Julani

Vo Achinyamata Afumba

Kumbi Ndingachita Wuli Kuti Ndileki Kuchita Soni?

Kumbi Ndingachita Wuli Kuti Ndileki Kuchita Soni?

 Uheni waki: Soni zingakutondekesani kusaniya mabwezi ngamampha kweniso vinthu vamampha.

 Umampha waki: Nyengu zinyaki soni zamampha. Zingakuwovyani kuti muŵanaŵanengi dankha mwechendalongoro ndipuso kuti mujengi masu kweniso muvwisengi asani ŵanthu anyaki alongoro.

 Nkhani yamampha ukongwa: Kuja ndi soni kung’anamuwa kuti mujaririyengi viyo cha, mumalu mwaki mungasintha mo muwone vinthu kuti muleki kuja ndi soni. Nkhani iyi yikuwovyeningi kuziŵa vo mungachita.

 Ziŵani vo vitikuchiskani kuti muchitengi mantha

 Soni zingakuchitiskani kuti muchitengi mantha pakulongoro ndi ŵanthu pamasu ndi pamasu. Ivi vingachitiska kuti mujiwonengi nge kuti mwe mwija muchipinda cha mdima. Venivi vingaja vakofya ukongwa. Kweni asani mungaziŵa vo vitikuchitiskani mantha, muwonengi kuti ndi vinthu vakofya cha. Ŵanaŵaniyani vakuyeruzgiyapu vitatu ivi.

  •   Mantha #1: “Ndiziŵa cha chakuti ndingalongoro.”

     Fundu: Ŵanthu akumbuka ukongwa mo muchitiya nawu vinthu kuluska vo mukamba. Mungamalisa mantha asani muvwisiya vo ŵanthu anyaki akamba.

     Ŵanaŵaniyani fundu iyi: Kumbi mbanthu amtundu wuli wo mungayanja kuti aje mabwezi nginu, ŵanthu wo atanja ukongwa kulongoro pamwenga wo avwisiya asani anyawu alongoro?

  •   Mantha #2: “Ŵanthu angaŵanaŵana kuti nditiŵakwana.”

     Fundu: Ŵanthu angakamba fundu zawu kuti mwe ndi soni pamwenga mulivi. Kweni mungaleka kuchita mantha ndi kovya ŵanthu kuti akuwoneningi mwakwenere. Venivi vingachitiska kuti akuziŵeni kuti mwe ŵanthu amtundu wuli.

     Ŵanaŵaniyani fundu iyi: Asani muŵanaŵana kuti munthu weyosi watikuwonani uheni, vingachitika kuti imwi ndimwi muwona uheni kuti atikuyanjani cha.

  •   Mantha #3: “Ndingachita soni asani ndingalongoro chinthu chinyaki chiheni.”

     Fundu: Nyengu zinyaki venivi vingachikiya weyosi. Mungaleka kuchita mantha asani muwona vo munangisa nge mwaŵi wakulongo kuti mutijiwona kuti mwe ambula kufikapu.

     Ŵanaŵaniyani fundu iyi: Kumbi mukondwa kuja ndi ŵanthu wo atijiwona kuti nawu mbambula kufikapu?

 Kumbi muziŵa? Ŵanthu anyaki aŵanaŵana kuti alivi soni chifukwa atumiza mamesegi nganandi. Kweni mabwezi ngamampha ngangasanirika kwambula kusuzga asani mukambiskana pamasu ndi pamasu. Sherry Turkle yo ndi kaswiri wakuwona va maŵanaŵanu kweniso vipangizu va mazuŵa nganu wangukamba kuti: “Ŵanthu angaja mabwezi ngamampha asani awonana ndipuso akambiskana kaŵikaŵi.” a

Asani muleka kuchita mantha, vikusuzgeningi cha kulongoro ndi anyinu pamasu ndi pamasu nge po mwachitiyanga pakwamba

 Vo mungachita

  •   Mungajiyeruzgiyanga ndi ŵanthu anyaki cha. Mukhumbika cha kufwatuka ukongwa ndi ŵanthu. Mumalu mwaki, mukhumbika kumalisa soni kuti musaniyi mabwezi ngamampha kweniso vinthu vamampha.

     “Mungachezganga kwa nyengu yitali cha kweniso mungalongoronga ukongwa cha. Mukhumbika kujiziŵikisa kwa anyinu asonu ndipuso muŵafumbengi mafumbu ngamanavi ngambula kusuzga.”—Alicia.

     Fundu ya mu Bayibolu: “Weyosi wasandi vakuchita vaki, ndipu pavuli paki waŵengi ndi chifukwa chakukondwe pa vo iyu mweneku wachita, kweni mwakujiyeruzgiya ndi munthu munyaki cha.”—Agalatiya 6:4.

  •   Mujengi masu. Muwonesesengi vo anyinu achita ndipuso mo akambiskiyana ndi ŵanthu anyaki. Kumbi ndi vinthu wuli vo achita? Kumbi ndi vinthu wuli vo aleka kuchita umampha? Kumbi ndi malusu wuli ngo anyinu ŵenangu ngo mungatoliyaku?

     “Mujengi masu ndipuso musambirengi ku ŵanthu wo asuzgika cha kusaniya mabwezi. Wonani mo achitiya kweniso mo alongolore ndi munthu yo akumana nayu kakwamba.”—Aaron.

     Fundu ya mu Bayibolu: “Nge mo chisulu chinore chisulu chinyaki, munthu nayu wanora munyaki.”—Nthanthi 27:17.

  •   Mufumbengi mafumbu. Kanandi ŵanthu apereka maŵanaŵanu ngawu pa vinthu vakupambanapambana. Mwaviyo kufumba mafumbu yingaŵa nthowa yamampha yakuti muyambi kucheza nawu. Kungachitiska so kuti anyinu akuŵanaŵaniyeningi.

     “Kunozgeke limu kungakuwovyani kuti muleki kusuzgika maŵanaŵanu. Mwechendakumani ndi anyinu, mungachita umampha kuŵanaŵaniya tinkhani pamwenga mafumbu ngo mungachikambiskana ndi anyinu wo mwechendakumanepu nawu. Venivi vingachitiska kuti muleki kufipa mtima.”—Alana.

     Fundu ya mu Bayibolu: “Mungaŵanaŵaniyanga vakukhumba vinu pe cha, kweni va ŵanthu anyaki so.”—Afilipi 2:4.

a Yatuliya mubuku la Reclaiming Conversation.