1. Apay a saan a makastrek ti pamilia da Adan ken Eva iti hardin ti Eden, ken ania ti nangnangruna a kayat ni Abel a maaramid?

BAMBANTAYAN ni Abel ti arbanna a sitatalna nga agar-arab iti tapaw ti turod. Manipud iti ayanna, nalabit adda pay makitkitana a lugar nga ayan ti naraniag a lawag. Ammona nga adda sadiay ti dumardarang a tadem nga agtultuloy nga agpuspusipos a mangbangen iti dalan nga agturong iti hardin ti Eden. Nagnaed idi sadiay dagiti nagannakna, ngem saandan a makastrek agraman dagiti annakda. Bayat a mapulpul-oyan ni Abel iti nalamiis nga angin iti mumalem, pampanunotenna ti Namarsua kenkuana. Maisubli pay ngata ti relasion ti tao iti Dios? Kayat ni Abel a kasta ti maaramid.

2-4. Kasano a makisasao pay laeng ita ni Abel kadatayo?

² Agsasao pay laeng kenka ita ni Abel. Mabalin nga ibagam nga imposible dayta ta nabayagen a natay daytoy maikadua nga anak ni Adan. Nabayagen a dimmaga ta dandanin 6,000 a tawen ti napalabas. Kuna ti Biblia maipapan kadagiti natay: “Saanda a pulos sipapanunot iti aniaman.” (Ecl. 9:5, 10) Maysa pay, awan a pulos ti imbaga ni Abel a nairekord iti Biblia. Gapuna, kasano nga agsao kadatayo ita?

³ Napaltiingan ni apostol Pablo a mangibaga maipapan ken Abel: “Nupay natay, agsasao pay laeng.” (Basaem ti Hebreo 11:4.) Iti ania a pamay-an nga agsasao pay ni Abel? Babaen ti pammati. Ni Abel ti kaunaan a tao a nakapatanor iti dayta nagsayaat a galad. Nagbileg ti pammatina ta uray ita, agserbi pay laeng nga ulidantayo. No tuladentayo ti pammatina, arigna makisasao ni Abel kadatayo.

⁴ Ania ti masursurotayo ken Abel ken iti pammatina no bassit laeng ti dinakamat ti Biblia maipapan kenkuana? Kitaentayo.

5. Ania ti kaipapanan ti dinakamat ni Jesus a nagbiag ni Abel idi tiempo a “pannakabangon ti lubong”? (Kitaem met ti footnote.)

⁵ Naipasngay ni Abel idi rugi ti pakasaritaan ti tao. Dinakamat  ni Jesus ni Abel a nagbiag idi tiempo a “pannakabangon ti lubong.” (Basaem ti Lucas 11:50, 51.) Agparang a ti lubong a dinakamat ni Jesus ket dagiti tattao nga addaan namnama a masubbot manipud basol. Nupay ni Abel ti maikapat a tao a nagbiag, agparang nga isu ti kaunaan a nakita ti Dios a mabalin a masubbot. * Nalawag a saan a nasayaat ti impluensia a dimmakkelanna.

6. Ania ti kasasaad ti nagannak ni Abel?

⁶ Nupay nabiit pay ti kaadda ti tao, masapul a sanguenda ti nakalkaldaang a kasasaad. Nasalun-at ken napintas la ketdi ti langa dagiti nagannak ni Abel a da Adan ken Eva. Ngem nakaaramidda iti nadagsen a basol ket ammoda dayta. Perpektoda idi ken adda namnamada nga agbiag nga agnanayon. Ngem nagsukirda ken Jehova a Dios ket napagtalawda iti Paraiso a pagnaedanda iti hardin ti Eden. Napukawda ti kinaperpekto ken ti biag nga agnanayon gapu ta inyun-unada ti bukodda a tarigagay ken dida payen pinanunot ti kasapulan dagiti annakda.—Gen. 2:15–3:24.

7, 8. Ania ti kinuna ni Eva idi naipasngay ni Cain, ken ania ti mabalin a pampanunotenna idi?

⁷ Napagtalaw da Adan ken Eva iti hardin, isu a rimmigaten ti panagbiagda iti ruar ti Eden. Ngem idi naipasngay ti inauna nga anakda, pinanagananda iti Cain, wenno “Maysa a Banag a Napataud,” ken kinuna ni Eva: “Nakapataudak iti maysa a lalaki iti tulong ni Jehova.” Ipakita ti sasaona a mabalin a pampanunotenna ti kari  ni Jehova iti hardin. Sadiay, impakpakauna ti Dios a ti maysa a babai ket mangpataud iti “bin-i” a mangdadaelto iti daydiay nadangkes a nangisungsong kada Adan ken Eva nga agaramid ti dakes. (Gen. 3:15; 4:1) Impagarup ngata ni Eva nga isu ti babai iti padto ket ni Cain ti naikari a “bin-i”?

⁸ No dayta ti pagarupna, nagbiddut. Kanayonanna, no dayta ti ibagbaga da Adan ken Eva ken Cain bayat a dumakdakkel, sigurado a sinuruanda ti anakda nga agbalin a napannakkel. Idi agangay, nagpasngay ni Eva iti maikadua nga anak, ngem awan ti kasta a nadaeg a sasao a nadakamat kenkuana. Pinanagananda iti Abel a kaipapananna “Sang-aw” wenno “Kinaubbaw.” (Gen. 4:2) Ipakita kadi dayta a panangpanaganda nga awan magunggonada a kas man la awan ti manamnamada ken Abel? Mabalin a kasta ngem ditay masigurado.

9. Ania ti masursuro ita dagiti nagannak manipud kada Adan ken Eva?

⁹ Adda ti masursuro dagiti nagannak ita kada Adan ken Eva. Babaen ti sasao ken tigtignayyo rubrubrobanyo kadi ti kinatangsit, ambision, ken kinaagum ti annakyo? Wenno isuroyo kadi ida nga ayatenda ni Jehova a Dios ken makigayyem kenkuana? Nakalkaldaang ta saan nga inaramid dayta ti immuna a nagannak. Ngem adda namnama para kadagiti annakda.

10, 11. Ania ti trabaho da Cain ken Abel, ken ania a galad ti napatanor ni Abel?

¹⁰ Bayat a dumakdakkel ti dua nga annakna, sinanay la ketdi ida ni Adan nga agtrabaho tapno maipaay ti kasapulan ti pamiliada. Nagbalin a mannalon ni Cain idinto ta nagbalin met a pastor ni Abel.

¹¹ Ngem adda napatpateg nga inaramid ni Abel. Iti adu a tawen, napatanorna ti pammati, ti nagsayaat a galad a dinakamat ni Pablo idi agangay. Panunotem daytoy: Awan ti tao a nagserbi nga ulidan ken Abel. Kasano ngarud a napatanorna ti pammati ken Jehova a Dios? Usigem ti tallo a banag a nakatulong kenkuana a maaddaan iti nabileg a pammati.

12, 13. Kasano a nakatulong ti panangutob kadagiti parsua ni Jehova tapno bumileg ti pammati ni Abel?

¹² Dagiti parsua ni Jehova. Pudno, inlunod ni Jehova ti daga, a nangpataud iti sisiit ken kalkalunay isu a narigat a talonen. Ngem nagpataud latta ti daga iti adu nga apit a nangsustento iti pamilia ni Abel. Saan met a nailunod dagiti animal, agraman dagiti tumatayab ken ikan. Saan a nailunod dagiti bantay, dan-aw, karayan, ken baybay; uray ti tangatang, ulep, init, bulan, ken bituen. Iti  aglawlawna, makita ni Abel ti ebidensia ti nauneg a panagayat, sirib, ken kinaimbag ni Jehova a Dios, daydiay nangparsua iti amin a banag. (Basaem ti Roma 1:20.) Talaga a bumileg ti pammati ni Abel no utobenna ken apresiarenna dagita a bambanag.

¹³ Sigurado a kanayon nga inut-utob ni Abel dagiti naespirituan a bambanag. Iladawanmo a bambantayanna ti arbanna. Masansan a magmagna ti maysa a pastor. Ipaarabna ti arbanna iti tapaw ti turod, tantanap, ken bumallasiw kadagiti karayan tapno agsapul iti naraber a karuotan. Agsapul iti kasayaatan a bubon a pagpainumanna ken katalgedan a lugar a paginanaan ti arban. Kadagiti amin a parsua ti Dios, dagiti karnero ti awan gawayda nga animal ta kasla naparsuada a kasapulanda ti tao a mangiwanwan ken mangsalaknib kadakuada. Nabigbig met ngata ni Abel a kasapulanna met ti panangiwanwan, proteksion, ken panangaywan ti Maysa a nasirsirib ken nabilbileg ngem iti asinoman a tao? Inyebkasna la ketdi dagita a kapanunotan babaen ti kararag ken gapu iti dayta, bimmileg ti pammatina.

14, 15. Ania dagiti kari ni Jehova nga inut-utob ni Abel?

¹⁴ Dagiti kari ni Jehova. Sigurado nga imbaga da Adan ken Eva kadagiti annakda ti napasamak iti hardin ti Eden a nakaigapuan ti pannakapapanawda. Isu nga adu a bambanag ti inut-utob ni Abel.

¹⁵ Imbaga ni Jehova a mailunod ti daga. Ammo ni Abel a natungpal dagita a sasao gapu ta makitana dagiti sisiit ken kalkalunay. Impadto met ni Jehova a narigatto ti panagsikog ken panagpasngay ni Eva. Idi naipasngay dagiti kakabsat ni Abel, napaneknekanna nga agpayso dagita a sasao. Ammo ni Jehova a tarigagayanto ni Eva ti ayat ken atension ni lakayna isu a dominaranto ni Adan. Nakita a mismo ni Abel dayta a nakalkaldaang a kinapudno. Napaneknekanna a naan-anay a mapagtalkan ti sao ni Jehova. Natibker ngarud ti pangibatayanna nga agtalek iti kari ni Jehova maipapan iti “bin-i” a mangilintegto iti biddut a napasamak idiay Eden.—Gen. 3:15-19.

16, 17. Ania dagiti nasursuro ni Abel maipapan kadagiti kerubin?

¹⁶ Dagiti adipen ni Jehova. Awan ti tao a nasayaat nga ulidan  ni Abel, ngem saan laeng a dagiti tattao ti nasaririt a parsua ditoy daga iti daydi a tiempo. Idi napapanaw da Adan ken Eva iti hardin ti Eden, sinigurado ni Jehova a saandan a makastrek iti paraiso, agraman dagiti annakda. Tapno mabantayan ti dalan nga agturong iti hardin, nangikabil ni Jehova kadagiti kerubin, dagiti anghel a nangato ti ranggona, ken ti dumardarang a tadem ti maysa a kampilan nga agtultuloy nga agpuspusipos.—Basaem ti Genesis 3:24.

¹⁷ Panunotem ti narikna ni Abel idi makitkitana dagita a kerubin idi ubing pay. Yantangay naglasagda kas tao, nakitana a talaga a nakabilbilegda. Masmasdaaw met iti daydiay “kampilan” a dumardarang ken agtultuloy nga agpuspusipos. Bayat nga agmatmataengan, nakitana kadi dagiti kerubin a nauma ken pinanawanda ti annongenda? Saan. Dagita a nasaririt ken nabileg a parsua nagtalinaedda iti lugarda iti aldaw ken rabii, iti adu a tawen, ken iti dinekdekada. Gapu iti dayta, napaneknekan ni Abel nga adda dagiti nalinteg ken matalek nga adipen ni Jehova a Dios. Nakita ni Abel kadagita a kerubin ti kinasungdo ken kinatulnogda ken Jehova a dina nakita iti mismo a pamiliana. Sigurado a napabileg ti pammati ni Abel iti ulidan dagita nga anghel.

18. Kasano a mapabileg met ti pammatitayo ita?

¹⁸ Ad-adda a bimmileg ti pammati ni Abel idi inut-utobna dagiti parsua ni Jehova, ti karina, ken ulidan dagiti anghel nga adipenna. Saan kadi nga arigna agsasao ti ulidanna ita? Agtalek ngarud dagiti agtutubo a maaddaanda iti pudpudno a pammati ken Jehova a Dios, aniaman ti ar-aramiden dagiti kapamiliada.  Mapabileg met ita ti pammatitayo babaen kadagiti nakaskasdaaw a bambanag iti nakaparsuaan, ti linaon ti Biblia, ken ti adu a matalek a tattao.

19. Ania a nagpateg a kinapudno ti natarusan ni Abel idi agangay?

¹⁹ Bayat a bumilbileg ti pammati ni Abel ken Jehova, kayatna a paneknekan dayta babaen ti aramidna. Ngem, ania koma ti maipaay ti tao iti Namarsua iti uniberso? Nalawag a saan a kasapulan ti Dios ti aniaman a sagut wenno tulong manipud kadagiti tattao. Idi agangay, natarusan ni Abel ti nagpateg a kinapudno: No umiso ti motibona a mangidaton iti kasayaatan nga adda kenkuana, sigurado a maay-ayo ti naayat a nailangitan nga Amana a ni Jehova.

20, 21. Ania dagiti indaton da Cain ken Abel ken ni Jehova, ken ania ti reaksionna kadagita?

²⁰ Nangisagana ni Abel iti sumagmamano a karnero manipud iti arbanna. Pinilina ti kasayaatan a karnero iti arban, ti inauna a kalakian, ken ti kasayaatan a paset dayta nga animal. Kabayatanna, nangisagana met ni Cain iti datonna manipud iti apitna ta kayatna a magun-od ti bendision ken anamong ti Dios. Ngem saan a kas ken Abel ti motibona. Nalawag a makita ti nagdumaanda idi idatagda dagiti datonda.

²¹ Agpada a nagaramat iti altar ken apuy dagiti annak ni Adan iti panagidatonda. Nalabit makitkita ida dagiti kerubin nga isuda laeng idi dagiti sibibiag a parsua a pannakabagi ni Jehova ditoy daga. Ania ti reaksion ni Jehova? Mabasatayo iti Genesis 4:4: “Ni Jehova kumitkita buyogen ti panangpabor ken Abel ken iti datonna.” Saan nga ibaga ti Biblia no kasano nga impakita ti Dios ti anamongna.

22, 23. Ania ti rason nga inanamongan ni Jehova ti daton ni Abel?

²² Apay nga inanamongan ti Dios ni Abel? Gapu kadi dayta iti indatonna? Nangidaton ni Abel iti sibibiag, adda angesna a parsua, sa imparukpokna ti dara dayta. Ammo kadi ni Abel ti kinapateg dagita a sakripisio? Rinibu a tawen kalpasan ni Abel, inusar ti Dios ti nasalun-at a karnero a mangiladawan iti sakripisio ti perpekto nga Anakna, “ti Kordero ti Dios,” a maiparukpok ti awan basol a darana. (Juan 1:29; Ex. 12:5-7) Ngem mabalin nga awan ti ammo ni Abel maipapan iti dayta a banag.

²³ Ti sigurado nga ammotayo ket: Indaton ni Abel ti kasayaatan nga adda kenkuana. Ti Dios inanamonganna ni Abel ken ti datonna. Nagidaton ni Abel gapu iti panagayat ken pudno a pammatina ken Jehova.

24. (a) Apay a maikunatayo a saan a maigapu iti datonna a saan a pinaboran ti Dios ni Cain? (b) Kasano nga adu met ita ti kas ken Cain?

 ²⁴ Saan a kasta ti motibo ni Cain isu a ‘saan a pinaboran ni Jehova ni Cain ken ti datonna.’ (Gen. 4:5) Saan met a maigapu dayta iti indaton ni Cain; ta idi agangay, impalubos ti Dios ti panagidaton iti apit ti daga. (Lev. 6:14, 15) Ngem kuna ti Biblia maipapan ken Cain a “nadangkes ti bukodna nga ar-aramid.” (Basaem ti 1 Juan 3:12.) Kas kadagiti tattao ita, impagarup ni Cain nga umdasen ti basta pammarang laeng a debosion iti Dios. Ti kaawan ti pudpudno a pammati ken panagayatna ken Jehova ket naiparangarang a dagus kadagiti tignayna.

25, 26. Ania ti impakdaar ni Jehova ken Cain, ngem ania ti inaramidna?

²⁵ Idi nakita ni Cain a dina nagun-od ti anamong ni Jehova, nakasursuro kadi iti ulidan ni Abel? Saan. Nagipempem iti gura iti kabsatna. Nakita ni Jehova ti kasasaad ti puso ni Cain ken siaanus a nakirinnason kenkuana. Pinakdaaranna ni Cain a no dina iwaksi ti gurana, makaaramid iti nadagsen a basol. Inikkan ti Dios ti gundaway ni Cain a ‘maitan-ok’ no agbalbaliw.—Gen. 4:6, 7.

²⁶ Saan a dimngeg ni Cain iti pakdaar ti Dios. Imbes ketdi, inawisna ti adingna a mapanda iti away. Sadiay a dinuklosna ni Abel ket pinapatayna. (Gen. 4:8) Kayariganna, ni Abel ti kaunaan a martir ken biktima ti panangidadanes gapu iti pammati. Natayen ngem agtultuloy pay laeng ti pakasaritaanna.

27. (a) Apay a masiguradotayo a mapagungar ni Abel? (b) Kasano a masiguradotayo a makitatayto ni Abel?

²⁷ Iti piguratibo a pamay-an, um-umkis ti dara ni Abel ken Jehova a Dios para iti panagibales ken hustisia. Sinigurado ti Dios a maipaay ti hustisia babaen ti panangdusana iti naranggas a ni Cain gapu iti krimen nga inaramidna. (Gen. 4:9-12) Napatpateg pay, arigna agsasao pay laeng kadatayo ti nagsayaat nga ulidan ti pammati ni Abel. Nupay idi panawenda, ababa ti agarup maysa a siglo a panagbiagna, nagbiag ni Abel iti wagas a makaay-ayo iti Dios. Nupay natay, ammona nga ipatpateg ken inanamongan ti nailangitan nga Amana a ni Jehova. (Heb. 11:4) Masiguradotayo ngarud a ni Abel kanayon a malaglagip ni Jehova ken agur-uray a mapagungar iti paraiso a daga. (Juan 5:28, 29) Addakanto kadi sadiay a sumabat kenkuana? Posible dayta no dumngegka iti ibagbaga ni Abel ken tuladem ti nabileg a pammatina.