“Ti hlanganise ni vanhu handle ka swona u nge vi na vanghana, u nge tiphini hi vutomi kumbe vumundzuku. A ku na loyi a nga ta na mhaka na wena naswona u ta va ni xivundza.”—Carl.

Xana wa hundzeleta? Kumbexana. Hambiswiritano, vanhu van’wana va nga endla xin’wana ni xin’wana leswaku va papalata vuyelo lebyi Carl a byi vuleke. Wena u nga endla yini? Nhlokomhaka leyi yi ta ku pfuna leswaku u kuma ndlela yo antswa.

•  Hikwalaho ka yini vanhu va lava ku rhandziwa?

•  Leswi u faneleke u swi tiva

•  Leswi tintangha ta wena ti swi vulaka

• Hikuva a va lavi ku ka va nga katseki. “Eka social media ndzi vone swifaniso swa vanhu lava ndzi va toloveleke va ti humesile kambe mina a va nga ndzi rhambangi. Swi endle ndzi tivutisa leswaku ndzi dyohe yini naswona a swi ndzi khomanga kahle, ndzi tibyele ku a ndzi wa nkoka eka vona.”—Natalie.

  LESWI U FANELEKE U SWI EHLEKETA: Xana u tshame u titwa onge ku na vanhu vo karhi lava ku bisaka hi moya? I yini leswi u swi ringeteke ku va u va vanghana va vona?

• A va lavi ku ka va nga fani ni van’wana. “Vatswari va mina a va lavi ndzi va na foni. Loko vana van’wana va kombela tinomboro ta mina ta foni loko ndzi va byela leswaku a ndzi na yona, ‘va hlamala! Va vutisa malembe ya mina.’ Loko ndzi va byela leswaku ndzi na 13 wa malembe, va ndzi twela vusiwana.”—Mary.

  LESWI U FANELEKE U SWI EHLEKETA: Hi swihi swipimelo swa vatswari leswi nga endlaka u titwa u nga fani ni van’wana? U titwa njhani hi swipimelo sweswo?

• Hikuva a va lavi ku karhatiwa. “Vana va le xikolweni a va va rhandzi vanhu lava hanyaka hi ndlela leyi hambaneke, va vulavulaka hi ndlela leyi hambaneke hambi ku ri lava gandzelaka hi ndlela leyi hambaneke. Loko va nga ku rhandzi u tshama u ri entlhan’wini.”—Olivia.

  LESWI U FANELEKE U SWI EHLEKETA: Xana u tshame u nga khomiwi kahle hikwalaho ka leswi va nga ku rhandziki? U endle yini eka xiyimo lexi?

• Hikuva a va lavi ku lahlekeriwa hi vanghana va vona. “Ndzi ringete ku tekelela vanhu lava a ndzi tshama na vona. A ndzi vulavula hi ndlela leyi a ndzi nga vulavuli ha yona. A ndzi hleka hambiloko swi nga hlekisi. Na mina a ndzi hleka loko vana van’wana va hlekula un’wana hambiloko ndzi swi tiva leswaku swi bihile.”—Rachel.

  LESWI U FANELEKE U SWI EHLEKETA: I swa nkoka ku fikela kwihi eka wena leswaku u rhandziwa hi tintangha ta wena? Xana u tshama u cinca vumunhu bya wena hikwalaho ka leswi u lavaka ku rhandziwa?

• Ku endla leswi van’wana va swi endlaka swi nga va ni vuyelo byo biha. Hikwalaho ka yini? Hikuva vanhu va swi xiya leswaku leswi u swi endlaka a swi humi embilwini. Brian loyi a nga ni malembe ya 20 u ri: “A ndzi rhandziwa hi vadyondzikulobye loko ndzi ti endla munhu loyi ndzi nga riki yena. Ndzi dyondze leswaku swi kahle ku hanyisa leswi u nga xiswona hikuva vanhu va swi xiya loko u endla swilo swi nga humi embilwini.”

  GOZA RO ANTSWA: Ehleketisisa hileswi u lavaka ku swi endla. Bibele yi ri: “Tiyiseka hi swilo swa nkoka swinene.” (Vafilipiya 1:10) Kutani tivutise, ‘Hi swihi leswi nga swa nkoka swinene—ku va ndzi rhandziwa hi vanhu lava hanyaka hi ndlela leyi hambaneke ni ya mina kumbe ku hanya hi ndlela leyi ndzi nga xiswona?’

  “Ku ringeta ku fana ni van’wana a swi pfuni nchumu. A swi nge ku endli leswaku vanhu va ku rhandza ngopfu naswona a swi nge ku endli munhu wo antswa.”—James.

• Ku lava ku rhandziwa hi vanhu van’wana swi nga onha vumunhu bya wena. Swi nga ku endla u va munhu loyi a lavaka ku “tsakisa vanhu” u endla leswi tsakeriwaka hi vona. Jeremy u ri: “A ndzi endla leswi vanhu va lavaka leswaku ndzi swi endla ku va va ndzi rhandza ku nga khathariseki ndhuma ya mina. Ndzi pfumelele vanhu va lawula vutomi bya mina. A va ndzi koka hi nhompfu.”

  GOZA RO ANTSWA: Tiva milawu u tlhela u hanya hi yona u nga fani ni lumpfana leri cincaka muhlovo hi ku ya hi ndhawu leyi ri nga eka yona. Bibele yi ni xivangelo lexi twalaka loko yi ku: “U nga endli swilo hi mhaka ya leswi swi endliwaka hi van’wana.”—Eksoda 23:2, Holy Bible—Easy-to-Read Version [ English]

  “Ndzi ringete ku rhandza leswi va swi rhandzaka, vuyimbeleri, mitlangu, mpahla ni ndlela leyi a va tisasekisa ha yona ndzi ringete ku fana na vona. Ndzi ehleketa leswaku na vona va swi vonile leswaku ndza tiendlisa. Hinkwavo va fanele va swi vonile ku katsa na mina. Endzhaku ndzi titwe ndzi nga pfuni nchumu ndzi ri ni xivundza naswona a ndzi nga ha titivi ku ndzi mani. Ndzi sale ndzi ri xikangalafula. Ndzi dyondze leswaku a hi hinkwavo lava u nga ta hlangana na vona lava nga ta ku rhandza kumbe va va ni mahanyelo lama fanaka ni ya wena. Sweswo a swi vuli swona leswaku u fanele u tshika ku lava vanghana kambe u fanele u tinyika nkarhi wo va lavisisa.”—Melinda.

• Ku lava ku rhandziwa swi nga cinca mahanyelo ya wena. Muntshwa la vuriwaka Chris u kume leswaku muzala wa yena a ri tano. Chris u ri: “Muzala wa yena u sungule ku endla swilo leswi a nga ta swi endla, ku fana ni ku dzaha swidzidzirisi leswaku vanhu va ta n’wi rhandza, u sungule ku godzomberiwa naswona a ku sale ka ntsongo a onhe vutomi bya yena.”

  GOZA RO ANTSWA: Papalata vanhu lava nga hanyiki hi milawu ya Xikwembu. Bibele yi ri: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.”—Swivuriso 13:20.

  “Mikarhi yin’wana swi kahle ku tirha hi matimba leswaku van’wana va ta ku rhandza. Kambe u nga ringeti ku endla leswi nga riki swinene leswaku u ta rhandziwa. Vanhu va kahle va ta ku rhandza hi ndlela leyi u nga ha yona.”—Melanie.

  XIRINGANYETO: Loko u ri karhi u endla xinghana u nga endli ni vanhu lava fanaka na wena ntsena. Lava vanghana lava hanyaka hi milawu ya Xikwembu, lava tikhomaka hi ndlela leyinene.