1. Ania ti nalabit kalidayan a kanito iti biag ni Pedro?

DINTO pulos malipatan ni Pedro ti panagkinnitada ken Jesus. Nadlawna kadi kadagiti mata ni Jesus ti pannakaupay wenno pannakarurod? Saantay a masigurado; ibaga laeng ti naipaltiing a rekord a “ti Apo timmaliaw ket minatmatanna ni Pedro.” (Luc. 22:61) Ngem iti dayta nga itataliaw ni Jesus, naamiris ni Pedro no kasano kadagsen ti basolna. Nabainan gapu ta naaramidna ti impettengna a dinanto pulos maaramid ngem impadto ni Jesus a maaramidnanto—a tallikudanna ti ipatpategna nga Apona. Para ken Pedro dayta a pasamak ti kalilidayan a kanito iti biagna.

2. Ania a leksion ti masapul a masursuro ni Pedro, ken kasanotayo a magunggonaan iti pakasaritaanna?

² Ngem adda pay ti manamnama ken Pedro. Gapu ta nabileg ti pammatina, addaan pay latta iti gundaway a mangilinteg kadagiti kamalina ken makasursuro iti maysa kadagiti kasayaatan a leksion nga insuro ni Jesus. Mainaig dayta iti panangpakawan. Nasken a masursuro ti tunggal maysa kadatayo ti kasta met laeng a leksion, isu nga usigentayo no kasano a nasursuro ni Pedro dayta a narigat a leksion.

3, 4. (a) Ania ti insaludsod ni Pedro ken Jesus, ken ania ti mabalin a pinanunot ni Pedro? (b) Kasano nga impakita ni Jesus a naimpluensiaan ni Pedro iti kababalin idi a tiempo?

³ Agarup innem a bulan sakbay dayta, iti ilina a Capernaum, immasideg ni Pedro ken Jesus ket insaludsodna: “Apo, mamin-ano nga agbasol kaniak ni kabsatko ket pakawanek? Agingga iti mamimpito?” Nalabit impagarup ni Pedro nga isu ket manangpakawan. Ngamin, isursuro idi dagiti lider ti relihion a ti maysa nasken a mangpakawan iti tallo laeng a daras! Simmungbat ni Jesus: “Saan nga, Agingga iti mamimpito, no di ket, Agingga iti mamimpitopulo ket pito.”—Mat. 18:21, 22.

⁴ Ibagbaga kadi ni Jesus nga ilista ni Pedro no mamin-ano nga  agbasol kenkuana ti maysa a tao? Saan. Idi imbaga ni Jesus a mamin-77 ti panangpakawan saan ket a mamin-7 laeng, ibagbagana nga awan ti limitasion ti panangpakawan no adda ayattayo. (1 Cor. 13:4, 5) Impabigbig ni Jesus a naimpluensiaan ni Pedro iti awanan asi ken di manangpakawan nga espiritu nga agraraira idi, a kas iti ugali dagiti agsingsingir nga addaan iti listaan. Nupay kasta, sibubulos ken saan a nakedngan ti panangpakawan a naibatay iti pagalagadan ti Dios.—Basaem ti  1 Juan 1:7-9.

5. Kaano a mabalin a masursurotayo ti mamakawan?

⁵ Saan a nakirinnason ni Pedro ken Jesus. Ngem nadanon kadi ti puso ni Pedro iti leksion nga insuro ni Jesus? No maminsan, ad-adda a masursurotayo ti mamakawan no maamiristayo a kasapulantayo met ti pammakawan. Subliantayo ngarud dagiti pasamak sakbay ti ipapatay ni Jesus. Kadagita a gundaway, namin-adu a kinasapulan ni Pedro ti pammakawan ni Apona.

6. Ania ti reaksion ni Pedro iti panangikagumaan ni Jesus a mangisuro iti kinapakumbaba kadagiti apostol, ngem ania ti impakita ni Jesus kenkuana?

⁶ Nakallalagip daydi maudi a rabii ti biag ni Jesus ditoy daga. Adu pay ti kayat nga isuro ni Jesus kadagiti apostolna. Maysa kadagita ti kinapakumbaba. Inyulidan dayta ni Jesus idi sipapakumbaba a binugguanna dagiti sakada, ti gagangay nga annongen dagiti kanunumuan nga adipen. Idi damo, nagkedked ni Pedro a bugguan ni Jesus dagiti sakana. Ngem kalpasan dayta, impapilitna met ngarud a mabugguan uray ti ulo ken dagiti imana! Saan a naibus ti pasensia ni Jesus, imbes ketdi, siaanus nga inlawlawagna ti pateg ken kaipapanan ti ar-aramidenna.—Juan 13:1-17.

7, 8. (a) Ania dagiti pamay-an a sinubok ni Pedro ti pasensia ni Jesus? (b) Kasano nga intultuloy ni Jesus nga impakita ti asi ken panangpakawan?

⁷ Ngem di nagbayag kalpasanna, sinubok manen ni Pedro ti pasensia ni Jesus. Nagsusupiat manen dagiti apostol no siasino kadakuada ti katan-okan. Sigurado a nagpannakkel met idi ni Pedro. Ngem siaanus a tinubngar ida ni Jesus ken kinomendaranna pay ketdi ida kadagiti nasayaat a naaramidanda a kas iti panagtalinaedda a matalek iti Apoda. Nupay kasta, impadtona a tumallikuddanto amin kenkuana. Insungbat ni Pedro a dinanto pulos paglikudan ni Jesus uray pakatayanna dayta. Kaskasdi, impadto ni Jesus a mamitlonto nga ilibak ni Pedro ni Apona sakbay ti maikadua a panagtaraok ti kawitan iti dayta a rabii. Kalpasanna, saan laengen a sinupiat ni Pedro ti imbaga ni Jesus no di ket impannakkelna nga isunto ti kasungduan kadagiti apostol!—Mat. 26:31-35; Mar. 14:27-31; Luc. 22:24-28; Juan 13:36-38.

⁸ Dandani kadi naibus ti pasensia ni Jesus ken Pedro? Kinapudnona, iti dayta a gundaway, intultuloy a sinapsapul ni Jesus ti naimbag  kadagiti imperpekto nga apostolna. Ammona a tumallikudto ni Pedro kenkuana, ngem kinunana: “Immararawakon maipaay kenka tapno saan nga agkapuy ti pammatim; ket sika, apaman a nakasublikan, pabilgem ti kakabsatmo.” (Luc. 22:32) Inyebkas ngarud ni Jesus ti panagtalekna nga agbalbaliwto ni Pedro ket itultuloyna ti matalek a panagserbina. Anian a naasi ken manangpakawan a kababalin!

9, 10. (a) Iti minuyongan ti Getsemani, ania a panangilinteg ti kasapulan ni Pedro? (b) Ania ti ipalagip kadatayo ti napasamak ken Pedro?

⁹ Kalpasanna, iti minuyongan ti Getsemani, saan a namnaminsan a kasapulan ni Pedro ti pannakailinteg. Kiniddaw ni Jesus kenkuana, agraman kada Santiago ken Juan, nga itultuloyda ti agbantay bayat ti panagkararagna. Mariribukan idi ni Jesus ken kasapulanna ti tulong, ngem namin-adu a nadanonna a nakaturog ni Pedro ken ti kakaduana. Matarusan ni Jesus ti kasasaadda ket pinakawanna ida a kinunana: “Ti espiritu, siempre, sigagagar, ngem ti lasag nakapuy.”—Mar. 14:32-41.

¹⁰ Di nagbayag, dimteng ti maysa a bunggoy a nakaawit kadagiti aluten, kampilan, ken pang-or. Masapul ti panagannad iti dayta a kanito, ngem nagdarasudos ni Pedro a nangasut iti kampilanna ket piningasna ti maysa kadagiti lapayag ni Malco, nga adipen ti nangato a padi. Sitatanang a tinubngar ni Jesus ni Pedro, pinaimbagna ti sugat, ken inlawlawagna ti maysa a prinsipio a rumbeng a mangiwanwan kadagiti pasurotna agingga ita no mainaig iti kinaranggas. (Mat. 26:47-55; Luc. 22:47-51; Juan 18:10, 11) Adu ti nagbiddutan ni Pedro nga agkasapulan iti pammakawan ni Apona. Ipalagip dayta a kadatayo a masansan nga agbidduttayo. (Basaem ti Santiago 3:2.) Siasino kadatayo ti saan nga agkasapulan iti pammakawan ti Dios iti inaldaw? Ngem saan pay a nagpatingga dita ti biddut a naaramidan ni Pedro. Nakarkaro pay ti sumaruno.

11, 12. (a) Kasano nga impakita ni Pedro ti tured idi naaresto ni Jesus? (b) Kasano nga ipakita ti napasamak ken Pedro a saanna a napaneknekan ti ibagbagana?

¹¹ Imbaga ni Jesus iti bunggoy a palubosanda a makapanaw dagiti apostolna yantangay isu ti sapsapulenda. Awan ti naaramidan ni Pedro no di buyaen ti panangtiliw ti bunggoy ken Jesus. Kalpasanna, nagtalaw ni Pedro a kas iti inaramid dagiti padana nga apostol.

¹² Iti panagtalawda, nalabit nagsardeng da Pedro ken Juan iti asideg ti balay ni Anas a dati a nangato a padi, a damo a nangpalutpotanda ken Jesus. Bayat a naipanaw ni Jesus manipud sadiay, simmurot da Pedro ken Juan ngem iti “kalalainganna a kaadayo.” (Mat. 26:58; Juan 18:12, 13) Saan a takrut ni Pedro. Natured la ketdi ta sinurotna ti bunggoy. Adda armas ti bunggoy, ken dinangran payen ni Pedro ti maysa kadakuada. Ngem saanna pay a napaneknekan idi ti  ibagbagana a nasungdo nga ayatna—a sisasagana a matay iti dasig ni Apona no kasapulan.—Mar. 14:31.

13. Ania ti kakaisuna a pamay-an a panangsurot ken Kristo?

¹³ Kas ken Pedro, adu ita ti mangikagkagumaan a sumurot ken Kristo iti “kalalainganna a kaadayo”—iti wagas nga awan ti makadlaw. Ngem kas iti insurat ni Pedro idi agangay, ti kakaisuna a pamay-an a masurottayo ni Kristo ket ti panangaramidtayo iti amin a kabaelantayo nga agtalinaed a nasinged kenkuana, a surotentayo ti ulidanna iti amin a banag, aniaman ti mapasamak.—Basaem ti 1 Pedro 2:21.

14. Ania ti inaramid ni Pedro kadagiti oras ti rabii a maisaklang ni Jesus?

¹⁴ Siaannad a sinurot ni Pedro dagiti nangtiliw ken Jesus agingga a dimteng iti napintas a mansion iti Jerusalem. Pagtaengan dayta ni Caifas, ti nabaknang ken dakkel ti impluensiana a nangato a padi. Kaaduanna a naibangon dagiti pagtaengan iti aglikmut ti maysa a paraangan, nga adda ruanganna iti sango. Nakadanon ni Pedro iti ruangan ngem saan a napalubosan a sumrek. Ni Juan, a makaam-ammo iti nangato a padi ken addan iti uneg, inasitganna ti agay-aywan iti ruangan tapno pastrekenna ni Pedro. Agparang a saan a nagtalinaed ni Pedro iti asideg ni Juan; ken saanna met nga impamuspusan ti sumrek iti balay tapno agtakder iti sibay ni Apona. Nagtalinaed ni Pedro iti arubayan nga ayan ti dadduma nga adipen ken agserserbi bayat nga agin-inudoda iti sanguanan ti narangrang nga apuy ta nalam-ek ti rabii. Agbuybuya ni Pedro idi naisaklang ni Jesus bayat nga agkarapagna a sumrek ken rummuar dagiti ulbod a saksi.—Mar. 14:54-57; Juan 18:15, 16, 18.

15, 16. Ilawlawag no kasano a natungpal ti impadto ni Jesus maipapan iti namitlo a panangilibak.

¹⁵ Gapu iti lawag ti apuy, ni Pedro ket nabigbig ti babai a nangpastrek kenkuana. Kinunana: “Sika, met, kaduanaka idi ni Jesus a taga Galilea!” Naklaat ni Pedro, ket inlibakna nga am-ammona ni Jesus ken imbagana pay a dina ammo ti ibagbaga ti babai. Immakar ni Pedro iti asideg ti ruangan a pagruaran, a di nagpadpadlaw. Ngem maysa pay a babai ti nakadlaw kenkuana ken nagkuna: “Daytoy a tao naikadua idi ken Jesus a Nazareno.” Insapata ni Pedro: “Diak am-ammo ti tao!” (Mat. 26:69-72; Mar. 14:66-68) Nalabit kalpasan daytoy maikadua a panangilibak a nakangngeg ni Pedro iti taraok ti kawitan, ngem kasta unay ti pannakasingana ket dina nalagip ti impadto ni Jesus sumagmamano laeng nga oras sakbayna.

¹⁶ Inkagkagumaan ni Pedro ti di agpadlaw, ngem immasideg kenkuana ti maysa a grupo dagiti tattao nga agtaktakder iti paraangan. Maysa kadakuada ti kabagian ni Malco, ti adipen a piningasan ni Pedro. Kinunana ken Pedro: “Saan kadi a nakitaka idiay minuyongan a kaduanaka?” Napilitan ni Pedro a mangkombinsir kadakuada a nagbiddutda. Isu a nagsapata manen, nga agparang nga ibagbagana a mailunod koman no agul-ulbod. Daytan ti maikatlo a panangilibakna  ken Jesus. Kalpasan dayta, nangngeg ni Pedro ti maikadua a taraok ti kawitan iti dayta a rabii.—Juan 18:26, 27; Mar. 14:71, 72.

17, 18. (a) Ania ti reaksion ni Pedro idi naamirisna ti kakaro ti panangpaayna iti Apona? (b) Ania ti mabalin a pampanunoten ni Pedro?

¹⁷ Karuruar laeng ni Jesus iti balkon a makitkita iti paraangan. Iti dayta a kanito kas nadakamat iti rugi daytoy a kapitulo, nakitana ni Pedro a kimmita met kenkuana. Naamiris ni Pedro ti kadagsen ti basolna iti Apona. Pimmanaw ni Pedro a napalalo ti pannakasidir ti konsiensiana. Agbannawagen idi makadanon iti kalsada ti siudad. Nagarubos ti luana ket gapu ta maldaangan unay, napalalo ti panagsangitna.—Mar. 14:72; Luc. 22:61, 62.

¹⁸ No maamiris ti maysa a tao ti kadagsen ti biddutna, mabalin nga ipagarupna a dagus a dinto pulos mapakawan ti basolna. Mabalin a pinampanunot met dayta ni Pedro. Mapakawan pay kadi iti basolna?

19. Ania ti mabalin a narikna ni Pedro iti biddutna, ngem kasanotayo nga ammo a dina impalubos a maawanan iti namnama?

¹⁹ Narigat nga iladawan no kasano kasaem ti narikna ni Pedro idi agbannawagen ken idi masaksianna dagiti simmaruno a pasamak iti dayta nga aldaw. Pabasolenna la ketdi ti bagina idi natay ni Jesus iti dayta a malem kalpasan ti adu nga oras a panagtuokna! Sigurado a makonkonsiensia tunggal malagipna no kasano a pinakarona ti saem a narikna ti Apona bayat ti maudi nga aldaw ni Jesus kas tao. Ngem iti laksid ti nakaro a ladingit ni Pedro, saanna nga impalubos a maawanan iti namnama. Ammotayo a kasta gapu ta ipakita dagiti salaysay a nakitimpuyog manen kadagiti naespirituan a kakabsatna idi agangay. (Luc. 24:33) Sigurado nga amin nga apostol pinagbabawyanda dagiti di umiso a naaramidanda iti daydi a rabii, ket liniwliwada ti maysa ken maysa.

20. Ania ti maadaltayo iti nainsiriban a desision ni Pedro?

²⁰ Iti laksid dagiti nagbiddutanna, makitatayo a nakaaramid ni Pedro iti nainsiriban a desision. No nakabasol ti maysa nga adipen ti Dios, nasken a natibker ti determinasionna tapno mailintegna ti bambanag, kasano man kakaro ti basolna. (Basaem ti Proverbio 24:16.) Impakita ni Pedro ti napudno a pammati idi nakitimpuyog manen kadagiti kakabsatna nupay malmaldaangan. No malmaldaangan ti maysa wenno sidsidiren ti konsiensiana, gagangay nga iyadayona ti bagina ngem napeggad dayta. (Prov. 18:1) Masapul nga itultuloyna  ti makitimpuyog kadagiti kapammatianna tapno mapabileg manen iti naespirituan.—Heb. 10:24, 25.

21. Gapu iti pannakitimpuyogna kadagiti naespirituan a kakabsatna, ania a damag ti naammuan ni Pedro?

²¹ Gapu ta nakitimpuyog ni Pedro kadagiti naespirituan a kakabsatna, naammuanna ti makaklaat a damag nga awanen iti tanem ti bangkay ni Jesus. Nagtartaray da Pedro ken Juan a napan iti narikpan a tanem nga ayan ti bangkay ni Jesus. Nalabit kabambanuagan pay ni Juan isu nga immun-una a nakasangpet. Idi nakitana a nakalukat ti ruangan ti tanem, bumdeng ni Juan a sumrek. Ngem ni Pedro, nupay agan-anangsab, simrek a dagus iti tanem. Nupay kasta, awan ti nakitada a bangkay!—Juan 20:3-9.

22. Apay a naikkat amin ti ladingit ken panagduadua ni Pedro?

²² Namati kadi ni Pedro a nagungaren ni Jesus? Idi damo, saan a namati uray idi impadamag dagiti matalek a babbai nga adda dagiti anghel a nagparang ken nangibaga kadakuada a nagungaren ni Jesus. (Luc. 23:55–24:11) Ngem idi mumalemen, saanen a naladingit ken nagduadua ni Pedro. Nagungaren ni Jesus, ket maysan a mannakabalin nga espiritu! Nagparang kadagiti amin nga apostolna. Ngem sakbay dayta, maysa laeng nga apostol ti immuna a nagparangan ni Jesus. Kinuna dagiti apostol iti dayta nga aldaw: “Iti kinapudnona ti Apo naibangon ket nagparang ken Simon!” (Luc. 24:34) Idi agangay, insurat met ni apostol Pablo ti maipapan iti dayta a nakaskasdaaw nga aldaw a ni Jesus “nagparang ken Cefas, kalpasanna iti sangapulo ket dua.” (1 Cor. 15:5) Ti Cefas ken Simon ket nagan met laeng ni Pedro. Nabatad nga agmaymaysa ni Pedro idi nagparang kenkuana ni Jesus iti dayta nga aldaw.

23. No nakaaramid ti basol ti maysa a Kristiano, apay a napateg a laglagipenda ti napasamak ken Pedro?

²³ Saan a dinakamat ti Biblia no ania ti napasamak idi nagkita manen da Jesus ken Pedro. Mapanunottayo laeng a magagaran unay ni Pedro a makita a sibibiag manen ti ipatpategna nga Apona ken maaddaan iti gundaway a mangyebkas iti ladingit ken panagbabawina. Awanen ti kapatgan kenkuana no di ti mapakawan. Sigurado a sibubulos a pinakawan ni Jesus ni Pedro! Nagpateg a laglagipen ita dagiti Kristiano a makaaramid iti basol ti napasamak ken Pedro. Ditay koma panunoten a dinatayto pulos mapakawan ti Dios. Naan-anay a tinulad ni Jesus ni Amana, a ‘dakkel ti pammakawanna.’—Isa. 55:7.

24, 25. (a) Deskribirem ti rabii a panagkalap ni Pedro idiay Baybay ti Galilea. (b) Ania ti reaksion ni Pedro iti milagro nga inaramid ni Jesus kabigatanna?

²⁴ Kinuna ni Jesus kadagiti apostolna a mapanda idiay Galilea tapno agkikitada manen sadiay. Idi nakagtengda sadiay, napan nagkalap ni Pedro iti Baybay ti Galilea. Simmurot kenkuana ti dadduma. Nagsubli ngarud ni Pedro iti baybay a nangbusbosanna idi iti adu a  panawenna. Kailiwna la ketdi a mangngegan ti ranetret ti barangay, ti panagtapliak dagiti allon, ken ti panangiwayatna kadagiti iket. Awan ti nakalapda nga ikan iti nagpatnag.—Mat. 26:32; Juan 21:1-3.

²⁵ Ngem idi agbannawagen, adda nagpukkaw manipud iti igid ti baybay ket imbagana nga isaruagda dagiti iketda iti bangir a sikigan ti barangay. Inaramidda dayta ket nakakalapda iti 153 nga ikan! Ammo ni Pedro no siasino ti adda iti takdang. Timpuak manipud iti barangay ket naglangoy a napan iti takdang. Iti igid ti baybay, inikkan ni Jesus dagiti matalek a gagayyemna iti taraonda a natuno nga ikan. Inturongna ti atensionna ken Pedro.—Juan 21:4-14.

26, 27. (a) Ania ti tallo a gundaway nga inted ni Jesus ken Pedro? (b) Ania ti nabileg a pammaneknek a naan-anay a pinakawan ni Jesus ni Pedro?

 ²⁶ Insaludsod ni Jesus ken Pedro no ay-ayatenna ni Apona nga “ad-adda ngem kadagitoy”—a nabatad a tuktukoyenna ti adu nga ikan. Iti puso ni Pedro, dakdakkel kadi ti panagayatna iti negosiona a panagkalap ngem iti panagayatna ken Jesus? No namitlo a daras nga inlibak ni Pedro ni Jesus, nangted met ita ni Jesus iti gundaway ken Pedro a mangpatalged iti ayatna iti mamitlo a daras iti sango dagiti kakaduana. Idi pinatalgedan dayta ni Pedro, imbaga ni Jesus no kasanona a maipakita dayta nga ayat: babaen ti panangyun-unana iti sagrado a panagserbina. Karaman ditoy ti panangtaraon, panangpabileg, ken panangipastorna iti arban wenno dagiti matalek a pasurot ni Kristo.—Luc. 22:32; Juan 21:15-17.

²⁷ Impatalged ngarud ni Jesus a ni Pedro ket napateg pay latta kenkuana ken iti Amana. Naipaayan ni Pedro iti nagpateg nga akem iti kongregasion nga iturturong ni Kristo. Anian a nagbileg a pammaneknek a naan-anay ti panangpakawan ni Jesus ken Pedro! Nagutugot la ketdi ni Pedro gapu iti dayta nga asi, ket impapusona dayta.

28. Kasano a nagbiag ni Pedro a maitunos iti naganna?

²⁸ Adu a tawen a simamatalek nga intungpal ni Pedro ti annongenna. Pinabilegna dagiti kakabsatna, a kas imbilin ni Jesus sakbay unay ti ipapatayna. Nagbalin a naasi ken naanus ni Pedro a nangipastor ken nangtaraon kadagiti pasurot ni Kristo. Daytoy a lalaki a naawagan Simon ket nagbiag maitunos iti inted ni Jesus a naganna—Pedro, wenno Bato—agsipud ta nagbalin a nabileg, natibker, ken mapagpannurayan a gubuayan ti nasayaat nga impluensia iti kongregasion. Adu ti mabasa a mangpaneknek iti dayta kas sagudayen ti dua a naayat ken personal a surat ni Pedro a nagbalin a napateg a libro ti Biblia. Ipakita pay dagita a surat a di pulos nalipatan ni Pedro ti leksion a nasursurona ken Jesus maipapan iti panangpakawan.—Basaem ti 1 Pedro 3:8, 9; 4:8.

29. Kasanotayo a matulad ti pammati ni Pedro ken ti panangngaasi ti Apona?

²⁹ Masursurotayo koma met dayta a leksion. Inaldaw kadi a kidkiddawentayo iti Dios a pakawanenna ti adu a basbasoltayo? Mamatitayo kadi a pinakawannatayon ti Dios ken mariknatayo a nadalustayon iti imatangna? Ken pakpakawanentayo kadi dagiti nakabasol kadatayo? No aramidentayo dagita, tultuladentayo ti pammati ni Pedro ken ti kinamanangngaasi ni Apona.