1. ?Ngue sa ti yɛ sran’m be su sun Silo lɔ ɔ?

IZRAƐLIFUƐ nin Filistifuɛ’m be ko kunnin. Filistifuɛ’m be kwlali be. Izraɛlifuɛ’m be sonja nga be wuli cɛn sɔ’n nun’n be ti 30.000. Sanngɛ nn Filistifuɛ’m b’a dun mmua b’a kun be nun sonja 4.000 ɔ nin a cɛman. I sɔ ti’n, awlabɔɛ wo Silo klɔ wunmuan’n su. Bla mun nin bakanngan’m be su sun be sran nga be wuli’n. Sa sɔ’m be yo Samiɛli i ya dan.​—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. ?Sa benin mun ti yɛ Silo klɔ’n w’a ɲanman ɲrun kun ɔn?

² Awlabɔɛ ng’ɔ tɔli Silo klɔ’n su’n, nɛ́n i ngba yɛ ɔ o lɛ ɔ. Afin Filistifuɛ’m be deli Ɲanmiɛn i alaka’n wie. Ɲanmiɛn i alaka sɔ’n wo tannin sua m’ɔ o Silo lɔ’n nun. Ɔ o sua sɔ’n i lika ng’ɔ ti kpa tra su’n i nun lɔ. Ɲanmiɛn i alaka’n kle kɛ Ɲanmiɛn bɔbɔ o i nvle’n i afiɛn. Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn Eli, i wa yasua nɲɔn mun, Ɔfni nin Fine be ko fa fiteli. Afin Izraɛlifuɛ’m be bu i kɛ ɔ́ dé be kɛ amuɛn wie sa naan bé kwlá Filistifuɛ mun. I sɔ ti’n, be sua ɔli alɛ kunwlɛ lɔ. Sanngɛ Filistifuɛ’m be deli Ɲanmiɛn i alaka’n be sa nun kpɛkun be kunnin Ɔfni nin Fine, yasua klunwifuɛ nɲɔn sɔ mun.​—1 Sam. 4:3-11.

³ Kɛ mɔ Ɲanmiɛn i alaka’n cɛli kpa Ɲanmiɛn i tannin sua nga ɔ o Silo lɔ nun’n ti’n, Ɲanmiɛn i sua sɔ’n ɲannin ɲrun. Sanngɛ siɛn’n ɔ nunman lɛ kun. Kɛ Eli tili alaka’n i ndɛ sɔ’n, ɔ fin i bia’n su tɔli i kɔmin sin naan w’a wu. Blɛ sɔ nun nn ɔ le afuɛ 98. I wa Fine i angbeti’n kusu wú ba cɛn sɔ nun’n, ɔ kali nun. Ka naan w’a wu’n, ɔ seli kɛ: “Nyanmiɛn i anyrunnyan ng’ɔ fa mannin Izraɛl nvle’n, w’a jaso be afiɛn.” Kɛ ɔ fin lɛ’n Silo klɔ’n w’a ɲanman ɲrun kun.​—1 Sam. 4:12-22.

4. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ ɔ?

⁴ ?Sa sɔ’m be yoli Samiɛli sɛ? ?Ɔ́ yó sɛ naan w’a kpɔnzɔman naan w’a kwla uka Izraɛlifuɛ mɔ Zoova yili i sa be su’n? E kusu, andɛ’n, sa kekle mun be kle e kwlakwla e yalɛ maan e kwla kpɔnzɔ. I sɔ ti’n, wafa nga Samiɛli i su ndɛ’n kwla uka e’n, é wá kɛ́n i ndɛ.

5, 6. ?Kɛ ɔ fin cɛn mɔ Filistifuɛ’m be fali Ɲanmiɛn i alaka’n, ngue su yɛ Biblu’n fali e ɲin sieli ɔ? ?Yɛ blɛ sɔ’n nun’n, ngue yɛ Samiɛli yoli ɔ?

⁵ Kɛ ɔ fin cɛn mɔ Filistifuɛ’m be deli Ɲanmiɛn i alaka’n ɔli’n, Biblu’n w’a kanman Samiɛli i ndɛ kun. Filistifuɛ’m be ndɛ yɛ ɔ kannin ɔn. Biblu’n kle kɛ Ɲanmiɛn i alaka mɔ be fali’n ti’n be wunnin ɲrɛnnɛn kpa. Ɔ yoli sɔ lele afuɛ 20, i sin naan b’a fa alaka’n b’a sa be sin. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n yɛ Biblu’n wa kannin Samiɛli i ndɛ ekun ɔn. (1 Sam. 7:2) Sanngɛ nán kɛ afuɛ 20 sɔ’n nun’n, Samiɛli w’a diman junman kun ti ɔ. Ɔ dili junman. Maan e kan junman nga ɔ dili’n i ndɛ kan.

⁶ Ka naan afuɛ 20 sɔ’n w’a bo i bo’n, Biblu’n seli kɛ: “Samiɛl [te] kan ndɛ nga [Zoova] kan kle i’n kwlaa kle Izraɛlfuɛ mun kwlakwla.” (1 Sam. 4:1) Yɛ kɛ afuɛ 20 sɔ’n wieli’n, Biblu’n seli ekun kɛ afuɛ nuan kwlaa Samiɛli kɔ Izraɛli lɔ klɔ nsan su ko di jɔlɛ siesie be ndɛ mun. I sin’n ɔ sɛ i sin Rama, i tranwlɛ lɔ. (1 Sam. 7:15-17) I sɔ’n kle weiin kɛ afuɛ 20 sɔ nun’n Samiɛli w’a yaciman Zoova i junman’n i dilɛ le.

7, 8. (a) ?Samiɛli seli Izraɛlifuɛ’m be sɛ? (b) ?Izraɛlifuɛ’m be sɔli Samiɛli i ndɛ sɔ’n nun kpa?

⁷ Eli i wa yasua’m be ayeliɛ tɛtɛ’m be ti’n, Izraɛlifuɛ’m be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n wa kannin ase. I sɔ ti’n, be nun kpanngban be wa sɔli amuɛn. Samiɛli ukali be lele afuɛ 20. Sanngɛ b’a faman be ti a deman. I ti’n, ɔ wa seli be kɛ: “Sɛ amun klo kɛ amún sá amun sin amún sú [Zoova] sakpa’n, amun gua amuɛn nga amun ko tuli be nvle wie be nun bɔ i wie yɛlɛ Astarte be blo. Amun fa amun wun mantan [Zoova] yɛ amun su i kunngba, kpɛkuun ɔ́ wá dé amun Filistifuɛ’m be sa nun.”​—1 Sam. 7:3.

⁸ ‘Filistifuɛ’m be sa’n’ tili Izraɛlifuɛ mun kpa. Yɛle kɛ, kɛ ɔ fin cɛn mɔ be kwlali Izraɛli lɔ sonja mun’n, be kleli be yalɛ sa trilili. Afin sran fi nunman lɛ m’ɔ kwla de be be sa nun ɔn. Sanngɛ Samiɛli seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ sɛ be sa be sin su Zoova’n, ɔ́ dé be. ?Izraɛlifuɛ’m be fali Samiɛli i ndɛ sɔ’n su? Ɛɛn, be fali su andɛ liɛ’n. Yɛle kɛ be guali be amuɛn’m be blo naan “b’a su [Zoova] i kunngba.” I sɔ’n yoli Samiɛli i fɛ kpa. Ɔ maan ɔ yiali be Mizpa lɔ. Klɔ sɔ’n o Zerizalɛmu i ti su nglo lɔ okaoka lika’n i nun lɔ. Be dili cɛn, yɛ be cili nglɛmun. Kpɛkun amuɛn nga be sɔli be’n ti’n, be kpatali Ɲanmiɛn.​—An kanngan 1 Samiɛl 7:4-6 nun.

9 ?Ngue yɛ Filistifuɛ’m be kunndɛli kɛ bé kó yó Izraɛlifuɛ mun ɔn? ?Yɛ kɛ Izraɛlifuɛ’m be tili i sɔ’n, ngue yɛ be yoli ɔ?

 ⁹ Kɛ Filistifuɛ’m be tili kɛ Izraɛlifuɛ’m b’a yia Mizpa lɔ’n, be kunndɛli kɛ bé kó tɔ́ be su núnkun be kpɛ kun. Ɔ maan, be sunmannin be sonja mun kɛ be ko nunkun Zoova i sufuɛ sɔ mun. Nanwlɛ, kɛ Izraɛlifuɛ’m be tili ndɛ sɔ’n, be klun ka lɛ kanndannin be. Be seli Samiɛli kɛ ɔ srɛ Ɲanmiɛn man be. Yɛ Samiɛli srɛli ɔ. Kpɛkun ɔ yili tɛ ukali su. Kɛ ɔ́ yó sɔ nn Filistifuɛ’m be sonja’m b’a ju Mizpa lɛ lalaa kpa. Zoova tili ndɛ nga Samiɛli kan kleli i’n, yɛ ɔ tɛli i su. Zoova fali ya Filistifuɛ’m be wun kpa. Ɔ maan ɔ yoli maan “nyanmiɛn kplali kekle kpa Filistifuɛ’m be su nun,” kpɛkuun Filistifuɛ’m b’a wun-man kɛ be yo be wun-ɔn. Be le wanndilɛ Izraɛlfuɛ’m be nyrun.​—1 Sam. 7:7-10.

10, 11. (a) ?Ngue ti yɛ wafa nga ɲanmiɛn kplali Filistifuɛ’m be sonja’m be su nun’n, ɔ ti i liɛ ngunmin ɔn? (b) ?Mizpa lɔ alɛ’n i bo guali sɛ?

¹⁰ Sran kwlaa si kɛ Filistifuɛ’m be sonja’m be ti yakpa kpa. Sanngɛ cɛn sɔ’n nun’n, be wanndili. I sɔ’n kle kɛ sa nga be wunnin i Mizpa lɔ’n yoli be sro kpa. Sɛ wafa nga ɲanmiɛn ‘kplali kekle kpa’n,’ i ti yɛ srɛ kunnin be’n nin o. Annzɛ sɛ lika’n m’ɔ timan mlanwa sanngɛ kusu nn ɲanmiɛn’n kplali kekle kpa’n, i ti o. Annzɛ kusu sɛ ɲanmiɛn m’ɔ kplali mɔ oka nga be bo sin yia lika’n be sɔli su’n, i ti o. I lɛ’n e siman nun. Sanngɛ i kwlaa yoli o, srɛ m’ɔ kunnin be dan’n ti’n, b’a wunman kɛ be yo be wun ɔn. Ɔ maan be bali Izraɛlifuɛ’m be nunkunlɛ’n, be yɛ be su wanndi siɛn’n yɛ. Izraɛlifuɛ’m be fin Mizpa be fiteli. Be suli Filistifuɛ’m be su lele juli lika wie nun, Zerizalɛmu klɔ’n i ja ngua lɔ. Bé kɔ́ nn bé kún be.​—1 Sam. 7:11.

¹¹ Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, Filistifuɛ’m b’a kleman Izraɛlifuɛ’m be yalɛ kun. Klɔ nga be deli be Izraɛlifuɛ’m be sa nun’n, be wa yoli Izraɛlifuɛ’m be liɛ ekun.​—1 Sam. 7:13, 14.

12. ?Ngue ti yɛ akoto Pɔlu kannin Samiɛli i ndɛ kɛ ‘ɔ yoli sa nga ɔ ti i nuan su’n’ niɔn? ?Yɛ ngue ti yɛ i junman’n dili kpa ɔ?

¹² Laa Izraɛli lɔ jɔlɛ difuɛ nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kpa nga “be yo sa ng’ɔ ti i nuan su’n,” kɛ afuɛ kpanngban sinnin’n mɔ akoto Pɔlu bóbó be dunman’n, Samiɛli i dunman tɛli nun wie. (Ebr. 11:32, 33) Afin Samiɛli yoli sa nga mɔ Ɲanmiɛn ɲrun be ti kpa’n, kpɛkun ɔ ukali i wiengu mun naan be yo sɔ wie. Yɛ kannzɛ bɔbɔ i nvle nunfuɛ wie’m b’a faman Ɲanmiɛn ndɛ ng’ɔ kan kleli be’n su’n, sanngɛ i liɛ’n, ɔ fɛli i wla guali Zoova su, yɛ blɛ kekle nun’n, w’a yaciman i junman’n i dilɛ le. Ɔ maan i kwlaa sɔ’n ti’n, i junman’n  dili kpa. Asa’n, ɔ kleli kɛ ɔ si Ɲanmiɛn i ye. Yɛle kɛ, kɛ Izraɛlifuɛ’m be kwlali Filistifuɛ mun Mizpa lɔ’n, Samiɛli fali yɛbuɛ kun sieli i lɛ. Ɔ yoli sɔ naan be wla w’a fiman ukalɛ mɔ Zoova ukali be’n su.​—1 Sam. 7:12.

13. (a) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ amun yo naan amun a yo kɛ Samiɛli sa ɔ? (b) ?Blɛ benin nun yɛ ɔ fata kɛ sran kun suan awlɛn tralɛ nin be wun aenvuɛ yolɛ ɔ nin ye silɛ’n niɔn?

¹³ Sɛ amun kunndɛ kɛ ‘amún yó sa ng’ɔ ti i nuan su’n’ wie’n, maan amun yo kɛ Samiɛli sa. Yɛle kɛ wafa nga ɔ trɛli i awlɛn sa’m be ɲrun’n, m’ɔ yoli i wun aenvuɛfuɛ’n mɔ kusu ɔ sili Ɲanmiɛn i ye’n, maan amun nian su yo wie. (An kanngan 1 Piɛr 5:6 nun.) Nanwlɛ, ɔ fata kɛ e kwlakwla e yo sɔ. Samiɛli i kaan nun yɛ ɔ suannin i awlɛn tralɛ nin i wun aenvuɛ yolɛ ɔ nin ye silɛ’n niɔn. Kpɛkun i sɔ yolɛ’n wa kacili i nzuɛn. Ɔ yoli sɔ kusu ɔ, ɔ ti kpa afin kɛ i oke blɛ nun’n, sa kekleekle wie’m be wa tɔli i su’n, ayeliɛ sɔ’m be ukɛli i kpa.

14, 15. (a) ?Kɛ Samiɛli ‘yoli oke’n,’ i mma’m be wun sa benin yɛ be boli su kleli i ɔ? (b) ?Samiɛli yoli siɛ tɛ kɛ Eli sa? An yiyi nun.

¹⁴ Kɛ Biblu’n kán Samiɛli i ndɛ ekun’n nn w’a ‘yo oke’ yɛ ɔ le ba yasua nɲɔn. Kun suan Zoɛli yɛ kun kusu suan Abiza. Samiɛli fa  be sieli nvle’n su kɛ be ukɛ i di nvle’n i jɔlɛ. Sanngɛ ba sɔ’m be guɛli i ɲin ase. B’a yoman sa i nuan su kɛ i sa. Afin sika klolɛ’n dili be buɛ’n mlɔnmlɔn. Ɔ maan be nga be man be like’n, be yɛ be bu be ndɛ klanman ɔn.​—1 Sam. 8:1-3.

¹⁵ Cɛn kun’n, Izraɛli kpɛnngbɛn’m be wa toli Samiɛli yɛ be seli i kɛ: “Ɔ mma’m be [...] nanti-man kpa kɛ wɔ sa.” (1 Sam. 8:4, 5) ?Samiɛli sili kɛ i mma’m be nantiman kpa? Sɛ ɔ sili sɔ o, annzɛ sɛ w’a siman sɔ o, Biblu’n w’a kɛnmɛn i ndɛ trele sa. I kwlaa yoli o, Samiɛli w’a yoman siɛ tɛ kɛ Eli sa. Eli liɛ’n, Zoova ijɔli i kpɛkun ɔ tuli i fɔ, afin kɛ i mma yasua’m be yoli sa tɛ’n, w’a tuman be fɔ. Yɛ ɔ buli i mma’m be sran trali Ɲanmiɛn. (1 Sam. 2:27-29) Zoova w’a wunman Eli i ayeliɛ tɛ sɔ mun Samiɛli i wun wie le.

16. ?Kɛ siɛ nin niɛn’m be mma’m be ɲin yiman be’n, ɔ yo be sɛ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ Samiɛli i ajalɛ’n kwla uka siɛ nin niɛn mun ɔn?

¹⁶ Kɛ Samiɛli tili i mma’m be ayeliɛ tɛ’n i su ndɛ’n, sɛ ɲannzuɛn kunnin i tratrali su o, annzɛ sɛ i wla boli i wun kpeli nun o, annzɛ kusu sɛ i sa sin bubuli i o, Biblu’n w’a kanman. Sanngɛ siɛ nin niɛn kpanngban be kwla si wafa nga Samiɛli i wun yoli i’n. Afin mɛn nga w’a saci tɛ kpa yɛ nun’n, ba’m be ɲin yiman be si nin be nin mun. Yɛ kusu ba’m be ayeliɛ tɛ sɔ’n w’a tru andɛ kpa. (An kanngan 2 Timote 3:1-5 nun.) Siɛ nin niɛn nga be mma’m be wla be klunngbɔ sɔ’n, Samiɛli i ajalɛ’n kwla fɔnvɔ be. Kannzɛ bɔbɔ Samiɛli i mma’m b’a lafiman Ɲanmiɛn su’n, sanngɛ i liɛ’n ɔ lafili Ɲanmiɛn su titi. Sɛ i li siɛ annzɛ niɛn kun i mma’m be fɛmɛn i afɔtuɛ’m be su’n, sanngɛ i ajalɛ kpa’n kwla kan be awlɛn’n. Ɔ maan blɛ kwlaa nun’n, kɛ Samiɛli yoli’n sa’n, siɛ nin niɛn’m be kwla jɔ be bɔbɔ be Si Ɲanmiɛn Zoova i klun.

17. ?Ngue yɛ Izraɛlifuɛ’m be seli Samiɛli kɛ ɔ yo man be ɔ? ?Yɛ ndɛ sɔ’n yoli i sɛ?

¹⁷ Samiɛli i mma’m be aɲinkpli’n ti’n, Izraɛli kpɛnngbɛn’m be wa seli i kɛ: “Kunndɛ famiɛn kun man ye, maan ɔ sie ye kɛ nvle kun nga’m be liɛ’n sa.” Ɔ yoli Samiɛli kɛ i yɛ Izraɛlifuɛ’m be su kpalo i sa ɔ. Afin i yɛ Zoova dunman nun’n, ɔ yoli be jɔlɛ difuɛ lele yɛ w’a fa ju yɛ. Sanngɛ be kunndɛman kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ ngbɛn kɛ i sa’n, ɔ di be jɔlɛ kun. Siɛn’n, famiɛn kun yɛ be kunndɛ kɛ ɔ di be jɔlɛ ɔ. Afin nvle nga be bo sin yia be’n, be le be famiɛn sɛsɛsɛ m’ɔ sie be ɔ. ?Izraɛli kpɛnngbɛn’m be ndɛ’n yoli Samiɛli i sɛ? Biblu’n se kɛ: “W’a yo-mɛn i fɛ.”​—1 Sam. 8:5, 6.

18. ?Wafa sɛ Zoova fɔnvɔli Samiɛli ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ Zoova kleli kɛ sa nga Izraɛlifuɛ’m be yoli’n ti tɛ dan ɔn?

¹⁸ Samiɛli srɛli sa sɔ’n i ti Ɲanmiɛn. Zoova tɛli i su kɛ: “Tie ndɛ  nga be kan’n, nian i kwlakwla’n su yo, afin nán wɔ yɛ be yi wɔ blo-ɔ, min yɛ be yi min blo-ɔ. Afin be klo-man kɛ n yo be famiɛn kun.” Wafa nga Zoova tɛli Samiɛli su’n fɔnvɔli i. Asa’n, Zoova i ndɛ’n kle kɛ Izraɛlifuɛ’m be wɔli i m’ɔ ti Ɲanmiɛn m’ɔ kwla like kwlaa yo’n, i safle dan. Ɔ maan Zoova seli i nuan ijɔfuɛ Samiɛli kɛ ɔ se Izraɛlifuɛ’m be kɛ be famiɛn nga bé kúnndɛ i lɛ’n, ɔ́ yó be nzisɔ. Sanngɛ kɛ Samiɛli boli Ɲanmiɛn i ndɛ sɔ’n su kleli be sa’n, ɔ waan blɛli yɛ w’a tin kannin’n su ɔ. Ɔ maan Izraɛlifuɛ’m be sisili be wue’n nun seli kɛ: “E ndɛ nun-man nun! Man e famiɛn maan ɔ sie ye.” Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Samiɛli tieli i Ɲanmiɛn i ndɛ’n. Yɛle kɛ, sran nga Zoova kpɛli i’n, ɔ ko sieli i famiɛn mannin be.​—1 Sam. 8:7-19.

19, 20. (a) ?Ya su yɛ Samiɛli ko sieli Saili famiɛn ɔn? An yiyi nun. (b) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Samiɛli w’a yaciman Zoova i nvle’n i ukalɛ ɔ?

¹⁹ ?Ya su yɛ Samiɛli ko sieli Saili famiɛn ɔn? Cɛcɛ. Asa’n, w’a yaciman aklunfian’n nun naan ɔ kun i kɛ sran kpanngban fa yo’n sa. Sanngɛ kɛ ɔ sieli Saili famiɛn wieli’n, ɔ kleli kɛ ɔ lafi su kɛ Zoova yɛ ɔ sieli i famiɛn ɔn. Yɛle kɛ ɔ tɔli i nun. I sɔ’n kle wie kɛ ɔ sɔli famiɛn’n i nun, naan ɔ suɛn i bo. Kpɛkun ɔ seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: “Amun nian, sran nga [Zoova] fɛli i’n yɛ. Izraɛlfuɛ fi nin i sɛ-man.”​—1 Sam. 10:1, 24.

²⁰ Samiɛli w’a fɛmɛn i ɲin w’a siemɛn i fɔ ng’ɔ o Saili nun’n i su. Sanngɛ ɔ fɛli i ɲin sieli i nzuɛn kpa’n i su. Asa’n, nán akunndan’n nga Izraɛlifuɛ’m be bu’n yɛ ɔ yoli i cinnjin ɔn. Afin be akunndan’n ti nɲɔnnɲɔn. Sanngɛ nga ɔ yoli i cinnjin’n yɛle wafa nga ɔ nin Ɲanmiɛn bé nánti klanman’n. (1 Sam. 12:1-4) Kpɛkun ɔ niɛnnin i junman nun dili i kpa lele guɛli i ti nin i bo. Yɛle kɛ sa ng’ɔ kwla saci Izraɛlifuɛ mun nin Zoova be afiɛn’n, ɔ boli i kwlaa su kleli be. I sin’n, ɔ wlali be fanngan kɛ be lafi Zoova su titi. I ndɛ’n kannin be awlɛn’n. Ɔ maan be kpɛtɛli i kɛ ɔ srɛ be ti Ɲanmiɛn. Yɛ ɔ tɛli be su klanman kɛ: “N kwlá se-man kɛ n srɛ-man Nyanmiɛn m man-man amun kun. Sɛ n se sɔ-ɔ, wuun m’an fɔn [Zoova] wun. Ń srɛ́ ḿ mán amun, ń klé amun atin ng’ɔ ti kpa’n, b’ɔ ti seiin’n.”​—1 Sam. 12:21-24.

21. ?Sɛ asɔnun’n nun’n, b’a manman e junman naan aniaan uflɛ yɛ be fa mɛnnin i’n, wafa sɛ yɛ Samiɛli i ajalɛ’n kwla uka e ɔ?

²¹ ?Sɛ asɔnun’n nun’n, b’a manman e junman naan aniaan  uflɛ yɛ be fa mɛnnin i’n, ɔ yo e ya? Samiɛli i ajalɛ’n wla e fanngan kɛ sɛ b’a manman e junman naan aniaan uflɛ yɛ be fa mɛnnin i’n, nán maan i sɔ’n wla e klunngbɔ. (An kanngan Nyanndra Mun 14:30 nun.) Afin wafa nga Ɲanmiɛn yrɛ i sufuɛ’m be su’n, ɔ ti fanunfanun. Yɛle kɛ ɔ man be tinuntinun be junman nga ɔ kwla man be aklunjuɛ’n.

22. ?Ngue ti yɛ i klikli nun’n, Saili i nzuɛn kpa’n i su yɛ Samiɛli fɛli i ɲin sieli ɔ?

²² Sɛ Samiɛli fɛli i ɲin sieli i Saili i nzuɛn kpa’n i su’n, nán ngbɛn ti ɔ. Afin Saili lemɛn i wunsu Izraɛli lɔ. Ɔ ti yakpafuɛ, kpɛkun ɔ ti ngwlɛlɛfuɛ yɛ ɔ kɛn i wun ase. Ɔ ti tɛnndɛn ekun, yɛ kɛ ɔ jin sa’n, ɔ tra sran kwlaa su. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Asa’n, i bɔbɔ kwla fɛ i tiaun ajalɛ. (Mml. 30:19) ?I sɔ’n ti’n niɔn, ɔ́ fá ajalɛ kpa annzɛ ɔ́ fá ajalɛ tɛ?

23. ?Like cinnjin benin yɛ ɔ dun mmua fili Saili i sa ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ ɔ yili i wun tulɛ’n i nglo ɔ?

²³ Sanngɛ kwlalɛ’n, ɔ kwla saci sran. I wie yɛle Saili liɛ’n. Ɔ wa yacili i wun ase kanlɛ. I sɔ’n ti’n, i ɲinfu w’a faman Zoova i ndɛ nga ɔ sinnin Samiɛli ja su kan kleli i’n su. Ɔ maan cɛn kun’n, Saili w’a trɛmɛn i awlɛn. Ɔ kplili yili tɛ mannin Ɲanmiɛn. Kusu nn Samiɛli su ba tɛ sɔ’n i yilɛ. I sɔ’n ti’n, Samiɛli tuli i fɔ kpa naan w’a se i kɛ i osufuɛ’m be su tranman Izraɛli nvle’n su kun. Sanngɛ Saili w’a faman ndɛ sɔ’n w’a tumɛn i wun fɔ nun. Blɛ li yɛ ɔ wa yoli sa tɛtɛ kpli kpa mun ɔn.​—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) ?Wafa sɛ yɛ Saili fɔnnin Zoova mmla’n niɔn? (b) ?Wafa sɛ yɛ Saili sɔli Zoova i afɔtuɛ’n nun ɔn? ?Yɛ ngue yɛ Zoova yoli ɔ?

²⁴ Zoova sinnin Samiɛli i ja su seli Saili kɛ ɔ nin Amalɛkifuɛ’m be ko kun. Zoova seli i wie kɛ ɔ kun Amalɛkifuɛ’m be famiɛn Agag mɔ i klun yo wi’n naan ɔ nunnun be bo ninnge kwlaa. Sanngɛ Saili w’a kunman Agag. Asa’n, w’a nunnunman Amalɛkifuɛ’m be bo ninnge kpakpa mun. Kɛ Samiɛli wa tuli i fɔ’n, wafa nga Saili fa yoli’n kle kɛ i sran wafa’n w’a kaci w’a yo tɛ kpa siɛn’n. Afin kɛ ɔ yo naan ɔ sɔ fɔ mɔ Samiɛli tuli i’n i nun kpa’n, w’a yoman sɔ. Sanngɛ ɔ bluli i sa tɛ sɔ’n su, kpɛkun ɔ sili akplowa fa kplili i bɔbɔ i ti. Yɛ ɔ fali ndɛ’n yili i sonja’m be su. Yɛle kɛ ɔ seli kɛ tɛ yilɛ ti yɛ b’a kunman nnɛn kpakpa mun ɔn. Ɔ maan Samiɛli seli i kɛ: ‘Nian, aɲinyiɛ’n flunman tra tɛ yilɛ’n.’ Yɛ yakpa su, Samiɛli ijɔli i naan w’a se i kɛ Ɲanmiɛn wá  dé famiɛn dilɛ’n i sa nun, ɔ́ fá mán i wiengu uflɛ mɔ i kpa trɛ i’n. *​—1 Sam. 15:1-33.

25, 26. (a) ?Ngue ti yɛ Saili ti’n Samiɛli kokoli ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ Zoova tuli i fɔ amanniɛn su ɔ? (b) ?Kɛ Samiɛli wunnin Yese i wa kpɛn’n, Zoova seli Samiɛli sɛ?

²⁵ Sa tɛtɛ nga Saili yoli be’n ti’n, Samiɛli i wla boli i wun dan. Ɔ maan ɔ kpan srɛli Ɲanmiɛn kɔnguɛ lele aliɛ fa cɛnnin. Nanwlɛ, kɛ ɔ́ sí Saili’n nn nán kɛ ɔ ti kɛ nga sa. Saili w’a kaci tɛ dan. Yɛle kɛ w’a kaci i sin w’a si Zoova. Ɔ maan Samiɛli i wla nga ɔ fa guali Saili su’n w’a yo ngbɛn. Samiɛli seli kɛ ɔ su wunman Saili wun kun. Kɛ ɔ yoli sɔ cɛli kan’n, Zoova wa tuli Samiɛli i fɔ amanniɛn su. Ɔ seli kɛ: “?Sail ti a su yaci-man kokolɛ’n? N yili i ase wieli. Ɔ su yo-man Izraɛl famiɛn kun. Fa ɔ nnɛn wɛ’n, gua nun ngo naan kɔ Izai ng’ɔ o Bɛtleɛm i wun lɔ. I wa’m be nun kun yɛ m’an fɛ i kɛ ɔ wa yo famiɛn nin-ɔn.”​—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

²⁶ Zoova i klun sa’n i nuan yialɛ’n, ɔ finman klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n. Ɔ maan sɛ Zoova fa sran kun di i junman’n naan sran sɔ’n kaci i sin si i’n, ɔ fa sran uflɛ kaci i. I ti’n, Samiɛli yacili kokolɛ’n. Zoova maan Samiɛli ɔli Bɛtleɛmu, Yese mɔ be flɛ i ekun kɛ Izai’n i awlo lɔ. Ɔ ko yiali Yese i mma mun. Be nun wie’m be ti yasua sran kpa. Kɛ Samiɛli wunnin ba kpɛnngbɛn’n, Zoova seli i kɛ nán ɔ niɛn i ɲrun waka’n ti, ɔ nin i tɛnndɛn m’ɔ ti’n ti. (An kanngan 1 Samiɛl 16:7 nun.) I agualiɛ su’n, Samiɛli wunnin ba kasiɛn’n. Ɔ suan Davidi. I yɛ Zoova fɛli i kacili Saili ɔ.

27. (a) ?Ngue ti yɛ Samiɛli i Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a kanman ase ɔ? (b) ?Amun bu Samiɛli i ajalɛ’n sɛ?

²⁷ Saili wa yoli aɲinblɔɛfuɛ yɛ ɔ wa kacili i sin sili Zoova. Sanngɛ Davidi liɛ’n, ɔ yili i nzuɛn kpa’n i nglo titi. Yɛle kɛ ɔ yoli yakpafuɛ yɛ ɔ lafili Zoova su kpa kpɛkun w’a kacimɛn i sin w’a simɛn i. Ɔ maan kɛ Samiɛli i wie cɛn’n mántan koko’n, ɔ wa wunnin i wlɛ kɛ, kɛ Zoova fali Davidi kacili Saili’n, ɔ yoli sa kpa. Asa’n, Samiɛli i Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a kanman ase. Afin ɔ wunnin kɛ sa wie fi nunman lɛ m’ɔ tra Zoova kpɛn ɔn. Samiɛli wa wuli. Kɛ ɔ́ yó sɔ nn ɔ le afuɛ kɔe 100. Ɔ yoli sran kpa. I ti yɛ maan kɛ ɔ wuli’n, Izraɛlifuɛ’m be kwlaa be sunnin i’n niɔn. Sɛ e kusu e lafi Ɲanmiɛn su kɛ Samiɛli sa’n, ɔ ti kpa. ?Nɛ́n i ɔ?