Dumiretso sa laog

Dumiretso sa mga laog

A1

Mga Prinsipyo sa Pagtradusir kan Bibliya

An Bibliya orihinal na isinurat sa suanoy na Hebreo, Aramaiko, asin Griego. Sa ngunyan, makukua an Bibliya nin kumpleto o kabtang sana sa labing 3,000 na lengguwahe. An kadaklan sa mga tawong nagbabasa kan Bibliya dai nasasabutan an mga lengguwahe kun sain ini orihinal na isinurat, kaya an binabasa ninda iyo idtong itrinadusir na sa lengguwaheng nasasabutan ninda. Anong mga prinsipyo an dapat na gumiya kun paano itatradusir an Bibliya, asin paano ini sinunod sa pagtradusir kan Bagong Kinaban na Traduksiyon kan Banal na Kasuratan?

Tibaad isipon nin nagkapira na an istriktong termino por termino o istilong interlinear na pagtradusir makakatabang sa nagbabasa na makua kun ano an talagang sinasabi sa orihinal na mga lengguwahe. Alagad bako iyan pirming totoo. Estudyari an pira sana sa mga dahilan:

  • Mayong duwang lengguwahe an eksaktong magkapareho sa gramatika, bokabularyo, asin paagi nin pagbilog nin sentence. Isinurat nin sarong propesor sa lengguwaheng Hebreo na si S. R. Driver na an mga lengguwahe “nagkakalain bako sana sa gramatika asin root words, kundi pati man . . . sa paagi kan pagbilog nin mga ideya para magin sarong sentence.” An magkakalain na lengguwahe nangangaipo nin magkakalain na paagi nin pagbilog nin mga ideya sa isip. “Bilang resulta,” an sabi pa ni Propesor Driver, “bakong magkakapareho an mga porma kan sentence sa manlain-lain na lengguwahe.”

  • Mayong lengguwahe sa ngunyan na an bokabularyo asin gramatika eksaktong kapareho kan Hebreo, Aramaiko, asin Griego na ginamit sa pagsurat kan Bibliya, kaya an termino por terminong pagtradusir kan Bibliya puwedeng dai magin malinaw asin kun minsan puwede pa nganing magtao nin salang kahulugan.

  • An kahulugan nin sarong termino o ekspresyon puwedeng magbago depende sa konteksto.

An sarong paratradusir tibaad kayang itradusir nin literal an mga tataramon na ginamit sa orihinal na lengguwahe sa nagkapirang teksto, pero dapat na magin maingat na marhay sa paggibo kaini.

Uni an nagkapirang halimbawa kun paano puwedeng masala an pakasabot pag termino por termino an pagkatradusir:

  • Ginagamit sa Kasuratan an terminong ‘turog’ asin “nagturog” tanganing ipanungod sa literal na pagturog asin sa pagturog sa kagadanan. (Mateo 28:13; Gibo 7:60) Pag ginagamit an mga terminong ini sa mga konteksto na nanunugod sa kagadanan, puwedeng maggamit an mga paratradusir kan Bibliya nin ekspresyon na arog kan “magturog sa kagadanan,” na makakatabang tanganing dai maribong an nagbabasa.—1 Corinto 7:39; 1 Tesalonica 4:13; 2 Pedro 3:4.

  • Naggamit si apostol Pablo nin sarong ekspresyon sa Efeso 4:14 na puwedeng itradusir nin literal na “sa pagkawat nin dados (dice) nin mga tawo.” An suanoy na idiomatikong ekspresyon na ini nanunungod sa ginigibong pandadaya sa iba pag naggagamit nin dice. Sa kadaklan na lengguwahe, dai ini maiintindihan kun itatradusir nin literal. Mas malinaw na maitatao an kahulugan kan ekspresyon na ini kun itatradusir ini na “sa pangloloko nin mga tawo.”

  • Sa Roma 12:11, ginamit an sarong Griegong ekspresyon na literal na nangangahulugan na “nagkakalakaga sa espiritu.” Kun ini an gagamiton sa Bicol, dai maitatao an tamang kahulugan, kaya itrinadusir ini na “malaad paagi sa espiritu” sa traduksiyon na ini.

  • MATEO 5:3

    Literal na traduksiyon: “an mga dukha sa espiritu”

    Ideya: “an mga nakakamating kaipuhan ninda nin espirituwal na mga bagay”

    Sa saiyang bantog na Sermon sa Bukid, ginamit ni Jesus an sarong ekspresyon na parating itinatradusir na “Paladan an mga dukha sa espiritu.” (Mateo 5:3, An Marahay na Bareta Biblia) Pero sa dakul na lengguwahe, bakong malinaw an kahulugan kan ekspresyon na ini kun itatradusir nin literal. Sa nagkapirang lengguwahe, an literal na marhay na pagkatradusir puwedeng mangahulugan na “an mga dukha sa espiritu” mga tawong bakong normal an pag-iisip o mabublay saka kulang sa determinasyon. Alagad, an talagang itinutukdo digdi ni Jesus sa mga tawo iyo na an saindang kaugmahan nakadepende, bako sa pagpanigo kan saindang pisikal na mga pangangaipo, kundi sa pagmidbid na kaipuhan ninda an paggiya nin Diyos. (Lucas 6:20) Kaya, an mga traduksiyon na arog kan “an mga nakakamating kaipuhan ninda nin espirituwal na mga bagay” o “an mga nakakaaram na kaipuhan ninda an Diyos” iyo an mas nagtatao kan tamang kahulugan kan orihinal na ekspresyon.—Mateo 5:3; The New Testament in Modern English.

  • Sa dakul na konteksto, an Hebreong termino na itinatradusir na “selos” o “pagkauri” nanunungod sa negatibong mga pagmati, an buot sabihon, an pagkaanggot huli sa pagigin bakong maimbod nin sarong dayupot na kaiba-iba o an pagkauri sa iba huli sa mga pagsadiri ninda. (Talinhaga 6:34; Isaias 11:13) Alagad, an iyo man sanang Hebreong termino igwa man nin positibong kahulugan. Halimbawa, puwede ining gamiton para sa “kaigutan,” o mapagprotektar na pagkamuot asin pagmakulog, na ipinapahiling ni Jehova alang-alang sa saiyang mga lingkod o para sa ‘paghagad niya nin eksklusibong debosyon.’ (Exodo 34:14; 2 Hadi 19:31; Ezekiel 5:13; Zacarias 8:2, nota) Puwede man ining ipanungod sa “kaigutan” kan maimbod na mga lingkod nin Diyos para sa saiya asin sa pagsamba saiya o sa saindang ‘dai pagtugot na magkaigwa nin kaagaw’ an Diyos.—Salmo 69:9; 119:139; Bilang 25:11.

  • An Hebreong termino na yadh parating itinatradusir na “kamot,” pero depende sa konteksto, an terminong ini puwedeng itradusir na “kontrol,” “pagkabukas-palad,” “kapangyarihan,” “awtoridad,” asin dakul na iba pang paagi

    An Hebreong termino na sa parati nanunungod sa kamot nin tawo igwa nin dakul na manlain-lain na kahulugan. Depende sa konteksto, an terminong ini puwedeng itradusir na “kontrol,” “pagkabukas-palad,” “kapangyarihan,” o “awtoridad.” (2 Samuel 8:3; 1 Hadi 10:13; Talinhaga 18:21; Jeremias 5:31) Sa katunayan, an partikular na terminong ini itrinadusir sa dakul na manlain-lain na paagi sa Bicol na edisyon kan Bagong Kinaban na Traduksiyon kan Banal na Kasuratan.

Kaya huli kan mga bagay na ini na nasambit, sa pagtradusir kan Bibliya, an sarong tataramon sa orihinal na lengguwahe dai puwedeng basta sana itradusir gamit an saro sanang katumbas na termino sa kada paglataw kan tataramon na iyan. Dapat na gumamit nin marahay na paghusgar an sarong paratradusir tanganing makapili nin mga termino sa lokal na lengguwahe na mas makakapaluwas kan mga ideya na gustong ipaabot kan orihinal na lengguwahe. Dugang pa, an pagbilog niya kan mga sentence dapat na kauyon kan gramatika kan lokal na lengguwahe tanganing pasil ining basahon.

Alagad, dapat man na likayan an sobrang pagrayo sa mga tataramon na ginamit sa orihinal na lengguwahe. Puwedeng maiba nin sarong paratradusir an kahulugan kan itinatradusir niya sa Bibliya kun basta na sana niya iyan itatradusir base sa kun ano an pakahulugan niya sa pangkagabsan na ideya kaiyan (paraphrasing). Paano? Tibaad kaya masala an paratradusir asin mailaog an sadiri niyang opinyon sa kahulugan kan mga nakasurat sa orihinal na lengguwahe o tibaad mahali niya an mga importanteng detalye na yaon diyan. Kaya dawa ngani pasil basahon an arog kaining paagi nin pagtradusir kan Bibliya na sobra karayo sa literal, puwede ining magin dahilan na dai makua kan nagbabasa an tunay na mensahe kan mga teksto.

An pinaniniwalaan na doktrina nin sarong paratradusir madalion sanang makaimpluwensiya sa paagi niya nin pagtradusir. Halimbawa, an 2 Tesalonica 2:3 nagsasabi: “Huli ta dai iyan maabot sagkod na dai nguna mangyari an apostasya asin dai nguna mahayag an tawong tampalasan, an aki nin kalaglagan.” An nagkapirang paratradusir, na tibaad naimpluwensiyahan kan saindang pinaniniwalaan na doktrina, ginamit an terminong ‘impiyerno’ imbes na “kalaglagan” na iyo an talagang kahulugan kan Griegong termino.

Dapat man na tandaan nin sarong paratradusir kan Bibliya na an Bibliya isinurat sa lengguwahe na pamilyar asin na ginagamit aroaldaw nin mga ordinaryong tawo, arog nin mga parauma, pastor, asin parasira. (Nehemias 8:8, 12; Gibo 4:13) Kaya, sarong marahay na traduksiyon an sarong Bibliya kun an mensahe kaiyan nasasabutan nin sinserong mga tawo, ano man an saindang pinaghalian o kamugtakan. Mas marahay na pilion an malinaw, pamilyar, asin madaling masabutan na mga ekspresyon kisa sa mga terminong bihirang gamiton nin ordinaryong tawo.

Mayong basehan na hinali kan dakul na paratradusir kan Bibliya an pangaran kan Diyos, an Jehova, sa saindang mga bagong traduksiyon dawa ngani an pangaran na iyan masusumpungan sa suanoy na mga manuskrito kan Bibliya. (Hilingon an Apendise A4.) Dakul na traduksiyon an sinalidahan an pangaran na iyan nin titulo, arog kan “Kagurangnan,” asin pinapalataw pa ngani kan iba na mayo nin pangaran an Diyos. Halimbawa, sa nagkapirang traduksiyon, arog kaini an mababasa sa pamibi ni Jesus na yaon sa Juan 17:26: “Ipinamidbid taka sainda,” asin sa Juan 17:6: “Ipinamidbid taka sa mga tawong itinao mo sako.” Alagad, arog kaini an mababasa sa sarong tamang traduksiyon kan pamibi ni Jesus: “Ipinamidbid ko sa sainda an saimong pangaran,” asin “Ihinayag ko an saimong pangaran sa mga tawong itinao mo sa sako.”

Arog kan sinabi sa painot na tataramon sa orihinal na edisyon sa Ingles kan New World Translation: “Dai mi tinawan nin pakahulugan (paraphrase) an Kasuratan. Hininguwa ming magin literal sa samuyang pagtradusir sagkod na posible, sagkod na itinutugot kan modernong gamit kan lengguwaheng Ingles asin kun bako ining lawi saka kun dai kaini itinatago an kahulugan.” Kaya, hininguwa kan New World Bible Translation Committee na magin balanse paagi sa paggamit nin mga tataramon asin fraseng kapareho sa orihinal pero linikayan nindang gamiton an mga tataramon na bakong natural basahon o sala an itinataong kahulugan. Bilang resulta, pasil nang basahon an Bibliya asin lubos na makakapagtiwala an nagbabasa na naipapaabot sa saiya nin tama an ipinasabong na mensahe.—1 Tesalonica 2:13.