VO ACHINYAMATA AFUMBA
Kumbi Nditanja Kuvwala Vakuvwala va Mtundu Wuli?
Ntchifukwa wuli mukhumbika kuphwere ndi vakuvwala vo mutanja kuvwala? Ntchifukwa chakuti vakuvwala vinu vikamba vinandi vaku yimwi. Kumbi ŵanthu angaŵanaŵananji asani angawona vakuvwala vo yimwi mwavwala?
Maŵanaŵanu ngaheni ngo ŵanthu aja nangu pa nkhani ya mafashoni kweniso mo mungakhweche maŵanaŵanu ngenanga
1: Ndingatole mafashoni nga pa TV ndipuso pa Intaneti.
Msungwana munyaki zina laki Theresa wangukamba kuti: “Nyengu zinyaki ndikopeka ndi vakuvwala vo amalonda asasa pa TV kweniso pa Intaneti. Ndipu asani waziŵiliya kuwona malonda ngaviyo, ngatikusere mumutu mwakuti nawi utamba kuwona kuti vakuvwala vo vamampha.”
Mbasungwana pe cha wo akumana ndi suzgu yeniyi. Buku linyaki likamba kuti: “Anyamata nawu akopeka ukongwa asani awona malonda nga vakuvwala pa TV pamwenga pa Intaneti. Chinanga kuti achinyamata wo angaŵa kuti ŵeche anamana, kweni wo asasa malonda atuŵa kuti ayambapu kali kuŵakopa.”—The Everything Guide to Raising Adolescent Boys.
Vo mungachita: Bayibolu likamba kuti: “Munthu wambula kuziŵa vinandi wagomezga mazu ngengosi, kweni munthu wakuchenje waŵanaŵaniya mo watende.” (Nthanthi 14:15) Mungachita umampha kusambira kuchita vinthu mwakukoliyana ndi vo lemba ili likamba, mumalu mwakugomezga waka chechosi cho amalonda akamba. Mwakuyeruzgiyapu, asani mwawona kuti amalonda aŵikapu chakuvwala cho akamba kuti mutowengi nachu kweniso muwonekengi mwakukopa asani mungavwala, mujifumbengi kuti:
‘Kumbi ndiyani ukongwa yo wangayanduwa asani ndingagula chakuvwala chenichi?’
‘Kumbi asani ndingavwala chakuvwala chenichi, ŵanthu atingi nde munthu wamtundu wuli?’
‘Kumbi chakuvwala chenichi chichitiskengi kuti ŵanthu andiwonengi kuti nde ndi jalidu wuli kweniso kuti nde mukagulu nankha?’
Fundu yo yingakuwovyani: Kwa sabata yimoza, muvwisiyi pamwenga kuwonere malonda nga vakuvwala vo vatuwa waka sonu. Ŵanaŵaniyani mafumbu yanga: Kumbi akusasa malonda achiska ŵanthu kuja ndi umoyu wuli? Kumbi akamba mazu ngakukopa ndi chilatu chakuti muwonengi nge kuti mukhumbika nadi kugula chakuvwala cho? Msungwana munyaki zina laki Karen wangukamba kuti: “Wachinyamata weyosi wakhumba kuti wawonekengi umampha ndipuso kuti ŵanthu anyaki amukhumbirengi. Ndipu chifukwa chakuti akusasa malonda aziŵa venivi, yiwu achitiska achinyamata kuti agulengi chakuvwala chechosi cho chatuwa waka sonu.”
2: Ndingavwala chakuvwala chechosi cho che mufashoni kuti ndilekengi kuwoneka wakumaliyapu.
Mnyamata munyaki zina laki Manuel wangukamba kuti: “Vija vambula kusuzga kwamba kuvwala vakuvwala vinyaki asani uwona kuti ndivu ŵanthu anandi avwala. Asani wija ndiwi uwoneka kuti uvwala vachikali anyaku atamba kukunena.” Msungwana munyaki zina laki Anna nayu wangukamba so fundu yeniyi. Iyu wanguti: “Ŵanthu anandi avwala vakuvwala vo ve mufashoni ndi chilatu chakuti ayananengi ndi anyawu.”
Vo mungachita: Bayibolu likamba kuti: “Lekani kuwumbika ndi vakuchitika va mu nyengu yinu.” (Aroma 12:2) Mwakukoliyana ndi ulongozgi wa pa lemba ili, wonani so umamphaumampha vakuvwala vo mwenavu ndipu jifumbeni kuti:
‘Kumbi ndi fundu nizi zo nditende asani ndigula vakuvwala?’
‘Kumbi nditanja kugula vakuvwala vo vipangika ndi kampani yinyaki, mwakuti chechosi cho kampani yo yapanga nditichiwone masu cha?’
‘Kumbi ndikhumba kuti ŵanthu agomengi nani asani awona mo ndivwaliya?’
Fundu yo yingakuwovyani: Mungaŵanaŵananga cha kuti pe mitundu yiŵi pe ya vakuvwala, yo ye mufashoni kweniso yo yatuwa mufashoni. Kweni ziŵani kuti pe mtundu wachitatu wa vakuvwala ndipu vakuvwala venivi vingachitiska kuti ŵanthu akutumbikeningi. Kuziŵa fundu yeniyi kungakuwovyani kuti muleki kujaliya waka kuvwala vakuvwala vo ve mufashoni ndi chilatu chakuti ŵanthu akuwoneningi kuti mwe akuziŵa vinthu.
3: Ndikhumba kuti ŵanthu akopekengi nani.
Msungwana munyaki zina laki Jennifer wangukamba kuti: “Kukamba uneneska nyengu zinyaki ndikhumbisiska kuvwala vakuvwala vifupivifupi ndipuso vadindadinda.”
Vo mungachita: Bayibolu likamba kuti: “Kujitowesa kwinu kungaŵanga kwakubwalu cha . . . kweni kuŵi kwa munthu wakubisika wa mumtima.” (1 Peturo 3:3, 4) Mwakukoliyana ndi lemba ili, ŵanaŵaniyani cho chingaŵa chakwenere, kuti ŵanthu akopeki ndi vakuvwala mo muvwala pamwenga mijalidu yinu yamampha.
Fundu yo yingakuwovyani: Kuvwala vakuvwala vakwenere ndiku kungachitiska kuti ŵanthu akopeki namwi kweniso kuti akutumbikeningi. Mbuneneska kuti mbanthu wosi cha wo angakoliyana ndi fundu yeniyi. Kweni ŵanaŵaniyani fundu izi:
Kumbi mukuchezapu ndi munthu yo watanja kujiŵikamu kweniso wajaliya waka kukamba vaku iyu yija? Asani ndi viyo mutenere kuti mungukondwa nayu cha chifukwa wakuwonaningi nge munthu wambula fundu.
Mwakuyanana waka ndi kucheza, munthu yo wavwala vakuvwala kuti wakopi ŵanthu anyaki, wayanana waka ndi munthu yo wajaliya waka kukamba vaku iyu yija, mwakuti anyaki atamba kumuthaŵa
Mwaviyo, asani muvwala vakuvwala kuti mukopi ŵanthu, mungayanana waka ndi munthu mwenuyu. Vo muvwala vikambiya ŵanthu kuti, “mulereskengi ini” ndipu venivi vingachitiska kuti ŵanthu akuwoneningi kuti mwe akujiyanja. Vingachitiska so kuti ŵanthu anyaki aŵanaŵanengi kuti mutiŵakopa kuti muje nawu pa chibwezi kweniso anyaki angakuchitiyani nkhaza.
Munthu wangasasa cha chinthu cho wagulisa cha. Mwaviyo, muyesesengi kuvwala mwaulemu. Msungwana munyaki zina laki Monica wangukamba kuti: “Kuvwala mwaulemu kung’anamuwa kuti tikhumbika kuvwala nge agogu cha. Kweni kung’anamuwa kuvwala vakuvwala vo vo vingakupaskani ulemu kweniso vo vingatumbika ŵanthu anyaki.”
