Kes palavra li é verdadi, enbóra ninhun di kes testu antigu orijinal di kes livru ki skrebedu na ebraiku i aramaiku a ô na gregu ka dura ti nos ténpu. Nton, modi ki nu pode ten serteza ma kes kuza ki sta na Bíblia ki nu ten oji é kel ki Deus flaba kes ómi na komésu pa skrebe?

Sobri kes livru ki skrebedu na ebraiku, párti di respósta sta ligadu ku un tradison antigu ki Deus manda pa sigi, ki ta izijiba pa kel testu kopiadu. b Pur izénplu, Jeová fla kes rei di Israel ma es debe fazeba ses própi kópia di Lei. (Deuteronómio 17:18) Alén di kel-li, Deus da kes levita responsabilidadi di proteje Lei i di inxina-l pa povu. (Deuteronómio 31:26; Neemias 8:7) Dipôs ki kes israelita sai di Babilónia, parse un grupu di algen ki ta fazeba kópia, ki es ta txomaba di skribas (soferins). (Esdras 7:6, nótas di rodapé.) Ku ténpu, kes skriba faze txeu kópia di kes 39 livru ki skrebedu na ebraiku.

Kuzê ki nu pode fla di kes 27 livru ki skrebedu na gregu? Ken ki skrebe alguns di kes livru li é alguns di kes apóstlu di Jizus Kristu i alguns di kes ki éra se primeru disiplu. Kes primeru kriston faze kópia di kes livru li i asi es sigi tradison di kes judeu ki ta fazeba kópia. (Kolosensis 4:16) Mésmu ki Inperador romanu Dioklesianu i otus algen tenta distrui tudu kes kuza ki kes primeru kriston skrebe, protejedu milharis di párti di testu i kópias antigu ti nos ténpu.

 Kes kuza ki kristons skrebe tanbê traduzidu pa otus língua. Kes primeru traduson di Bíblia fazedu na línguas antigu sima arméniu, kopta, etíopi, jeorjianu, latin i siríaku.

Nen tudu kópia di kes testu antigu di Bíblia é ka igual. Nton, modi ki nu pode sabe kuzê ki tinha na kes testu orijinal?

Nu pode konpara kel situason li ku kel izénplu li: un profesor ta pidi 100 alunu pa kôpia un kapítlu di un livru. Mésmu ki dipôs kel testu orijinal di kel kapítlu perdeba, óras ki es konparaba kes 100 kópia es ta odjaba kuzê ki tinha na kel testu orijinal. Kes alunu podia daba alguns éru, má é difísil pa tudu es daba kes mésmu éru. Di mésmu manera, óras ki kes studiozu ta konpara kes milhar di párti di testu i kópias di kes livru antigu di Bíblia, es ta konsigi odja kes éru ki kes algen ki ta fazeba kópia da i es ta konsigi odja kuzê ki kel testu orijinal ta flaba.

Modi ki nu pode ten serteza ma kes ideia ki sta na kes testu orijinal di Bíblia traduzidu di manera izatu? Un studiozu di Bíblia ki txomaba Frederick Bruce skrebe kel-li sobri kes livru ki skrebedu na gregu ki tanbê ta txomadu di Novu Testamentu: “Kes próva ki ta konfirma ma kes kuza ki nu skrebe di Novu Testamentu é izatu, ten mutu más pézu di ki kes txeu kuza ki kes autor famozu skrebe, i ningen nen ka ta sunha na fla ma kes kuza ki es skrebe é ka verdadi.” Tanbê el fla: “Si Novu Testamentu éra un grupu di kuza ki skrebedu ki ka ten nada aver ku relijion, maioria di algen ka ta tinha dúvida ma kes kuza ki skrebedu na el é verdadi.”

Testu gregu: Na fin di séklu 19, kes studiozu Brooke Westcott i Feton Hort konpara kes testu i kes párti di Bíblia ki ta izistiba, pa es pripara un testu gregu ki ta sirbiba di modelu. Es ta kriditaba ma es tinha kes mésmu kuza ki staba na kes testu orijinal. Na metadi di séklu 20, Kumison di Traduson di Mundu Novu di Bíblia uza kel testu modelu di kes studiozu pa faze ses traduson. Tanbê, es uza otus papiru antigu talvês di sugundu i di tirseru séklu D.K. Désdi la, más papiru fika disponível. Alén di kel-li, kes testu modelu di Nestle i Aland i di Sociedades Bíblicas  Unidas ta mostra kes piskiza ki kes studiozu faze ka dura li. Alguns di kes kuza ki es diskubri na faze kes piskiza podu na kel traduson li.

Ku bazi na kes testu modelu li, fika klaru ma na alguns traduson más antigu sima traduson Almeida, ten alguns versíklu na kes livru ki skrebedu na gregu ki ka ta fazeba párti di Bíblia, i pur isu es ka ta atxadu na kes traduson más antigu. Na verdadi, foi kes algen ki ta fazeba kópia ki ben pô-s dipôs. Dja ki divizon di versíklus ki normalmenti txeu traduson di Bíblia ta seta disididu na séklu 16, txeu Bíblia fika sen testu na kes versíklu la. Kes testu é Mateus 17:21; 18:11; 23:14; Markus 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Lukas 17:36; 23:17; Juan 5:4; Atus 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; i Romanus 16:24. Na kel idison li, kes versíklu ki tradu ta mostradu na un nóta di rodapé na undi ki es tradu.

Tanbê sobri kel konkluzon más kunpridu di Markus 16 (versíklus 9-20), i konkluzon más kurtu di kel kapítlu li, i tanbê kel testu di Juan 7:53–8:11, ta fika klaru ma ninhun di kes versíklu li ka ta fazeba párti di kes testu orijinal. Pur isu, kes testu ki ka ta faze párti di kel testu orijinal ka podu na kel idison li.

 Kel manera di skrebe ki sta na kel idison li sta di akordu ku kuzê ki kes studiozu normalmenti ta seta ma é kel ideia ki sta na kes testu orijinal. Pur izénplu, di akordu ku alguns kópia, Mateus 7:13 ta fla: “Nhos entra pa kel porton stretu pamodi kel porton largu i kel strada grandi ta leba pa distruison.” Na alguns traduson, “kel porton” ka podu na testu. Má, studu di kes kópia ki fazedu dipôs djuda odja ma kes palavra “kel porton” staba na testu orijinal. Nton, el ben podu na kel idison li. Ten txeu kazu sima kel-li. Má, kes mudansa ki fazedu é pikinoti i es ka ta muda kel mensajen prinsipal di Palavra di Deus.