Go na content

Go na table of contents

KAPITEL TIN

A opo taki gi a tru anbegi

A opo taki gi a tru anbegi

1, 2. (a) San ben miti a pipel fu Elia? (b) Fa sma gens Elia na tapu Karmel-bergi?

ELIA ben e luku fa a pipel ben e kren kon safrisafri na tapu Karmel-bergi. A ben de fruku mamanten èn a son no ben kaba opo ete. Toku a ben de krin fu si taki a pipel disi ben e pina. A libi ben tranga gi den, fu di a dreiten ben tan dri nanga afu yari langa.

2 Den 450 heimemre profeiti fu Bâal, ben e waka na mindri a pipel èn den ben e kaka den borsu. Den profeiti disi ben e teige Elia, a profeiti fu Yehovah. Umakownu Iseibel ben kiri furu futuboi fu Yehovah, ma Elia ben e kakafutu ete gi na anbegi fu Bâal. Ma o langa a ben o man du dati? Kande den priester ben e denki taki wán man nomo noiti no ben o man wini den alamala (1 Kow. 18:4, 19, 20). Kownu Akab ben kon drape tu na ini en asiwagi. En srefi no ben lobi Elia.

3, 4. (a) Fu san ede yu denki taki Elia ben e frede di dei ben e broko? (b) Na sortu aksi wi o poti prakseri?

3 A profeiti disi ben de a wan-enkri sma drape di ben e horibaka gi a tru anbegi. A ben o ondrofeni wan tumusi moi sani a dei dati. Elia ben e luku san ben e pasa, fu di heri esi wan bigi strei ben o de na mindri bun nanga ogri. Noiti ete sma ben si so wan strei. Fa a ben e firi na a ten di dei ben e broko? A ben musu fu frede pikinso, fu di a ben de „wan man di ben abi den srefi firi leki wi”. (Leisi Yakobus 5:17.) Awinsi fa a no fa, wi kan de seiker fu wán sani: Elia ben sabi heri bun taki nowan sma drape ben o horibaka gi en, fu di a pipel no ben abi bribi, a kownu ben drai baka gi Yehovah, èn den priester ben du wan lo ogri.​—1 Kow. 18:22.

4 Ma fa a du kon taki den Israelsma ben e pina so? San yu kan leri fu a tori disi? Meki wi go luku fa Elia sori bribi, dan wi o si san wi kan leri fu en na ini a ten disi.

Wan langa strei e kon na wan kaba

5, 6. (a) Sortu strei Israel ben de na ini? (b) Fa Kownu Akab ben meki taki Yehovah kisi bigi atibron?

5 Pikinmoro en heri libi langa, Elia ben musu luku nomo fa sma ben e wisiwasi na anbegi fu Yehovah, a moro bun sani di a pipel fu en ben abi. A ben de so taki furu yari langa, wan strei ben de na ini Israel. A ben de wan strei na mindri a tru bribi nanga falsi bribi, iya, na mindri na anbegi fu Yehovah Gado nanga a falsi anbegi fu den tra pipel. Na ini a ten fu Elia, a situwâsi dati ben kon moro ogri srefi.

6 Kownu Akab ben meki Yehovah kisi bigi atibron. A ben trow nanga Iseibel, na umapikin fu a kownu fu Sidon. Iseibel ben de nomonomo fu panya na anbegi fu Bâal na ini a heri kondre Israel, èn a ben wani tyari wan kaba kon na a anbegi fu Yehovah. A no ben teki langa fosi Akab bigin horibaka gi en wefi. Akab bow wan tempel nanga wan altari gi Bâal èn a ben e teki fesi fu anbegi a heiden gado disi.​—1 Kow. 16:30-33.

7. (a) Fu san ede na anbegi fu Bâal ben de wan tegu sani? (b) Fu san ede wi kan bribi Bijbel te a e taki o langa a dreiten ben hori? (Luku sosrefi a  faki.)

7 Fu san ede na anbegi fu Bâal ben de so wan tegu sani? Fu di na anbegi disi ben e kori den Israelsma fu drai baka gi a tru Gado. Boiti dati, den anbegiman fu Bâal ben lobi du tegu sani nanga ogri-ati sani. Na ini na anbegi disi, man nanga uma ben e seri den skin na ini a tempel, grupu sma ben e abi seks nanga makandra, èn den ben e tyari pikin-nengre srefi leki srakti-ofrandi. Dati meki Yehovah seni Elia fu go taigi Akab taki wan dreiten ben o kon, èn a dreiten disi ben o tan teleki a profeiti fu Gado taki dati a ben kon na wan kaba (1 Kow. 17:1). Wan tu yari pasa fosi Elia go baka na Akab fu taigi en taki a ben musu tyari a pipel nanga den profeiti fu Bâal kon na wán na tapu Karmel-bergi. *

Te yu luku en bun, dan furu sma na ini a ten disi e du den srefi sani ete di sma ben e du na ini a Bâal anbegi

8. San wi kan leri fu a tori disi di e taki fu a Bâal anbegi?

8 Ma san wi na ini a ten disi kan leri fu a muilek ten dati? Kande son sma feni taki wan tori di abi fu du nanga na anbegi fu Bâal no prenspari gi wi, fu di wi no e si tempel nanga altari fu Bâal na wi lontu. Ma wi no musu si a tori disi leki wan fositen tori nomo (Rom. 15:4). A wortu „Bâal” wani taki „eiginari” noso „masra”. Yehovah ben taigi a pipel taki den ben musu teki en leki a „bâal” fu den, noso leki a masra fu den (Yes. 54:5). Yu no e agri taki sma na ini a ten disi e dini difrenti masra ete, na presi taki den e dini na Almakti Gado? Iya, efu sma e libi soso fu meki moni, fu kisi wan hei posisi, fu meki prisiri, fu plisi den sekslostu fu den, noso fu dini iniwan fu den someni gado di sma e anbegi na presi fu Yehovah, dan fu taki en leti, den e teki a sani dati leki den masra. (Mat. 6:24; leisi Romesma 6:16.) Te yu luku en bun, dan furu sma na ini a ten disi e du den srefi sani ete di sma ben e du na ini a Bâal anbegi. Te wi e denki dipi fu a strei di ben de na mindri Yehovah nanga Bâal, dan dati kan yepi wi fu teki wan koni bosroiti te a abi fu du nanga suma wi o dini.

Den ben e „draidrai”​—Fa so?

9. (a) Fu san ede Karmel-bergi ben de a yoisti presi fu krutu a Bâal anbegi? (Luku sosrefi den sani di skrifi na ondrosei.) (b) San Elia taigi a pipel?

9 Wan sma di ben e tanapu na tapusei fu Karmel-bergi, ben kan si bun fara. A ben kan si fu Kison-lagipresi te go miti a Bigi Se (Mindrikondre Se) di ben de krosibei, te na den bergi fu Libanon di ben de te na a noordsei. * Ma o moro a son ben e opo na a tumusi prenspari dei disi, o moro a ben de krin fu si taki sani no ben e go bun na ini a kondre. Fosi, sani ben e gro bun na ini a kondre disi di Yehovah ben gi den bakapikin fu Abraham, ma now noti no ben e gro drape. A gron ben kon drei fu di a son ben faya srefisrefi, èn dati ben kon fu di Gado en eigi pipel ben trangayesi en. Di a bigi grupu sma ben e kon makandra, dan Elia waka miti den, èn a taki: „O langa unu o draidrai fu teki wan bosroiti? Efu Yehovah na a tru Gado, go dini en. Ma efu na Bâal, go dini en.”​—1 Kow. 18:21.

10. Fa a pipel fu Elia ben e „draidrai fu teki wan bosroiti”? Sortu prenspari sani den ben frigiti?

10 San Elia ben wani sori a pipel di a taki dati den ben e „draidrai fu teki wan bosroiti”? We, a pipel no ben e frustan taki den ben musu bosroiti efu den ben o anbegi Yehovah noso Bâal. Den ben denki taki den ben kan korikori Bâal nanga den tegu seremonia fu den, aladi den ben e tan aksi Yehovah Gado fu du bun gi den. Kande den ben e denki taki Bâal ben o blesi den gron nanga den meti fu den, aladi „Yehovah fu den legre” ben o kibri den na ini feti (1 Sam. 17:45). Den ben frigiti wan prenspari tru tori di furu sma na ini a ten disi no man frustan ete. Yehovah no wani taki sma tyari tra gado kon na ini na anbegi fu en. A wani taki wi anbegi en wawan, èn a e frudini dati tu. Boiti taki a no feni en bun taki sma e moksi na anbegi fu en nanga tra fasi fu anbegi, a e tegu tu gi a sani dati!​—Leisi Eksodes 20:5.

11. Fa den sani di Elia ben taki na tapu Karmel-bergi kan yepi wi fu luku baka san prenspari na ini wi libi èn fa wi e anbegi Gado?

11 Sobun, den Israelsma ben e „draidrai” leki wan man di wani waka tu pasi na a srefi ten. Furu sma na ini a ten disi gwenti meki a srefi fowtu disi. Safrisafri den sma disi e bigin dini tra sortu gado di de leki „bâal”, so taki te fu kaba den no abi ten moro gi na anbegi fu Gado. Te wi e gi yesi na a seryusu rai di Elia e gi wi fu no draidrai moro, dan dati kan yepi wi fu luku baka san na den moro prenspari sani gi wi èn efu Gado feni na anbegi fu wi bun.

Wan bigi tesi

12, 13. (a) San Elia taigi den Bâal priester fu du? (b) Fa wi kan sori taki wi abi frutrow na ini Gado neleki fa Elia ben abi dati?

12 Now Elia aksi den anbegiman fu Bâal fu du wan sani. A sani dati no ben muilek srefisrefi. Den priester fu Bâal ben musu meki wan altari, èn den ben musu poti wan meti na tapu. Baka dati, den ben musu begi a gado fu den fu leti faya gi na altari. Elia ben o du a srefi sani. A taki dati a „Gado di e seni faya komoto na hemel fu bron na ofrandi, na en na a tru Gado.” Elia ben sabi heri bun suma ben de a tru Gado. A ben abi so wan tranga bribi, taki a ben de klariklari fu meki den profeiti fu Bâal bigin fosi. A meki en makriki gi den gensman fu en, fu di a meki den srefi bosroiti sortu mankaw den ben o tyari leki ofrandi, èn a meki den fosi begi Bâal. *​—1 Kow. 18:24, 25.

13 Den sortu wondru dati no e pasa moro na ini a ten disi. Ma Yehovah no kenki. Wi kan frutrow na en tapu dorodoro, neleki fa Elia ben e du dati. Fu eksempre, efu sma no e agri nanga den leri fu Bijbel, dan a bun fu meki den taki fa den e denki. Neleki Elia, wi kan aksi a tru Gado fu yepi wi. Iya, wi no musu frutrow tapu wisrefi, ma wi musu frutrow tapu a Wortu fu En di skrifi „fu poti sani kon reti”.​—2 Tim. 3:16.

Elia ben sabi taki Bâal no ben de wan trutru gado kwetikweti, èn a ben wani taki a pipel fu Gado frustan dati

14. Fa Elia spotu den Bâal profeiti, èn fu san ede a du dati?

14 Den profeiti fu Bâal bigin seti na ofrandi fu den èn den bigin kari a gado fu den. Den ben e bari ibri tron baka: „Bâal, piki wi!” Den tan du disi omeni yuru langa. „Ma nowan sten ben de fu yere èn nowan sma ben e piki den”, na so Bijbel e taki. Di bakadina doro, dan Elia bigin spotu den. A taigi den taki a ben musu de so taki Bâal ben abi tumusi furu fu du, taki a ben de na weisei, noso taki a ben e sribi èn taki wan sma ben musu wiki en. Elia taigi den falsi profeiti: „Kari bun tranga.” Elia ben sabi taki Bâal no ben de wan trutru gado kwetikweti, èn a ben wani taki a pipel fu Gado frustan dati.​—1 Kow. 18:26, 27.

15. Fa a tori fu den Bâal priester e sori taki wi e kori wisrefi te wi e bosroiti fu dini wan tra gado na presi fu Yehovah?

15 Di den priester fu Bâal si taki noti no ben e pasa, dan den bigin rigeri moro. Den „kari bun tranga, dan den koti den skin nanga nefi èn nanga lansri, soleki fa den ben gwenti du. Den du disi teleki den heri skin ben lai nanga brudu”. Ma ala den sani dati ben de fu soso! „Nowan sma ben e piki den èn nowan sma ben e poti prakseri na den” (1 Kow. 18:28, 29). Fu taki en leti, nowan Bâal ben de. Na Satan ben e kori sma fu hari den puru na Yehovah. A de krin taki te sma e dini wan tra masra na presi fu Yehovah, dan den sa kisi takru bakapisi, iya, den sa kisi syen srefi.​—Leisi Psalm 25:3; 115:4-8.

A e kon na krin suma na a tru Gado

16. (a) Di Elia seti na altari fu Yehovah na tapu Karmel-bergi, dan na sortu sani a sani dati memre a pipel? (b) Fa Elia sori moro fara taki a ben abi frutrow na ini Gado?

16 Moro lati a bakadina dati, dan na Elia ben musu tyari wan ofrandi now. Wan altari ben de drape di den Israelsma ben e gebroiki fu tyari ofrandi gi Yehovah, ma a ben musu de so taki na den feanti fu a tru anbegi ben broko en puru. Elia seti na altari dati baka. A gebroiki 12 ston, èn kande a sani disi memre furu sma fu a tin-lo kownukondre Israel taki den ben musu hori densrefi ete na a Wèt di Gado ben gi ala den 12 lo. Baka dati, Elia poti a meti na tapu na altari èn a nati a heri altari nanga watra. Kande a watra disi ben de fu a Mindrikondre Se di ben de krosibei. A meki sma diki wan gotro srefi lontu na altari, èn a meki den lai en nanga watra. Elia meki en makriki trutru gi den profeiti fu Bâal, ma a du difrenti sani fu meki den denki taki Yehovah no ben o man piki a begi fu en. Na so furu frutrow a ben abi na ini a Gado fu en.​—1 Kow. 18:30-35.

Elia sori a pipel fu en taki a ben e broko en ede ete nanga den, fu di a ben wani trutru taki Yehovah ’gi den na okasi fu dini En baka’

17. Fa a begi fu Elia sori san ben de a moro prenspari sani gi en, èn fa wi kan teki na eksempre fu en te wi e begi Gado?

17 Di ala sani ben seti, dan Elia begi Yehovah. Fu di Elia no ben taki wan lo kefalek sani, meki den sma drape ben kan frustan krin san ben de den moro prenspari sani gi en. A moro prenspari sani, ben de taki a ben wani taki a pipel sabi taki a no a Bâal di den ben e anbegi ben de „Gado fu Israel”, ma na Yehovah. Wan tra sani di ben de prenspari gi en, na taki a ben wani taki ala sma sabi taki a ben de wan futuboi nomo fu Yehovah, èn taki na Yehovah ben musu kisi ala glori. Leki lasti, a sori a pipel fu en taki a ben e broko en ede ete nanga den, fu di a ben wani trutru taki Yehovah ’gi den na okasi fu dini En baka’ (1 Kow. 18:36, 37). Aladi a pipel ben ondrofeni furu takru bakapisi fu di den no ben abi bribi, toku Elia ben lobi den. Te wi e begi Gado, dan a bun fu sori tu taki wi e broko wi ede nanga a nen fu en. A bun tu fu sori taki wi abi sakafasi èn taki wi abi sari-ati nanga trawan di abi yepi fanowdu.

18, 19. (a) Fa Yehovah piki a begi fu Elia? (b) San Elia taigi a pipel fu du èn fu san ede den no ben musu sori sari-ati gi den Bâal priester?

18 A kan taki fosi Elia begi, den sma drape ben wakti fu si efu Yehovah ben de a tru Gado, noso efu a ben de wan falsi gado neleki Bâal. Ma baka a begi, den no ben abi fu tweifri moro. Bijbel e taki: „Ne a faya fu Yehovah komoto na hemel èn a bron a bron-ofrandi, den pisipisi udu, den ston èn a doti fu gron. Dan a drei ala a watra na ini a gotro” (1 Kow. 18:38). Dati na trutru wan kefalek moi fasi fa a kon na krin suma na a tru Gado! San a pipel du baka dati?

„Ne a faya fu Yehovah komoto na hemel”

19 Den alamala bari: „Yehovah na a tru Gado! Yehovah na a tru Gado!” (1 Kow. 18:39) Now fosi den ben frustan a tori. Ma den no ben sori ete taki den ben abi bribi. Fu taki en leti, te wan sma e taki dati Yehovah na a tru Gado, soso fu di a si taki faya komoto na hemel baka di wan tra sma begi, dan dati no e sori krin ete taki a abi trutru bribi. Dati meki Elia aksi den fu du ete wan sani. A aksi den fu du a sani di den ben musu du omeni yari na fesi. Den ben musu gi yesi na a Wèt fu Yehovah. A Wèt dati ben taki dati den ben musu kiri ala falsi profeiti èn sosrefi ala sma di ben e anbegi falsi gado (Deut. 13:5-9). Den priester disi fu Bâal ben de bigi feanti fu Yehovah Gado èn den ben e gens en fu espresi. Sma ben musu sori sari-ati gi den? We, den priester disi ben abi sari-ati nanga den pôti pikin di den ben e bron libilibi na tapu na altari fu Bâal? (Leisi Odo 21:13; Yer. 19:5) Den man disi no ben frudini en kwetikweti taki sma sori sari-ati gi den! Dati meki Elia gi den sma a komando fu kiri den Bâal priester, èn na dati pasa tu.​—1 Kow. 18:40.

20. Fu san ede sma na ini a ten disi no abi leti fu krutu a kiri di Elia kiri den Bâal priester?

20 Kande son sma na ini a ten disi e krutu a sani disi di pasa na Karmel-bergi. Kande son sma e broko den ede taki sma di e horibaka fayafaya gi a bribi fu den o gebroiki a tori disi fu sori taki den abi leti fu du ogri nanga sma fu tra bribi. A de wan sari sani tu taki na ini a ten disi, bun furu fu den ogri-ati sma disi de di e horibaka fayafaya gi a bribi fu den. Ma Elia no ben de leki den sma disi. A kiri den falsi anbegiman, soleki fa Yehovah ben wani, èn a ben abi leti fu du dati. Boiti dati, tru Kresten sabi taki tra fasi leki Elia, den no mag kiri ogrisma. Na presi fu dati, den e hori densrefi na a rai di Yesus ben gi Petrus, èn di de gi ala bakaman fu Krestes. Yesus ben taki: „Poti yu feti-owru na en presi baka, bika a sma di e teki a feti-owru, na a feti-owru o kiri en” (Mat. 26:52). Na ini a ten di e kon, Yehovah o meki en Manpikin krutu libisma.

21. Fu san ede Kresten na ini a ten disi kan teki leri fu na eksempre fu Elia?

21 Tru Kresten abi a frantwortu fu libi na wan fasi di e sori taki den abi bribi (Yoh. 3:16). Wán fasi fa den kan du dati, na fu abi bribi neleki Elia. A ben e anbegi Yehovah wawan, èn a ben e gi trawan deki-ati fu du dati tu. Sondro fu frede, a sori sma taki na anbegi fu Bâal na wan falsi anbegi èn taki Satan ben e gebroiki na anbegi dati fu meki sma drai baka gi Yehovah. Boiti dati, Elia no ben pruberi fu lusu a problema en srefi, ma a ben frutrow tapu Yehovah. Elia opo taki gi a tru anbegi. Meki wi alamala sori bribi neleki en!

^ paragraaf 9 Nofo tron furu grasi nanga bon e gro na tapu Karmel-bergi, fu di a winti di e wai komoto fu a se e meki taki furu alen nanga dow e fadon drape. Fu di a pipel ben e gi Bâal grani fu na alen di ben e fadon, meki wi kan frustan taki a bergi disi ben de wan prenspari presi gi den anbegiman fu Bâal. Na fu a sani disi ede, meki a drei Karmel-bergi pe noti no ben e gro na tapu, ben de wan bun presi fu sori sma taki Bâal ben de wan falsi gado.

^ paragraaf 12 Wan prenspari sani di Elia taigi den, na disi: „Un no musu bron” na ofrandi ete. Son sabiman e taki dati son leisi den altari fu den sortu anbegiman disi ben abi wan olo na ondrosei fu meki a gersi leki a faya ben leti na wan wondru fasi, èn tra sma no ben sabi fu na olo disi.