1, 2. a) ¿Imaynata napaykuspan huk runa chayan Mariaq wasinman? b) ¿Imaynan Mariaq kawsaynin kapunqa chay runaq visitasqanrayku?

MARIAQ wasinmanmi qonqaylla huk runa chayan, Mariaqa payta rikuspan admirakun. Manan tayta-mamanmantachu tapukun, paywan tupaqmi hamusqa. Nazaret llaqtaqa huch’uyllan, chaymi wak llaqtamanta chayamuqkunaqa sut’ita reparachikunku, Mariaq wasinta riq runapas may risqanpipas sut’i reqsiymi kanman, chaymi Mariaqa qhawaykuspalla reparan mana Nazaret llaqtamantachu kasqanta. Hinan chay runaqa khaynata napaykun: “¡Diospa ancha saminchasqan warmi, napaykuykin! Señor Diosmi qanwan kashan”, nispa (leey Lucas 1:26-28).

² Chhaynatan Bibliaqa Mariamanta willayta qallariwanchis, payqa karqan Nazaret llaqtamanta Elipa ususinmi. Mariaqa Josewan casarakunanpaqmi rimanasqaña kashan, Joseqa wakchan ichaqa allin iñiyniyoq runan. Chaymi Mariaqa yachakunña imayna kawsaynin kananta, payqa qosanwan tiyaspa wawakunayoq kananpaqmi yuyaykushan. Ichaqa qonqayllamanta wasinman chayaq runan willan Diospa kamachisqanta ruwananpaq, chayta hunt’ananpaq decidikusqanqa kawsaynintan cambiapunqa.

3, 4. ¿Imakunatan qonqananchis cheqaqkaqta Mariamanta yachanapaq, imakunapitaqmi tukuy yuyayta churananchis?

³ Bibliaqa pisitan willan Mariamanta, chaywanmi askha runakuna admirakunku. Pisillatan riman familianmanta imayna warmi kasqanmantapas, manataqmi imatapas willanchu imayna rikch’ayniyoq kasqanmantaqa. Chaywanpas Mariamanta Bibliaq willasqanqa anchatan yanapawasunman.

⁴ Cheqaqkaqta Mariamanta yachanapaqqa askha religionkunaq imaymana yachachisqankutan qonqananchis. Paykunaqa imaymana rikch’ayniyoqtan ruwanku dibujokunapi  idolokunapipas. Hinaspapas chay huch’uyyaykukuq warmimantan paqarichinku imaymana creenciakunata, sasa entiendena yachachikuykunatapas, paykunaqa ninkun “Diospa Maman”, “Hanaq pacha Reina” nispa. Chayrayku tukuy yuyayta churasun Mariamanta Biblia willasqanpi, chaypin niwanchis imayna iñiyniyoq kasqanta, imaynapi pay hina kasunman chaytapas.

5. a) ¿Imaynan María sientekurqan ángel napaykuqtin, imatan chaywan yachanchis Mariamanta? b) ¿Imatan entiendechiwanchis Mariaq imayna kasqan?

⁵ Chay mana reqsisqa runaqa ángel Gabrielmi. “Diospa ancha saminchasqan warmi” niqtinmi Mariaqa “muspharqan”, sonqonpitaqmi tapukun “¿imataq chay rimaykuyri?” nispa (Luc. 1:29). Mariataqa Diosmi ancha allinpaq qhawarirqan. Mariaqa maytan munan chhayna qhawarisqa kayta, chaywanpas manan ninchu “ñoqaqa Diospa bendecisqanmi kani” nispaqa. Sichus ñoqanchispas kallpachakusun Diospa allin qhawarisqan kanapaq, manataq nisunchu “ñoqaqa Diospa bendecisqanñan kani” nispa chayqa, allintan entiendesun Diosqa hatunchakuqkunaq contranpi kasqanta, huch’uyyaykukuqkuna munakusqanta yanapasqantapas, chaytan Mariapas entienderqan (Sant. 4:6).

6. ¿Imatan Mariaman willarqan huk ángel?

⁶ Allinpunin karqan Mariaq chhayna huch’uyyaykukuq kasqanqa, ¿imarayku? Chay angelmi willan onqokusqan wawaqa aswan importante runa kananta, ninmi: “Diosmi ñawpa taytan Davidpa kamachikunanpi churanqa. Hinan Jacobpa mirayninta wiñaypaq kamachinqa, kamachikuynintaq mana tukukuq kanqa”, nispa (Luc. 1:32, 33). Mariaqa yachanmi waranqa watakuna ñawpaqtaraq Davidman Diospa prometesqanta, chaypin nirqan huknin kaq miraynin wiñaypaq kamachikuq kananta (2 Sam. 7:12, 13). Mariaq wiksanpi wiñaq wawaqa Diospa prometesqan Mesiasmi kanan karqan, chaytan Diospa llaqtanqa askha watakunaña suyakusharqan.

7. a) ¿Imatan María rikuchirqan angelta tapusqanwan? b) ¿Imatan wayna-sipaskuna yachankuman Mariamanta?

 ⁷ Chay angelqa willallantaqmi wawanqa “Diospa Churin” nisqa kananta. ¿Imaynapin huk warmi Diospa churinta onqokunman? Hinaspapas Mariaqa manaraqmi Josewan casarakunraqchu, chhaynaqa, ¿imaynapin wawayoq kanman? Chaymi Mariaqa angelta tapun: “Qhariwan manaraq kashaspayqa, ¿imaynataq wawayoq kayman?”, nispa (Luc. 1:34). Mariaqa manan p’enqakunchu qhariwan manaraq puñusqanmanta. Payqa ancha sumaqpaqmi qhawarin doncella kasqanta. Kay tiempopin ichaqa askha wayna-sipaskuna mayta munanku warmi-qhari puñuyta, asipayankutaqmi manaraq chay ruwaqkunataqa. Kay tiempopi runakunaqa hukniraymi kapunku, Jehová Diosmi ichaqa kaqlla kashan (Mal. 3:6). Mariaq tiemponpi hinan kay tiempopipas Jehová Diosqa anchata munakun kamachikuyninkuna kasukuqkunata (leey Hebreos 13:4).

8. ¿Imaynapin María mana huchayoq wawata onqokunman?

⁸ Mariaqa hunt’aq sonqowanmi Diosta servin, chaywanpas huchayoq warmin. Chhaynaqa, ¿imaynapin mana huchayoq wawata onqokunman? Chay angelmi nin: “Santo espiritun uraykamusunki; Altísimo Diospa atiynintaq llanthuykamusunki; chaymi, santo kaq nacenqa, Diospa Churin nisqataq kanqa”, nispa (Luc. 1:35, MR). “Santo” simiqa ch’uya, limpio, Diospaq t’aqasqa ninanmi. Llapa wawapas huchayoqpunin nacen. Jehová Diosmi ichaqa huk milagrota ruwanqa, churinpa kawsaynintan Mariaq wiksanman churanqa, santo espiritunpa atiyninwantaqmi ‘llanthuykunqa’ otaq pakaykunqa mana ima huchayoq nacenanpaq. ¿Cheqaqpaqchu María qhawarin angelpa nisqanta? ¿Ima nispan kutichin?

9. a) ¿Imatan wakin runakuna mana entiendenkuchu? b) ¿Imatan ángel Gabriel willan María aswan iñiyniyoq kananpaq?

⁹ Wakin runakunaqa yanqapas kanman hinatan chay willakuyta qhawarinku. Wakin religionpi Diosmanta estudiaq runakunapunin mana creenkuchu qhariwan mana puñushaspa María onqoq kasqanta. Diosmanta estudiankuña chaypas manan entiendenkuchu ángel Gabrielpa kay nisqanta: “Diospaqqa manan imapas mana atikuqqa kanchu”, nispa (Luc. 1:37). Mariaqa allin iñiyniyoq warmin, chaymi mana iskayanchu angelpa  nisqanpi. Allin yuyayniyoq runakunaqa manan creeyllachu creenku, Mariaq iñiyninpas chhaynan. ¿Imatawanmi ángel Gabriel willan María astawan iñinanpaq? Willanmi priman Elizabetpas mana wawayoq kayta atishaspapas kurakña kashaspapas Diospa milagro ruwasqanwan onqoq kashasqanta.

10. ¿Ima sasachakuykunan Mariapaq kan Diospa kamachisqanta hunt’ananrayku?

¹⁰ Mariaqa ruwanqan Diospa kamachisqanta, payqa reparanmi ángel Gabrielpa willasqankunata Dios hunt’achinanta. Chay ruwanantaqa manan facilpaq hinaqa qhawarinanchischu. Mariaqa Josewan casarakunanpaqmi rimanasqaña kashan, chaypin payqa yuyaykun. ¿Imaninqan José? ¿Casarakunmanchu Mariawan onqoq kasqanta yachaspa? Mariaqa Diospa munakusqan Churintan wiksallikunqa. Chay qhepamanqa allintan uywanan kanqa, pakaykunanmi kanqa kay millay pachamantapas, chaykuna ruwayqa sasan. Yaqapaschá Mariaqa llakikun chaykuna imayna hunt’ananmanta.

11, 12. a) ¿Imaynatan wakin hunt’aq serviqkuna qhawarirqanku Diospa kamachisqanta? b) ¿Imatan María rikuchirqan angelman imayna kutichisqanpi?

¹¹ Biblian willawanchis hunt’aq sonqo runakunapas Diospa kamachisqanta mayninpi sasa ruwaypaq qhawarisqankuta. Moisestan Dios nirqan rantinpi rimamunanpaq, ichaqa Moisesmi nirqan mana allin rimaq kasqanta (Éx. 4:10). Jeremiaspas Dios kamachiqtinmi nirqan: “Sinchi waynallaraqmi kani”, nispa (Jer. 1:6). Jonasqa astawanraqmi ayqekurqan Diospa kamachisqanta mana hunt’ananpaq (Jon. 1:3). Mariarí, ¿ima nispan kutichin?

¹² Imayna kutichisqanqa kunankamapas yuyarikushallanmi, chaypin rikuchirqan huch’uyyaykukuq kasukuq kasqanta, nirqanmi: “Diospa warmi kamachinmi kani, nisqaykiman hina Diosqa ñoqawan ruwachun”, nispa (Luc. 1:38). Sipas kamachikunaqa aswan pisipaq qhawarisqan kaqku, paykunaqa patronninkuq nisqantapunin ruwaqku. Mariapaqqa Jehová Diosmi patronnin karqan. Payqa yacharqanmi hunt’aqkunapaqqa Diosqa hunt’aqllataq kasqanta, kamachisqanta ruwananpaq tukuy atisqanta kallpachakuqtinqa paymi bendecinman, chaywanmi payqa thak sientekun (Sal. 18:25).

13. ¿Imaynatan Mariaq ruwasqan yanapawasunman Diospa kamachiwasqanchiskunata sasapaq qhawariqtinchis?

 ¹³ Mayninpiqa Diospa kamachiwasqanchiskunatan qhawarinchis sasa ruwayta hina, mana hunt’ay atinapaq hinata. Ichaqa Bibliaq willasqankunan yachachiwanchis paypi confianapaq, imaynan Mariapas ruwarqan hinata (Prov. 3:5, 6). ¿Ñoqanchispas María hinachu kasun? Chayta ruwasun chayqa Diosmi bendeciwasun aswan allin iñiyniyoqtaqmi kasunpas.

14, 15. a) ¿Imaynatan Jehová Dios Mariata kallpacharqan Elizabetpa wasinta riqtin? b) ¿Imatan yachanchis Mariamanta Lucas 1:46-55 textokunata leespa?

¹⁴ Elizabetmanta Gabrielpa willasqanqa anchatan Mariata yanapan. Payqa entiendenqan María imapi tarikushasqanta. Hinan Mariaqa Judea orqo-orqoneqpi huk llaqtaman usqhaylla rirqan Elizabet-ta qosan sacerdote Zacariastawan visitaq, chaypaqmi purin kinsa otaq tawa p’unchayta. Wasinman chayaqtinmi Jehová Diosqa huk señalta qollantaq astawan iñinanpaq. Napaykuqtinmi Elizabetpa wiksanpi wawaqa kusikuymanta “wat’ak” nin, Elizabet-taq Diospa santo espiritunwan hunt’aykusqa kaspa Mariata nin: “Señorniypa maman”, nispa. Hinaspapas hatunchallantaqmi hunt’aq sonqo kasukuq kasqanmanta, ninmi: “Señor Diospa nisqasuykin hunt’akunqa, chayta creespan kusisamiyoq kanki”, nispa (Luc. 1:39-45). Jehová Diospa Mariaman prometesqanqa llapanpunin hunt’akunqa.

¹⁵ Elizabetman Mariaq kutichisqanqa Bibliapin qelqasqa kashan (leey Lucas 1:46-55). Chay kutipin Mariaqa aswan askhata rimarqan, chaywanmi imaymanata Mariamanta yachanchis. Payqa Jehová Diostan hatuncharqan Mesiaspa maman kananpaq akllasqa kasqanmanta, chaypin reparanchis agradecekuq kasqanta. Nillarqantaqmi hatunchakuqkunata atiyniyoqkunatapas Jehová Dios k’umuykachisqanta, ichaqa wakchakunapas huch’uyyaykukuqkunapas payta serviqtinkuqa Dios yanapasqanta, chaypin rikuchillantaq allin iñiyniyoq kasqanta. Hinaspapas imachus rimasqankunan rikuchin Diospa Simin Qelqamanta allinta yachasqanta, Hebreo qelqapi yachachikuykunamantan iskay chunka mastaraq rimarqan. *

16, 17. a) ¿Imatan Mariapas Jesuspas rikuchirqanku? b) ¿Imatan Mariawan Elizabetwan kallpachanakusqanku yachachiwanchis?

 ¹⁶ Mariaqa yuyaymanaqpunin Diosmanta yachasqanpi. Ichaqa huch’uyyaykukuspan Diospa Simin Qelqapi kaqkunata rimarqan, manan paypa imayna yuyaykusqankunatachu. Wiksanpi wiñaq wawapas qhepamanmi chhayna huch’uyyaykukuq kayta rikuchillarqantaq, nirqanmi: “Yachachikuyniyqa manan ñoqaqchu, aswanpas kachamuwaqniy Diospan”, nispa (Juan 7:16). Ñoqanchisri, ¿rikuchinchischu Diospa Simin Qelqa respetasqanchista? Icha, ¿yuyaykusqanchisman hinallachu yachachinchis? María hina kasun chayqa allinpunin kanqa.

¹⁷ Mariaqa yaqa kinsa killan Elizabetwan qhepakun, paykunaqa allintachá kallpachanakunku (Luc. 1:56). Bibliapi chay sumaq willakuymi yuyarichiwanchis allin amigoyoq kayqa allinpuni kasqanta. Sichus Diosta munakuq amigokunata akllakusun chayqa aswan allin iñiyniyoqmi kasun, astawantaqmi Diosman asuykusun (Prov. 13:20). Ichaqa Mariaqa wasinmanmi kutipunan. ¿Imatan José ruwanqa María onqoq kasqanta yachaspa?

18. ¿Imatan María willan Joseman, imaynan José sientekun?

¹⁸ Mariaqa manan onqoq kasqan sut’ita reparakunantaraqchu suyan Josewan rimananpaq. Manaraq willashaspaqa yaqapaschá Mariaqa yuyaykun imayna José sientekunanpi, Joseqa Dios sonqo runan, hinan Mariaqa mana manchakuspa willan imakuna sucedesqanta. Joseqa sinchitan llakikun. Payqa creeytan munan imakuna willasqanta ichaqa onqoq kasqanqa rikuchinmi huk qhariwanpas wasanchanman hinata. Bibliaqa manan willawanchischu imakunachus Josepa umanman hamusqanta, ichaqa willawanchismi payqa divorciakunanpaq yuyaykusqanta, chay tiempopiqa casarakunankupaq rimanakuqkunaqa casarasqañapas kankuman hinan karqan. Ichaqa p’enqaypi mana rikuchiyta munaspan pakallapi divorciakunanpaq yuyaykun (Mat. 1:18, 19). Mariaqa llakikunchá chhayna sumaq sonqo runa llakikuypi tarikusqanmanta, chaywanpas Mariaqa manan Josetaqa huchachanchu mana creesqanmanta.

19. ¿Imaynatan Jehová Dios Joseta yanaparqan allinta decidikunanpaq?

¹⁹ Ichaqa Jehová Diosmi Josetaqa yanaparqan allinta decidinanpaq. Mosqoyninpin huk ángel sut’incharqan Mariaqa  Diospa milagro ruwasqanwan onqoq kasqanta. Joseqa thakchá sientekun. Chaymi decidikun María hina Diosta kasukunanpaq. Mariawanmi casarakun, Diospa Churintataqmi uywanqa (Mat. 1:20-24).

20, 21. ¿Imatan Josemantapas Mariamantapas yachankuman casarasqakuna casarakuyta munaqkunapas?

²⁰ Casarasqakunapas casarakuyta munaqkunapas askhatan yachankuman Josewan Mariawan imayna kawsasqankumanta. Mariaqa sumaqta munakuspan wawanta cuidan, chayta rikuspaqa anchatachá Joseqa kusikun Diospa angelnin nisqanta kasukusqanmanta.  Hinaspapas payqa repararqanmi imatapas decidinapaqqa Dioswan yanapachikuy allin kasqanta (Sal. 37:5; Prov. 18:13). Payqa familianpin uma karqan, imakuna decidisqanqa qhepakunamanpas rikuchirqanmi sumaq sonqo kasqanta, familianpa allinnintaraq maskhasqantapas.

²¹ Mariaqa munashallarqanmi Josewan casarakuyta, ¿imatan chaywan yachanchis? Mariaq willasqantaqa manan Joseqa qallariypi creerqanchu, ichaqa Mariaqa suyakusharqanmi Josepa decidinanta familianpi umalliq kananta yachaspa. Mariaqa yacharqanmi pacienciakuyqa allinpuni kasqanta, llapa cristianakunapas pay hinan kananku. Hinaspapas tukuy chaykunaq sucedesqanwanqa Josepas Mariapas yacharqankuchá sut’illanta rimayqa allinpuni kasqanta (leey Proverbios 15:22).

22. ¿Imarayku Josepas Mariapas casarasqa kawsayninkupi allin kankuman, ima ruwaytan hunt’ananku kasharqan?

²² Josepas Mariapas Jehová Diostan munakurqanku, Diostataqmi kusichiyta munarqanku tayta-mama ruwayninkuta hunt’aspa munakuq sumaq sonqo kaspapas, chayqa allinpunin karqan casarasqa kawsayninkupi allin kanankupaq. Imaymana bendicionkunatan chaskinanku karqan, ichaqa sasachakuykunatapas atipanankuraqmi kasharqan. Paykunaqa Jesustan uywananku karqan, payqa pachantinmanta aswan importante runan karqan.