1, 2. ?Like benin yɛ i yolɛ’n timan pɔpɔ Eli sa nun ɔn? ?Yɛ ngbaciɛ benin yɛ ɔ o Eli nin Akabu be afiɛn ɔn?

ELI kunndɛ kɛ ɔ́ cúɛn i wun kan Karmɛli oka’n i ti su nglonglo lɔ ɔ́ kó srɛ́ i Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n. Sanngɛ sran kpanngban be guɛ i su sa plupluuplu. Afin be wunnin kɛ, kɛ ɔ flɛli Zoova’n, sin fin ɲanmiɛn su lɔ jrali. Ɔ maan atrɛkpa’n be nun sunman be kunndɛ kɛ bé yí Eli i ayɛ naan ɔ klo be sa. Sanngɛ ka naan Eli w’a fu Karmɛli oka’n i su lɔ naan w’a ko srɛ Ɲanmiɛn’n, ɔ fata kɛ ɔ yo like kun. Like sɔ’n i yolɛ’n timan pɔpɔ i sa nun. Yɛle kɛ ɔ fata kɛ ɔ ko to famiɛn Akabu naan ɔ kan ndɛ kun kle i.

² Akabu timan kɛ Eli sa. Ɔ wlali famiɛn tralɛ, ɔ ti srongble, ɔ ti aɲinkplifuɛ, ɔ kacili i sin sili Zoova. Eli liɛ’n, ɔ wlali Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be tralɛ’n. Atrɛkpa’n nnɛn kplo annzɛ ɲɔnngɔnmɛn ndrɛ, annzɛ boli ndrɛ yɛ be fa kpali tralɛ sɔ’n niɔn. Eli ti yakpafuɛ, ɔ nanti seiin Zoova ɲrun, kpɛkun ɔ lafi i su kpa. Nanwlɛ, andɛ cɛn ba liɛ’n i nun sa nga be juli’n, be yoli maan sran’n i wafa nga Akabu nin Eli be ti’n, i ɲin wa fiteli kpa.

3, 4. (a) ?Ngue ti yɛ ɔ yoli kekle mannin Akabu ɔ nin Baali i sɔfuɛ onga mun ɔn? (b) ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su ɔ?

³ Kɛ Eli yili i nglo kɛ Baali ti ato like’n ti’n, ɔ yoli kekle mannin Akabu nin Baali i sɔfuɛ onga mun kpa. Famiɛn Akabu nin i yi Zezabɛli yɛ be su Izraɛli akpasua blu’m be nunfuɛ’m be bo kɛ be sɔ amuɛn sɔ’n niɔn. Sanngɛ, amuɛn sɔ’n w’a kwlá faman sin ngbɛn sa bɔbɔ w’a jraman i tɛ’n su. Baali i sɔfuɛ’m be boboli be wun kannin, be kpannin kekle kpa be flɛli i, be dili kɔmiɛn. Sanngɛ i kwlaa sɔ’n yoli ngbɛn. Baali w’a kwlá sasaman i ɲrun jranfuɛ 450 nga Eli kunnin be’n. Kpɛkun like kun ekun o lɛ mɔ w’a kwlɛmɛn i yo ɔ, yɛle kɛ i afuɛ nsan tra su yɛ, Baali i sɔfuɛ’m be kpan flɛli i kɛ ɔ yo maan nzue tɔ, sanngɛ ngbɛn ɔn. Ɔ ka kan’n, Zoova wá klé kɛ i yɛ ɔ yo maan nzue tɔ ɔ. Ɔ maan, kɛ ɔ́ wá tɔ́ nzue’n, Izraɛlifuɛ’m bé wún kɛ i yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Kpli’n niɔn.​—1 Fam. 16:29–17:1; 18:1-40.

 ⁴ ?Sanngɛ cɛn benin yɛ Zoova tɔ́ nzue’n niɔn? ?Ka naan cɛn sɔ’n w’a ju’n, ngue yɛ Eli yó ɔ? ?Ngue yɛ Eli i Ɲanmiɛn sulafilɛ’n kle e ɔ? Kɛ é kánngan ndɛ’n nun é kɔ́’n, maan e fa ɲin e sie kosan sɔ’m be su tɛlɛ’n su.​—An kanngan 1 Famiɛn Mun 18:41-46 nun.

5. ?Ngue yɛ Eli seli Akabu kɛ ɔ yo ɔ? ?Sa nga be juli cɛn sɔ’n nun’n, Akabu kwla fa tuli i wun fɔ nun?

⁵ Eli ko toli Akabu naan w’a se i kɛ: “Kɔ ko di like naan nɔn nzue, afin n ti nzue’n i ngan.” ?Famiɛn klunwifuɛ sɔ’n fali sa nga be juli cɛn sɔ’n nun’n ɔ tuli i wun fɔ nun? Ɔ si’ɛ mlɔnmlɔn! Biblu’n w’a kleman kɛ Akabu seli Ɲanmiɛn i nuan ijɔfuɛ’n kɛ ɔ kpata Ɲanmiɛn mɛn i. Nga Biblu’n kan’n yɛle kɛ, kɛ Eli seli Akabu kɛ ɔ wɔ’n, ‘Akabu ɔli.’ (1 Fam. 18:41, 42) ?Yɛ Eli li? ?Ngue yɛ ɔ yoli ɔ?

6, 7. ?Ngue yɛ Eli srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ yo ɔ? ?Yɛ ngue ti ɔ?

⁶ “Eli kusu fuli Karmɛl oka’n i ti’n [su] lɔ. Ɔ kluli lele ɔ toli asiɛ’n, ɔ fɛli i ti’n wlali i nannglunman’m be afiɛn.” Ɔ maan, kɛ Akabu dí aliɛ mɔ i ku’n yí’n, nn Eli liɛ’n, ɔ́ kúnndɛ srɛ́ i Si m’ɔ  o ɲanmiɛn su lɔ’n. Amun nian like nga aenvuɛ su Eli yoli’n. Ɔ fɛli i ti’n wlɛli i nannglunman’m be afiɛn, ɔ kluli lele i ti’n kannin asiɛ’n. ?Yɛ ngue ti yɛ Eli kluli sɔ ɔ? Ngaliɛ’n, e su usaman lele, afin Zak 5:18 se kɛ ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ maan nzue’n tɔ. Atrɛkpa’n, i sɔ yɛ Eli su yo i Karmɛli oka’n i ti su lɔ ɔ.

⁷ Zoova dun mmua kannin kɛ: “N su wa tɔ nzue asiɛ’n su.” (1 Fam. 18:1) I sɔ’n ti’n, Eli srɛli Zoova kɛ ɔ yo naan i klun sa’n kpɛn su. Kusu’n, kɛ i afuɛ kɔe akpi kun sinnin’n, Zezi kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be yo sɔ wie.​—Mat. 6:9, 10.

8. ?Ngue yɛ Eli i Ɲanmiɛn srɛlɛ’n, ɔ kle e ɔ?

⁸ Eli i ajalɛ’n kle e wafa nga e kwla srɛ Ɲanmiɛn’n. Like ng’ɔ yoli i cinnjin’n, yɛle Ɲanmiɛn i klun sa’n i su kpɛnlɛ’n. Ɔ maan, kɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, nán maan e wla fi kɛ “like kwlaa nga e srɛ i’n, b’ɔ ti i klun su’n, ɔ́ mán ye.” (1 Zan 5:14) Sɛ e klo kɛ Ɲanmiɛn tie e srɛlɛ’n, ɔ fata kɛ e si i klun sa’n. I sɔ’n ti’n, maan e suan Biblu’n nun like titi. Sanngɛ, nán Ɲanmiɛn i klun sa’n i su kpɛnlɛ’n i ngunmin ti yɛ Eli srɛli i ɔ. Ɔ kunndɛli kɛ wawa dan’n i sin afɛ nga i nvle’n i nunfuɛ’m be wunnin i’n, ɔ wie. Kpɛkun atrɛ nga Zoova yili i cɛn sɔ’n nun ti’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ lɛ́ i ase. Maan e kusu e yo kɛ Eli sa. Kɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, maan e si i ye, yɛ maan e srɛ e wiengu’m be ti.​—An kanngan 2 Korɛntfuɛ Mun 1:10, 11 nin Filipfuɛ Mun 4:6 nun.

9. ?Ngue yɛ Eli seli i sufuɛ’n kɛ ɔ yo ɔ? ?Yɛ like nɲɔn benin yɛ i ajalɛ sɔ’n kle e ɔ?

⁹ Eli si kpa kɛ Zoova wá tɔ́ nzue’n. Sanngɛ, cɛn nga ɔ́ yó i sɔ’n, ɔ simɛn i. ?Ɔ maan, ka naan nzue’n w’a tɔ’n, ngue yɛ Eli yoli ɔ? Biblu’n se kɛ: “Ɔ seli i sufuɛ’n kɛ: ‘Fu wa naan nian jenvie’n i bue liɛ’n su lɔ.’ Yɛ ɔ fuli ɔ, ɔ niannin. I waan: ‘N wun-man like fi.’ Eli maan ɔ niannin lɔ lele sɔ kpɛ nso.” (1 Fam. 18:43) Eli i ajalɛ sɔ’n fa e ɲin sie i like nɲɔn su. I klikli’n yɛle kɛ Eli lafili Zoova su kpa. Yɛ i nɲɔn su’n yɛle kɛ ɔ tran minndɛli.

10, 11. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Eli lafi su kɛ Zoova wá tɔ́ nzue’n niɔn? (b) ?Ngue ti yɛ e kwla lafi Zoova su kɛ Eli sa ɔ?

¹⁰ Kɛ mɔ Eli lafi su kɛ Zoova wá tɔ́ nzue’n ti’n, like kwlaa ng’ɔ́ klé kɛ Zoova i klun sa sɔ’n kpɛ́n su’n, ɔ fɛli i ɲin sieli su. Ɔ maan ɔ sunmɛnnin i sufuɛ’n kɛ ɔ nian sɛ lika’n su mlan o.  Sanngɛ kɛ ɔ ko niannin’n, nán jasin fɛ yɛ ɔ wa kannin ɔn. Ɔ seli i kɛ ‘ɔ wunman like fi.’ Ɲanmiɛn su lɔ’n ti wauun sakpa. Sanngɛ nán amun wla fi ndɛ nga Eli kan kleli Akabu’n i su. Ɔ seli i kɛ ɔ “ti nzue’n i ngan.” Eli i ndɛ sɔ’n kwla bo e nuan, afin lika’n timan mlanwa naan se kɛ nzue’n tɔ́. ?Yɛ nn, ngue ti yɛ Eli seli Akabu kɛ ɔ ti nzue’n i ngan ɔn?

¹¹ Eli ti Ɲanmiɛn i nuan ijɔfuɛ nin i ja nunfuɛ, ɔ maan ɔ si weiin kpa kɛ like nga Zoova waan ɔ́ yó’n, saan ɔ́ yó. Ɲanmiɛn su mɔ Eli lafi dan’n ti’n, ɔ ti kɛ ɔ ti nzue’n i ngan sa. Kɛ Biblu’n kán Moizi i ndɛ’n, nán e wla fi su kɛ ɔ seli kɛ: “Ɔ trɛ i anwlɛn, ɔ ti kɛ w’a wun Nyanmiɛn bɔ be wun-mɛn i’n sa.” ?Kɛ amun lafi Ɲanmiɛn su sɔ wie ɔ? Afin Zoova yoli ninnge kpanngban fa kleli kɛ e kwla fa e wla’n e guɛ i su, naan nda nga ɔ tali be’n, ɔ́ yía be nuan.​—Ebr. 11:1, 27.

12. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Eli tran minndɛli ɔ? ?Yɛ kɛ ɔ tili i kɛ ɲanmiɛn ble kaan kun fin jenvie’n i bue’n su lɔ’n, ngue yɛ ɔ yoli ɔ?

¹² Siɛn’n, maan e fa e ɲin e sie i like nga ti yɛ e se kɛ Eli tran minndɛli’n, i su. Yɛle kɛ, nán kpɛ kunngba yɛ ɔ seli i sufuɛ’n kɛ ɔ nian jenvie’n i bue’n su lɔ ɔ. Eli maan ɔ niannin lɔ lele sɔ kpɛ nso! Atrɛkpa’n, kɔlɛ’n nin balɛ’n w’a yoman pɔpɔ i sufuɛ’n i sa nun. Sanngɛ Eli i sa sin w’a bubumɛn i, afin ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ wún like m’ɔ kle kɛ nzue’n su wa tɔ’n. Kɛ i kpɛ nso’n su’n, Eli i sufuɛ’n ko niannin’n, ɔ wa seli i kɛ: “N wun kɛ nyanmiɛn’n w’a mlan kan, nyanmiɛn ble’n ti kaan kɛ be sa ngbabua sa fin jenvie’n i bue liɛ’n su lɔ ba.” Kɛ ɔ́ kán ndɛ’n nn ɔ́ fɛ́ i sa klun’n súnnzun wafa nga ɲanmiɛn ble sɔ’n fa ti’n. Eli i sufuɛ’n i ɲrun’n, atrɛkpa ɲanmiɛn ble sɔ’n timan like fi. Sanngɛ Eli liɛ’n, ɔ ti like dan. Ɔ maan ndɛndɛ kpa, ɔ seli i sufuɛ’n kɛ: “Ko se Akab kɛ ɔ tanndan i nnɛn kpanngɔ mun naan ɔ wɔ, afin sɛ w’a yo-man sɔ’n, nzue’n ɔ́ tánnin i.”​—1 Fam. 18:43, 44.

13, 14. (a) ?Wafa sɛ yɛ e kwla tran minndɛ kɛ Eli sa ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ ikisa’n, e yo Ɲanmiɛn i klun sa’n juejue su ɔ?

¹³ I lɛ nun’n, Eli kle e ajalɛ klanman kpa. E kusu, blɛ nga Zoova wá yía nda nga ɔ tali’n i nuan’n, i nun yɛ e o yɛ. Kɛ nga Eli fa minndɛli kɛ wawa blɛ’n ɔ wie’n sa’n, e mɔ e ti Ɲanmiɛn i sufuɛ andɛ’n, e su minndɛ wie kɛ Zoova nunnun mɛn tɛ ng’ɔ o yɛ’n. (1 Zan 2:17) Ɔ maan lele nin i kɛ Zoova yo sɔ’n, ɔ fata kɛ e tran minndɛ kɛ Eli sa. Ɲanmiɛn i Wa Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “I sɔ’n ti, an tran minndɛ, yɛlɛ kɛ an si-man cɛn nga amun Min’n ɔ́ bá nun-ɔn.” (Mat. 24:42) ?Zezi i ndɛ sɔ’n kle kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be su siman kɛ b’a mantan mɛn’n i awieliɛ’n i wun koko ti ɔ? Cɛcɛ. Afin ninnge nga bé klé kɛ mɛn’n i awieliɛ  blɛ’n w’a mantan’n, ɔ kannin be ndɛ kleli be. Ɔ maan andɛ’n, e ngba e kwla wun ninnge nga Zezi kannin be ndɛ’n, mɔ be kle kɛ “mɛn’n i awieliɛ’n” w’a mantan koko’n.​—An kanngan Matie 24:3-7 nun.

¹⁴ Mɛn i awieliɛ’n i nzɔliɛ sɔ’m be kle weiin kpa kɛ Zoova su wa nunnun mɛn’n. ?Ninnge sɔ’m be su e bo naan y’a yo Ɲanmiɛn i klun sa’n juejue su? Eli liɛ’n, ɲanmiɛn ble kaan kun m’ɔ wunnin i’n ti’n, maan ɔ wunnin i wlɛ kɛ Zoova su wa yo sa. ?Yɛ i bo’n guali sɛ mɛnnin i? ?I ɲin guali ase?

15, 16. ?Sa benin mun yɛ be ja nun lɛ’n, be juli ndɛndɛ kpa ɔ? ?Yɛ atrɛkpa’n, ngue yɛ Eli buli i kɛ Akabu yó ɔ?

¹⁵ Biblu’n se e kɛ: “Kɛ ɔ cɛ kan’n, nyanmiɛn’n yɛ w’a mlan tritritri yɛ, aunngban fita-man ngowa, kpɛkuun nzue’n tɔli dan kpa. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, wuun Akab w’a fu kakaklolo’n nun w’a ɔ Zizreɛl.” (1 Fam. 18:45) Blɛ mɔ Eli i sufuɛ’n ɔ́ kó bó sa’n su klé Akabu’n, be ja nun lɛ’n, ɲanmiɛn ble kaan sɔ’n yoli dan. Lika’n kali lɛ mlannin tritritri. Aunmuan’n fitali kekle kpa. Kpɛkun nzue ng’ɔ jrannin lele afuɛ nsan nin sin’n, ɔ tɔli. Asiɛ kee’n nɔnnɔnnin nzue’n. Atrɛkpa’n, nzue m’ɔ tɔli dan’n ti’n, Kizɔn nzue ba’n ɔ yili dan. Ɔ maan ɔ sonjili Baali i nuan ijɔfuɛ nga be kunnin be’n, be mmoja’n ɔli. Nanwlɛ, Izraɛlifuɛ ɲin keklefuɛ sɔ’m be kwla jran nzue m’ɔ tɔli lɛ’n su be nunnun Baali i sɔlɛ’n i osu mlɔnmlɔn, naan Zoova yaci be wun sa’n cɛ be.

¹⁶ Eli buli i kɛ Izraɛlifuɛ’m bé yó sɔ sakpa. Atrɛkpa’n, ɔ seli i wun kɛ sa nga Akabu wunnin be cɛn sɔ’n nun ti’n, ɔ́ káci i nzuɛn’n naan ɔ́ yáci Baali i sɔlɛ. Nanwlɛ, e siman akunndan nga Akabu buli i blɛ sɔ’n nun ɔn. Biblu’n se kɛ ‘Akabu fuli i kakaklolo’n nun ɔli Zizreɛli.’ ?Ɔ fali sa sɔ mun tuli i wun fɔ nun? ?Ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ káci i sa naan ɔ́ sú Zoova? Cɛcɛ! Sa nga be juli kasiɛn’n be kle kɛ w’a yoman sɔ mlɔnmlɔn. I kwlaa yoli o, nán ninnge nga Akabu nin Eli be yoli be cɛn sɔ’n nun’n, be ngba yɛ ɔ o lɛ ɔ.

17, 18. (a) ?Kɛ Eli kɔ́ Zizreɛli’n, sa benin yɛ ɔ juli i su ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ wafa nga Eli wanndili ɔli Zizreɛli’n, ɔ ti abonuan ɔn? (An nian ndɛ ng’ɔ o ja ngua lɛ’n i nun wie.)

 ¹⁷ Eli fali atin kunngba nga Akabu fali’n wie. Atin sɔ’n wuali, yɛ lika’n ti munnduun, kpɛkun nzue’n tɔman aɔwi. Sanngɛ abonuan sa kun juli.

¹⁸ “[Zoova] wlali Eli nun wunmiɛn. Eli cili i afiɛn naan w’a wanndi Akab i kakaklolo’n i nyrun lele w’a fa ju Zizreɛl lɔ.” (1 Fam. 18:46) Nanwlɛ, Zoova yili atrɛ kun Eli i lika. Afin Karmɛli oka’n nin Zizreɛli be afiɛn’n ti nun kilo 30. Eli timan bakan kun, w’a yo kpɛnngbɛn. * Ɔ maan kɛ ɔ ko yo naan kɛ ɔ́ wánndi ɔ, tralɛ’n w’a tɛnndɛnmɛn i ja nun’n ti’n, ɔ ɲɔnɲɔnnin i tralɛ tɛnndɛn’n fa cili i afiɛn. Ɔ wanndili ndɛndɛ kpa lele ko buli Akabu i kakaklolo’n i wun!

19. (a) ?Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ benin yɛ wunmiɛn nga Ɲanmiɛn mannin Eli’n ɔ fa e ɲin sie su ɔ? (b) ?Kɛ Eli wánndi kɔ́ Zizreɛli’n, ngue yɛ ɔ wun i wlɛ kpa ɔ?

¹⁹ Ɲanmiɛn yrali Eli i su dan, ɔ mɛnnin i wunmiɛn. I gbanflɛn nun bɔbɔ’n, w’a ɲɛnmɛn i sɔ wunmiɛn’n le. Ɔ maan i sɔ’n yoli i fɛ dan. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ nga be kɛnnin i kɛ sran kpa’m bé trán mɛn klanman’n nun asiɛ’n su wa’n, naan be su tɔman tukpacɛ kun, naan bé yó kpinndinkpinndin’n, sa sɔ’n fa e ɲin sie su. (An kanngan Ezai 35:6 nun; Jue 37:29.) Kɛ Eli wánndi nzue’n bo kɔ́’n, i klun lɔ’n, ɔ si kɛ i Si Ɲanmiɛn Kpli Zoova i klun jɔ i wun.

20. ?Ngue yɛ e kwla yo naan Zoova w’a yra e su ɔ?

²⁰ Zoova klo kpa kɛ ɔ́ yrá e su. I sɔ’n ti’n, maan e kplin e ɲin e yo like kwlaa nga e kwla yo naan w’a yra e su’n. Kɛ nga Eli fa yoli’n sa’n, ninnge kwlaa nga be kle weiin kɛ e o mɛn’n i bue nuan’n, naan Zoova su wa nunnun mɛn nga’n, maan e ɲin tran be su. Kɛ Eli sa’n, maan e fa e wla’n kwlaa e gua nda nga Zoova tali be’n su, afin ɔ ti Ɲanmiɛn m’ɔ “bua-man ato” ɔ.​—Jue. 31:6.