1. ¿Imapin Marta tarikushan, imarayku?

MARTAQ turantaqa aya p’ampana t’oqoman churaspan huk hatun rumiwan wisq’anku, Martaqa manan chayta qonqayta atinchu. Llakikuyninqa sinchipunin, payqa manan entiendenchu imaynapi turan wañupusqanta. Wasinmanqa askha runakunan Lazaroq wañupusqanrayku chayaymushanku ripushankutaq kanpas, chayllatan Martaqa tawa p’unchayña rikushan.

2, 3. a) ¿Imaynan Marta sientekunman karqan Jesusta rikuspa? b) ¿Imatan Martaq rimasqan rikuchirqan?

² Martaqa turanta anchata munakusqan runawanmi kashan. Jesusta rikuspaqa astawanraqchá sonqonqa nanarin. Payllan atinman karqan wañunanmanta salvayta. Ichaqa Betania llaqta hawapi paywan rimasqanman hinan Martaq sonqonqa “thak” niyon. Pisi ratollamanmi Martaqa aswan kallpachasqa tarikun Jesuspa anchata khuyapayasqanwan. Jesusqa sumaqllata tapuspan Martata yanapan iñiyninpi yuyaykunanpaq kawsarimpuypipas yuyaykunanpaq. Hinaspapas Jesuswan rimasqanman hinan Martaqa kayta nirqan: “Ñoqaqa iñinin, qanqa Diospa Churin Criston kanki, kay pachaman hamunan karqan chaypunin kanki”, nispa (Juan 11:27).

³ Martaqa allin iñiyniyoqpunin karqan. Pisillataña paymanta Biblia riman chaypas imayna kasqanmi yanapawanchis allin iñiyniyoq kanapaq Dios sonqo kananchispaqpas. Ichaqa manaraq iñiyninmanta rimashaspa qhawarisun Martamanta imatachus Biblia ñawpaqta willasqanta.

4. ¿Pikunan Martaq familian karqan, imaynapi kawsarqanku Jesuswan?

⁴ Ñawpaq killakunapi pasasqanmanta yachasun. Lazaroqa chay tiempopiqa qhalin kashan, wasinpiqa Jesuspa chayamunantan suyashanku, payqa pachantinmanta aswan importante  runan. Lazaroqa panankunawan kuskan tiyan. Bibliamanta yachaq runakunan ninku Marta kurak kasqanta, Bibliaq willakusqanpiqa paymi wasipi ruwaqqa, mayninpiqa paypa sutinmi ñawpaqta rikhurin (Juan 11:5). Manan sut’itaqa yachasunmanchu mayqennillankupas casarakurqanchus manachus chaytaqa. Ichaqa paykunaqa Jesuspa amigonkunan karqanku. Judea provinciapi Jesusta predicasqanmanta qatiykachaqtinkuqa, amigonkunaq wasinpin qorpachakuq. Thakchá paykunaq wasinpiqa tarikurqan munasqataq kanpas.

5, 6. a) ¿Imaraykun Marta afanasqa kasharqan Jesús chayamunanpaq? b) ¿Imatan María ruwarqan Jesús chayamuqtin?

⁵ Marta imaymanata ruwasqanraykun wasinqa chayaykunapaq hina karqan. Wasinpiqa imatapas ruwashallaqpunin, astawanraqchá Jesús chayamunanpaqqa imaymanata ruwarqan. Payqa yuyaykurqanmi imaymana clase mikhunakunata wayk’unanpaq, chhaynapi Jesuspas paywan kuska hamuqkunapas sumaq chaskisqa kanankupaq. Judío runakunaqa chay tiempopiqa sumaqtan wasinkupi chaskiqku: much’aykuqkun, usut’anta ch’utispan chakinta maqlliqku, chukchantataq sumaq q’apashaq aceitewan hawiqku (leey Lucas 7:44-47). Mikhunata maypi samaykunanta qospapas sumaqtan atiendeqku.

⁶ Martawan Mariawanqa imaymana ruwanayoqmi kasharqanku. Mariaqa yanaparqanchá qallariypiqa, ichaqa Jesús chayamuqtinmi manaña yanapapurqanchu. Jesusqa kay kutipipas yachachiytan qallarillantaq, ancha munaytataqmi rimanpas. Payqa respetarqanmi warmikunata, willarqantaqmi Diospa Reinonmantapas, chay tiempopi religionpi umalliqkunan ichaqa mana chhaynachu karqanku. Hinan Mariaqa ancha kusisqa Jesuspa ñawpanpi tiyaykurqan yachachisqanta makilla uyarinanpaq.

7, 8. ¿Imaynapin Marta ruwanankunawan atipachikapusharqan, imatan chay qhepaman ruwarqan?

⁷ Chhaynapi Martaq tarikusqantaqa llapanchispas entiendenchismi. Payqa wasinman chayamuqkunata mikhuchinanpaqmi tukuyta ruwasharqan, ichaqa pisi-pisimantan ruwanankunawan atipachikapusharqan. Usqhayllan ruwaysharqan, ñañan Marian ichaqa mana imatapas ruwaspa llakhi tiyakusharqan. ¿Phiña uyantinchu Marta kasharqan? Yaqachus hina. Martaqa manapuniñan sapallan ruwayta atisharqanchu.

⁸ Chaymi Martaqa manaña imanakuyta atispa rimasqanta tatichisparaq Jesusta nirqan: “Señorníy, ¿manachu imapas  qokusunki ñañay mana imatapas ruwaysiwaqtin? Niykapuway yanapawananpaq”, nispa (Luc. 10:40). Martaqa chhaynatan mana manchakuspa Jesusta nirqan, paymantaqa Mariaqa manan allintachu ruwasharqan, chaymi munarqan ñañan Mariata Jesús anyananta wayk’uysiypi yanapananpaq kamachinantapas.

9, 10. a) ¿Ima nispan Martata Jesús kutichirqan? b) ¿Imaynapin yachanchis sumaqta wayk’unanpaq Martaq kallpachakusqanta Jesús allinpaq qhawarisqanta?

⁹ Martaqa admirasqachá qheparqan Jesuspa kutichisqanta uyarispa, Biblia leeqkunapas chhaynan qhepanku. Jesusqa munayllatan kutichirqan, nirqanmi: “Marta, Marta, afanasqan kashanki, imaymanawan musphasqa. Llapan ruwanamanta aswan allinqa hukllan, chay allinkaqtan Mariaqa akllakun, chaytaqa manan pipas paymanta qechunqachu”, nispa (Luc. 10:41, 42). ¿Imatan Jesús chaywan nisharqan? ¿Mikhunallamanta llakikuqta hinachu Martata qhawarisharqan? ¿Manachu allin karqan sumaq mikhunakunata ruwananpaq kallpachakusqan?

¹⁰ Manan chhaynachu karqan. Jesusqa repararqanmi allinta mikhuchinanpaq Martaq kallpachakusqanqa sonqomanta kasqanta. Hinaspapas Jesusqa manan mana allinpaqchu qhawarirqan qorpachasqakunapaq sumaq mikhuna haywaytaqa, ñawpaq kutipiraqmi Mateo invitarqan huk ‘hatun mikhuyman’ chaymanpas payqa rirqanmi (Luc. 5:29). Wayk’unanpaq kallpachakusqanqa allinmi karqan, imatachus ñawpaqman churasqanmi ichaqa mana, Martaqa nishu afanasqan kasharqan wayk’uypi, chhaynapin qonqapurqanraq aswan importante kaqmanta, ¿iman chay karqan?

11, 12. ¿Imaynatan Martata sumaqllata Jesús anyarqan?

¹¹ Jesusqa cheqaq kaqta yachachinanpaqmi Martaq wasintaqa rirqan. Chaymanta aswan importanteqa manan imapas karqanchu, ni sumaq mikhunapas nitaq wayk’unanpaq kallpachakusqanpas. Jesusqa llakikurqanmi yachachisqanta munakusqan amigan mana uyarisqanwan, ichaqa Martan decidikunan  karqan imata ruwananpaqpas. * Chhaynaqa Mariataqa manan Jesusqa obliganmanchu paypas mana uyarinanpaqqa.

¹² Jesusqa sutinmanta iskay kutita sumaqllata rimapayaspan reparachirqan mana allin ruwashasqanta, chhaynatan Martaq sonqonta tiyaykachirqan, nirqantaqmi imaymanapi afanakusqanqa mana necesariochu kasqanta. Astawanqa Diosmanta yachachikuytan uyarinanku karqan chaymi huk otaq iskay clase mikhunakunalla necesario karqan. Marian ichaqa  Jesuspa yachachisqanta uyarirqan chhaynapin allinkaqta akllakurqan, chaytaqa Jesusqa manan hark’anmanchu.

13. ¿Imatan yachasunman Martata Jesuspa nisqanmanta?

¹³ Kay tiempopi cristianokunaqa imaymanatan yachasunman chay wasipi sucedesqanmanta. Manan imapas hark’awananchischu Diosmanta astawan yachanapaqqa (Mat. 5:3). Hinaspapas wasinchispi pitapas chaskispaqa Marta hinan qoykukuq k’uchi ruwaq kananchis, chaywanpas manan nishutaqa afanakunanchischu imata wayk’unamantaqa, iñiqmasinchiskunawan kaspaqa aswan importanteqa manan mikhunachu aswanpas iñiyninchismanta rimaspa kallpachanakuymi (leey Romanos 1:11, 12). Imachallatapas mikhuspa hukkunawan rimaypas anchatan kallpachawasunman.

14. ¿Imaynapin yachanchis Jesuspa nisqanta Martaq kasukusqanta?

¹⁴ ¿Kasukurqanchu Marta Jesuspa nisqanta? Apóstol Juanmi Lazaromanta rimaspa nin: “Jesusqa munakurqanmi Lazarota, Martata, ñañantawan”, nispa (Juan 11:5). Askha killakunañan pasarqorqan Betania llaqtamanta Jesuspa ripusqanqa, Martaq sonqonqa manan k’irisqachu kasharqan nitaqmi Jesuspaqpas phiñakurqanchu, aswanpas kasukurqanmi Jesuspa nisqanta. Allin iñiyniyoq Martaq kasqanqa qatikunapaqmi, llapanchispas necesitanchismi imallapipas allinyananchispaq pillapas yanapawananchista.

15, 16. a) ¿Imatan Marta ruwarqan Lázaro onqoqtin? b) ¿Imaraykun Martaq Mariaqpas suyakuyninku yanqa kapurqan?

¹⁵ Lázaro onqoqtinqa Martachá cuidarqan. Tukuy atisqantan ruwarqan qhaliyananpaq ichaqa astawanmi onqopusharqan. Tiempoq pasasqanman hinan panankunaqa repararqanku mana imawanpas qhaliyasqanta. Lazaroqa khuyaymi kumparayasharqan, chayta qhawaykuspaqa maytachá Martaqa yuyarirqan ñawpa tiempokunapi pana-tura kusisqa kawsasqankuta, llakikuykunata atipasqankutapas.

¹⁶ Lázaro manaña qhaliyayta atiqtinmi panankunaqa Jesusman huk willakuyta apachirqanku, payqa huk llaqtapin predicamusharqan, iskay p’unchay puriypi. Paykunaqa sut’itan nirqanku: “Señor, munasqa amigoykin onqoshan”, nispa (Juan 11:1, 3). Yacharqankun Lazarota anchata Jesús munakusqanta, chayamuspaqa tukuytan ruwanman yanapananpaq. Ichaqa, ¿chayamunmanchu Jesús? Sichus Martapas Mariapas  yuyaykusharqanku usqhaylla chayamunanpaq chayqa, Lázaro wañupuqtinmi chay suyakuyninkuqa yanqa kapurqan.

17. ¿Imatan Marta mana entienderqanchu, imatan ruwarqan Jesuspa hamushasqanta yachaspa?

¹⁷ Iskaynin panankunan khuyayta waqarqanku turankumanta, paykunan tukuyta ruwarqanku p’ampasqa kananpaq, Betania llaqtamanta huk llaqtakunamanta hamuqkunatapas iskayninkun chaskirqanku. Jesusmi ichaqa mana chayamurqanraqchu. Martaqa manapaschá entienderqanchu imarayku mana chayamusqanmanta. Lazaroq wañupusqanmantaqa tawa p’unchayñan pasarqorqan, hinan chayllaman Martaqa uyarin Jesús hamushasqanmanta. Chaymi llakisqaña kasharqan chaypas usqhaylla Jesusman aypan, chaytaqa manan Mariamanpas willanchu (leey Juan 11:18-20).

18, 19. ¿Imapin Marta allinta iñirqan, imaraykun allin qhawarinapaq karqan chhayna iñiyniyoq kasqan?

¹⁸ Jesús hamunman karqan chayqa Lazaroqa manan wañunmanchu karqan, chaytan Martapas Mariapas sapa kutilla yuyaykusharqanku, chaymi Martaqa Jesusta rikuspa hina nin: “Señor, kaypi kashawaq karqan chayqa, turayqa manan wañunmanchu karqan”, nispa. Chhaynaña kaqtinpas Martaqa allin iñiynillayoqmi kasharqan, suyakuyninpas manan chinkarqanchu, hinan nillantaq: “Chaywanpas yachanin tukuy imatapas Diosmanta mañakuqtiykiqa Diospa qonasuykita”, nispa. Chaymi Jesusqa iñiyninpi kallpachananpaq kayta nin: “Turaykiqa kawsarimpunqan”, nispa (Juan 11:21-23).

¹⁹ Martaqa hamuq tiempomanta Jesús rimashananpaqmi yuyaykun, hinan kutichin: “P’uchukay p’unchay kawsarimpuypi kawsarimpunantaqa yachanin”, nispa (Juan 11:24). Martaqa allin iñiyniyoqmi karqan. Chay tiempopiqa saduceokunaqa manan cheqaqpaqchu qhawariqku kawsarimpuymanta yachachikuytaqa, chaywanpas Martaqa iñirqanpunin kawsarimpuymanta Diospa Simin Qelqa sut’ita yachachisqanpi (Dan. 12:13; Mar. 12:18). Payqa yacharqanmi kawsarimpuymanta Jesús yachachisqanta, wakin runakunata kawsarichisqantapas, ichaqa manaraqmi pitapas kawsarichirqanraqchu askha p’unchayña wañupuqtaqa. Martaqa tapukunchá “imataq kunanri pasanqa” nispa.

20. ¿Imatan rikuchisharqanku Jesuspas Martapas Juan 11:25-27 textoq nisqanpi?

²⁰ Chay qhepamanmi Jesusqa nin: “Ñoqan kawsarimpuypas  kawsaypas kani”, nispa. Chay nisqanwanmi rikuchin hamuq tiempopi askha runakunata kawsarichinanpaq Taytanmanta atiy chaskisqanta. Chaymantataq Martata tapun: “¿Iñinkichu chayta?”, nispa. Qallariypi rikusqanchis hinan Martaqa kutichin “ñoqaqa iñinin” nispa. Martaqa creerqanmi Jesusqa Mesías kasqanpi, Diospa Churin kasqanpi, profetakunaq willasqan hina kay pachaman hamunan kasqanpipas (Juan 5:28, 29; leey Juan 11:25-27).

21, 22. a) ¿Imaynatan Jesús rikuchirqan runaq wañusqan sinchi llakikunapaq kasqanta? b) ¿Imaynan karqan Lazaroq kawsarimpusqan?

²¹ Jehová Diospas Jesucristopas Marta hina iñiyniyoqkunataqa allinpaqmi qhawarinku. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Kay sucedesqanwanmi chayta yachanchis. Martaqa ñañanta maskhaqmi phawan. Chay qhepamanmi Mariaqa Jesuswan rimashan, chaypin kashanku watukamuqnin runakunapas, hinan Martaqa rikun wañupuqmanta Jesús sinchita llakikusqanta hinan weqenpas phawarimun, payqa manan p’enqakunchu runakunaq qayllanpi waqayta. Hinaspapas uyarillantaqmi aya p’ampana t’oqota wisq’aq rumita suchuchinankupaq nisqantapas (Juan 11:28-39).

²² Martaqa yuyaykusqanman hinan sut’illanta riman, chaymi nin: “Señorníy, asnashanñachá, tawa p’unchayñan karqon”, nispa. Ichaqa Jesusmi yuyarichin: “Manachu nirqayki: ¿Iñinki chayqa, Diospa atiynintan rikunki, nispa?”, nispa. Martaqa iñinmi, hinan rikun Diospa atiyninta, chay ratopachan Jehová Diosqa Churinman atiyta qon Lazarota kawsarichinanpaq. Martaqa manachá hayk’aqpas qonqarqanchu imachus rikusqantaqa: Payqa uyarirqanmi Lázaro lloqsimunanpaq Jesús kamachisqanta, sayarimuqtin k’uyusqanku telakunaq qhetunakusqantapas, rikurqanmi allillamanta purispa lloqsimusqanta, uyarirqantaqmi k’uyusqanku telata paskanankupaq Jesuspa kamachisqantapas, manachá hayk’aqpas qonqallarqantaqchu kinsantinku may munayta abrazanakusqankutapas (leey Juan 11:40-44). Martaqa sinchi llakiq ñit’isqanmi kasharqan, ichaqa chay ratopachan chayqa chinkapurqan.

23. ¿Imatan Jehová Diospas churin Jesuspas ruwayta munanku, imatan ruwananchis bendicionkunata chaskinapaq?

²³ Lazaromanta yachasqanchismi rikuchiwanchis kawsariymanta Bibliaq yachachisqanqa mana yanqachu kasqanta, chaykunaqa ñawpa tiempopin rikukurqanña, chaymi sonqochawanchis  (Job 14:14, 15). Jehová Diospas churin Jesuspas allin iñiyniyoq serviqninkunatan bendeciyta munanku, imaynan Martapaq, Mariapaq, Lazaropaqpas ruwarqanku hinata. Sichus allin iñiyniyoq kasun chayqa askha bendicionkunatan qowasun.

24. Martamanta willayta tukuspa, ¿imatan Biblia nin?

²⁴ Bibliaqa huk kutitawanmi Martamanta willan, chaypaqqa huk semanallañan faltasharqan Jesuspa wañupunanpaq. Jesusqa yacharqanmi imaymana pruebakunapi tarikunanta, hinan Jesusqa rillarqantaq Betania llaqtaman amigonkunaq wasinpi kananpaq. Chaymantaqa kinsa kilometrollan karqan  Jerusalén llaqtaman chayanapaqqa. Jesuswan Lazarowanmi lepra onqoyniyoq nisqa Simonpa wasinpi ch’isinta mikhusharqanku, chaypin Martamanta willakullantaq, Martaqa mikhunatan servisharqan (Juan 12:2).

25. ¿Imaraykun iñiq t’aqapi Marta hina cristianakunaq kasqan kusikunapaq?

²⁵ Martamanta Biblia willaqtinqa payqa llank’ashanmi, willayta tukuqtinpas llank’ashallantaqmi, payqa tukuytan ruwashallaqpuni hukkunata atiendenanpaq. Kay tiempopipas kusikunapaqmi iñiq t’aqapi Marta hina cristianakunaq kasqanqa, paykunapas k’uchi ruwaqmi kanku, qoykukuq ima, allin iñiyniyoq kaspankun anchata kallpachakunku hukkunata yanapanankupaq. Martaqa manachá iñiyninpi pisiparqanchu chaymi atipanman karqan qhepaman sasachakuykunata.

26. ¿Imakunatan Marta atiparqan allin iñiyniyoq kaspa?

²⁶ Chay ch’isi mikhusqankumanta pisi p’unchaykuna qhepallamanmi Martaqa aguantanan karqan munakusqan Yachachiqninpa wañupusqanta, paytaqa enemigonkunan wañuchirqanku. Chay iskay uya runakunan Lazarotapas wañuchiyta munallasqakutaq kawsarichisqa kasqanwan askha runakuna Jesuspi iñipusqankurayku (leey Juan 12:9-11). Hinaspapas Martapas, Mariapas, Lazaropas manan wiñaypaqchu kuskalla kawsarqanku, wañuy t’aqanaqtinmi chay familiaqa llakipi kallarqantaq. Manan yachanchischu imaynatachus hayk’aqchus chay sucedesqantaqa, ichaqa allin iñiyniyoq kasqanchá Martataqa yanaparqan atipananpaq. Ñoqanchispas Marta hina iñiyniyoqmi kananchis.