1-3. (a) Ania ti narikna ni Ester idi umas-asideg iti trono ti asawana? (b) Ania ti reaksion ti ari iti ibibisita ni Ester?

AGKEBBAKEBBA ti barukong ni Ester bayat nga umas-asideg iti trono. Iladawam ti immapay a kinaulimek iti nadaeg a trono ti ari iti palasio ti Susan iti Persia, nga uray la mangngeg ni Ester ti nainayad a pannagnana ken ti karasakas ti nangayed a kawesna. Saan a rumbeng a masinga ti atensionna iti kinadaeg ti naarian a palasio, nga addaan iti napipintas nga adigi ken nagsayaat ti pannakakitikitna a bobida a sedro manipud iti adayo a daga ti Libano. Impamaysana ti atensionna iti lalaki a nakatugaw iti trono, nga addaan iti autoridad a mangikeddeng no agbiag wenno matay.

² Ti ari mingmingminganna ni Ester bayat nga umas-asideg, ket inyunnatna ti nabalitokan a setrona. Simple a tignay dayta ngem kaipapananna ti biag ni Ester. Dayta ti mangipakita a pinakawan ti ari ti basol ni Ester a nagparang iti sanguananna a di naawis. Idi nakaasidegen iti trono, sinagid ni Ester ti murdong ti setro kas panagyamanna.—Ester 5:1, 2.

³ Malasin a nakabakbaknang ken mannakabalin ni Ari Asuero. Ti kawes ti ari ti Persia idi a tiempo ket aggatad ita iti ginasut a milion a doliar. Ngem ammo ni Ester nga isu ket talaga nga ay-ayaten ti asawana. Kinuna ti ari: “Ania kadi ti ibagam, O Ester a reyna, ken ania ti kiddawmo? Agingga iti kagudua ti kinaari—uray dayta maited koma kenka!”—Ester 5:3.

4. Ania dagiti problema a naipasango ken Ester?

⁴ Napaneknekanen a natured ken nabileg ti pammati ni Ester ta dimmatag iti ari tapno salaknibanna ti ilina gapu iti pangta a panangtalipupos. Nagballigi ngem adda pay dakdakkel a problema. Masapul a makombinsirna daytoy a napannakkel nga agturay a ti taltalkenna a manangbalakad ket nadangkes a tao a nangallilaw kenkuana a mangkondenar kadagiti kailian ni Ester tapno mapapatayda. Kasanona nga allukoyen, ken ania ti maadaltayo iti pammatina?

5, 6. (a) Kasano nga inyaplikar ni Ester ti prinsipio a masarakan iti Eclesiastes 3:1, 7? (b) Kasano nga impakita ni Ester ti sirib idi nakisarita iti asawana?

⁵ Rumbeng ngata nga ipalgak ni Ester ti problema iti intero a sangakabbalayan ti ari? Mabalin a mapabainan ti ari ket maaddaan ti gundaway ti manangbalakadna a ni Haman a mangkontra iti darum ni Ester. Ania ngarud ti inaramid ni Ester? Adu a siglo sakbayna, napaltiingan ti masirib a ni Ari Solomon a mangisurat: “Ta iti tunggal banag adda naituding a tiempo, . . . [adda] tiempo ti panagulimek ken tiempo ti panagsao.” (Ecl. 3:1, 7) Mabalin a maysa daytoy kadagiti prinsipio nga insuro ti matalek a ni Mardokeo bayat a dumakdakkel iti poderna ti amponna a ni Ester. Sigurado a naawatan ni Ester a napateg ti panangpili a naimbag no kaano ti “tiempo ti panagsao.”

⁶ Kinuna ni Ester: “No naimbag iti ari, umay koma ti ari agraman ken Haman ita nga aldaw iti bangkete nga inaramidko a maipaay kenkuana.” (Ester 5:4) Immanamong ti ari ket pinaayabanna  ni Haman. Makitam kadi ti nainsiriban a panagsao ni Ester? Pinadayawanna ti asawana tapno maaddaan iti nasaysayaat a gundaway a mangibaga iti pakaseknanna.—Basaem ti Proverbio 10:19.

7, 8. Deskribirem ti umuna a bangkete nga insagana ni Ester, ngem apay nga intantanna ti ibagana iti ari?

⁷ Sigurado nga insaganana a naimbag dayta a bangkete wenno pannangan, a siniguradona a magustuan dayta ti asawana. Nangisagana met iti naimas nga arak a mangparagsak kenkuana. (Sal. 104:15) Naragsakan ni Asuero, ket dinamagna manen no ania ti kiddaw ni Ester. Tiempo kadin nga agsao?

⁸ Inkeddeng ni Ester a saan pay a dayta ti tiempo. Imbes ketdi, inawisna manen ti ari ken ni Haman para iti maikadua a bangkete iti sumaruno nga aldaw. (Ester 5:7, 8) Apay nga intantanna? Laglagipentayo nga imbilin ti ari a mapapatay ti amin a kailian ni Ester gapu iti panangsugsog ni Haman. Masapul a siguraduen ni Ester a mapilina ti umiso a tiempo gapu ta agpegpeggad ti adu a biag. Isu  a naguray manen iti nasayaat a gundaway a maipakitana ti dakkel a panagraemna iti asawana.

9. Ania ti pagimbagan ti kinaanus, ken kasanotayo a matulad ti ulidan ni Ester?

⁹ Manmanon ti naanus a tattao. Nupay madandanagan ken magagaran a mangibaga iti problema, siaanus nga inuray ni Ester ti umiso a tiempo nga agsao. Adu ti masursurotayo iti ulidanna ta mabalin nga adda bambanag a nakitatayo a masapul a mailinteg. Nasayaat a tuladentayo ti kinaanus ni Ester no kayattayo a kombinsiren ti maysa nga addaan iti autoridad tapno tamingenna ti maysa a problema. Kuna ti Proverbio 25:15: “Babaen iti kinaanus mauyotan [wenno, makombinsir] ti maysa a komandante, ket ti met laeng naalumamay a dila maburakna ti tulang.” No siaanus nga urayentayo ti umiso a tiempo ken agsaotayo a siaalumamay, kas ken Ester, mabalin a makombinsir ti maysa a bumusbusor. Binendisionan kadi ni Jehova a Dios ti kinaanus ken kinasirib ni Ester?

10, 11. Apay a nagbaliw ti rikna ni Haman idi pimmanaw iti umuna a bangkete, ken ania ti imbaga ti asawana ken gagayyemna nga aramidenna?

¹⁰ Nagsayaat dagiti resulta ti kinaanus ni Ester. ‘Naragsak ti puso’ ni Haman a pimmanaw iti umuna a bangkete ta pinadayawan ti ari ken reyna. Ngem iti ilalabas ni Haman iti ruangan ti kastilio, nakitana ti Judio a ni Mardokeo a saan a nagruknoy kenkuana. Kas nadakamat iti immuna a kapitulo, dina kayat a sawen nga awan panagraem ni Mardokeo, no di ket nainaig ditoy ti konsiensiana ken ti relasionna ken Jehova a Dios. Ngem “dagus a napno ni Haman iti pungtot.”—Ester 5:9.

¹¹ Idi impadamag daytoy ni Haman iti asawana ken gagayyemna, imbagada nga agpaaramid iti natayag a poste a nasurok a 22 a metro, ket kalpasanna kiddawenna iti ari a maibitay iti dayta ni Mardokeo. Nagustuan ni Haman ti imbagada ket dagus a nagpaaramid iti pagbitayan.—Ester 5:12-14.

12. Apay nga imbilin ti ari a maibasa ti rekord ti pagarian, ken ania ti naammuanna?

¹² Kabayatanna, ibaga ti Biblia a saan a nakaturog ti ari iti dayta a rabii, isu nga imbilinna a maibasa kenkuana dagiti rekord ti pagarian. Karaman iti naibasa ti plano a pannakapapatayna. Malagip ni Asuero nga impapatayna dagiti nagpanggep a mangpapatay kenkuana. Ngem, ania ngay ti naaramid ken Mardokeo, daydiay lalaki a nangipulong kenkuana iti dakes a plano? Dagus a dinamag ti ari no ania ti gunggona a naipaay ken Mardokeo. Awan ti gunggona a naited kenkuana.—Basaem ti Ester 6:1-3.

13, 14. (a) Kasano a nangrugi ti saan a nasayaat a napasamak ken Haman? (b) Ania ti imbaga kenkuana ti asawa ken gagayyemna?

¹³ Dinamag ti ari no asino kadagiti opisial iti palasio ti mabalin a tumulong kenkuana a mangtaming itoy a panagliway. Kadagiti amin nga opisialna, ni Haman ti kasapaan a dimteng ta nalabit magagaran a mangkiddaw iti pannakaibitay ni Mardokeo. Ngem sakbay a nagkiddaw ni Haman, dinamag ti ari no ania ti kasayaatan a panangpadayaw iti lalaki a nakaragsakanna. Impagarup ni Haman nga isu ti tuktukoyen ti ari. Isu a nangisingasing ni Haman iti kasta unay a pammadayaw: Makawesan ti lalaki iti naarian a pagan-anay, agsakay iti kabalio ti ari, ken kuyogen ti nangato nga opisial a mangiparada kenkuana iti aglikmut ti Susan bayat nga ipukpukkawna iti publiko ti pammadayaw iti lalaki. Anian a siddaaw ni Haman idi maammuanna a ni Mardokeo gayam ti mapadayawan! Ket asino ti dinutokan ti ari a mangipukkaw iti pammadayaw ken Mardokeo? Ni Haman!—Ester 6:4-10.

¹⁴ Napilitan ni Haman a mangitungpal iti banag nga ad-adda pay a pangguraanna ken Mardokeo sa nagdardaras a nagawid iti  pagtaenganna gapu iti rurodna. Kinuna ti asawana ken dagiti gagayyemna a partaan daytoy iti dakes a mapasamak kenkuana. Imbagada a sigurado a mapaay ti dakes a panggepna ken Mardokeo.—Ester 6:12, 13.

15. (a) Ania ti nasayaat a resulta ti panaguray ni Ester? (b) Apay a nasayaat nga ‘aguraytayo’?

¹⁵ Nagan-anus ni Ester ket naguray iti maysa pay nga aldaw sakbay nga ibagana ti kiddawna iti ari, a dayta met ti rugi ti pannakaibabain ni Haman. Saan ngata a gapuanan ni Jehova a Dios ti saan a pannakaturog ti ari? (Prov. 21:1) Saan ngarud a pakasdaawan nga iparegta kadatayo ti Sao ti Dios nga ‘agur-uraytayo’! (Basaem ti Mikias 7:7.) No urayentayo ti Dios, makitatayonto a nasaysayaat nga amang dagiti solusionna kadagiti problematayo.

16, 17. (a) Kaano ti ‘tiempo a panagsao’ ni Ester? (b) Apay a naiduma ni Ester ken Vasti, ti dati nga asawa ti ari?

¹⁶ Inkeddeng ni Ester a saannan nga itantan ti ibagana iti ari, isu nga ipudnona daytan iti maikadua a bangkete. Ngem kasano? Iti daydi a gundaway, saanen a makatutor ti ari, isu a dinamagna manen no ania ti kiddaw ni Ester. (Ester 7:2) Daytan ti ‘tiempo nga agsao’ ni Ester.

¹⁷ Mailadawantayo ni Ester nga agtantanamitim nga agkarkararag iti Dios sakbay nga imbagana dagitoy a sasao: “No nakasarakak iti pabor kadagita matam, O ari, ket no naimbag iti ari, maited koma kaniak ti bukodko a kararua sigun iti dawatko ken ti ilik sigun iti kiddawko.” (Ester 7:3) Paliiwem ta umuna nga impanamnama ni Ester a raemenna ti aniaman a pangngeddeng ti ari. Anian a naiduma  ni Ester ken Vasti, ti dati a reyna a nangibabain iti asawana! (Ester 1:10-12) Saan met a krinitikar ni Ester ti ubbaw a panagtalek ti ari ken Haman. Imbes ketdi, impakaasina a masalakniban koma ti agpegpeggad a biagna.

18. Kasano nga imbaga ni Ester ti problemana iti ari?

¹⁸ Naasian ken nasdaaw la ketdi ti ari iti dayta a kiddaw. Asino ngata ti makaitured a mangdangran iti reyna? Intuloy a kinuna ni Ester: “Nailakokami, siak ken ti ilik, tapno matalipupos, mapapatay ken madadael. Ita no nailakokami a maipaay laeng nga ad-adipen a lallaki ken . . . ad-adipen a babbai, nagulimekak koma. Ngem ti tuok saan a maitutop no madangran ti ari.” (Ester 7:4) Kitaem ta prangka nga impudno ni Ester ti problemana, ngem imbagana a nagulimek koma no pannakaadipen laeng ti parikut. Talaga a dakkel a pukaw iti ari no saanna nga ikankano ti pangta a panangtalipupos.

19. Ania ti masursurotayo ken Ester no maipapan iti umiso a panangallukoy?

¹⁹ Adu ti maadaltayo iti ulidan ni Ester maipapan iti umiso a pamay-an ti panangallukoy. No ti serioso a problema ket kasapulan nga ibagam iti ay-ayatem wenno iti tao nga addaan autoridad, makatulong kenka no agbalinka a naanus, managraem, ken prangka.—Prov. 16:21, 23.

20, 21. (a) Kasano nga imbutaktak ni Ester ti dakes a panggep ni Haman, ken ania ti reaksion ti ari? (b) Gapu iti buteng ni Haman, ania ti inaramidna idi naibutaktak ti gandatna?

²⁰ “Siasino daytoy, ket sadino ti ayan daydiay a nangpatured iti bagina a mangaramid iti kasta?” insaludsod ni Asuero. Iladawam ni Ester a mangitudtudo ken Haman bayat a kinunana: “Ti lalaki, ti kalaban ken kabusor, isu daytoy dakes a Haman.” Makapakigtot la ketdi a mangngeg dayta! Uray la nagpigerger ni Haman iti butengna.  Iladawam ti lumablabbaga a rupa ti ari iti kigtotna gapu iti panangallilaw kenkuana ti taltalkenna nga opisial tapno matatakan ti bilin a pannakapukaw ti ipatpategna nga asawa! Nagdardaras a napan ti ari iti hardin tapno agkalma ti riknana.—Ester 7:5-7.

²¹ Iti butengna a naibutaktaken ti dakes a panggepna, inapungolna ti saka ti reyna tapno agpakaasi. Idi nagsubli ti ari iti siled, nakaunget idi nakitana ni Haman iti sopa nga ayan ni Ester. Gapu iti dayta, inakusaranna a gandat ni Haman a ramesen ti reyna iti mismo a balay ti ari—akusasion a maikari iti ipapatay. Naabbongan ti rupana sa naipanaw. Impudno ti maysa kadagiti opisial ti ari a nagpaaramid ni Haman iti nangato a poste a pakaibitayan koma ni Mardokeo. Dagus nga imbilin ni Asuero a maibitay ni Haman iti dayta.—Ester 7:8-10.

22. Ania ti masursurotayo iti ulidan ni Ester a di naawanan iti namnama, di nagduadua, ken di naupay?

²² Iti lubong nga awanan hustisia, saan a nakaskasdaaw no panunotentayo a dinto pulos magun-od ti hustisia. Kasta kadi met ti riknam? Pulos a saan a naawanan ni Ester iti namnama. Saan met a nagduadua wenno naupay. Idi dimteng ti umiso a tiempo, situtured nga imbutaktakna ti kinapudno ken impabiangna ken Jehova ti bambanag. Kasta met koma ti aramidentayo! Kas idi kaaldawan ni Ester, tultulongan ni Jehova ti ilina agingga ita. Kabaelanna nga iballatek kadagiti nadangkes ti dakes a panggepda, kas iti inaramidna ken Haman.—Basaem ti Salmo 7:11-16.

23. (a) Ania a gunggona ti inted ti ari kada Mardokeo ken Ester? (b) Idi dandanin matay, kasano a natungpal ti padto ni Jacob maipapan ken Benjamin? (Kitaem ti kahon a “ Natungpal a Padto.”)

²³ Naammuan met laengen ti ari no asino ni Mardokeo—saan laeng a kas nasungdo a nangsalaknib kenkuana iti pangta a pannakapapatayna no di ket ti nangampon ken pannakaama ni Ester. Inted ni Asuero ken Mardokeo ti saad ni Haman kas primero ministro. Ti balay ni Haman—agraman ti adu a kinabaknangna—inted ti ari ken Ester, ket insaad ni Ester ni Mardokeo nga agaywan iti dayta.—Ester 8:1, 2.

24, 25. (a) Apay a saan latta a natalged ti rikna ni Ester nupay naibutaktaken ti gandat ni Haman? (b) Kasano nga inrisgo manen ni Ester ti biagna?

 ²⁴ Nagsardeng kadin da Ester ken Mardokeo ita ta natalgeddan? Wen, no ti bagida laeng ti pampanunotenda. Kabayatanna, maiwarwaras ti bilin ni Haman a mapapatay ti amin a Judio iti intero nga imperio. Nangaramid idi ni Haman iti binnunot, wenno Pur—nalabit maysa a porma ti espiritismo—tapno maikeddeng no kaano a maibanag daytoy naranggas a tignay. (Ester 9:24-26) Adu pay a bulan ti aglabas, ngem napartak a dumteng dayta nga aldaw. Mabalin kadi pay a malapdan ti didigra?

²⁵ Inrisgo manen ni Ester ti biagna ta nagparang manen iti sanguanan ti ari nupay saan a naawis. Nagsangit iti daytoy a gundaway gapu kadagiti kailianna, ket impakaasina a mawaswas koma ti naranggas a bilin. Ngem saan a mabalin a waswasen ti bilin a naipaulog iti nagan ti ari ti Persia. (Dan. 6:12, 15) Isu a ti ari inikkanna da Ester ken Mardokeo iti autoridad a mangaramid iti baro a bilin. Naipaulog ngarud ti maikadua a bilin a nangted kadagiti Judio iti kalinteganda a mangidepensa iti bagida. Sipapartak a nagkabalio dagiti mensahero ket indanonda ti naimbag a damag kadagiti Judio iti amin a paset ti imperio. Rimmaniag ti namnamada. (Ester 8:3-16) Mailadawantayo dagiti Judio iti naglawa nga imperio nga agsagsagana a makilaban. Saanda koma a maaramid dayta no awan ti baro a bilin. Ngem ni “Jehova ti buybuyot” tulonganna kadi ti ilina?—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Kasano a naan-anay a pinagballigi ni Jehova ti ilina maibusor iti kalabanda? (b) Ania a padto ti natungpal idi napapatay dagiti annak ni Haman?

 ²⁶ Nakasaganan ti ili ti Dios idi dimteng ti ur-urayenda nga aldaw. Dimmasig pay ketdi kadakuada ti adu nga opisial ti Persia ta nagwaras ti damag a Judio ti baro a primero ministro—ni Mardokeo. Pinagballigi ni Jehova ti ilina. Siniguradona a masalakniban ti ilina manipud panagibales babaen ti naan-anay a pannakaabak dagiti kabusorda. *—Ester 9:1-6.

²⁷ Ngem dinto pulos natalged ni Mardokeo a mangaywan iti balay ni Haman agingga a sibibiag ti sangapulo nga annakna. Gapuna, napapatay met dagiti annak ni Haman. (Ester 9:7-10) Natungpal ngarud ti impadto ti Dios iti Biblia a naan-anay a madadael dagiti Amalekita a nakadakdakes a kabusor ti ilina. (Deut. 25:17-19) Mabalin a dagiti annak ni Haman ti kaudian a kameng dayta nakondenar a nasion.

28, 29. (a) Apay a pagayatan ni Jehova a makiraman iti gubat ni Ester ken dagiti kailianna? (b) Apay a bendision kadatayo ti ulidan ni Ester?

²⁸ Uray agkabannuag pay laeng ni Ester, imbaklayna dagiti nadagsen a rebbengen—kas iti panangipaulog iti naarian a bilin mainaig iti pannakigubat ken panangpapatay. Sigurado a saan a nalaka dayta. Ngem pagayatan ni Jehova a masalakniban ti ilina iti pannakadadael ta ti nasion ti Israel ti pagtaudan ti naikari a Mesias, ti gubuayan ti namnama ti intero a sangatauan! (Gen. 22:18) Maragsakan dagiti adipen ti Dios iti kaaldawantayo ta idi dimteng ditoy daga ti Mesias, ni Jesus, imbilinna a saan a makigubat dagiti pasurotna.—Mat. 26:52.

²⁹ Nupay kasta, makigubgubat dagiti Kristiano iti naespirituan a pamay-an. Magagaran unay ni Satanas a mangdadael iti pammatitayo ken Jehova a Dios. (Basaem ti 2 Corinto 10:3, 4.) Maysa a bendision kadatayo ti ulidan ni Ester! Kas kenkuana, ipakitatayo koma a nabileg ti pammatitayo babaen ti panagbalintayo a naanus ken masirib a mangallukoy, natured, ken situtulok nga agsakripisio agpaay iti ili ti Dios.