Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 30

“Amuzumanane Kweenda Muluyando”

“Amuzumanane Kweenda Muluyando”

1-3. Ncinzi cicitika eelyo notwiiya cikozyanyo ca Jehova mukutondezya luyando?

 “KUPA kulakkomanisya kapati kwiinda kupegwa.” (Milimo 20:35) Aayo majwi aa Jesu akankaizya makani aakasimpe aaya aakuti: Luyando lwakutaliyanda luletela zileleko. Nokuba kuti kuli lukkomano lunji notuyandwa, cilainda kukkomanisya notuli ndiswe notubatondezya luyando naa notubayanda bamwi.

2 Kunyina uumbi uuzyi mbwaali amasimpe makani aaya kwiinda Taateesu wakujulu. Mbubwenya mbotwabona muzibalo zyamusyule mucibeela eeci, Jehova ngocikozyanyo cisumpukide kapati caluyando. Kunyina uumbi watondezya luyando munzila mpati iili boobu naa kwaciindi cilamfwu boobu kwiinda mbwaacita walo. Aboobo tacigambyi pe kuti Jehova wiitwa kuti ngu “Leza uukkomene.”​—1 Timoteyo 1:11.

3 Leza wesu siluyando uyanda kuti tusoleke kumwiiya mbwabede ikwaambisya mukutondezya luyando. Ibbuku lya Baefeso 5:1, 2 litwaambila kuti: “Aboobo, amwiiye Leza, mbomuli bana bayandwa, alimwi amuzumanane kweenda muluyando.” Notwiiya cikozyanyo ca Jehova mukutondezya luyando, tujana lukkomano lunji iluboola akaambo kakupa. Alimwi tulakkutila akaambo kakuzyiba kuti tukkomanisya Jehova, nkaambo kayi Jwi lyakwe litukulwaizya kuti ‘tuyandane.’ (Baroma 13:8) Pele kuli twaambo tumbi ncotweelede ‘kuzumanana kweenda muluyando.’

Iluyando Ncoluyandika Kapati

Luyando lutukulwaizya kubasyoma bakwesu

4, 5. Nkaambo nzi ncociyandika kapati kuti tutondezye luyando lwakulyaaba kubasyomima?

4 Ino nkaambo nzi ncociyandika kunoobatondezya luyando basyomima? Kucaamba munzila nguba-uba, luyando ngomusemo wa Bunakristo bwakasimpe. Ikuti kakunyina luyando, tatukonzyi kunoomvwana a Banakristoma, alimwi iciyandika kwiinda waawo, inga twaba bantu banyina mpindu kuli Jehova. Amulange-lange mbolitutondezya twaambo ootu twakasimpe Jwi lya Leza.

5 Mubusiku bwamamanino bwabuumi bwakwe bwaanyika, Jesu wakaambila basikumutobela kuti: “Ndimupa mulawo mupya, wakuti muyandane; mbubonya mbondali kumuyanda, amuyandane mbubonya anywebo. Eeci nceciyoozyibya bantu boonse kuti muli basikwiiya bangu, ikuti kamujisi luyando akati kanu.” (Johane 13:34, 35) “Mbubonya mbondali kumuyanda”​—inzya tulaililwa kutondezya luyando luli mbuli ndwaakatondezya Jesu. Mu Cibalo 29, twabona kuti Jesu wakapa cikozyanyo citaliboteli mukutondezya luyando lwakulyaaba, wakabikka zintu ziyandika alimwi anzyobakkomanina bamwi mubusena butaanzi kwiinda zyakwe. Aswebo tweelede kutondezya luyando lwakulyaaba alimwi tweelede kucita boobo caantangalala kapati kutegwa luyando lwesu lulibonye akuli baabo batali mumbungano ya Bunakristo. Ncobeni, luyando lwabunyina lwakulyaaba ncitondezyo cituzyibya kuti tuli basikutobela ba Kristo bakasimpe.

6, 7. (a) Ino tuzyi buti kuti Jwi lya Jehova lilakukankaizya kapati kumvwana? (b) Ino majwi aa Paulo aalembedwe ku 1 Bakorinto 13:4-8 akankaizya cibeela caluyando icili?

6 Ino mbuti ikuti katunyina luyando? Imwaapostolo Paulo wakaamba kuti: “Ikuti . . . kanditajisi luyando, ndilaba mbuli mulangu uulila buyo naa cibulo cisabila.” (1 Bakorinto 13:1) Cibulo cuumwa cilasabila. Ino mbuti walo mulangu uulila?” Eelo zileelela kaka zikozyanyo eezyi! Imuntu uunyina luyando uli mbuli cilizyo calwiimbo icisabila cakusinka matwi, icitantamuna buya muciindi cakukwelelezya. Ino muntu uuli boobo inga waba buti acilongwe ciyumu abamwi? Paulo alimwi wakaamba kuti: “Kuti kandijisi . . . lusyomo lunji lukonzya kundipa kulonzya malundu, pele kuti kanditajisi luyando, ndili wabuyo.” (1 Bakorinto 13:2) Amuciyeeyele buyo eeci, kuti muntu kanyina luyando nkokuti ‘tali muntu pe,’ kunyina makani amilimo njakonzya kucita! (Bible in Tonga) Sena mwabona kuti Ijwi lya Jehova ncolikankaizya kapati nkutondezya luyando?

7 Pele ino mbuti mbotunga twabutondezya bube oobu notweendelezya bamwi? Ikutegwa twiingule mubuzyo ooyu, atulange-lange majwi aa Paulo aali ku 1 Bakorinto 13:4-8. Icikankaizyigwa mutupango ootu taluli luyando ndwajisi Leza kulindiswe pe naa luyando swebo ndotujisi kuli Leza. Muciindi caboobo, Paulo wakabikkila maanu kapati mbotweelede kuyandana. Wakapandulula zintu zimwi mbolubede luyando azimwi zijatikizya mbolutabede.

Luyando Mbolubede

8. Mbuti kukkazikilana moyo mbokunga kwatugwasya notuyanzana abamwi?

8 “Luyando lulakkazika moyo.” Aboobo, luyando caamba kuliyumya cakutatongooka bamwi. (Bakolose 3:13) Sena tatuyandiki kukkazika moyo kuli boobo? Akaambo kakuti tuli zilenge zitalondokede izibelekela antoomwe, masimpe zimwi ziindi ibakwesu Banakristo balakonzya kutunyemya alimwi aswebo tulakonzya kubanyemya mbubwenya. Pele kukkazikilana moyo akulekelelana kulakonzya kutugwasya kuliyumya mukunyemezyegwa kucitika notuyanzana abamwi​—kakunyina kunyonganya luumuno lwambungano.

9. Muunzila nzi motunga twabafwida luse bamwi?

9 ‘Luyando . . . lulaaluzyalo.’ Luse lulatondezyegwa kwiinda mumilimo iigwasya alimwi amajwi mabotu. Luyando lutukulwaizya kujana nzila zyakutondezya luse ikwaambisya kubantu bayandika lugwasyo kapati. Mucikozyanyo, mukombima uucembeede ulakonzya kafwide bukata alimwi kayandika kukulwaizyigwa naaswaigwa. Mutumbu uuli alikke naa mucizyi uukwetwe kumulumi uukomba kucikombelo cimbi ulakonzya kayandika lugwasyo. Imuntu uucisidwe naa uupenga munzila imwi ulakonzya kayanda kumvwa majwi aawumbulizya kuzwa kumulongwe wakwe uusyomeka. (Tusimpi 12:25; 17:17) Eelyo notubikkila maanu kukutondezya luse munzila zili boobo, tutondezya kuti luyando lwesu ndwacobeni.​—2 Bakorinto 8:8.

10. Mbuti luyando mbolutugwasya kuzumanana mukasimpe akwaambilana zyamasimpe neliba leelyo nocitali cuuba-uba kucita boobo?

10 “Luyando . . . lukkomanina kasimpe.” Ibbaibbele limbi lyaamba kuti: “Luyando . . . lulabotelwa muli zyabwini.” Luyando lutukulwaizya kuzumanana kweenda mukasimpe alimwi ‘akwaambilana zyamasimpe kuli umwi amweenzinyina.’ (Zekariya 8:16) Mucikozyanyo, ikuti muyandwa wesu wacita cibi cipati, luyando ndotujisi kuli Jehova​—alimwi akuli yooyo sikubisya​—luyootugwasya kukakatila kuzyeelelo zya Leza muciindi cakusola kusisa, kuubya-ubya nokuba kubeja kujatikizya cibi eeco. Masimpe, izyacitika zilakonzya kutuyumina kuzizumina. Pele mbwaanga tulamubikkila maanu kapati muntu ooyo ngotuyanda, inga twayanda kuti alaigwe alimwi akulutobela lulayo, icitondezyo caluyando lwa Leza. (Tusimpi 3:11, 12) Mbotuli Banakristo basiluyando, aswebo “tuyanda kuti katusyomeka muzintu zyoonse.”​—Bahebrayo 13:18.

11. Akaambo kakuti luyando “lulajatila zintu zyoonse” ncinzi ncotweelede kusolekesya kucita kujatikizya kulubizya nkobacita basyomima?

11 “Luyando . . . lulajatila zintu zyoonse.” Ikaambo aaka mubwini kaamba kuti “zintu zyoonse lulazilekelela lyoonse (lulavwumba zintu zyoonse).” (Kingdom Interlinear) Ilugwalo lwa 1 Petro 4:8 lwaamba kuti: “Luyando lulavwumba zibi zinji kapati.” Inzya, Munakristo weendelezyegwa aluyando tabindaanini kuyubununa kulubizya koonse nkobacita Banakristonyina. Iziindi zinji, ikulubizya nkobacita basyomima kunyina makani alimwi kulakonzya kuvwumbwa aluyando.​—Tusimpi 10:12; 17:9.

12. Mbuti mwaapostolo Paulo mbwaakatondezya kuti wakasyoma buyo zintu ziinda kubota muli Filimoni, alimwi ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Paulo?

12 “Luyando . . . lulasyoma zintu zyoonse.” Ibbaibbele lyakasandululwa a Moffat lyaamba kuti luyando “lyoonse buyo lusungwaalila kusyoma zintu ziinda kubota.” Kunyina notubayeeyela zintu zimwi basyomima nokuba kudooneka makanze aabo oonse. Luyando lutugwasya “kusyoma zintu ziinda kubota” mubakwesu alimwi lutupa kubasyoma. a Amubone cikozyanyo cili mulugwalo lwa Paulo ndwaakalembela Filimoni. Paulo wakalemba lugwalo kutegwa akulwaizye Filimoni kumutambula caluyando Onesimo, imuzike wakatijide ooyo lino wakali Munakristo. Muciindi cakumusungilizya buya Filimoni, Paulo wakamukombelezya buya caluyando. Wakali alusyomo lwakuti Filimoni wakali kuyoocita zintu ziluzi, kaamba kuti: “Ndakulembela boobu nkaambo ndilizyi kuti nzyotiicite zilainda buya aazintu eezyi nzyondaamba.” (Kapango 21) Eelyo luyando nolutukulwaizya kuba alusyomo luli boobo mubakwesu, tubapa kuti bacite zintu ziinda kubota.

13. Mbuti mbotunga twatondezya kuti tulangila buyo zintu ziinda kubota kubakwesu?

13 “Luyando . . . lulasyoma zintu zyoonse.” Mbubwenya luyando mbolutaleki kusyoma, alimwi lulijisi bulangizi lyoonse. Akaambo kaluyando ndotujisi, tulangila buyo zintu ziinda kubota kuzwa kubakwesu. Mucikozyanyo, ikuti mukwesu “waleya katazyi walo,” tulangila kuti uyooluswiilila lulayo luyoopegwa ilwakumululamika. (Bagalatiya 6:1) Alimwi tulangila kuti aabo ibakompeme mulusyomo bayoosima alimwi. Tulabakkazikila moyo bali boobo, kumwi katucita nzyotukonzya kuti tubagwasye kuyuma mulusyomo. (Baroma 15:1; 1 Batesalonika 5:14) Nokuba kuti muntu ngotuyanda wazanga naa wapimpila, tatuleki pe kulangila kuti bumwi buzuba uyooliyeeya akupiluka kuli Jehova, mbubwenya bwakacita mwana mutaka mucikozyanyo ca Jesu.​—Luka 15:17, 18.

14. Muunzila nzi kuliyumya kwesu mokunga kwasunkwa mumbungano, alimwi ino luyando luyootugwasya buti kweendelezya masunko aayo?

14 “Luyando . . . lulaliyumya muzintu zyoonse.” Kuliyumya kutugwasya kukakatila eelyo notutyompwa naa kupenga. Imasunko motuyandika kuliyumya taazwi buyo kunze lyambungano pe. Zimwi ziindi tulakonzya kusunkwa kuzwa mumbungano mweena. Akaambo kakutalondoka, ibakwesu zimwi ziindi balakonzya kututyompya. Imajwi amwi aambwa cakutayeeya alakonzya kutucisa. (Tusimpi 12:18) Ambweni makani amwi aajatikizya mbungano ayendelezyegwa munzila njotuyeeya kuti tailuzi. Ibukkale bwamukwesu umwi uulemekwa bulakonzya kabuusisya nsoni akutupa kubuzya kuti, ‘Mbuti Munakristo mbwanga wacita zintu zili bobuya?’ Nokucitika zintu zili boobo, sena tuyooleka kuyanzana ambungano akucileka kubelekela Jehova? Tatukaciti oobo ikuti katujisi luyando! Inzya, luyando lulatukwabilila kukusinkililwa akulubizya kwamukwesu kusika waawo mpotutaciboni cintu cibotu cili coonse mulinguwe naa mumbungano yoonse. Luyando lutugwasya kuzumanana kusyomeka kuli Leza akugwasyilizya mbungano, kunyina makani azintu nzyakonzya kwaamba naa kucita muntu uumbi uutalondokede.​—Intembauzyo 119:165.

Icitako Muluyando

15. Ino munyono ninzi, alimwi mbuti luyando mbolutugwasya kukazya bube oobu bubyaabi?

15 “Luyando talukwe munyono.” Munyono ulakonzya kutupa kunyonokela zintu nzyobajisi bamwi​—impasya zyabo, mikuli njobajisi naa nzyobakonzya kucita. Munyono uli boobo nkuliyanda ikunyonyoona cakuti, ikuti tiikweendelezyegwa kulakonzya kunyonganya luumuno lwambungano. Ino ncinzi ciyootugwasya kukazya muuya wakuba amunyono? (Jakobo 4:5) Mubbala lyomwe buyo bwiinguzi mbwakuti, nduyando. Oobu bube butaliboteli bulakonzya kutugwasya kukondwa abaabo ibalibonya kuti bajisi zyoolwe zimwi mubuumi nzyotutajisi swebo. (Baroma 12:15) Luyando luyootugwasya kutanyema eelyo umwi nalumbaizyigwa akaambo kazintu nzyakonzya kucita kabotu naa mumbazu mwazwidilila kapati.

16. Ikuti katubayanda ncobeni bakwesu, nkaambo nzi ncotuteelede kulitukumuna kujatikizya nzyotucita mumulimo wa Jehova?

16 “Luyando . . . talulidundi, talulisumpuli.” Luyando lutukasya kutondezya nzyotukonzya kucita naa nzyotwakacita cakulisumpula. Ikuti katubayanda ncobeni bakwesu, mbuti mbotunga twatalika kulitukumuna akaambo kakuzwidilila kwesu mumuunda naa akaambo kamikuli njotujisi mumbungano? Ikulisumpula kuli boobo kulakonzya kubatyompya bamwi akubapa kulimvwa kuti balo banyina mpindu. Luyando talutuzumizyi kulitukumunina mikuli njotupedwe a Leza mumulimo wakwe. (1 Bakorinto 3:5-9) Kunze lyaboobo, luyando “talulisumpuli,” naa kweelana ambolyaamba Bbaibbele limwi, “talulilumbaishi, lwiina mambonwa.” Luyando lulatukasya kulitukumuna.​—Baroma 12:3.

17. Ino luyando lutukulwaizya kubalanganya buti bamwi, aboobo mbukkale buli buti mbotuyakweeleba?

17 “Luyando . . . talukwe cisapi.” Imuntu uulaacisapi ucita zintu munzila mbyaabi kapati naa iinyina bulemu. Ibukkale buli boobo tabuli bwaluyando pe nkaambo butondezya kutabikkila maanu mbobalimvwa alimwi abubotu bwabamwi. Mukwiimpana, luyando lutukulwaizya kubikkila bamwi maanu, kubatondezya luse alimwi akubasamausya. Luyando lukulwaizya ziyanza zyabukkale bubotu, bukkale bukkomaninwa a Leza alimwi akulemeka basyomima. Aboobo, luyando talukatuzumizyi kujatikizyigwa muzintu ‘zyacisapi’​—atwaambe kuti mubukkale boonse ibukonzya kubajazya nsoni naa kubafwumpula bakwesu Banakristo.​—Baefeso 5:3, 4.

18. Nkaambo nzi muntu siluyando ncatayuminini kuti zyoonse kazicitwa mbuli mbwayanda walo?

18 “Luyando . . . talubikkili buyo maano kuzintu nzyoluyanda.” Ibbaibbele lya Cizuminano Cipya aawa lyaamba kuti: “Luyando taluzumanani munzila yalo lwini.” Imuntu siluyando kunyina nayanda kuti zintu lyoonse kazicitwa mbuli mbwayanda walo, mbuli kuti kuyeeya kwakwe nkokuluzi lyoonse. Kunyina nasinkilila bamwi, ikubelesya nguzu nzyajisi mukuzula bamwi ikutyompya baabo ibajisi mizeezo iimbi. Ikutanyoneka kuli boobo inga kwatondezya kuti ulalisumpula, pele Bbaibbele lyaamba kuti: “Kulisumpula kusololela kulunyonyooko.” (Tusimpi 16:18) Ikuti katubayanda ncobeni bakwesu, tuyoozilanganya nzyobayeeya alimwi aawo mpokuyandika, tuyoolisungula kutobela nzyobaamba. Imuuya wakunyoneka uleendelana amajwi aa Paulo aakuti: “Umwi aumwi kayandisya kugwasya bamwi ikutali buyo kuligwasya lwakwe mwini.”​—1 Bakorinto 10:24.

19. Mbuti luyando mbolutugwasya kweendelezya bamwi notufwumpuzyigwa?

19 “Luyando . . . talunyemi-nyemi, talubikkilili.” Iluyando talufwambi kukalazyigwa azintu zyaambwa naa zicitwa abamwi. Masimpe ncilengwa buya ikunyema notufwumpuzyigwa abamwi. Pele nokuba kuti tuli akaambo keelede ikatupa kunyema, iluyando talutuzumizyi kuzumanana katunyemede. (Baefeso 4:26, 27) Tatweelede kunoobikkilila, ikubambilila majwi mabi naa micito kazili mbuli kuti zilembedwe buya mubbuku ikutegwa zitakalubwi. Muciindi caboobo, iluyando lutukulwaizya kwiiya Leza wesu siluyando. Mbubwenya mbotwabona mu Cibalo 26, Jehova ulajatila nokuli kaambo ncayelede kucita boobo. Natujatila, ulaluba, nkokuti tazibikkilili zibi eezyo kutegwa akatusubude nzizyo kumbele. Eelo tulalumba kapati kaka kuti Jehova kunyina nabikkilila zibi zyesu!

20. Mbuti mbotweelede kulimvwa eelyo musyomima nazundwa acibi akupenga akaambo kancico?

20 “Luyando . . . Talukkomanini kutalulama.” Ibbaibbele limwi aawa lyaamba kuti: “Luyando talubotelwi muzibi zyabamwi.” Busanduluzi bwa Moffat bwaamba kuti: “Luyando talukkomani pe bamwi nobalubizya.” Luyando talukukkomanini pe kutalulama, aboobo kunyina bukkale butaluleme mbotuubya-ubya. Ino tulimvwa buti eelyo musyomima nazundwa acibi akupenga akaambo kancico? Luyando talukatuzumizyi kukondwa naa kuboneka mbuli kuti twaamba kuti ‘Asubuke! Ncaali kuyanda!’ (Tusimpi 17:5) Pele tulabotelwa eelyo mukwesu iwabisya nabweza ntaamu ziyandika zyakubukuluka munzila yakumuuya.

“Inzila Imbotu Kwiinda Zyoonse”

21-23. (a) Ino ncinzi Paulo ncaakali kwaamba naakati “luyando talumani”? (b) Ino ncinzi citiibandikwe mucibalo camamanino?

21 “Luyando talumani.” Ino Paulo wakali kwaamba nzi amajwi aayo? Mbubwenya mbokutondezyedwe amakani aayengelede, wakali kubandika zipego zyamuuya nzyobakajisi Banakristo bakusaanguna. Izipego eezyo zyakali zitondezyo zyakuti Leza wakali kwiikkomanina mbungano mpya yakazwide aakubambwa. Pele tabali Banakristo boonse ibakali kukonzya kuponya baciswa, kusinsima alimwi akukanana mumyaambo. Nokuba boobo, aayo tanaakali makani mapati pe; kayi izipego zyamaleele mukuya kwaciindi zyakali kuyoomana. Pele kuli cimwi cakali kuyoozumanana, cintu Munakristo woonse ncaakali kukonzya kuba aancico. Cakali cintu cilibedelede, icitamani, ikwiimpana acipego camaleele cili coonse. Mubwini, Paulo wakaciita kuti “[n]inzila yiinda zyoonse.” (1 Bakorinto 12:31) Ino ‘nzila eeyi yiinda zyoonse’ yakali nzi? Yakali milimo yaluyando.

22 Masimpe, iluyando lwa Bunakristo ndwaakapandulula Paulo “talumani” pe, nkokwaamba kuti lunooliko lyoonse. Kusikila sunu, iluyando lwabunyina lwakulyaaba ndoluzyibya basikutobela ba Jesu bakasimpe. Ee, iluyando oolu tulalubona ncobeni mumbungano zyabakombi ba Jehova nyika yoonse mbwiizulwa. Iluyando oolo lunooliko mane kukabe kutamani, nkaambo Jehova usyomezya buumi butamani kubabelesi bakwe basyomeka. (Intembauzyo 37:9-11, 29) Atuzumanane kusoleka kusikila mpotugolela “kweenda muluyando.” Ikuti naa twacita boobo, tulakonzya kujana lukkomano lunji iluboola kwiinda mukupa. Kunze lyaboobo, tulakonzya kuzumanana kupona​—inzya ikuzumanana kutondezya luyando​—mane kukabe kutamani, mukwiiya Leza wesu siluyando Jehova.

Bantu ba Jehova balazyibwa aluyando ndobajisi kubeenzinyina

23 Mucibalo eeci icamanizya cibeela caluyando, twabandika mbotunga twayandana. Pele akaambo kanzila zinji motugwasyigwa aluyando lwa Jehova, nguzu, bululami alimwi abusongo​—tweelede kulibuzya kuti, ‘Mbuti mbondinga ndamutondezya Jehova kuti ndilamuyanda ncobeni?’ Mubuzyo ooyo ulalangwa-langwa mucibalo cesu camamanino.

a Ee, luyando lwa Bunakristo talupi kuti tubasyome cakumaninina bakwesu kusikila mpotutobela azintu zyalucengo. Ibbaibbele litulaya kuti: “Mubacenjelele bantu aabo ibaleta kwaandaana azintu eezyo izinga zyalebya bamwi . . . , amubatantamuke.”​—Baroma 16:17.