Skip to content

Skip to table of contents

 A2

Informasaun iha edisaun neʼe

Tradusaun Mundu Foun husi Eskritura Lian Gregu iha lian Inglés fó sai iha tinan 1950, no Bíblia Sagrada Tradusaun Mundu Foun kompletu iha lian Inglés fó sai iha tinan 1961. a Toʼo ohin loron, Bíblia neʼe tradús ona iha língua 210 liu. Lee-naʼin rihun ba rihun hetan benefísiu husi tradusaun neʼe tanba tradús ho loloos tuir Eskritura Sagrada husi lian orijinál no fasil atu lee.

Komisaun Bíblia Tradusaun Mundu Foun rekoñese katak ohin loron presiza uza liafuan neʼebé book lee-naʼin sira-nia laran. Ho razaun neʼe, bainhira tradús edisaun neʼe, ami hili fraze no vokabuláriu, hodi bele kumpre objetivu tuirmai neʼe:

  • Uza língua modernu no fasil atu komprende. Iha tradusaun neʼe uza liafuan neʼebé ema uza loroloron duké liafuan tuan no susar atu komprende, neʼebé tradusaun Bíblia seluk uza. Porezemplu, liafuan “maksalak” mak liafuan tuan neʼebé ema uitoan deʼit mak uza, tan neʼe presiza uza fali liafuan modernu “sala-naʼin”. (Marcos 2:17) Ohin loron, ema la toman atu uza liafuan “rahun-diʼak”, tanba neʼe liafuan antigu. Tan neʼe, Bíblia neʼe uza liafuan modernu “bensaun” ka “ksolok”. (Lucas 19:38) Tanba lee-naʼin barak ladún hatene liafuan “publikanu”, entaun uza liafuan modernu “kobradór impostu”. (Mateus 5:46) “Maksoin” mak liafuan neʼebé tuan no ema uitoan deʼit mak uza, entaun uza liafuan “salvasaun”. (Roma 10:10) Liafuan seluk, hanesan “tekiteki”, “buat-karan”, “heli lia”, “hewai” no “babeur” uza liafuan modernu neʼebé fasil atu komprende hanesan “derrepente”, “sakrifísiu”, “nega”, “la respeitu” no “tentasaun”.—Lucas 2:13, 24; 22:34; Roma 2:23; 1 Timóteo 6:9.

    Iha lian Ebraiku no lian Gregu, liafuan “fini” bele refere ba fini husi ai-horis, ema nia oan ka bei-oan, ka bele mós refere ba esperma. Iha tradusaun neʼe, tradús tuir ninia signifikadu neʼebé loos hodi tuir kontestu. (Génesis 1:11; 22:17; 48:4; Mateus 22:24; João 8:37) No dala barak uza liafuan “bei-oan” bainhira refere ba promesa neʼebé Maromak halo iha jardín Eden, neʼebé temi iha Génesis 3:15.

    Edisaun uluk nian husi Bíblia Sagrada Tradusaun Mundu Foun uza liafuan “sala-foʼer”, maibé liafuan neʼe ladún klaru no halo lee-naʼin sira duvida neʼe inklui hahalok saida deʼit. Entaun, agora Bíblia neʼe uza liafuan neʼebé klaru liu hanesan “sala seksuál”. (Marcos 7:21) No bainhira koʼalia kona-ba sala seksuál entre kaben-naʼin ida ho ema neʼebé laʼós ninia kaben, Bíblia neʼe dala ruma uza liafuan “adultériu” iha testu no mós dala ruma uza liafuan “sala seksuál” no tau nota-rodapé ho liafuan “adultériu” hamutuk ho informasaun husi Glosáriu, atu esplika signifikadu neʼebé loos.—2 Pedro 2:14.

  • Halo klaru fraze iha Bíblia. Lee-naʼin sira presiza esplikasaun atu bele komprende liafuan balu neʼebé uza iha Bíblia iha lian Tetun. Porezemplu, Bíblia temi liafuan Ebraiku siol no liafuan Gregu hades atu refere ba fatin simbóliku ba ema mate no ema mate nia kondisaun. Bíblia tradusaun seluk tradús liafuan Gregu hades nuʼudar “matebian sira fatin”, ka “matebian sira nia horik-fatin”. Maibé liafuan “matebian sira nia horik-fatin” bele halo ema komprende sala katak neʼe mak fatin ba mate-klamar. Tan neʼe, iha Bíblia neʼe liafuan siol no hades tradús nuʼudar “rate”, hodi tuir signifikadu orijinál, no liafuan rua neʼe tau deʼit iha nota-rodapé, hamutuk ho esplikasaun iha Glosáriu.—Salmo 16:10; Eclesiastes 9:10; Apóstolu 2:27, 31.

    Iha tradusaun Bíblia seluk, liafuan Ebraiku nefes no liafuan Gregu psiké tradús nuʼudar “klamar”, maibé neʼe fó ideia neʼebé sala katak maski ema ida mate, iha parte ruma husi nia neʼebé sei kontinua moris. Maibé tuir loloos, depende ba situasaun, nefes no psiké bele refere ba (1) ema, (2) ema nia moris, (3) kriatura nia moris, (4) ema nia hakarak ka vontade atu han, no dala ruma refere ba, (5) ema mate. Tan razaun neʼe mak liafuan rua neʼe tradús tuir signifikadu neʼebé loos, no tau nota-rodapé kona-ba esplikasaun iha Glosáriu.—Génesis 1:20; 2:7; Levítico 19:28; Salmo 3:2; Provérbios 23:2; Mateus 6:25.

    Tradusaun Bíblia barak tradús liafuan Gregu staurós nuʼudar “krús”. Maibé liafuan Gregu neʼe signifika ai-lolon, ka ai-riin, no neʼe mak buat neʼebé ema uza atu fó kastigu-mate ba Jesus. Tan neʼe, tradusaun neʼe uza liafuan “ai-riin” atu tradús liafuan Gregu neʼe ho loloos.—Mateus 27:32; João 19:17.

    No mós, tradusaun Bíblia balu tradús liafuan Gregu gehena nuʼudar “infernu”, maibé liafuan neʼe halo ema hanoin sala katak iha duni fatin ida neʼebé ahi lakan no ema hetan terus makaʼas. Maibé, iha tradusaun neʼe uza deʼit liafuan orijinál iha testu no tau nota-rodapé neʼebé refere ba informasaun iha Glosáriu neʼebé esplika liafuan gehena nia signifikadu loloos.—Mateus 5:22; Marcos 9:43; Lucas 12:5

    Atu ajuda lee-naʼin sira komprende signifikadu loloos kona-ba fraze “Loron Halo Dame nian” neʼebé iha Bíblia balu, Bíblia neʼe uza fali liafuan “Loron Hamoos Sala nian”, no fraze “Loron Halo Dame nian” tau iha nota-rodapé. (Levítico 23:27) Kona-ba liafuan “halo moos” ka “halo dame”, neʼe tradús iha dalan oioin hodi tuir kontestu, hanesan ‘sakrifísiu atu hamoos sala’ ka ‘halo santu’, ka dala ruma “sosa fali”. (Éxodo 29:37; 30:16) Liafuan “santuáriu” ema bele komprende sala hodi refere deʼit ba uma santu, maibé, tanba signifikadu loloos bele refere mós ba Maromak nia hela-fatin iha lalehan, entaun Bíblia neʼe tradús fraze neʼe nuʼudar “fatin sagradu”.—Apokalipse 11:19.

    Iha língua Tetun liafuan “laran” bele iha signifikadu oioin hanesan ema nia emosaun, sentimentu, hahalok ka sira-nia hakarak. Iha versíkulu balu, Bíblia neʼe tradús liafuan neʼe iha dalan neʼebé ajuda halo klaru liu ninia signifikadu. Porezemplu, iha livru Provérbios, liafuan “ema neʼebé la iha laran” tradús fali nuʼudar “ema beik”, no ita bele haree liafuan orijinál iha nota-rodapé.—Provérbios 6:32; 7:7.

    Bíblia neʼe mós uza liafuan “rins” bainhira refere duni ba ema ka animál nia rins. Maibé, iha Salmo 7:9 no 26:2 no Apokalipse 2:23, liafuan rins tradús tuir ninia signifikadu loloos hanesan “hanoin” ka “sentimentu neʼebé kleʼan”, no fraze ka liafuan husi lian orijinál tau iha nota-rodapé. Liafuan seluk hanesan “bokur” no “dikur” mós tradús tuir kontestu. Porezemplu, Bíblia neʼe uza liafuan “ai-han diʼak” duké “bokur”, no “dignidade” duké “dikur”. (Génesis 45:18; Job 16:15) Liafuan balu hanesan neʼe mós iha informasaun tan iha “Glosáriu ba liafuan iha Bíblia”.

Informasaun seluk iha edisaun neʼe:

Edisaun Bíblia neʼe iha nota-rodapé oioin. Nota-rodapé sira hakerek iha dalan tuirmai neʼe:

  • “Ka” Opsaun seluk atu tradús liafuan Ebraiku, Aramaiku, ka Gregu, neʼebé fó sai ideia hanesan.—Génesis 1:2, nota-rodapé kona-ba “espíritu”; Josué 1:8, “lee no medita”.

  • “Ka karik” Opsaun seluk neʼebé karik bele uza hodi tradús liafuan orijinál maibé fó sai ideia seluk.—Génesis 21:6, “haksolok ho haʼu”; Zacarias 14:21, “ema Kanaan”.

  • “Orj.” Liafuan ida ba ida husi lian Ebraiku, Aramaiku, ka Gregu. Ka atu fó sai signifikadu husi lian orijinál.—Génesis 25:8, “hakoi nia hanesan hakoi ninia beiʼala”; Éxodo 4:10, “ibun-toos”.

  • Signifikadu no informasaun seluk tan Esplikasaun kona-ba signifikadu ba naran sira (Génesis 3:17, “Adão”; Éxodo 15:23, “Mara”); esplikasaun kona-ba todan no medida sira (Mateus 25:15, “talentu”); esplikasaun kona-ba pronome (Génesis 49:25, “Nia”); hatudu informasaun iha Apéndise no Glosáriu.—Génesis 37:35, nota-rodapé, “Siol”; Mateus 5:22, “Gehena”.

Iha parte oin neʼebé iha informasaun ho títulu “Introdusaun kona-ba Maromak nia Liafuan”, hatudu sai hanorin importante sira iha Bíblia. Iha parte kotuk iha “Tabela ba livru sira iha Bíblia”, “Índise ba liafuan sira iha Bíblia”, no “Glosáriu ba liafuan iha Bíblia”. Glosáriu ajuda lee-naʼin atu komprende liafuan ka fraze ruma neʼebé uza iha Bíblia laran. Apéndise A fó sai informasaun tuirmai neʼe: “Matadalan kona-ba tradús Bíblia”, “ Informasaun iha edisaun neʼe”, “Oinsá mak Bíblia toʼo mai ita”, “Maromak nia naran iha Eskritura Lian Ebraiku”, “Maromak nia naran iha Eskritura Lian Gregu”, “Profeta no liurai sira husi Judá no Izraél” no “Akontesimentu importante durante Jesus nia moris iha rai”. Apéndise B fó sai informasaun kona-ba mapa sira, lista, no informasaun seluk neʼebé ajuda ema neʼebé gosta atu estuda Bíblia.

Iha Bíblia laran, antes livru ida-idak komesa, iha lista informasaun kona-ba kapítulu ida-idak no versíkulu sira. Informasaun neʼe ajuda lee-naʼin atu hatene kona-ba livru tomak neʼe koʼalia kona-ba saida. Iha Salmo balu nia leten, iha informasaun kona-ba sé mak hakerek salmo neʼe, situasaun kuandu ema hakerek salmo neʼe, matadalan kona-ba múzika, ka salmo neʼe nia objetivu. Informasaun sira-neʼe bolu nuʼudar “Introdusaun”. Iha Bíblia nia pájina ida-idak nia klaran iha mós referénsia neʼebé liga ho eskritura sira seluk iha Bíblia.

a Tradusaun Mundu Foun, Mateus–Apokalipse iha lian Tetun fó sai iha tinan 2014.