قۇ‌دايدىڭ ە‌سىمى.‏ قۇ‌داي ٶز سوزىندە:‏ «مە‌ن ە‌حوبامىن.‏ بۇ‌ل —‏ مە‌نىڭ ە‌سىمىم»،‏—‏ دە‌پ ايتقان (‏يشايا 42:‏8‏)‏.‏ ونىڭ دارا ە‌سىمى كيە‌لى جازبالاردا شامامە‌ن 7000 رە‌ت كە‌زدە‌سە‌دى.‏ ٴ‌بىراق كيە‌لى جازبالاردى اۋدارعان كوپتە‌گە‌ن ادامدار قۇ‌دايدىڭ «ە‌حوبا» دە‌گە‌ن ە‌سىمىن الىپ تاستاپ،‏ «جاراتۋشى يە» دە‌گە‌ن سياقتى اتاۋلارمە‌ن الماستىرعان.‏ قۇ‌داي سىزبە‌ن دوس بولعىسى كە‌لە‌دى،‏ سوندىقتان ونىڭ «ە‌سىمىن اتاپ شاقىرعانىڭىزدى» قالايدى (‏ٴ‌زابۇ‌ر 105:‏1‏)‏.‏

ە‌حوبانىڭ اتاقتارى.‏ كيە‌لى جازبالاردا ە‌حوبا «قۇ‌داي»،‏ «قۇ‌دىرە‌تى شە‌كسىز»،‏ «جاراتۋشى»،‏ «يە»،‏ «الە‌منىڭ ٵمىرشىسى»،‏ «اكە» دە‌گە‌ن سوزدە‌رمە‌ن دە اتالعان.‏ قۇ‌دايعا ارنالعان كوپتە‌گە‌ن دۇ‌عالاردا ادامدار ونىڭ دارە‌جە‌سىن كورسە‌تە‌تىن اتاقتارىنا ە‌حوبانىڭ ە‌سىمىن قوسىپ ايتقان (‏دانيال 9:‏4‏)‏.‏

 قۇ‌دايدىڭ سيپاتتارى.‏ قۇ‌داي —‏ كوزگە كورىنبە‌يتىن رۋح (‏جوحان 4:‏24‏)‏.‏ كيە‌لى جازبالاردا:‏ «قۇ‌دايدى ە‌شكىم ە‌شقاشان كورگە‌ن ە‌مە‌س»،‏—‏ دە‌پ ناقتى جازىلعان (‏جوحان 1:‏18‏)‏.‏ سونداي-‏اق وندا قۇ‌دايدىڭ سە‌زىمسىز ە‌مە‌س ە‌كە‌نى ايتىلادى.‏ ادامداردىڭ ارە‌كە‌تتە‌رىنە قاراپ،‏ قۇ‌داي يا قايعىرادى،‏ يا سۇ‌يسىنە‌دى (‏ناقىل سوزدە‌ر 11:‏20؛‏ ٴ‌زابۇ‌ر 78:‏40،‏ 41‏)‏.‏

قۇ‌دايدىڭ كوركە‌م قاسيە‌تتە‌رى.‏ قۇ‌داي تاعالا بارلىق ۇ‌لتتىڭ ادامدارىنا بىردە‌ي قارايدى،‏ ول ە‌شكىمدى ە‌شكىمنە‌ن ارتىق سانامايدى (‏ە‌لشىلە‌ردىڭ ىستە‌رى 10:‏34،‏ 35‏)‏.‏ سونىمە‌ن قاتار ول «مە‌يىرىمدى دە جاناشىر،‏ اشۋلانۋعا اسىقپايتىن،‏ اينىماس سۇ‌يىسپە‌نشىلىگى مول جانە ٵردايىم سوزىنە ادال» (‏مۇ‌سانىڭ 2-‏جازباسى 34:‏6،‏ 7‏)‏.‏ ونىڭ اسىرە‌سە ٴ‌تورت قاسيە‌تى ە‌رە‌كشە تارتىمدى.‏

قۇ‌دىرە‌تى.‏ «قۇ‌دىرە‌تى شە‌كسىز قۇ‌داي» بولعاندىقتان،‏ ول نە‌نى ۋادە ە‌تسە،‏ سونى ورىنداۋعا كۇ‌شى جە‌تە‌دى (‏مۇ‌سانىڭ 1-‏جازباسى 17:‏1‏)‏.‏

دانالىعى.‏ قۇ‌دايدىڭ دانالىعىنان اسىپ تۇ‌سە‌تىن دانالىق ە‌شكىمدە جوق.‏ كيە‌لى كىتاپتا ول «دانالىقتىڭ بىردە‌ن-‏ٴ‌بىر يە‌سى» دە‌پ جازىلعانى دا سوندىقتان (‏ريمدىكتە‌رگە 16:‏27‏)‏.‏

ادىلدىگى.‏ قۇ‌داي نە ىستە‌سە دە،‏ ٴ‌بارىن دۇ‌رىس ىستە‌يدى.‏ ونىڭ ىستە‌رى كە‌مە‌لدى جانە ول «ە‌ش ادىلە‌تسىزدىك جاسامايدى» (‏مۇ‌سانىڭ 5-‏جازباسى 32:‏4‏)‏.‏

سۇ‌يىسپە‌نشىلىگى.‏ كيە‌لى جازبالاردا:‏ «قۇ‌داي —‏ سۇ‌يىسپە‌نشىلىك»،‏—‏ دە‌پ جازىلعان (‏جوحاننىڭ 1-‏حاتى 4:‏8‏)‏.‏ قۇ‌داي سۇ‌يىسپە‌نشىلىك تانىتادى دە‌ۋ جە‌تكىلىكسىز،‏ ويتكە‌نى ونىڭ بار بولمىسى —‏ تۇ‌نىپ تۇ‌رعان سۇ‌يىسپە‌نشىلىك.‏ وسى تە‌ڭدە‌سسىز سۇ‌يىسپە‌نشىلىگى ونىڭ ٵر ىسىنە قوزعاۋ سالادى ٵرى ٴ‌بىز ٷشىن تيگىزە‌ر يگىلىگى كوپ.‏

قۇ‌داي مە‌ن ادامداردىڭ دوستىعى.‏ كيە‌لى جازبالاردا قۇ‌داي سۇ‌يىسپە‌نشىلىگى مول «كوكتە‌گى اكە‌مىز» دە‌پ اتالعان (‏ماتاي 6:‏9‏)‏.‏ وعان سە‌نىم ارتساق،‏ دوسى بولا الامىز (‏ٴ‌زابۇ‌ر 25:‏14‏)‏.‏ قۇ‌دايدىڭ ٶزى ٴ‌سىزدى دۇ‌عا ايتۋ ارقىلى وعان جاقىنداپ،‏ بار ۋايىمىڭىزدى وعان ارتۋعا شاقىرادى،‏ «سە‌بە‌بى ول قامىڭىزدى ويلايدى» (‏پە‌تىردىڭ 1-‏حاتى 5:‏7؛‏ جاقىپ 4:‏8‏)‏.‏

يسا قۇ‌داي ە‌مە‌س.‏ يسانى قۇ‌داي جاراتقاندىقتان،‏ ونى قۇ‌دايعا تە‌ڭە‌ۋ مۇ‌لدە‌م اقىلعا قونىمسىز.‏ ٴ‌بىراق باسقا جاراتىلىستاردان ٴ‌بىر ە‌رە‌كشە‌لىگى —‏ ول قۇ‌دايدىڭ ٶز قولىنان شىققان جالعىز تۇ‌لعا.‏ سوندىقتان كيە‌لى كىتاپتا ول قۇ‌دايدىڭ ۇ‌لى دە‌پ اتالعان (‏جوحان 1:‏14‏)‏.‏ ال يسانى جاراتقاننان كە‌يىن،‏ ول ە‌حوبانىڭ «شە‌بە‌ر جۇ‌مىسشىسى» بولىپ،‏ قالعاننىڭ ٴ‌بارىن ە‌كە‌ۋى بىرگە جاراتتى (‏ناقىل سوزدە‌ر 8:‏30،‏ 31؛‏ قولوستىقتارعا 1:‏15،‏ 16‏)‏.‏

 يسا ٴ‌ماسىح ٶزىن ە‌شقاشان قۇ‌دايمىن دە‌پ ايتپاعان.‏ ول ٶزىنىڭ كىم ە‌كە‌نىن ٴ‌تۇ‌سىندىرىپ:‏ «مە‌ن.‏.‏.‏ [قۇ‌دايدىڭ] اتىنان كە‌لدىم،‏ مە‌نى جىبە‌رگە‌ن —‏ سول»،‏—‏ دە‌گە‌ن (‏جوحان 7:‏29‏)‏.‏ شاكىرتىنىڭ بىرىمە‌ن سويلە‌سكە‌ندە،‏ يسا ە‌حوبانى «ٶزىمنىڭ جانە سە‌ندە‌ردىڭ اكە‌لە‌رىڭ»،‏ «ٶزىمنىڭ جانە سە‌ندە‌ردىڭ قۇ‌دايلارىڭ» دە‌پ اتاعان (‏جوحان 20:‏17‏)‏.‏ يسا ولگە‌ن سوڭ،‏ ە‌حوبا قۇ‌داي ونى كوكتە ٶمىر ٴ‌سۇ‌رۋ ٷشىن قايتا ٴ‌تىرىلتتى دە،‏ وعان وراسان زور بيلىك بە‌رىپ،‏ وڭ جاعىنا وتىرعىزدى (‏ماتاي 28:‏18؛‏ ە‌لشىلە‌ردىڭ ىستە‌رى 2:‏32،‏ 33‏)‏.‏

يسا ارقىلى قۇ‌دايعا جاقىن بولا الاسىز

يسا جە‌رگە اكە‌سى جايلى ۇ‌يرە‌تۋ ٷشىن كە‌لگە‌ن.‏ ە‌حوبانىڭ ٶزى يسا جايلى:‏ «بۇ‌ل —‏ مە‌نىڭ سۇ‌يىكتى ۇ‌لىم.‏ ونى تىڭداڭدار»،‏—‏ دە‌پ ايتقان (‏مارقا 9:‏7‏)‏.‏ قۇ‌دايدى يسادان ارتىق ە‌شكىم بىلمە‌يدى.‏ يسا بۇ‌ل جايىندا بىلاي دە‌گە‌ن:‏ «اكە‌نىڭ كىم ە‌كە‌نىن ۇ‌لىنان جانە ۇ‌لى اشقىسى كە‌لگە‌ن ادامنان باسقا ە‌شكىم بىلمە‌يدى» (‏لۇ‌قا 10:‏22‏)‏.‏

يسا قۇ‌دايدىڭ قاسيە‌تتە‌رىن كە‌مە‌ل تۇ‌ردە تانىتتى.‏ يسا اكە‌سىنىڭ كوركە‌م قاسيە‌تتە‌رىن اينا قاتە‌سىز قايتالاعانى سونشا:‏ «مە‌نى كورگە‌ن ادامنىڭ اكە‌نى دە كورگە‌نى»،‏—‏ دە‌پ ايتقان (‏جوحان 14:‏9‏)‏.‏ يسانىڭ سوزىنە‌ن دە،‏ ىسىنە‌ن دە قۇ‌داي سۇ‌يىسپە‌نشىلىگىنىڭ ە‌سىپ تۇ‌رعانىن كورگە‌ن ادامدار قۇ‌دايعا جاقىنداي تۇ‌سكە‌ن.‏ ول ٶزى جايلى:‏ «جول،‏ شىندىق جانە ٶمىر —‏ مە‌نمىن.‏ مە‌ن ارقىلى بولماسا،‏ ە‌شكىم دە اكە‌گە كە‌لە المايدى»،‏—‏ دە‌دى (‏جوحان 14:‏6‏)‏.‏ ال تاعى ٴ‌بىر سوزىندە:‏ «شىنايى عيبادات ە‌تۋشىلە‌ر اكە‌گە كيە‌لى رۋحقا جانە شىندىققا ساي عيبادات ە‌تە‌دى.‏.‏.‏ قۇ‌داي وزىنە وسىلاي عيبادات ە‌تكىسى كە‌لە‌تىندە‌ردى ىزدە‌ۋدە»،‏—‏ دە‌گە‌ن (‏جوحان 4:‏23‏)‏.‏ كوردىڭىز بە،‏ ە‌حوبا قۇ‌داي ول تۋرالى اقيقاتتى ىزدە‌پ،‏ شىندىققا سۋساعان ٴ‌سىز سياقتى ادامداردى ىزدە‌يدى!‏