1, 2. (a) Ɛbɛ Yoonaasɩ kɩwɛɛkɩm kɔnɩ ɛ nɛ mba paawɛ mɛlɛ taa yɔ pɔ-yɔɔ? (b) Ɛzɩma tɩyɛ Yoonaasɩ tɔm pɩzɩɣ nɛ tɩsɩnɩ-ɖʋ?

YE YOONAASƖ kaapɩzaɣ se ɛla nɛ kɔkɔɖɛ nɖɩ ɖisu yɔ, pɩɩkɛdɩnɩ-ɩ. Helim sɔsɔm nabʋyʋ makaɣ nɛ pɩsʋʋ mɛlɛ nimasɩ taa; lɩm hola sɔsɔna kʋyaɣ nɛ ayɔkʋʋ mɛlɛ, nɛ pɩñamsɩɣ ki-kpoŋgbolonaa tɩŋa. Ɛlɛ kubusi nzɩ mɛlɛ sayaa nɛ pa-ñʋʋdʋ pamakaɣ alɩwaatʋ ndʋ pɛwɛɛ nɛ pañakɩ pana se mɛlɛ ɛtaasʋʋ lɩm yɔ, nzɩ kɩlaɣnɩ cɛyʋʋ Yoonaasɩ kpem. Yoonaasɩ kaanawa se piileɖiɣ lɛ, ɛyaa mba pa-tɩŋa pasɩkɩ, ɛlɛ pɩlɩnɩ ɛ-cɔlɔ na.

² Ɛbɛ laba nɛ Yoonaasɩ wɛɛ kaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa? Ɛyʋsɩnɩ ɛ-Ɛsɔ Yehowa siŋŋ. Ɛbɛ ɛlaba? Ɛzɩ mbʋ ɛlaba yɔ, pɩwɛɛkɩ ɛ nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa kpaagbaa wɛɛkʋʋ na? Ðiicosuu tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ lɛ, ɖɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ lɔŋ sakɩyɛ. Yoonaasɩ tɔm kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ se halɩ mba pɛwɛnɩ tisuu siŋŋ yɔ, papɩzɩɣ nɛ pala kɩwɛɛkɩm, ɛlɛ papɩzɩɣ nɛ pɔñɔɔzɩ pa nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa.

3-5. (a) Ɛyaa kaamaɣzɩɣ Yoonaasɩ yɔɔ lɛ, ɛbɛ yɔɔ pɔtɔzʋʋ? (b) Suwe Bibl heyiɣ-ɖʋ pɩlɩɩnɩ ɖenɖe Yoonaasɩ lɩnaa yɔ pɩ-yɔɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ pɩ-tɛɛ tɔm.) (c) Ɛbɛ yɔɔ Yoonaasɩ natʋ tʋmɩyɛ taawɛɛ kɛlɛʋ yaa pɩtaakɛ taa leleŋ tʋmɩyɛ?

³ Ðoŋ ɖoŋ lɛ, ɛyaa kaamaɣzɩɣ Yoonaasɩ yɔɔ lɛ, pɔtɔzʋʋ ɛ-wɛtʋ kɩdɛkɛdɩtʋ ɖeke yɔɔ na, ɛzɩ ɛ-kaañamtʋ yaa ɛzɩma ɛtɩna lalaa pʋtɔdɩyɛ yɔ. Ɛlɛ, Yoonaasɩ kaawɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ sakɩyɛ ɖɔɖɔ. Tɔzɩ se Yehowa Ɛsɔ kaalɩzɩnɩ-ɩ se ɛkɛ nayʋ. Ye ɛtaawɛɛ siɣsiɣ yaa ɛɛkɛ ɛyʋ kɩdɛkɛdʋ yɔ, Yehowa taalɩzɩ-ɩ nɛ ɛcɛlɩ-ɩ tʋmɩyɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ.

⁴ Bibl heyiɣ-ɖʋ tɔm pazɩ pɩlɩɩnɩ ɖenɖe Yoonaasɩ lɩnaa yɔ. (Kalɩ 2 Awiya 14:25.) Yoonaasɩ tɛ kaawɛ Gaatɩ-efɛɛrɩ. Tɛtʋ ndʋ,  tiiposini Nazarɛɛtɩ ɛzɩ kilomɛtawaa naanza mbʋ yɔ. Nazarɛɛtɩ peeɖe Yesu caɣaa nɛ ɛpaɣlɩ pɩnzɩ taŋga nɛ nasidozo wayɩ. * Alɩwaatʋ ndʋ Wiyaʋ Yarobam II tɔkaɣ kewiyitu Izrayɛɛlɩ cejewe hiu nɛ naalɛ yɔɔ yɔ, tɩ-taa Yoonaasɩ labɩ natʋ tʋmɩyɛ. Eliya sɩba pɩtɩkɛ sɔnɔ. Nɛ Eliizee weyi ɛlɛɣzɩ Eliya lone taa yɔ, ɛlɛ ñaasɩba ɖɔɖɔ Yarobam caa kewiyitu tɔɔʋ alɩwaatʋ taa. Yehowa kaatɩŋnɩ nayaa mba pɔ-yɔɔ nɛ eɖezi Baalɩ sɛtʋ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa, ɛlɛ Izrayɛɛlɩ piya tɛ sɩ-taa kpem nɛ sɩɖaɣnɩ Ɛsɔ siɣye haʋ. Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, wiyaʋ weyi ɛlakaɣ “mbʋ pɩkɛ kɩdɛkɛdɩm [Yehowa] ɛzɩdaa” yɔ, ɛnʋ ɖiyiɣni Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ. (2 Aw. 14:24) Pʋyɔɔ lɛ, Yoonaasɩ tʋmɩyɛ taawɛɛ-ɩ kɛlɛʋ yaa ɖɩtaahaɣ-ɩ taa leleŋ. Paa mbʋ yɔ, ɛlabɩ tʋmɩyɛ nɖɩ camɩyɛ.

⁵ Ɛlɛ, kɩyakʋ nakʋyʋ Yoonaasɩ kpaɣ lɩmaɣza naayɛ nɛ pɩkɔnɩ-ɩ kaɖɛ. Yehowa ɖʋ-ɩ tʋmɩyɛ naɖɩyɛ se ɛla, ɛlɛ Yoonaasɩ maɣzɩ se tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩkɩlɩ-ɩ kaɖɛ. Tʋmɩyɛ nɖɩ lɛ nɖɩ?

6. Tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa ɖʋ Yoonaasɩ? Nɛ ɛbɛ yɔɔ Yoonaasɩ maɣzaɣ se tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ-ɩ kaɖɛ?

⁶ Yehowa heyi Yoonaasɩ se: “Kʋyɩ ŋwolo Niniivi tɛtʋ sɔsɔtʋ taa nɛ ŋsusi tɩ-taa tɔm, mbʋ yɔ tɩ-kañatʋ kpa mɛ-ɛzɩdaa.” (Yon. 1:2) Pɩwɛ kɛlɛʋ se ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ tʋmɩyɛ nɖɩ, ɖɩɩwɛ Yoonaasɩ kaɖɛ yɔ. Niniivi kaawɛnɩ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa kiŋ, nɛ nʋmɔʋ ŋgʋ kiwokaɣ peeɖe yɔ kɩɩɖaɣlaa ɛzɩ kilomɛtawaa 800 mbʋ yɔ. Ye ɛyʋ ɛɖɔŋ nɩŋgbanzɩ yɔ, ɛkpakɩɣ ɛzɩ fenaɣ mbʋ yɔ pʋcɔ nɛ ɛtalɩ peeɖe. Ɛlɛ, pɩtaakɛ nʋmɔʋ ɖaɣlɩkɩŋ yaa ɛzɩma kɩɩwɛ kaɖɛ yɔ, mbʋ kpaɣaɣnɩ-ɩ sɔɔndʋ. Yoonaasɩ talɩɣ Niniivi lɛ, pɩwɛɛ se esusi Yehowa nɩŋgbaaŋ hɔm tɔm Asiirii ñɩma mba paasɩm-wɛ se pɛkɛ kañatʋ tɩnaa sɔsaa yɔ. Ye Ɛsɔ samaɣ maɣmaɣ taa ɛyaa sakɩyɛ itaawelisi tɔm ndʋ Yoonaasɩ yɔɔdaɣ yɔ, lidaʋ ŋgʋ ɛpɩzaɣ se ɛwɛɛnɩ sɩɩnaa layaa mba pɔ-yɔɔ? Ɛzɩma tɩyɛ pɩpɩzaɣ se piɖeni Yehowa sɛyʋ kʋɖʋm Niniivi, tɛtʋ sɔsɔtʋ ndʋ pɔkɔm payaa pʋwayɩ se “tɛtʋ ndʋ tilizi calɩm yɔ,” tɩ-taa?​—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Ɛzɩma Yoonaasɩ kaañaɣ pana kpem se ese tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa kaaɖʋ-ɩ yɔ? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩtɩmʋna se ɖɩmaɣzɩ se Yoonaasɩ kaakɛ sɔɔndʋ tʋ?

⁷ Ɛzɩ Yoonaasɩ labɩ lɩmaɣza tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ? Ðɩtɩtɩlɩ. Mbʋ ɖɩsɩma yɔ lɛ se Yoonaasɩ sewa. Yehowa tiyi-i wɩsɩ ɖɩlɩyɛ hɔɔlʋʋ taa kiŋ, ɛlɛ Yoonaasɩ kpaɣ nʋmɔʋ tuluŋa nɛ ese ɛɖɛɛ ɖooo poliŋ wɩsɩ ɖɩɖʋyɛ hɔɔlʋʋ taa kiŋ. Ɛɖɛɛ nɛ ewolo teŋgu nɔɔ tɛtʋ  ndʋ payaɣ se Yopee yɔ tɩ-taa, se ɛsʋʋ mɛlɛ nɛ ewolo Tarsiisi. Lɔŋsɩnɖaa nabɛyɛ maɣzɩɣ se Tarsiisi kaawɛ Ɛsɩpaañɩ ɛjaɖɛ taa na. Ye mbʋ yɔ, Yoonaasɩ sewa nɛ eposini Niniivi ɛzɩ kilomɛtawaa 3500 mbʋ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, pʋcɔ nɛ ɛyʋ pɩzɩ nɛ ɛɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ nɛ ewolo Teŋgu Sɔsɔʋ kamaɣ lɛɛka yɔɔ peeɖe lɛ, pɩɩpɔzɩ pɩnaɣ kiya. Ye mbʋ yɔ, Yoonaasɩ kaañaɣ pana kpem se ese tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa kaaɖʋ-ɩ yɔ.​—Kalɩ Yoonaasɩ 1:3.

⁸ Yoonaasɩ lakasɩ nzɩ, sɩhaɣ-ɖʋ nʋmɔʋ se ɖɩtɔ se ɛkɛ sɔɔndʋ tʋ yaa we? Pɩɩwɛɣ ɖeu se ɖɩkʋ ɛ-tɔm lɛɛ lɛɛ mbʋ. Ðɩkaɣ naʋ se Yoonaasɩ wɩlɩ abalɩtʋ wɛtʋ ndɩ ndɩ taa. Ɛlɛ ɛzɩ ɖa-taa paa weyi yɔ, Yoonaasɩ kaakɛ ɛyʋ mantɩtalɩ pilim weyi ɛlʋkaɣnɩ ɛjandʋ sakɩyɛ yɔ. (Keɣa 50:7) Apɩzɩɣ nɛ ɛtɔ se sɔɔndʋ tɩkpa-ɩ wiɖiyi nɛ ɛna?

9. Alɩwaatʋ natʋyʋ taa lɛ, suwe ɖɩmaɣzɩɣ tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa ɖʋʋ-ɖʋ yɔ, ɖɩ-yɔɔ? Nɛ toovenim tɔm ndʋ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩtɔzɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa?

⁹ Nabʋyʋ taa lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlakɩ-ɖʋ ɛzɩ Ɛsɔ pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla mbʋ pɩkɩlɩ-ɖʋ kaɖɛ yaa mbʋ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla yɔ. Pʋtɔma yɔ, pɩwɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖisusi Ɛsɔ Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm. (Mat. 24:14) Pɩwɛ kɛlɛʋ se ɖɩsɔɔ toovenim tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa se “Ɛsɔ ñapɩzɩɣ . . . ɛla pɩtɩŋa payɩ’’ yɔ, tɩ-yɔɔ. (Mk. 10:27, ABT) Ye nabʋyʋ taa, ɖa ɖɔɖɔ pɩlakɩ-ɖʋ ɛzɩ mbʋ Ɛsɔ pɔzʋʋ-ɖʋ yɔ pɩkɩlɩ kaɖɛ yɔ, piyeki nɛ ɖɩnɩɩ mbʋ pɩtalɩ Yoonaasɩ yɔ pɩ-taa. Ɛlɛ, ɛbɛ lɩ Yoonaasɩ seya ana a-taa?

10, 11. (a) Alɩwaatʋ ndʋ mɛlɛ kʋyɩ mɛlɛnaa ɖɩzɩŋɩyɛ yɔ, suwe Yoonaasɩ kaamaɣzaa? (b) Ɛbɛ talɩ mɛlɛ nɛ mba paawɛ kɩ-taa yɔ?

¹⁰ Maɣzɩ nɛ ŋna Yoonaasɩ; ɛsʋwa nɛ ɛcaɣ mɛlɛ nakʋyʋ taa fɛɛɛ. Pʋtɔma yɔ, pɩɩkɛ Fenisi mba mɛlɛ nakʋyʋ. Ɛwɛɛ nɛ ɛcɔŋnɩ ɛzɩma mɛlɛ sayaa ñʋʋdʋ nɛ ɛ-sɩnɩyaa paawɛɛ nɛ pɔñɔɔzʋʋ pa-tɩ se pakʋyɩ mɛlɛnaa ɖɩzɩŋɩyɛ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ mɛlɛ kʋyaa nɛ kɩpaɣzɩ ɖɛʋ nɛ pazɩ pazɩ teŋgu kidiiliŋ mʋʋʋ pɛ-ɛzɩdaa lɛ, pʋtɔma yɔ Yoonaasɩ kaamaɣzaa se ɛlɩ kaɖɛ nɖɩ ɖɩkpaɣaɣ-ɩ sɔɔndʋ yɔ, ɖɩ-taa. Ɛlɛ tuda lɛ, ɛsɔdaa wɛtʋ lɛɣzɩ kpɛlɩ.

¹¹ Helim sɔsɔm nabʋyʋ paɣzɩ mabʋ nɛ pisekiɣ teŋgu; nɛ ɛzɩma lɩm hola kʋyaɣ yɔ, sɔnɔ mɛlɛnaa sɔsaa maɣmaɣ taapɩzɩɣ se pakaɖɩnɩ-yɛ. Ye mbʋ, alɩwaatʋ ɛzɩma pɩkaɣ labʋ nɛ pʋcɔ lɩm hola sɔsɔna ana ayɔkɩ mɛlɛ cikpeluu ŋgʋ Yoonaasɩ kaasʋwa yɔ ki-kpoŋgbolonaa? Pɩlakaɣ mbʋ lɛ, ɛzɩ Yoonaasɩ kaatɩlaa se ‘Yehowa tiyini helim sɔsɔm teŋgu yɔɔ,’ ɛzɩ ɛmaʋ pʋwayɩ yɔ? Ðɩtɩtɩlɩ. Ɛlɛ Yoonaasɩ kaanawa se mɛlɛ sayaa makaɣ kubusi nɛ payaɣ pa-agɔlɩma, nɛ ɛɛnawa ɖɔɖɔ se pa-agɔlɩma ana ataapɩzɩɣ se asɩnɩ-wɛ. (Lev. 19:4) Yoonaasɩ mawa se: “Nɛ mɛlɛ yɔkaɣ.” (Yon. 1:4) Piyele nɛ Yoonaasɩ yɔ, ɛtaapɩzɩɣ se ɛtɩmnɩ ɛ-Ɛsɔ weyi eɖiɣni seu ɛzɩdaa yɔ.

12. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩtɩmʋna se ɖɩkʋ Yoonaasɩ tɔm lɛɛ lɛɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ eɖowaɣ alɩwaatʋ ndʋ helim sɔsɔm makaɣ yɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ pɩ-tɛɛ tɔm.) (b) Ɛzɩma Yehowa wɩlɩ weyi ɛ-cɔlɔ kigiluu ŋgʋ kɩlɩnaa yɔ?

 ¹² Yoonaasɩ nawa se ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛla nabʋyʋ nɛ ɛsɩnɩ mɛlɛ sayaa lɛ, ɛñɩnɩ lone naɖɩyɛ mɛlɛ taa nɛ ɛhɩnɩ nɛ eɖou ɖom sɔsɔm. * Mɛlɛ sayaa ñʋʋdʋ ñɔtɩnɩ Yoonaasɩ, efezi-i, nɛ eseɣti-i se ɛtɩmnɩ ɛ-Ɛsɔ ɛzɩ lalaa lakʋʋ yɔ. Mɛlɛ sayaa nɩ pɩ-taa se helim sɔsɔm mbʋ pɩlɩnɩ nabʋyʋ cɔlɔ na lɛ, pɔpɔzɩ piye se pana pa-taa weyi ɛ-cɔlɔ kigiluu ŋgʋ kɩlɩnaa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ pɔlɔwaɣ piye nɛ ɛyaa lɩɣ pɩ-taa kʋɖʋm kʋɖʋm lɛ, pɩtʋʋ fɛyɩ se sɔɔndʋ kaapaɣzɩ Yoonaasɩ kpaʋ. Pitileɖi pʋcɔ nɛ patɩlɩ toovenim. Yehowa la nɛ piye tɔlɩ Yoonaasɩ yɔɔ, nɛ pɩwɩlɩ se Yoonaasɩ kaañamtʋ yebina nɛ Yehowa kɔnɩ helim sɔsɔm mbʋ pɔ-yɔɔ.​—Kalɩ Yoonaasɩ 1:5-7.

13. (a) Tɔm ndʋ Yoonaasɩ heyi mɛlɛ sayaa? b) Yoonaasɩ heyi mɛlɛ sayaa se palabɩ-ɩ we? Nɛ ɛbɛ yɔɔ?

¹³ Yoonaasɩ kɛdɩ mɛlɛ sayaa tɔm tɩŋa payɩ. Eheyi-wɛ se ɛkɛ Ɛsɔ ɖoŋ tɩŋa tʋ weyi payaɣ se Yehowa yɔ, ɛ-lɩmɖʋyʋ. Ɛ-Ɛsɔ ɛnʋ eseɣaɣ nɛ ɛnʋ ɖɔɖɔ ɛyʋsɩnaa. Pʋyɔɔ Yehowa kɔnɩ kʋñɔŋ ŋgʋ pɔ-yɔɔ. Sɔɔndʋ kpa ɛyaa mba siŋŋ, nɛ Yoonaasɩ na pɛ-ɛzɩdaa mbʋ. Pɔpɔzɩ-ɩ se eheyi-wɛ mbʋ palabɩ-ɩ nɛ paya mɛlɛ nɛ kɩ-taa ɛyaa ñʋʋ yɔ. Suwe Yoonaasɩ cosaa? Pɩtɩla yɔ, sɔɔndʋ kaakpa Yoonaasɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛmaɣzaɣ se ɛkaɣ tɛŋɛlʋʋ teŋgu lɩm mbʋ piniɣdi niɣ niɣ yɔ pɩ-taa yɔ. Ɛlɛ ɛzɩma Yoonaasɩ pɩzaɣ se eyele nɛ ɛyaa mba pa-tɩŋa pasɩ, ŋgʋ ɛpɩzaɣ se ɛya pa-ñʋʋ? Mbʋ yebina nɛ Yoonaasɩ heyi-wɛ se: “Ɩkpaɣ-m nɛ ɩpɛɖɩ [teŋgu] taa, nɛ [teŋgu] yɔɔ hɛɛnɩ-mɩ; mansɩma mbʋ se mɔ-yɔɔ kancʋʋlaɣ sɔsɔɔ kanɛ yɔ kalɩ mɩ-yɔɔ.”​—Yon. 1:12.

14, 15. (a) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Yoonaasɩ tisuu? (b) Yoonaasɩ heyi mɛlɛ sayaa mbʋ pɩwɛɛ se pala yɔ lɛ, ɛbɛ palaba?

¹⁴ Yoonaasɩ tɔm wɩlɩɣ se ɛtaakɛ sɔɔndʋ tʋ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Yoonaasɩ abalɩtʋ nɛ ɛ-kɩlaʋ lɩmaɣza wena ɛwɩlɩ kaɖɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, ayeba nɛ Yehowa taa labɩ-ɩ nɛ leleŋ. Ðɩnaɣ cɩnɛ se Yoonaasɩ tisuu kaapaɣlaa kpem. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ sɔnɔ ye ɖɩcalɩɣ ñɩnʋʋ lalaa kɛzɛɣa yɔ. (Yoh. 13:34, 35) Ye nɔɔyʋ ɛwɛ kʋñɔŋ nakʋyʋ taa, yaa pitibi-i yɔɔɔ, yaa ɛwɛnɩ fezuu taa kɩcɛyɩm nabʋyʋ yɔ, ɖɩcɛlɩɣ ɖa-tɩ faaa se ɖɩsɩnɩ-ɩ yaa we? Ye ɖɩlabɩ mbʋ yɔ, Yehowa taa lakɩ leleŋ siŋŋ.

¹⁵ Pɩtɩla yɔ, Yoonaasɩ tɔm ndʋ tiitukuni mɛlɛ sayaa, pʋyɔɔ  pekizi kajalaɣ taa se paapɛɖɩɣ-ɩ teŋgu taa. Nɛ pañaɣ pana kpem nɛ pasaa mɛlɛ se palɩɩ kancʋʋlaɣ taa, ɛlɛ patɩpɩzɩ. Nɛ kancʋʋlaɣ kpaɣaɣ ɖoŋ kɩkpaʋ. Nɛ pɔkɔɔ pana se kɩlabɩm fɛyɩ. Nɛ pasʋʋ kubusi mabʋ yɔɔ nɛ payaɣ Yehowa, Yoonaasɩ tɛ Ɛsɔ, se ɛna pa-pʋtɔdɩyɛ. Peeɖe pɛsɛlɩ Yoonaasɩ nɛ pɛpɛɖɩ-ɩ lɩm taa teŋgu taa.​—Yon. 1:13-15.

16, 17. Kɛdɩ mbʋ pɩtalɩ Yoonaasɩ alɩwaatʋ ndʋ pakpaɣ-ɩ nɛ mɛlɛ taa nɛ pɛpɛɖɩ-ɩ teŋgu taa yɔ. (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmɩŋ.)

¹⁶ Yoonaasɩ tɔlɩ teŋgu lɩm hola wena awɛɛ nɛ awasɩɣ yɔ a-taa. Pɩtɩla yɔ, ɛñaɣ pana se ɛya lɩm nɛ ɛcɔŋnɩ ɛzɩma mɛlɛ wɛɛ nɛ kɩyazɩɣ lɩm hola nɛ kɩɖɛɣ yɔ. Ɛlɛ pɩkɛdaa lɛ, teŋgu lɩm hola sɔsɔna libi-i nɛ etii lɩm tɛɛ. Pitisi-i ɖooo lɩm tɛɛ nɛ ɛmaɣzɩ se ɛ-tɔm tɛma.

¹⁷ Yoonaasɩ kɛdɩ pʋwayɩ ɛzɩma pɩɩlabɩ-ɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ. Ɛ-lɩmaɣza wobi wondu ndɩ ndɩ yɔɔ. Ɛmaɣzaɣ se ɛ-kaañamtʋ yɔɔ lɛ, Ɛsɔ ɛɛkaɣ-ɩ labʋ lootiye. Pɩlabɩ-ɩ ɛzɩ ɛwɛɛ nɛ etiki ɖooo teŋgu cukaŋ taa, ɖenɖe pʋŋ tigila wɛɛ yɔ nɛ aɖɔnɖɔlɛɛ huuzuu ɛ-yɔɔ. Pɩwɛ ɛzɩ peeɖe kaɣnɩ pɩsʋʋ ɛ-pɩlaʋ yɔ.​—Kalɩ Yoonaasɩ 2:2-6.

18, 19. Ɛbɛ kaatalɩ Yoonaasɩ teŋgu cukaŋ taa? Nɛ kpɩnɛ nɖɩ libi-i? Nɛ ayeba se pɩla mbʋ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ pɩ-tɛɛ tɔm.)

 ¹⁸ Ɛlɛ, sɩŋ pazɩ. Nabʋyʋ wɛɛ nɛ pɩɖɔŋ nɛ pɩkɔŋnɩ ɛ-yɔɔ, pipiyi pindimmm nɛ pɩpaɣlɩ pɩdɩɩfɛyɩ nɛ pifeziɣ. Pʋyʋ ɛnʋ, ɛñɔtɩnɩ-ɩ nɛ ɛtalɩ ɛ-cɔlɔ. Nɔɔ sɔsɔɔ nakɛyɛ haa wamm nɛ kelibi-i so.

¹⁹ Peeɖe Yoonaasɩ maɣzaa se ɛ-tɔm tɛma. Ɛlɛ pɩkɛdaa lɛ, Yoonaasɩ naɣ se maamaaci nakʋyʋ lakɩna. Ɛnaɣ se ɛkpɛndɩ ɛwɛnɩ ɛ-ɛza. Ɛnaɣ ɖɔɖɔ se kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ tɩlabɩ-ɩ nɛ halɩ e-feziŋ maɣmaɣ tɩɖɩɣ. Eɖiɣni fezuu. Ŋgʋ ɖenɖe ɛwɛɛ yɔ, pɩɩwɛɛ se pɩkɛ ɛ-pɩlaʋ. Pazɩ pazɩ lɛ, sɔɔndʋ paɣzɩ kpaʋ Yoonaasɩ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛ-Ɛsɔ Yehowa ‘ñɔɔzɩnɩ kpakpayaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ se kelibi-i.’ *​—Yon. 2:1.

20. Adɩma wena Yoonaasɩ labɩ kpakpayaɣ sɔsɔɔ lotu taa yɔ, ɛbɛ akpɛlɩkɩɣ-ɖʋ ɛ-yɔɔ?

²⁰ Cɛcɛsɩ sakɩyɛ ɖɛwa, nɛ ñɩɣtʋ sakɩyɛ ɖɔɖɔ ñɛɖɛɛ. Cɩkpɛndʋʋ sɔsɔʋ ŋgʋ wiɖiyi Yoonaasɩ tɩna nɛ ɛna yɔ, kɩ-taa peeɖe ɛñɔɔzɩ ɛ-lɩmaɣza nɛ ɛtɩmnɩ Yehowa Ɛsɔ. Pama adɩma ana a-tɩŋa Yoonaasɩ takayaɣ ñʋʋ naalɛ ñɩŋgʋ taa, nɛ asɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ Yoonaasɩ nɛ pɩkɩlɩ. Adɩma ana awɩlɩɣ se Yoonaasɩ kaasɩm Masɩ sakɩyɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛkpaɣ Keɣsi taa tɔm sakɩyɛ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ. Awɩlɩɣ ɖɔɖɔ se ɛɛwɛnɩ laŋɩyɛ taa wɛtʋ kɩbandʋ natʋyʋ, ndʋ lɛ ɛsɩmɩyɛ. Yoonaasɩ tɛzɩ ɛ-adɩma se: “Ɛlɛ ma yɔ samtʋ hendu mankaɣnɩ-ŋ laʋ kɩlaʋ, ndʋ ndʋ monɖuuwaa yɔ, mankaɣ tɩ-yɔɔ labʋ; ñʋʋ yabɩtʋ kɛ [Yehowa] pʋyʋ.”​—Yon. 2:10.

21. Ɛbɛ Yoonaasɩ kpɛlɩkaa pɩlɩɩnɩ ñʋʋ yabɩtʋ yɔɔ? Nɛ lɔŋ kɩbaŋ weyi yɔɔ pɩtɩmʋna se ɖɩsɔɔ?

²¹ Mbʋ pɩtalɩ Yoonaasɩ yɔ pɩkpɛlɩkɩ-ɩ se Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛya ɛyʋ ñʋʋ paa le, nɛ paa ɛzɩmtaa. Halɩ Yehowa pɩzaa nɛ ɛna ɛ-lɩmɖʋyʋ weyi ɛɛwɛ kʋñɔŋ taa “kpakpayaɣ lotu taa” peeɖe yɔ, nɛ ɛya ɛ-ñʋʋ. (Yon. 2:1) Yehowa yeke pɩzaɣna se ɛɖɔkɩ ɛyʋ wezuu kpakpayaɣ sɔsɔɔ lotu taa, kɩyakɩŋ naadozo nɛ ɖoo naadozo. Pɩwɛ ɖeu se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩtɔzɩ se Yehowa kɛnɩ ‘Ɛsɔ weyi  ɛɖɔkɩ ɖe-fezuu ɛ-nandaka taa’ yɔ. (Dan. 5:23) Ɛnʋ tɩnɩ ɖe-wezuu nɛ ɛ-yɔɔ ɖɩwɛɛ. Ðɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ pɩ-yɔɔ? Ye mbʋ, pɩɩwɛɣ ɖeu se ɖɩña Yehowa yaa we?

22, 23. (a) Pitileɖi lɛ, ɛzɩma pɩtakɩ Yoonaasɩ tɛ ɛsɩmɩyɛ wɛtʋ? (b) Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Yoonaasɩ tɔm taa pɩlɩɩnɩ kɩwɛɛkɩm mbʋ ɖɩlakɩ yɔ, pɩ-yɔɔ?

²² Nɛ Yoonaasɩ yɔ? Ɛñam Yehowa nɛ pɩwɩlɩ se ɛkpɛlɩkɩ ɛsɩmɩyɛ na? Ɛɛɛ. Kɩyakɩŋ naadozo nɛ ɖoo naadozo wayɩ lɛ, kpakpayaɣ woni Yoonaasɩ nɛ kohoo-i “nɛ kɔtɔ kidiiliŋ yɔɔ.” (Yon. 2:11) Maɣzɩ nɛ ŋna, pɩtɛmnaa se Yoonaasɩ tɩya lɩm pʋcɔ nɛ ɛlɩɩ kidiiliŋ yɔ. Ɛlɛ paa mbʋ yɔ, pɩɩwɛɛ se ɛñɩnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ ɛtɩŋ yɔ. Ɛlɛ pitileɖi lɛ, pɩtakɩ ɛsɩmɩyɛ wɛtʋ ndʋ ɛɛwɛna yɔ. Pama Yoonaasɩ 3:1, 2 taa se: “Nɛ [Yehowa] tɔm tasɩ talʋʋ Yoonaasɩ se: Kʋyɩ ŋwolo Niniivi tɛtʋ sɔsɔtʋ taa; nɛ ŋsusi tɩ-taa tɔm ndʋ meheyiɣ-ŋ yɔ.” Ɛbɛ Yoonaasɩ kaɣ labʋ?

²³ Yoonaasɩ tɩpʋtɩ pʋcɔ nɛ ɛla tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Ðɩkalɩɣ se: “Nɛ Yoonaasɩ kʋyɩ nɛ ewolo Niniivi ɛzɩ Yehowa tɔm pɔzʋʋ yɔ.” (Yon. 3:3, NW) Ɛlabɩ ɛzɩ Ɛsɔ pɔzʋʋ-ɩ yɔ. Pɩnaɣ kaɣlaa se ɛ-kɩwɛɛkɩm kpɛlɩkɩ-ɩ lɔŋ. Hɔɔlʋʋ kʋnɛ kɩ-taa ɖɔɖɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩmaɣzɩnɩ Yoonaasɩ tɛ tisuu. Ða-tɩŋa ɖɩlakɩ kɩwɛɛkɩm; pɩyʋsʋʋnɩ ɖe-kpeekpe. (Rom. 3:23) Tɔm yɔ se, ɖɩpɩsɩɣnɩ wayɩ yaa ɖiyeki se ɖa-kɩwɛɛkɩm ɛkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ nɛ ɖɩlɛɣzɩ nɛ ɖɩsɛɛ Ɛsɔ nɛ ñamtʋ?

24, 25. (a) Wazaɣ ŋga Yoonaasɩ kɔm nɛ ehiɣ e-wezuu caɣʋ taa? (b) Wazasɩ nzɩ ɛkaɣ hiɣu cee wayɩ?

²⁴ Ɛzɩma Yoonaasɩ ñam Yehowa yɔ, ɛwazɩ-ɩ pɩ-yɔɔ? Ɛɛɛ, ɛwazɩ-ɩ. Kajalaɣ lɛ, pɩwɛ ɛzɩ Yoonaasɩ kɔm nɛ ɛnɩɩ pʋwayɩ se mɛlɛ sayaa mba, patɩsɩ ɛlɛ palɩ pɩ-taa. Alɩwaatʋ ndʋ Yoonaasɩ yeba nɛ pɔlɔ-ɩ teŋgu taa lɛ, kancʋʋlaɣ sɩŋ kpaagbaa nɛ mɛlɛ sayaa mba, ‘pese Yehowa sɔɔndʋ pɩdɩɩfɛyɩ’ nɛ peyele pa-agɔlɩma nɛ palaa Yehowa kɩlaʋ.​—Yon. 1:15, 16.

²⁵ Nabʋlɛ lɛ, wazaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ kaawɛnɩ ɛzɩdaa. Yesu kpaɣ alɩwaatʋ ndʋ Yoonaasɩ caɣ kpakpayaɣ sɔsɔɔ lotu taa yɔ, nɛ ɛmaɣzɩnɩ alɩwaatʋ ɛzɩma ɛkaɣ labʋ pɩlaʋ yaa shéol taa yɔ. (Kalɩ Maatiyee 12:38-40.) Alɩwaatʋ ndʋ pakaɣ fezuu Yoonaasɩ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa yɔ, ɛ-taa kaɣ labʋ leleŋ siŋŋ se ɛnɩɩ tɔm ndʋ. (Yoh. 5:28, 29) Yehowa sɔɔlaa se ɛwazɩ-ŋ ɖɔɖɔ. Ɛzɩ Yoonaasɩ yɔ, ña-kɩwɛɛkɩm kaɣ-ŋ lɔŋ kpɛlɩkʋʋ nɛ ŋña Ɛsɔ nɛ ŋsɔɔlɩ ɛyaa lalaa na?