11 Ruti takayaɣ wɩlɩɣ-ɖʋ se pɩtɩkɛ ɛyaa kɩdɛkɛdaa yeke asɛyʋʋ pɩzɩɣ nɛ kɩtalɩ, ɛlɛ kɩtalɩɣ ɖɔɖɔ ɛyaa kɩbama. (Ekl. 9:2, 11) Kawɩlɩɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ se ye ɖilesi ɖɛ-ɛyʋ kʋsɔɔlʋ nɔɔyʋ yɔ, pɩkɩlɩɣ ɖeu se ɖɩñɩnɩ laŋɩyɛ hɛzʋʋ ɛyaa lalaa cɔlɔ, kɔzɩ kɔzɩ mba paɖʋʋ kʋyʋʋ Yehowa, Ɛsɔ weyi Nawomii sɛɣaɣ yɔ.​Ad. 17:17.

Ruti wɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ

12, 13. Ɛbɛ yɔɔ Nawomii taasɔɔlɩ se Ruti nɛ Orpa patɩŋ ɛ-wayɩ? Nɛ suwe pocosi Nawomii?

12 Lelaa naadozo mba, pɔɖɔ kilomɛtawaa sakɩyɛ. Ɛlɛ, Nawomii kaamaɣzaɣ nabʋyʋ yɔɔ ɖɔɖɔ. Ɛmaɣzaɣ e-wolaa naalɛ mba paawɛ ɛ-cɔlɔ nɛ ɛzɩma paasɔɔlɩ ɛ nɛ ɛ-pɩyalaa yɔ, pɩ-yɔɔ. Ɛtɩsɔɔlɩ se ɛtasɩ-wɛ sʋʋtʋ natʋyʋ sɔzʋʋ. Ye halaa panɛ peyebi pɛ-ɛjaɖɛ nɛ patɩŋ ɛ-wayɩ nɛ powolo Bɛtɩlɛhɛm tɛtʋ taa, ɛbɛ ɛkaɣ pɩzʋʋ se ɛla nɛ ɛcɔnɩ pɔ-yɔɔ?

13 Pɩkɛdaa lɛ, Nawomii heyi e-wolaa se: “Ikpe mi-ɖoo ɖɩɣa taa, [Yehowa] ɛna mɩ-pʋtɔdɩyɛ, ɛzɩ ɩɖɔkʋʋ ma nɛ sɩɖaa yɔ.” Eheyi-wɛ ɖɔɖɔ se ɛnʋ taɣ liu se Yehowa kaɣ-wɛ walaa haʋ nɛ paɖaɣnɩ caɣʋ wezuu kɩfalʋʋ. Nɛ “ɛkpɛlɩ pɔ-yɔɔ nɛ ɛsɛɛ-wɛ. Paba sʋʋ wiu yɔɔ ɖoŋ.” Pɩwɛ kɛlɛʋ se ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ Ruti nɛ Orpa paasɔɔlɩ pa-waŋ kɩbanʋ ɛnʋ yɔ; ɛɛkɛ halʋ weyi ɛñɩnɩɣ se piɖeni lalaa yɔ. Pa-naalɛ pasʋʋ e-tenduu yɔɔ se: “Ðɩtɩŋɩɣ ña-wayɩ ña-samaɣ cɔlɔ.”​—Rut. 1:8-10.

14, 15. (a) Ɛbɛ yɔɔ Orpa pɩsɩ ɛ-tɛ? (b) Ɛzɩma Nawomii ñaɣ pana se ɛla nɛ Ruti kiti ɛ-tɛ?

14 Ɛlɛ pɩtaawɛɛ kɛlɛʋ se Nawomii etisi nɛ patɩŋɩ-ɩ. Eheyi-wɛ se ɛnʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ-wɛ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛfɛyɩ walʋ; ɛfɛyɩnɩ pɩyalaa ɖɔɖɔ se paakɔɔ nɛ pawalɩ-wɛ. Lidaʋ nakʋyʋ fɛyɩ. Eheyi-wɛ ɖɔɖɔ se ɛnɩɣ siziŋ ɛ-kaabɩzɩtʋ yɔɔ. Tɔm ndʋ Nawomii yɔɔdaa yɔ, tɩla tʋmɩyɛ Orpa yɔɔ siŋŋ. Ɛ-ñɩma wɛ Mowaabʋ ɛjaɖɛ taa, e-ɖoo wɛ peeɖe, ɛwɛnɩ ɖɔɖɔ ɖɩɣa peeɖe. Ye mbʋ, pɩkɩlɩ-ɩ ɖeu se ɛpɩsɩ ɛ-tɛ. Peeɖe ɛkpɛlɩ ɛ-waŋ yɔɔ nɛ ɛzɩtɛɣlɩm nɛ ɛcaŋ ɛpɩsɩ.​—Rut. 1:11-14.

15 Ruti yɔ, ɛbɛ ɛlɛ ñalaba? Tɔm ndʋ Nawomii yɔɔdaa yɔ, titukuni Ruti ɖɔɖɔ. Ɛlɛ Bibl tɔm se: ‘Ruti ñɔnɩ ɛ-waŋ.’ Pɩtɩla yɔ, Nawomii ɖɔm camm pʋcɔ nɛ ɛna se Ruti ɖiɣni ɛ-wayɩ tɩŋʋʋ. Peeɖe eheyi Ruti se: “Ŋnaɣ, ño-woluɖa pɩsɩ ɛ-ɛyaa samaɣ cɔlɔ nɛ ɛ-agɔlɩma cɔlɔ, wolo ña nɛ ɩ.” (Rut. 1:15) Nawomii tɔm tʋnɛ tɩwɩlɩɣ-ɖʋ tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ. Orpa tɩpɩsɩ ɛ-samaɣ ɖeke cɔlɔ na. Ɛlɛ ɛpɩsɩ ɖɔɖɔ “ɛ-agɔlɩma” cɔlɔ. Ɛɛsɔɔlɩ Kemɔɔsɩ nɛ ɛsɔnaa lalaa sɛʋ. Mbʋ ɖɔɖɔ Ruti kaasɔɔlaa se ɛla na?

16-18. (a) Ɛzɩma Ruti wɩlaa se ɛwɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ? (b) Ɛbɛ Ruti tɔm ndʋ tɩkpɛlɛkɩɣ-ɖʋ sɔɔlɩm siŋŋ wɛnʋʋ yɔɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ halaa mba pa-naalɛ pa-kɩlɛmɩŋ.)

16 Ruti nɛ Nawomii pe-ɖeke pɛwɛnɩ nʋmɔʋ taa lɛɛlɛɛyɔ. Peeɖe Ruti wɩlaa se tɔm ndʋ ɛyɔɔdʋʋ yɔ, tɩlɩnɩ ɛ-laŋɩyɛ taa na. Ɛsɔɔlɩ Nawomii nɛ Ɛsɔ weyi Nawomii sɛɣ yɔ. Pʋyɔɔ ɛtɔm se: “Taacɛyɩ-m se meyebi-ŋ nɛ manpɩsɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋwoki ɖenɖe yɔ, mowoki, nɛ ŋcakɩ ɖenɖe yɔ mancakɩ: Ñɛ-ɛyaa samaɣ kɛ mɛ-ɛyaa samaɣ nɛ ñɛ-Ɛsɔ kɛ ɖɔɖɔ mɛ-Ɛsɔ. Tɛtʋ ndʋ tɩmʋʋ-ŋ ña-sɩm wiye yɔ, tɩ-taa mankaɣ sɩbʋ nɛ peeɖe mankaɣ hiɣu lone man-pɩlaʋ. [Yehowa] ɛlabɩ-m kʋjɔʋ kʋnɛ yɔ nɛ lɛɛkʋ, nɛ sɩm ɖeke kaayasɩnɩ ma nɛ ŋ ɖɛ-hɛkʋ taa.”​—Rut. 1:16, 17.

“Ñɛ-ɛyaa samaɣ kɛ mɛ-ɛyaa samaɣ nɛ ñɛ-Ɛsɔ kɛ ɖɔɖɔ mɛ-Ɛsɔ”

17 Ruti tɔm tʋnɛ tɩwɛ ɖeu pɩdɩɩfɛyɩ. Ɛyɔɔdʋʋ tɔm tʋnɛ yɔ, pɩlakɩ ɛzɩ pɩnzɩ 3000 mbʋ yɔ. Ɛlɛ halɩ nɛ sɔnɔ tɩkpɛndɩ tɩwɛ ɖeu mbʋ. Tɩwɩlɩɣ se ɛwɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ. Ɛɛsɔɔlɩ Nawomii siŋŋ, pʋyɔɔ ɛñɔnɩ-ɩ kpam se ɛ nɛ ɩ powoki paa le. Sɩm ɖeke kaɣnɩ pɛ-hɛkʋ taa yasʋʋ. Nawomii samaɣ kaɣ pɩsʋʋ ɛ-samaɣ. Ruti yebi mbʋ payɩ ɛɛwɛnɩ Mowaabʋ ɛjaɖɛ taa yɔ, halɩ pɩkpɛndɩnɩ Mowaabʋ agɔlɩma. Ɛtɩla ɛzɩ Orpa kaalabʋ yɔ. Ɛlɛ ɛɛsɔɔlaa siŋŋ se Yehowa, Nawomii tɛ Ɛsɔ ɛpɩsɩ ɖɔɖɔ ɛ-Ɛsɔ.

18 Pɩlabɩ mbʋ lɛ, pa-naalɛ pɛkpɛndɩ nɛ pɔɖɔŋ nʋmɔʋ kɩɖaɣlʋʋ ŋgʋ se powolo Bɛtɩlɛhɛm. Akɔnta nakʋyʋ wɩlɩɣ se palabɩ ɛzɩ kpɩtaʋ kʋɖʋmʋʋ mbʋ yɔ nʋmɔʋ taa. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɛhɛzɩ ɖama laŋa takɩm mbʋ pɩ-taa.

19. Ɛzɩ Ruti yɔ, ɛzɩma ŋmaɣzɩɣ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ hɔʋ taa, taabalɩyɛ ɖʋʋ taa nɛ ɛgbɛyɛ taa?

19 Sɔnɔ, ɛyaa sakɩyɛ nɩɣ siziŋ pɩdɩɩfɛyɩ ɛjaɖɛ yɔɔ. Ðɩwɛ alɩwaatʋ ndʋ Bibl yaɣ se “alɩwaatʋ kaɖɛ ñɩndʋ” yɔ, tɩ-taa, nɛ kigiluu tɔm ndʋ ɖɩnɩɣ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, tiyeki nɛ ɖɩnɩɣ wɩzasɩ sakɩyɛ. (2 Tim. 3:1, ABT) Ye mbʋ, pɩcɛyaa se ɖɩwɛɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ ɛzɩ Ruti yɔ. Ye ɛyʋ ɛwɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ yɔ, pituzuu-i nɛ ɛñɔɔnɩ weyi ɛsɔɔlɩ-ɩ yɔ kpam; wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩcɛyɩ siŋŋ alɩwaatʋ kaɖɛ ñɩndʋ tʋnɛ tɩ-taa. Pɩcɛyaa se halʋ nɛ ɛ-walʋ, hɔʋ taa mba nɛ taabalaa pɛwɛɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ. Sɔɔlɩm mbʋ pɩcɛyɩ ɖɔɖɔ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa. (Kalɩ 1 Yohanɛɛsɩ 4:7, 8, 20.) Ye ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩñakɩ pana se ɖɩwɛɛnɩ sɔɔlɩm mbʋ yɔ, pʋbʋ lɛ ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩmaɣzɩɣnɩ Ruti lɛ.

Ruti nɛ Nawomii patalɩ Bɛtɩlɛhɛm

20-22. (a) Ɛzɩma tɩyɛ Mowaabʋ tɛtʋ taa caɣʋ kɔnɩ Nawomii kaɖɛ? (b) Lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɖɩ Nawomii kaawɛnɩ kʋñɔmɩŋ weyi ɩtalɩ-ɩ yɔ, ɩ-yɔɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ Yakubu 1:13.)

20 Ɛyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ se ɛwɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ; ɛlɛ ɛ-lakasɩ kaɣnɩ wɩlʋʋ se ɛwɛnɩ sɔɔlɩm mbʋ toovenim. Ruti kaawɛnɩ waɖɛ se ɛwɩlɩ sɔɔlɩm mbʋ Nawomii nɛ Yehowa, Ɛsɔ weyi ɛ-maɣmaɣ ɛlɩzaa se ɛsɛɣ yɔ.

21 Halaa panɛ pa-naalɛ pɔkɔɔ patalɩ Bɛtɩlɛhɛm. Bɛtɩlɛhɛm kaakɛ tɛtʋ cikpetu ndʋ tiposini Yerusalɛm ɛzɩ kilomɛtawaa hiu mbʋ yɔ nɛ hadɛ kiŋ. Pʋtɔma yɔ, Nawomii nɛ ɛ-hɔʋ pa-hɩɖɛ kaasɛ tɛtʋ cikpetu ndʋ tɩ-taa; mbʋ yebina nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa nɩwa se ɛpɩsaa nɛ ɛkɔɔ lɛ, papaɣzɩ ɛ-tɔm ñɔkʋʋ paa le. Tɛtʋ taa halaa ñɔtɩnɩ-ɩ nɛ pɔtɔŋ se: “Nawomii kɛlɛ ɛnʋ yɔ?” Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛcaɣʋ Mowaabʋ yɔ, ɛlɛɣzaa kpem; ɛ-ɛzɩdaa nɛ ɛ-wɛtʋ pawɩlɩɣ se ɛtɔɔ kʋñɔŋ nɛ ɛnɩɩ siziŋ pɩnzɩ sakɩyɛ.​—Rut. 1:19.

22 Nawomii kɛdɩ ɛ-hɔʋ taa mba nɛ ɛ-taabalaa kɩbɩma siziŋ weyi ɛnɩ e-wezuu caɣʋ taa yɔ. Halɩ eheyi-wɛ se pataatasɩ-ɩ yaʋ se Nawomii (pʋ-tɔbʋʋ lɛ se “maɣzaɣ”), ɛlɛ payaa-ɩ se Mara (pʋ-tɔbʋʋ lɛ se “siziŋ nɩyʋ”). Nawomii tɔm labɩ pʋtɔdɩyɛ. Ɛzɩ Yɔb yɔ, Nawomii maɣzaɣ ɖɔɖɔ se Yehowa cɔlɔ ɛ-kʋñɔmɩŋ tɩŋa payɩ lɩnaa.​—Rut. 1:20, 21; Yɔb 2:10; 13:24-26.

23. Ɛbɛ yɔɔ Ruti paɣzɩ maɣzʋʋ? Nɛ waɖɛ nɖɩ Moyizi Paɣtʋ kaaha kʋñɔndɩnaa? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ pɩ-tɛɛ tɔm.)

23 Halaa panɛ pa-naalɛ pehiɣ ɖɩjaɣyɛ Bɛtɩlɛhɛm nɛ pɩtɛ lɛ, Ruti paɣzɩ maɣzʋʋ ɛzɩma ɛla nɛ ɛcɔnɩ ɛ nɛ Nawomii pɔ-yɔɔ yɔ. Ɛnɩwa se Paɣtʋ ndʋ Yehowa ha Izrayɛɛlɩ piya yɔ, tɩ-taa ɖʋtʋ kɩbandʋ natʋyʋ wɛɛ nɛ tɩsɩɣnɩ kʋñɔndɩnaa. Pɩha kʋñɔndɩnaa waɖɛ se powoki hayɩm taa kʋmtʋ alɩwaatʋ taa nɛ patɩŋɩɣ kʋnɖaa wayɩ nɛ pacazɩɣ tɔɔnaɣ ŋga peyebini pa-wayɩ yɔ, yaa tɔɔnaɣ ŋga kɛwɛ hayɩm kpɛnzɩ nɛ kamasɩ yɔɔ yɔ. *​—Lev. 19:9, 10; Wp. 24:19-21.

24, 25. Ɛbɛ Ruti laba alɩwaatʋ ndʋ ɛtalɩ Bowaazɩ hayɩm taa yɔ? Nɛ ɛzɩma tɔɔnaɣ cazʋʋ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛɛ?

24 Mɩla kʋm alɩwaatʋ talaa. Nɛ Ruti lɩɩ hayɩm taa se ɛna se ahaɣ-ɩ nʋmɔʋ se ɛcazɩ tɔɔnaɣ ɛ-hayɩm taa. Ɛ-ñʋʋ la leleŋ nɛ ɛtalɩ ñɩm tʋ nɔɔyʋ hayɩm taa. Payaɣ-ɩ se Bowaazɩ, ɛɛkɛ tɛtʋ tʋ nɛ Nawomii walʋ Elimelɛɛkɩ liɖe taa tʋ nɔɔyʋ. Paa Paɣtʋ kaaha Ruti waɖɛ se ɛcazɩ tɔɔnaɣ yɔ, etikii waɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ; ɛlɛ ɛpɔzɩ nʋmɔʋ evebu weyi ɛcɔŋnɩ tʋmlaɖaa yɔɔ yɔ nɛ pʋcɔ. Ɛlɛ ha-ɩ nʋmɔʋ lɛ, Ruti paɣzɩ tʋmɩyɛ kpaagbaa.​—Rut. 1:22-2:3, 7.

25 Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma Ruti wɛɛ nɛ ɛtɩŋɩɣ kʋnɖaa wayɩ yɔ. Pakʋŋ mɩla nɛ pɛɖɛɛ lɛ, Ruti tɩŋɩɣ pa-wayɩ nɛ eteɣziɣ wena atɔlaa yɔ yaa wena pɔsɔ a-yɔɔ yɔ nɛ ɛhɔkʋʋ-yɛ. Pʋwayɩ lɛ, etuli mɩhɔɔ ana nɛ ewoni ɖenɖe ɛpɩzɩɣ nɛ ɛmabɩ-yɛ yɔ. Tʋmɩyɛ nɖɩ, ɖɩɩɖɔŋ lɛɛ lɛɛ, ɖɩnɩɣ ɛyaa nɛ alɩwaatʋ ndʋ wɩsɩ paɣzɩɣ ñaɣʋ lɛ, ɖɩwɛ kaɖɛ nɛ pɩkɩlɩ. Ɛlɛ, Ruti ñɔnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ kpam. Ye ŋna-ɩ ɛkʋyaa nɛ ɛsɩŋ yɔ, soŋaɣ ɛcaɣ kɔlʋʋ e-kiɖe taa yaa tɔɔnaɣ nakɛyɛ pazɩ yem ewobi tɔɔʋ cokiye nɖɩ palaba se tʋmlaɖaa ɩmʋʋ helim ɖɩ-tɛɛ yɔ.

Pɩsa nɛ Ruti cɔnɩ ɛ nɛ Nawomii pɔ-yɔɔ lɛ, eluzi ɛ-tɩ nɛ ɛla tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ

26, 27. Wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ Bowaazɩ kaawɛna? Nɛ ɛzɩma tɩyɛ ɛcɔnɩ Ruti yɔɔ?

26 Pɩtɩla yɔ, Ruti taamaɣzɩ se ɛyaa pɩzɩɣ nɛ pasɩmɩ-ɩ; ɛlɛ paba ñɛtɛmɩ-ɩ sɩm. Bowaazɩ na-ɩ lɛ, ɛpɔzɩ evebu weyi ɛkɛ kʋnɖaa ñʋʋdʋ yɔ se anɩ lɛ. Bowaazɩ kaawɛnɩ tisuu siŋŋ nɛ ɛtalaa lɛ, ɛsɛɛ ɛ-tʋmlaɖaa nɛ ɛtɔŋ se: “[Yehowa] Ɛsɔ nɛ mɩ.” Ŋgʋ pa-taa nabɛyɛ kɛ evemiye taa tʋmlaɖaa yem na nɛ lɛlaa ñɛkɛ agɔma. Pa-tɩŋa pocosi-i ɖɔɖɔ mbʋ. Abalʋ akpadɩyʋ ɛnʋ, ɛsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɛsɔɔlɩ Ruti siŋŋ ɛzɩ ɛ-pɩɣa yɔ.​—Rut. 2:4-7.

27 Bowaazɩ yaa Ruti se “mɛn-pɛlɛ” nɛ ɛsɔzɩ-ɩ lɔŋ se ɛkɔm ɛ-hayɩm taa tɔɔnaɣ cazʋʋ lɛ, ɛmalɩnɩ asɛyɩbiya nzɩ sɩwɛ ɛ-tɛ yɔ nɛ tʋmlaɖʋ nɔɔyʋ ɛtaacaa-ɩ tɔm. Ɛñaɣ pana kpem se Ruti ehiɣ tɔɔnaɣ nɛ ɛtɔɔ wɩsɩ taa. (Kalɩ Ruti 2:8, 9, 14.) Ɛlɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɛsamɩ-ɩ nɛ ɛkpazɩ-ɩ ɖoŋ. Ɛzɩma tɩyɛ?

28, 29. (a) Ɛzɩma Ruti hɩɖɛ kaasɛwa? (b) Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋɖʋ kʋyʋʋ Yehowa ɛzɩ Ruti yɔ?

28 Alɩwaatʋ ndʋ Ruti pɔzɩ Bowaazɩ se ɛnʋ ɛgɔm, ɛbɛ ɛlabɩ-ɩ nɛ ɛhaɣ-ɩ waɖɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ lɛ, Bowaazɩ cosi-i se ɛnʋ nɩ mbʋ mbʋ payɩ ɛlabɩ ɛ-waŋ Nawomii yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Nawomii sam e-wolu kʋsɔɔlʋ Ruti Bɛtɩlɛhɛm halaa cɔlɔ, nɛ halɩ tɔm ndʋ tɩtalɩ Bowaazɩ. Ɛɛnawa ɖɔɖɔ se Ruti paɣzɩ sɛʋ Yehowa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɔm se: “[Yehowa] ɛhɛyɩ-ŋ ña-tʋmɩyɛ yɔɔ nɛ ŋmʋ [Yehowa] Izrayɛɛlɩ tɛ Ɛsɔ cɔlɔ kɩhɛyʋʋ sɔsɔʋ, weyi ŋkɔm ɛ-cɔlɔ nɛ ŋɖʋ-ɩ kʋyʋʋ yɔ.”​—Rut. 2:12.

29 Pɩtʋʋ fɛyɩ se tɔm ndʋ, tɩha Ruti ɖoŋ siŋŋ. Toovenim, Ruti kɔm nɛ ɛɖʋ kʋyʋʋ yaa ɛmɛlɩ Yehowa keŋ tɛɛ ɛzɩ sumaɣ mɛlʋʋ ko-ɖoo keŋ tɛɛ se nabʋyʋ ɛtaakpa-kɛ yɔ. Ɛsɛɛ Bowaazɩ laŋhɛzɩyɛ tɔm ndʋ eheyi-i yɔ tɩ-yɔɔ. Nɛ ɛwɛɛ tʋmɩyɛ labʋ yɔɔ nɛ ɖanaɣ kɔɔ kaɖanɩ.​—Rut. 2:13, 17.

30, 31. Ɛbɛ Ruti tɔm kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ tʋmɩyɛ labʋ, ɛsɩmɩyɛ, nɛ sɔɔlɩm siŋŋ wɛnaʋ hɔɔlʋʋ taa?

30 Ruti tisuu kɛnɩ-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ siŋŋ, ɖa mba ɖɩlakɩ liidiye kʋñɔŋ sɔnɔ yɔ. Ɛtɩɖaŋ se lalaa ɩcɔnɩ ɛ-yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛkɛ lelu, ɛlɛ ɛ-taa labɩ leleŋ nɛ mbʋ mbʋ paha-ɩ yɔ. Fɛyɛ tɩkpa-ɩ se ɛkpaɣ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ ɛla tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ se ɛcɔnɩ weyi ɛsɔɔlaa yɔ ɛ-yɔɔ, paa tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩtaalɩɩ pʋyʋ yɔ. Etisi faaa nɛ ɛɖɔ lɔŋ weyi patasɩ-ɩ pɩlɩɩnɩ ɛ nɛ mba pala tʋmɩyɛ nɛ ɛzɩma ɛla tʋmɩyɛ nɖɩ nɛ pɩtaakɔnɩ-ɩ kaɖɛ naɖɩyɛ yɔ, ɩ-yɔɔ. Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɛtɩsɔɔ Yehowa Ɛsɔ weyi ɛkɛ ɛ-ɖɩmɛlɩyɛ kɩbanɖɛ nɛ ɛ-yɔɔ cɔnɩyʋ yɔ, ɛ-yɔɔ.

31 Ye ɖɩkpɛlɩkɩ Ruti kɩɖaʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ sɔɔlɩm siŋŋ, ti-luzuu, ɛsɩmɩyɛ nɛ kpekpeka tʋmɩyɛ labʋ taa yɔ, ɖe-tisuu ɖɔɖɔ kaɣ kɛʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ɛyaa lalaa. Ɛlɛ, ɛzɩma tɩyɛ Yehowa cɔnɩ Ruti nɛ Nawomii pɔ-yɔɔ? Ðɩkaɣ-tʋ naʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ, kɩ-taa.

^ tay. 23 Paɣtʋ ndʋ tɩɩwɛ ɖeu pɩdɩɩfɛyɩ. Nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se paɣtʋ natʋyʋ fɛyɩ mbʋ Ruti ɛjaɖɛ taa. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, pataacɔŋnɩ lelaa yɔɔ camɩyɛ ɛjaɖɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa. Takayaɣ nakɛyɛ tɔm se: “Ye halʋ nɔɔyʋ walʋ ɛsɩba yɔ, ɛ-pɩyalaa pɩwɛɛ se pɔcɔnɩ ɛ-yɔɔ; ɛlɛ ye ɛfɛyɩnɩ pɩyalaa yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛpɩsɩ ɛ-tɩ yom, yaa ɛpɛdɩ ɛ-tɩ kʋzʋʋ nʋmɔʋ taa, pɩtɩkɛ mbʋ yɔ ɛtɛŋnɩ sɩm.”