•  Kumbi ndi vinthu vinandi wuli vo muchita pa nyengu yimoza?

•  Fundu zaboza zo ŵanthu akamba pa nkhani ya kuchita vinthu vinandi pa nyengu yimoza

•  Nthowa yamampha

•  Vo achinyamata anyinu akamba

 Kumbi muziŵa mo mungachitiya vinthu vinandi pa nyengu yimoza? Anandi awona kuti ŵanthu wo kutuliya pa unamana wawu agwiriskiya ntchitu vipangizu va mazuŵa nganu, angachita ntchitu zinandi pa nyengu yimoza kupambana ndi wo asambira kugwiriskiya ntchitu vipangizu venivi akuwa kali. Kweni kumbi uwu mbuneneska nadi?

 MBUNENESKA pamwenga BOZA?

•   Kuchita vinthu vinandi pa nyengu yimoza kutovya kuti vinthu vichitiki mwaliŵi.

•   Asani usambira kuchita vinthu vinandi pa nyengu yimoza, ungazifiska kuchita vinthu vinandi ukongwa.

•   Achinyamata angachita umampha vinthu vinandi pa nyengu yimoza kuluska arara.

 Asani mwamuka kuti “hinya” ndikwesa mungatimbanyizgika ndi fundu zaboza zakuti mungachita umampha vinthu vinandi pa nyengu yimoza

 Kumbi muŵanaŵana kuti mungachita vinthu viŵi pa nyengu yimoza? Nyengu zinyaki vingachitika kuchita vinthu vinandi pa nyengu yimoza kwambula kutimbanyizgika. Mwakuyeruzgiyapu, mungavwisiya sumu uku munozga munyumba ndipu mungatowa nadi.

 Kweni asani muchita vinthu viŵi vo munthu wakhumbika kuti waŵikeku maŵanaŵanu ngaki, vosi viŵi vingayenda cha. Panyaki ndichu chifukwa chaki msungwana munyaki zina laki Katherine wangukamba vo kuchita vinthu viŵi pa nyengu yimoza kung’anamuwa. Iyu wanguti kung’anamuwa, “kumbweleresa chechosi pa nyengu yimoza.”

 “Ndakambiskananga ndi munthu munyaki, mbwenu pa foni patuza meseji yo ndakhumbika kumuka. Ndingwesa kuchita vosi viŵi, kweni vinguwovya cha. Mwakuti ndinguvwa cha vinthu vinandi vo munthu yo ndalongoronga nayu wakambanga ndipu ndingulemba masipeling’i ngaheni nga meseji yo ndawezanga.”—Caleb

 Sherry yo wasambira mo vipangizu va mazuŵa nganu vikwaskiya ŵanthu, wangulemba kuti: “Asani tichita vinthu vinandi pa nyengu yimoza, vo vichitika vakuti ntchitu yeyosi titiyichita umampha cha. Mbuneneska kuti kuchita vinthu vinandi pa nyengu yimoza, kuchangamusa wongu ndi chilatu chakuti tije ndi nthazi. Kweni po tiŵanaŵana kuti tichita umampha ukongwa penipo ndipu tinangiyanangiya limu vinthu.” a

 “Nyengu zinyaki nditachiwona kuti ndingafiska kulongoro ndi munthu munyaki kweniso kulemba meseji pa nyengu yimoza. Kweni pavuli paki nditachiwamu kuti vinthu vo ndalongoro ndi munthu ndivu ndakhumbika kulemba pa meseji ndipu vo ndalemba pa meseji ndivu ndakhumbikanga kukambiskana ndi munthu yo ndalongoronga nayu!”—Tamara.

 Ŵanthu wo agwira ntchitu zinandi pa nyengu yimoza, achitiska kuti umoyu wawu uŵi wakusuzga ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, kanandi ato nyengu yitali kuti amalizi homuweki. Pamwenga angagwira mwakuwerezawereza ntchitu zo awonanga kuti amala ndipu venivi vingaŵamaliya nyengu yinandi. Kwali kugwira ntchitu zinandi pa nyengu yimoza kungaŵatole nyengu yitali pamwenga angazichita mwakuwerezawereza, kweni uneneska ngwakuti kanandi aja ndi nyengu yimanavi yakuchita vo akhumba!

 Thomas yo watovya ŵanthu wo ŵe ndi matenda nga mu maŵanaŵanu wangukamba kuti: “Wongu wa munthu uyanana ndi shelufu cho mwe mafayelu ngakupakira umampha. Kweni asani munthu wachita vinthu vinandi pa nyengu yimoza, wongu waki uyanana ndi shelufu yo mafayelu ngaki ngaŵikika jabali.” b

 “Asani munthu ugwira ntchitu zinandi pa nyengu yimoza, vinthu vinyaki vakukhumbika ungavichita umampha cha. Venivi vingachitiska kuti ugwiri ntchitu ukongwa ndipu vingakutole nyengu yitali kuti umalizi kuluska mo yiwi waŵanaŵaniyanga.”—Teresa.

•   Sambirani kugwira ntchitu yimoza pa nyengu yimoza. Kuchita venivi kungaŵa kwakusuzga, ukongwa asani mukuziŵiliya kuchita vinthu vinandi pa nyengu yimoza nge kulembe munyinu meseji uku muchita homuweki. Kweni Bayibolu lititikambiya kuti ‘tisimikiziyengi kuti vinthu vakukhumbika ukongwa ndi nivi.’ (Afilipi 1:10) Ndi chechosi cha cho tichita cho chingaŵa chakuyanana ndi chinyaki. Mwaviyo, musankhengi cho mukhumbika kuchichita pakwamba ndipu muŵikengi maŵanaŵanu nginu pa chinthu chenicho mpaka kumaliza.

   “Maŵanaŵanu ngambula kujalikiskika ngayanana ŵaka ndi mwana munamana. Nyengu zinyaki ungakhumbika kungakaniza vo ngakhumba kuchita, chinanga kuti kungawoneka kupusu kungazomereza kuchita vo ngakhumba.”—Maria.

•   Mutuzgengepu vo vingakutimbanyizgani. Kumbi muyeseka kuwona pa foni yinu pa nyengu yo musambira? Muyiyikengi ku chipinda chinyaki. Muzimwengi TV, ndipu mungaŵanaŵaniyangaku cha va kujula pamalu ngakucheze nga pa intaneti! Bayibolu linyaki likamba kuti: “Mugwiriskiyengi ntchitu nyengu yinu mu nthowa yamampha yo mungafiska.”—Akolose 4:5, Easy-to-Read Version.

   “Ndi kuwona kuti mbumampha kuŵanaŵaniya chinthu chimoza pa nyengu yimoza. Ndipu ndikondwa asani ndamaliza kugwira ntchitu yimoza yo ye pa ndondomeku ya ntchitu zo ndikhumba kugwira. Asani ndayimaliza ndichongapu ndipu nditamba kugwira yinyaki. Venivi vitindiwovya kukhorwa ndi ntchitu yo ndachita.”—Onya.

•   Asani mukambiskana ndi munthu mungatimbanyizgikanga ndi chinthu chinyaki cha. Kuwona pa foni uku ulongoro ndi munthu munyaki, ndi mtafu kweniso mwa ŵanthu mukambiskana umampha cha. Bayibolu lititikambiya kuti tichitengi vinthu ndi anyidu mu nthowa yo tingakhumba kuti atichitiyi.—Mateyu 7:12.

   “Nyengu zinyaki asani ndilongoro ndi mvurwa wangu, iyu watachilemba meseji pa foni pamwenga kuchita chinthu chinyaki. Ndipu venivi vitindikwiyisa ukongwa! Kweni kukamba uneneska, nani nyengu zinyaki ndichita so venivi!”—David.